Tekst'ar'o de Esperant'o

Ĉapitr'o 1

De Nov-Orlean'o ni est'is transport'int'a'j plen'a'n koton'karg'o'n trans la mar'o'n al Antverpeno, sur la S. S. Tuscaloosa*.

Ĝi est'is bon'a ŝip'o. Mil diabl'o'j, est'as ver'e. First rate steamer, made in USA*. La hejm'land'a haven'o: Nov-Orlean'o. Ho, sun'plen'a rid'ant'a Nov-Orlean'o, tiel mal'simil'a al la sobr'a'j urb'o'j de la glaci'iĝ'int'a'j puritan'o'j kaj skler'oz'a'j koton'komerc'ist'o'j de la nord'o! Kaj kia'j bel'eg'a'j kajut'o'j por la mar'ist'ar'o. Fin'fin'e ŝip'konstru'ist'o, kiu hav'is la revoluci'a'n ide'o'n, ke la mar'ist'ar'o ankaŭ est'as hom'o'j, kaj ne nur man'o'j*. Ĉio est'as pur'a kaj afabl'a. Ban'ej'o'j kaj mult'e da pur'a tol'aĵ'o, kaj ĉio moskit'o'rezist'a. La manĝ'o bon'e gust'is kaj abund'is. Kaj ĉiu'foj'e oni dis'don'is pur'a'j'n teler'o'j'n, lav'it'a'j'n tranĉ'il'o'j'n, fork'o'j'n kaj kuler'o'j'n. Tie est'is negr'o'knab'o'j, kiu'j dev'is far'i neni'o'n ali'a'n ol ten'i pur'a'j la kajut'o'j'n, por ke la mar'ist'o'j rest'u san'a'j kaj en bon'a humor'o. Fin'fin'e la kompani'o el'trov'is, ke bon'e humor'a mar'ist'ar'o pli en'spez'ig'as ol ĉifon'ul'a.

Du'a Oficir'o, mi . . . ? Ne, sinjor'o. Mi ne est'is la Du'a Oficir'o en tiu lad'o'kest'o. Mi est'is simpl'a ferdek'labor'ist'o, tut'e simpl'a labor'ist'o. Pri'pens'u, sinjor'o, mar'ist'o'j ja preskaŭ ne plu ekzist'as, kaj ankaŭ ne est'as postulat'a'j plu. Tia modern'a karg'o'ŝip'o ver'dir'e ne plu est'as ŝip'o. Ĝi est'as flos'ant'a maŝin'o. Nu, ke maŝin'o bezon'as mar'ist'o'j'n por la serv'ad'o, vi cert'e mem ne kred'us, eĉ se vi sci'us neni'o'n pli'a'n pri ŝip'o'j. Labor'ist'o'j'n tia maŝin'o bezon'as, kaj inĝenier'o'j'n. Ankaŭ la ŝip'estr'o, la kapitan'o, nun'temp'e est'as nur inĝenier'o. Kaj eĉ la A. B.*, star'ant'a apud la rudr'o, kiu'n oni cert'e pov'is rigard'i dum la plej long'a temp'o kiel mar'ist'o'n, nun'temp'e est'as nur maŝin'ist'o, kaj ne pli. Li hav'as nur la task'o'n funkci'ig'i la lev'il'o'j'n, kiu'j komunik'as la turn'direkt'o'n al la rudr'o'maŝin'o. La roma'n tik'o de la mar'rakont'o'j jam de'long'e pas'is. Mi opini'as eĉ, ke tia romantik'o neniam ekzist'is. Nek sur la vel'ŝip'o'j nek sur la mar'o. Tiu romantik'o ekzist'is ĉiam nur en la fantazi'o de la aŭtor'o'j de tiu'j mar'rakont'o'j. Tiu'j mensog'a'j rakont'o'j for'log'is sufiĉ'e mult'a'j'n brav'a'j'n knab'o'j'n al viv'o kaj medi'o, en kiu ili dev'is pere'i korp'e kaj anim'e, ĉar ili kun'port'is neni'o'n pli ol si'a'n infan'a'n kred'o'n pri la honest'o kaj ver'am'o de tiu'j rakont'ist'o'j. Ebl'as, ke romantik'o iam ekzist'is por kapitan'o'j kaj rudr'ist'o'j — por la ŝip'an'ar'o'j neniam. La romantik'o de la ŝip'an'ar'o'j ĉiam est'is nur: super'mezur'e kruel'a labor'o kaj best'ec'a trakt'ad'o. Kap'i tan'o'j kaj rudr'ist'o'j aper'as en oper'o'j, roman'o'j kaj balad'o'j. La glor'a'n kant'o'n pri la hero'o'j, kiu'j far'is la labor'o'n, oni kant'is neniam. Tiu glor'a kant'o ja est'us tro brutal'a por entuziasm'ig'i tiu'j'n, kiu'j vol'is, ke oni kant'u ĝi'n. Jes, sinjor'o.

Ĝust'a'dir'e, mi est'is ne pli ol simpl'a ferdek'labor'ist'o, nur tio. Mi dev'is far'i ĉiu'n neces'a'n labor'o'n. Por dir'i la tut'a'n ver'o'n, mi est'is nur farb'ist'o. La maŝin'o ir'as per si mem. Kaj ĉar neces'as don'i al la labor'ist'o'j okup'o'n kaj ali'a labor'o est'as nur en escept'a'j okaz'o'j, kiam karg'o'hold'o'j est'as pur'ig'end'a'j aŭ io est'as ripar'end'a, oni ĉiam farb'as i'o'n. De maten'e ĝis vesper'e, kaj tio neniam ĉes'as. Ĉiam est'as io, kio bezon'as farb'o'n. Iu'n tag'o'n oni konstern'iĝ'as tut'e serioz'e pri tiu etern'e daŭr'ant'a farb'ad'o, kaj oni tut'e sobr'e konvink'iĝ'as, ke ĉiu'j ceter'a'j hom'o'j, kiu'j ne mar'vetur'as, neni'o'n ali'a'n far'as ol produkt'i farb'o'j'n. Tiam oni sent'as profund'a'n dank'em'o'n al tiu'j hom'o'j. Se ili iam rifuz'us plu far'i farb'o'j'n, la ferdek'labor'ist'o ne sci'us, kio'n far'i, kaj la Unu'a Oficir'o, sub kies komand'o la ferdek'labor'ist'o'j trov'iĝ'as, baldaŭ mal'esper'us, ĉar li ne sci'us, kio'n ordon'i al la ferdek'ul'o'j. Ili ja ne pov'as ricev'i la mon'o'n por neni'o. Ne, sinjor'o.

La salajr'o ne est'is tro mult'a. Tio'n mi ne pov'us asert'i. Sed, se mi el'spez'us dum du'dek kvin jar'o'j neniu'n cend'o'n, se mi zorg'em'e ŝpar'us unu monat'a'n salajr'o'n post la ali'a kaj ne est'us sen labor'o, tiu'kaz'e mi — post la pas'o de tiu'j du'dek kvin jar'o'j da ne'lac'a labor'o kaj ŝpar'ad'o — efektiv'e ne jam pov'us pensi'iĝ'i, sed post pli'a'j du'dek'kvin jar'o'j da labor'o kaj ŝpar'ad'o mi pov'us al'kalkul'i mi'n kun cert'a fier'o al la sub'a tavol'o de la mez'a klas'o. Al tiu tavol'o, kiu rajt'as dir'i: “Dank’ al Di'o mi ŝpar'is rezerv'a'n groŝ'o'n por pluv'a'j tag'o'j.” Kaj ĉar tiu popol'tavol'o est'as ĝust'e la laŭd'at'a tavol'o, kiu konserv'as la ŝtat'o'n en ĝi'a'j fundament'o'j, tiam oni pov'us dir'i pri mi, ke mi far'iĝ'is valor'plen'a membr'o de la hom'a soci'o. Por ating'i tiu'n cel'o'n, kvin'dek'jar'a labor'o kaj ŝpar'ad'o ne est'as tro mult'a. La trans'mond'o'n oni tiel cert'ig'as al si kaj la ĉi'tiu'n al ali'a'j.

Mi tut'e ne em'is rigard'i la urb'o'n. Mi tut'e ne ŝat'as Antverpenon. Tie vag'as tiom da fi'a'j mar'ist'o'j kaj simil'a'j fatras'ul'o'j. Jes, sinjor'o.

Sed la afer'o'j en la viv'o ne rul'iĝ'as tiel glat'e. Ili nur mal'oft'e konsider'as tio'n, ĉu oni ŝat'as aŭ ne ŝat'as i'o'n. Ne est'as la rok'o'j, kiu'j reg'as la ir'ad'o'n kaj karakter'o'n de la mond'o, sed la et'a'j ŝton'o'j kaj sabl'er'o'j.

Ni ne ricev'is karg'o'n, kaj oni ordon'is, ke ni vetur'u hejm'e'n kun balast'o. La tut'a mar'ist'ar'o ir'is en la urb'o'n, en la last'a vesper'o antaŭ la hejm'vetur'o. Mi est'is tut'e sol'a sur la antaŭ'ferdek'o. Tro mi leg'is kaj tro mi dorm'is kaj mi ne sci'is, kio'n entrepren'i? Jam tag'mez'e ni ĉes'is labor'i, ĉar tiam la vaĉ'o'j est'is jam dis'don'at'a'j por la vetur'o. Ĝust'e tial ĉiu'j ir'is en la urb'o'n, por ankoraŭ iom tra'lav'i la gorĝ'o'n, kio'n ni hejm'e ne pov'us far'i pro la ben'at'a prohibici'o.

Jen mi kur'is al la balustrad'o por kraĉ'i sur la akv'o'n, jen mi re'kur'is al la kajut'o'j. Pro la ĉiam'a observ'ad'o de la vak'a'j kajut'o'j kaj pro la ĉiam'a gap'ad'o al la enu'ig'a'j haven'a'j instal'aĵ'o'j, depon'ej'o'j, stapl'o'j kaj al la trist'a'j kontor'ĉel'o'j kun si'a'j obskur'a'j fenestr'o'j, tra kiu'j neni'o ali'a vid'ebl'is ol leter'a'j kolekt'o'j kaj mont'o'j da plen'a'skrib'it'a'j negoc'a'j paper'o'j kaj frajt'leter'o'j, mi baldaŭ sent'is mi'n mizer'eg'a. Ĝi est'is tiel ne'el'dir'ebl'e trist'a. La vesper'o proksim'iĝ'is kaj vid'ebl'is apenaŭ iu hom'o en tiu part'o de la haven'o.

Venk'is mi'n tut'e stult'a sopir'o al la sent'o de firm'a ter'o sub mi'a'j pied'o'j, sopir'o al strat'o kaj hom'o'j, kiu'j promen'as babil'ant'e sur strat'o. Jen la afer'o: Mi vol'is vid'i strat'o'n, ĝust'e strat'o'n, neni'o'n ali'a'n. Strat'o'n, kiu'n ne ĉirkaŭ'as akv'o, strat'o'n, kiu ne ŝancel'iĝ'as, kiu tut'e firm'as. Mi vol'is far'i donac'et'o'n al mi'a'j okul'o'j, vol'is grac'i ili'n per la okaz'o rigard'i strat'o'n.

“Pro tio vi dev'us est'i ven'int'a pli fru'e,” dir'is la oficir'o, “mi nun ne don'os mon'o'n.”

“Sed mi nepr'e bezon'as du'dek dolar'o'j'n antaŭ'pag'e.”

“Kvin vi pov'as hav'i, sed ne unu cend'o'n pli.”

“Per kvin mi tut'e ne pov'as entrepren'i i'o'n. Mi dev'as hav'i du'dek, ali'e mi morgaŭ mal'san'us. Kiu tiam farb'u la kuir'ej'o'n? Ĉu vi ebl'e sci'as tio'n? Mi dev'as hav'i du'dek.”

“Dek. Sed tio est'as nun mi'a last'a vort'o. Dek aŭ neni'o'n en'tut'e. Mi ĉiu'kaz'e ne hav'as la dev'o'n don'i al vi eĉ nur kvin'cend'o'n.”

“Bon'e, don'u dek. Tio est'as ja fi'a avar'o, praktik'at'a kontraŭ mi, sed ni ja ĉio'n dev'as toler'i, al tio oni nun jam kutim'iĝ'is.”

“Sub'skrib'u la kvitanc'o'n. Ni trans'skrib'os ĝi'n morgaŭ sur la list'o'j'n. Tio'n mi nun ne em'as far'i.”

Tiel mi nun ek'hav'is la dek. Mi en'tut'e vol'is nur dek. Sed, se mi est'us dir'int'a dek, li sub neni'o cirkonstanc'o don'int'us pli ol kvin, kaj pli ol dek mi ne bezon'is, ĉar mi ne vol'is pli el'spez'i; ĉar tio, kio jam en'poŝ'as, ne re'ven'os hejm'e'n, se oni ir'is en la urb'o'n.

“Ne ebri'iĝ'u, la lok'o est'as malic'a,” dir'is la oficir'o, kiam li pren'is la kvitanc'o'n al si.

Tio est'is impertinent'a ofend'o. La ŝip'estr'o, la oficir'o'j kaj la inĝenier'o'j du'foj'e ĉiu'tag'e ebri'iĝ'is en la tut'a temp'o, kiam ni nun ankr'um'is en ĉi tiu haven'o, sed al mi oni predik'as, ke mi ne ebri'ig'u mi'n. Mi eĉ ne pri'pens'is far'i tio'n. Ja kial? Est'as tiel stult'e kaj ne'prudent'e.

“Ne,” mi respond'is, “mi neniam akcept'as eĉ gut'o'n de tiu venen'o. Mi sci'as, kiom mi ŝuld'as al mi'a ŝtat'o, eĉ en fremd'a land'o. Jes, sinjor'o, mi est'as abstin'a, sek'a kiel ost'o. Pri tio vi pov'as fid'i, tia mi est'as. Mi kred'as je la sankt'a prohibici'o.” Tuj mi el'est'is kaj for'salt'is de la kest'o.

Ĉapitr'o 2

Est'is long'a bel'a somer'a krepusk'o. Mi trot'is kontent'a pri la mond'o tra la strat'o'j kaj ne pov'is imag'i, ke iu est'as en la mond'o, al kiu tiu mond'o ne plaĉ'as. Mi rigard'is la montr'o'fenestr'o'j'n kaj mi rigard'is la hom'o'j'n, kiu'j'n mi renkont'is. Lind'a'j knab'in'o'j, ĉe la diabl'o, est'as ver'e! Kelk'a'j kompren'ebl'e tut'e ne atent'is mi'n, sed ĝust'e tiu'j, kiu'j mi'n al'rid'is, plej ĉarm'is. Kaj kiel afabl'e ili pov'is rid'i! Tiam mi ven'is al dom'o, kies fasad'o est'is pomp'e or'um'it'a. Tiel gaj'e tio aspekt'is, la tut'a dom'o kaj la or'um'aĵ'o. La pord'o'j vast'e mal'ferm'is kaj dir'is: “Vol'u en'ven'i, amik'o, nur por iom da temp'o, sid'iĝ'u, kondut'u kiel hejm'e kaj forges'u vi'a'j'n zorg'o'j'n.” Mi tut'e ne hav'is zorg'o'j'n, sed est'is tamen gaj'ig'e, ke iu pet'is mi'n forges'i la zorg'o'j'n. Est'is tiel afabl'e. Kaj en'e de la dom'o jam trov'iĝ'is amas'o da hom'o'j, kaj ĉiu'j tre gaj'is, forges'is la zorg'o'j'n, kant'is kaj rid'is, kaj son'is tie tia plezur'ig'a muzik'o. Nur por rigard'i, ĉu la dom'o ankaŭ inter ne hav'as or'um'aĵ'o'n kiel ekster'e, mi en'ir'is kaj sid'iĝ'is sur seĝ'o. Tuj ven'is knab'o al mi, al'rid'is mi'n kaj met'is botel'o'n kaj glas'o'n rekt'e antaŭ mi'a'n naz'o'n. Evident'e oni vid'is ĝi'n sur mi'a vizaĝ'o, ĉar li al'parol'is mi'n tuj en la angl'a:

“Bon'vol'u pri'serv'i vi'n, mon ami*, kaj plezur'ig'u vi'n kiel ĉiu'j ali'a'j.” Nur gaj'a'j vizaĝ'o'j en la rond'o, post semajn'o'j kun neni'o ali'a antaŭ la okul'o'j ol akv'o kaj fetor'ant'a farb'o. Do mi plezur'iĝ'is, kaj ek'de tiu moment'o mi ne pov'as re'memor'i i'o'n konkret'a'n. Mi ne riproĉ'as la afabl'a'n knab'o'n, sed cert'e la prohibici'o'n, kiu far'is ni'n tiel febl'a'j kontraŭ tent'o'j. Leĝ'o'j ĉiam febl'ig'as, ĉar aparten'as al la hom'a natur'o, trans'paŝ'i leĝ'o'j'n, kiu'j'n far'is ali'a'j.

La tut'a'n temp'o'n tre kurioz'a nebul'o est'is ĉirkaŭ mi, kaj mal'fru'e en la nokt'o mi trov'is mi'n en la ĉambr'o de bel'et'a rid'ant'a knab'in'o.

Fin'fin'e mi dir'is al ŝi: “Well, Mademoiselle*, kiom'a'n hor'o'n ni nun hav'as?”

“Ho,” ŝi dir'is kun si'a afabl'a rid'o, “bel'a knab'o —” Jes, ĝentleman'o'j, tio'n la Mademoiselly dir'is al mi, “bel'a knab'o, ho, bel'a knab'o,” ŝi dir'is, “ne est'u plezur'fuŝ'ant'o, est'u kavalir'o, ne las'u sol'a delikat'a'n jun'a'n dam'o'n je nokt'o'mez'o. Jen ebl'e proksim'as romp'ŝtel'ist'o'j, kaj mi tiel terur'e tim'em'as, la romp'ŝtel'ist'o'j ebl'e pov'us eĉ murd'i mi'n.” Nu, mi ja kon'as la dev'o'n de ruĝ'sang'a uson'a knab'o en tia'j cirkonstanc'o'j, se li est'as pet'at'a protekt'i sen'help'a'n febl'a'n dam'o'n. Ek'de mi'a unu'a en'spir'o oni predik'is al mi: Kondut'u ĝentil'e en la ĉe'est'o de dam'o'j, kaj se dam'o pet'as pri io, jen vi dev'as hast'i kaj far'i, eĉ se tio kost'us vi'a'n viv'o'n.

Nu, tre fru'e maten'e mi kur'eg'is al la haven'o. Sed tie la Tuscaloosa ne vid'ebl'is. La lok'o, kie ĝi ankr'um'is, vak'is. Ĝi hejm'e'n'ir'is al la sun'a Nov-Orlean'o, hejm'ir'is sen kun'pren'i mi'n.

Mi vid'is infan'o'j'n, kiu'j de'voj'iĝ'is kaj ial apart'iĝ'is de la patr'in'o; mi vid'is hom'o'j'n, kies dom'et'o for'brul'is aŭ for'driv'is en inund'o, kaj mi vid'is best'o'j'n, kies kun'ul'o est'is for'paf'it'a aŭ for'kapt'it'a. Ĉio ĉi est'is tre mal'ĝoj'a. Sed la plej mal'ĝoj'a el ĉiu'j afer'o'j est'as mar'ist'o en fremd'a land'o, kies ŝip'o ĵus for'vetur'is sen kun'pren'i li'n. La mar'ist'o, kiu rest'as. La mar'ist'o, kiu post'rest'as.

Ne la fremd'a land'o prem'as li'a'n anim'o'n kaj incit'as li'n larm'i kiel infan'et'o. Li kutim'as fremd'a'j'n land'o'j'n. Oft'e li liber'vol'e post'rest'is kaj oft'e li fin'is la kontrakt'o'n, mal'dung'iĝ'is pro ia kial'o. En tiu'j kaz'o'j li ne sent'is mal'ĝoj'o'n aŭ anim'prem'o'n. Sed, se la ŝip'o, kiu est'as li'a hejm'o, for'vetur'as sen kun'pren'i li'n, al'don'iĝ'as al la sent'o de sen'patri'ec'o la mort'ig'a sent'o de super'flu'ec'o. La ŝip'o ne atend'is pro li, ĝi pov'as aranĝ'iĝ'i sen li, ĝi ne bezon'as li'n. Mal'nov'a najl'o ie el'fal'int'a kaj post'rest'ant'a pov'as far'iĝ'i fatal'aĵ'o por la ŝip'o; la mar'ist'o, kiu ankoraŭ hieraŭ taks'is si'n tiel grav'a por la prosper'o kaj la vetur'ad'o de la ŝip'o, nun mal'pli valor'as ol tiu mal'nov'a najl'o. La najl'o'n oni ne pov'us rezign'i, la mank'o'n de la mar'ist'o, kiu post'rest'is,

oni ne sent'as. La kompani'o ŝpar'as li'a'n salajr'o'n. Mar'ist'o sen ŝip'o, mar'ist'o, kiu ne aparten'as al ŝip'o, mal'pli valor'as ol polv'o sur strat'o. Li aparten'as al neni'e, neni'u vol'as hav'i kontakt'o'n kun li. Se li nun ie salt'us en la mar'o'n kaj dron'us kiel kat'o, neni'u rimark'us li'a'n mank'o'n, neni'u serĉ'us li'n. “Ne'kon'at'o, evident'e mar'ist'o,” jen ĉio, kio'n oni dir'us pri li.

Kiel kares'e, mi pens'is, kaj mi tuj don'is al tiu ond'o de ek'tim'o rapid'a'n kaj solid'a'n bat'o'n sur la krest'o'n, tiel ke ĝi fuĝ'is. Far'u la plej bon'a'n el la mal'bon'o kaj la mal'bon'o tuj mal'aper'os.

Egal'e, Satan'o pren'u tiu'n mal'nov'a'n najl'o'kest'o'n, est'as ali'a'j ŝip'o'j en la mond'o, la ocean'o'j ja tiom grand'as kaj tiom vast'as. Ven'os ali'a, ven'os pli bon'a. Kiom da ŝip'o'j est'as en la mond'o? Cert'e du'on'o de milion'o. El ili unu cert'e iam bezon'os ferdek'labor'ist'o'n. Kaj Antverpeno est'as grand'a haven'o, ĉi tie'n tiu milion'a du'on'o da ŝip'o'j sen'dub'e iam ven'os, iam kaj iu'n foj'o'n cert'e. Oni dev'as hav'i nur pacienc'o'n. Mi ja ne pov'as atend'i, ke jam tie sur la akv'o tia kest'o ankr'um'as kaj la kapitan'o en mort'o'tim'o kri'as: “Sinjor'o ferdek'labor'ist'o, ven'u tuj supr'e'n al mi, mi bezon'as ferdek'labor'ist'o'n, ne ir'u al la najbar'o, mi pet'as vi'n sur'genu'e.” Tiel mult'e mi'n efektiv'e ne turment'is la mal'fidel'a Tuscaloosa. Kiu pens'int'us tio'n pri tiu bel'ul'in'o? Sed tia'j ili ĉiu'j est'as, ĉiu'j, ĉiu'j. Kaj ĝi hav'is tia'j'n pur'a'j'n kajut'o'j'n kaj tia'n bon'a'n manĝ'aĵ'o'n. Ĝust'e nun ili maten'manĝ'as, tiu'j mal'ben'it'a'j kanajl'o'j. Mi'a'n porci'o'n de ov'o'j kaj ŝink'o ili manĝ'as al'don'e. Se almenaŭ ne Slim ricev'us ĝi'n, ĉar al tiu hund'o de iu Bob, mi ne em'as ced'i la plezur'o'n. Sed li cert'e est'os la unu'a, kiu tra'fos'os mi'a'n hav'aĵ'o'n kaj el'serĉ'os la plej bon'a'n el ĉio al si, antaŭ ol oni for'ŝlos'os la tut'o'n. Tiu'j bandit'o'j tut'e ne for'ŝlos'os la aĵ'o'j'n, ili glat'e divid'os ili'n inter si kaj dir'os, ke mi hav'is neni'o'n, tiu'j bandit'o'j kaj fripon'o'j. Ankaŭ al Slim oni ne pov'as fid'i, li ja jam antaŭ'e ĉiu'foj'e ŝtel'is la tualet'sap'o'n de mi, ĉar li ne vol'is lav'i si'n per ordinar'a sap'o, tiu dand'a Broadway*-stalon'o. Jes, sinjor'o, tio'n tiu Slim far'as; vi ne kred'us tio'n, se vi vid'us li'n.

Ver'e ne, tiom mi ne mal'trankvil'iĝ'is pro la for'kur'int'a kest'o. Sed, kio serioz'e ĉagren'is mi'n, est'is, ke mi ne hav'is eĉ unu fav'a'n cend'o'n en mi'a poŝ'o. Tiu lind'a knab'in'o rakont'is al mi en la nokt'o, ke ŝi'a kor'eg'e am'at'a patr'in'o tre mal'san'as, kaj ke ŝi ne hav'as mon'o'n por aĉet'i medikament'o'j'n kaj fortik'ig'a'n manĝ'aĵ'o'n. Mi ne vol'is respond'ec'i la mort'o'n de la patr'in'o*, kaj tial mi don'is al la ĉarm'a knab'in'o la tut'a'n mon'o'n, kiu'n mi hav'is ĉe mi. Mi ricev'is riĉ'a'n pag'o'n en la form'o de mil feliĉ'a'j dank'esprim'o'j de la knab'in'o. Ĉu io est'as en la mond'o, kio pli feliĉ'ig'as ol la mil dank'esprim'o'j de ĉarm'a knab'in'o, kies am'at'a'n patr'in'o'n oni ĵus sav'is de la mort'o? Ne, sinjor'o.

Ĉapitr'o 3

Mi sid'iĝ'is sur grand'a'n kest'o'n, kiu tie trov'iĝ'is, kaj imag'is la Tuscaloosa sur la voj'o trans la mar'o'n. Mi esper'is kaj dezir'is, ke ĝi krak'e sur'vetur'u rok'o'n kaj pro tio dev'u re'ven'i aŭ almenaŭ per boat'o'j el'ŝip'ig'i kaj re'send'i la mar'ist'ar'o'n. Sed ĝi ĉirkaŭ'vetur'is elegant'e la rif'o'j'n, ĉar mi ne vid'is ĝi'n re'ven'i. Ĉiu'kaz'e mi el'kor'e dezir'is al ĝi ĉiu'j'n katastrof'o'j'n kaj pere'o'j'n, kiu'j en'tut'e pov'as traf'i ŝip'o'n. Sed tio, kio'n mi plej klar'e rev'is est'is, ke ĝi fal'u en la man'o'j'n de mar'rab'ist'o'j, kiu'j de supr'e ĝis sub'e el'rab'u la ŝip'o'n kaj for'pren'u de la best'aĉ'o Bob mi'a'n tut'a'n hav'aĵ'o'n, kiu'n li cert'e jam al'propr'ig'is al si, kaj ke ili tiel fort'e sur'draŝ'u li'a'n rikan'a'n grimac'il'o'n, ke la rikan'ad'o kaj mok'em'o for'las'u li'n por la tut'a ceter'a viv'o.

Ĝust'e kiam mi komenc'is iom en'dorm'iĝ'i kaj sonĝ'i pri tiu bel'ul'in'o, iu frap'is mi'n sur ŝultr'o'n kaj vek'is mi'n. Li tuj komenc'is tiel fulm'rapid'e parol'i al mi, ke mi ek'hav'is kap'turn'o'j'n.

Mi furioz'iĝ'is kaj dir'is koler'e: “Ĉe l’ rat'o'j, las'u mi'n en pac'o, mi ne ŝat'as vi'a'n babil'aĉ'o'n. Krom'e, mi ne kompren'as eĉ vort'o'n el vi'a parol'aĉ'o. For'ir'u al la Satan'o.”

“Vi est'as angl'o, ĉu ne?” li nun demand'is angl'e. “No, Yank.”

“Ha, do uson'an'o.”

“Jes, kaj nun las'u mi'n en pac'o kaj ek'ir'u vi'a'n voj'o'n. Mi tut'e ne vol'as parol'i kun vi.”

“Sed mi al vi, mi est'as polic'ist'o.”

“ Fortun'o vi'n gard'as, kar'a amik'o, bon'a posten'o,” mi respond'is.

“Kio do? Ĉu vi sid'as en la kaĉ'o, aŭ ĉu vi hav'as ali'a'j'n zorg'o'j'n? Mar'ist'o, ĉu ne?” li demand'is plu.

“Yes, old man. Ĉu vi ebl'e hav'as posten'o'n por mi?”

“De kiu ŝip'o?”

“Tuscaloosa el Nov-Orlean'o.”

“Ĝi el'ir'is je la tri'a maten'e.”

“Mi ne bezon'as vi'n, por ke vi rakont'u tio'n al mi. Ĉu vi ne sci'as pli bon'a'n ŝerc'o'n? Tiu est'as jam mal'nov'a kaj fetor'as.”

“Kie vi hav'as vi'a'j'n paper'o'j'n?”

“Kiu'j'n paper'o'j'n?”

“Vi'a'n mar'ist'a'n dokument'o'n.” Aj ĉokolad'a krem'o kun pom'a saŭc'o! Mi'a mar'ist'a dokument'o? Tiu est'is en mi'a jak'o kaj la jak'o est'is en mi'a vest'o'sak'o, kaj mi'a vest'o'sak'o mol'e kuŝ'is sub mi'a dorm bret'o en la Tuscaloosa, kaj la Tuscaloosa est'is..., jes ja, kie ĝi nun est'as? Se mi nur sci'us, kia'n maten'manĝ'o'n ili ricev'is hodiaŭ! La negr'o cert'e de'nov'e brul'ig'is la lard'o'n, nu, mi foj'e dir'os mi'a'n opini'o'n al li, kiam mi farb'os la kuir'ej'o'n.

“Nu, vi'a mar'ist'a dokument'o. Vi ja kompren'as pri kio tem'as, ĉu?”

“Mi'a'n mar'ist'a'n dokument'o'n. Se vi cel'as tiu'n, do mi'a'n mar'ist'o'dokument'o'n. Jen mi efektiv'e dev'as konfes'i la ver'o'n al vi. Mi ne hav'as mar'ist'o'dokument'o'n.”

“Neniu'n mar'ist'dokument'o'n?” Tio'n oni dev'us aŭskult'i, per kia perpleks'a ton'o li dir'is tio'n. Proksim'um'e kvazaŭ li vol'us dir'i: “Kiiio? Vi ne kred'as, ke ekzist'as mar'a akv'o?” Est'is tut'e ne'imag'ebl'e por li, ke mi ne hav'as mar'ist'o dokument'o'n, kaj li demand'is pri tio la tri'a'n foj'o'n. Sed dum li demand'is ĝi'n ĉi'foj'e, evident'e tut'e maŝin'ec'e, li jam super'venk'is si'a'n mir'o'n kaj al'don'is: “Neniu'j'n ali'a'j'n paper'o'j'n? Pasport'o'n aŭ ident'ig'il'o'n aŭ i'o'n simil'a'n?”

“Ne.” Mi diligent'e tra'serĉ'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n, kvankam mi tre bon'e sci'is, ke mi ne hav'as eĉ vak'a'n leter'kovert'o'n kun mi'a nom'o ĉe mi.

“Kun'ir'u kun mi!” respond'is la vir'o. “Kie'n kun'ir'i?” mi demand'is, ĉar mi tamen vol'is sci'i, kio'n la vir'o cel'as, kaj sur kiu'n ŝip'o'n li vol'as for'tren'i mi'n. Sur rum'boat'o'n mi ne re'ir'os, tio'n mi jam nun pov'as deklar'i al li. Tie'n eĉ dek ĉeval'o'j ne plu tir'os mi'n.

“Kie'n? Tio'n vi tuj vid'os.” Ke la vir'o ekster'ordinar'e afabl'as, mi ne pov'us asert'i, sed la dung'o'mastr'o'j nur tiam afabl'as kiel miel'o, se ili efektiv'e ne pov'as trov'i iu'n por kest'o. La ŝip'o, al kiu li vol'is konduk'i mi'n, ŝajn'e est'is sufiĉ'e brav'a boat'et'o. Mi ne pens'is, ke mi tiel rapid'e ven'os sur ali'a'n kest'o'n. Fortun'o'n oni bezon'as, kaj ja ne ĉiu'foj'e tuj mal'esper'i.

Fin'fin'e ni al'bord'iĝ'is. Kie? Vi bon'e diven'is, sinjor'o, en polic'ej'o. Jen oni tuj ĝis'fund'e ekzamen'is mi'n. Post kiam ili jam tra'serĉ'is mi'n mult'foj'e kaj neni'u kun'kudr'o plu est'is sekret'o por ili, la vir'o tut'e sek'e demand'is mi'n: “Neniu'j arm'o'j? Neniu'j il'o'j?” Nu, en tiu moment'o mi ver'e volont'e tuj paf'us pugn'o'n al li. Kvazaŭ mi pov'us kaŝ'i maŝin'paf'il'o'n en la supr'a du'on'o de la naz'tru'o kaj lev'stang'o'n sub palpebr'o! Sed tia'j est'as tiu'j hom'o'j. Se ili ne trov'as i'o'n, ili asert'as, ke oni kaŝ'is ĝi'n; ke oni ne posed'as tio'n, kio'n ili serĉ'as, ili ne pov'as kompren'i, kaj neniam lern'os kompren'i. Tiu'temp'e mi ankoraŭ ne sci'is tio'n.

Post'e mi dev'is star'iĝ'i antaŭ pupitr'o, mal'antaŭ kiu sid'is vir'o, kiu fiks'e rigard'is mi'n, kvazaŭ mi est'us ŝtel'int'a li'a'n palt'o'n. Li mal'ferm'is dik'a'n libr'o'n, kiu en'hav'as mult'a'j'n fot'o'j'n. La vir'o, kiu akompan'is mi'n ĉi tie'n, lud'is la interpret'ist'o'n, ĉar ali'e ni ne pov'us inter'kompren'iĝ'i. Kiam ili bezon'is ni'a'j'n knab'o'j'n, en la milit'o, ili kompren'is ni'n; nun tio de'long'e pas'is, kaj tial ili ne plu dev'as kompren'i i'o'n.

La alt'rang'a pastr'o, tiel li ja aspekt'is mal'antaŭ si'a pupitr'o, ĉiu'foj'e rigard'is la fot'o'j'n kaj post'e mi'n, aŭ pli preciz'e, mi'a'n vizaĝ'o'n. Tio'n li far'is pli ol cent'obl'e kaj li'a'j kol'a'j muskol'o'j ne lac'iĝ'is, tiom li al'kutim'iĝ'is al tiu labor'o. Li hav'is mult'e da temp'o, kaj li dispon'is pri ĝi tut'e sen'ĝen'e. Ja la ali'a'j dev'as pag'i tio'n. Do, kial rapid'i? Fin'fin'e li balanc'is la kap'o'n kaj klak'e ferm'is la libr'o'n. Evident'e li ne trov'is mi'a'n fot'o'n. Ceter'e, mi ne pov'is re'memor'i, ke mi iam las'is fot'i mi'n en Antverpeno*. Fin'e mi iĝ'is hund'e lac'a pro tiu enu'ig'a afer'o kaj dir'is: “Nun mi ja mal'sat'as. Mi ankoraŭ ne maten'manĝ'is hodiaŭ.”

“Konsent'it'e,” dir'is la interpret'ist'o kaj konduk'is mi'n en mal'vast'a'n ĉambr'o'n. Mult'e da mebl'o'j ne en'est'is, kaj tiu'j, kiu'j en'is, ne est'is far'it'a'j en art'meti'ej'o.

Sed kio est'as tio ĉe la fenestr'o? Strang'e, ĉi tiu ĉambr'o ŝajn'as kutim'e serv'i por konserv'i la belg'a'n ŝtat'a'n trezor'o'n. La ŝtat'a trezor'o kuŝ'as ĉi tie sekur'a, ĉar de ekster'e cert'e neni'u pov'as en'ven'i, tra la fenestr'o cert'e neniam, ne, sinjor'o.

Mi vol'us sci'i, ĉu ver'e la hom'o'j ĉi tie nom'as tio'n maten'manĝ'o. Kaf'o kun pan'o kaj margarin'o. Ili ankoraŭ ne venk'is la sekv'o'j'n de la milit'o. Aŭ ĉu mal'e la milit'o est'is far'it'a nur por hav'ig'i pli grand'a'j'n maten'manĝ'o'j'n? Tiu'kaz'e ili cert'e ne gajn'is ĝi'n, kio'n ajn la ĵurnal'o'j skrib'u pri tio, ĉar ili cert'e jam antaŭ la milit'o nom'is tiu'j'n kelk'a'j'n pan'er'o'j'n maten'manĝ'o, kiu ja prezent'as la minimum'o'n de kvalit'o kaj kvant'o, kiu'n oni ĝust'e ankoraŭ kaj nur tial rajt'as nom'i maten'manĝ'o, ĉar oni ricev'as la manĝ'et'o'n maten'e.

Ĉirkaŭ la tag'mez'o oni de'nov'e konduk'is mi'n al la alt'rang'a pastr'o.

“Ĉu vi dezir'as ir'i al Franci'o?” Tio'n oni al mi demand'is.

“Ne, mi ne ŝat'as Franci'o'n. La franc'o'j ĉiam dev'as okup'i i'o'n kaj ne pov'as okup'iĝ'i pri io. En Eŭrop'o ili ĉiam dev'as okup'i i'o'n kaj en Afrik'o ĉiam okup'e lup'i. Kaj tia okup'it'ec'o nervoz'ig'as mi'n, ili ebl'e pov'us bezon'i tre rapid'e soldat'o'j'n, kaj mi'n, ĉar mi ne hav'as mar'ist'o'dokument'o'n, erar'e trakt'i kiel ali'ul'o'n, kiel unu el si'a'j okup'ul'o'j. Ne, al Franci'o mi ir'os en neni'u kaz'o.”

“Kiel vi pens'as pri Germanio?” Kiom mult'e tiu'j hom'o'j vol'as sci'i pri mi! “Al Germanio mi sam'e ne ŝat'us ir'i.”

“Kial? Germanio est'as ja rav'a land'o, kaj tie vi facil'e re'trov'os ŝip'o'n.”

“Ne, mi ne ŝat'as la german'o'j'n. Se oni prezent'os la kalkul'o'j'n al ili, jen ili est'os minac'at'a'j de l’ okup'o'lup'o, kaj se ili ne pov'os pag'i la kalkul'o'j'n, jen ili far'iĝ'os la okup'it'o'j. Kaj ĉar mi ne hav'as mar'ist'o'dokument'o'n, ankaŭ tie oni erar'e pov'us pren'i mi'n ali'ul'o, kaj mi dev'us kun'pag'i. Tiom da mon'o mi ja neniam pov'us per'labor'i kiel ferdek'labor'ist'o. Tiel mi neniam pov'us supr'e'n'grimp'i en la plej sub'a'n tavol'o'n de la mez'a klas'o kaj far'iĝ'i valor'a membr'o de la hom'a soci'o.”

“Kial vi tiel mult'e babil'as pri ĉio? Dir'u konciz'e, ĉu vi vol'as ir'i tie'n, ĉu ne?” Ĉu ili kompren'as, kio'n mi dir'as, mi ne sci'as. Sed ŝajn'as, ke ili hav'as mult'e da temp'o kaj ĝoj'as, ke inter'parol'o okaz'as.

“Do, trakt'it'e kaj pakt'it'e, vi ir'os al Nederlando,” dir'is la alt'rang'a pastr'o kaj la interpret'ist'o dir'is al mi.

“Sed mi ne ŝat'as la nederland'an'o'j'n,” mi respond'is, kaj tuj mi vol'is dir'i kial, kiam oni dir'as al mi: “Ĉu vi ŝat'as aŭ ne ŝat'as la nederland'an'o'j'n, tio tut'e ne est'as ni'a afer'o. Diskut'u tio'n kun la nederland'an'o'j. Franci'o est'us la plej bon'a rifuĝ'ej'o por vi. Sed tie'n vi ne vol'as ir'i. Al Germanio vi sam'e ne vol'as ir'i, tio ne est'as sufiĉ'e bon'a por vi, kaj nun vi simpl'e ir'os al Nederlando. Fin'o kaj punkt'o. Ali'a'n land'lim'o'n ni ne hav'as. Pro vi ni ankaŭ ne pov'as serĉ'i ali'a'n najbar'o'n, kiu ebl'e pov'us per'lukt'i vi'a'n estim'o'n, kaj en la akv'o'n ni ankoraŭ ne vol'as ĵet'i vi'n. Jen la sol'a lim'o, kiu rest'as al ni kiel last'a. Ir'u do al Nederlando kaj nun punkt'o'n. Ĝoj'u, ke vi tiel facil'e el'iĝ'as el la afer'o.”

“Sed sinjor'o'j mi'a'j, vi erar'as, mi tut'e ne vol'as ir'i al Nederlando. La nederland'an'o'j okup'as . . .”

“Silent'u. La demand'o est'as decid'it'a. Kiom da mon'o vi hav'as?”

“Vi ja tra'serĉ'is ĉiu'j'n mi'a'j'n poŝ'o'j'n kaj vest'a'j'n kun'kudr'o'j'n. Kiom da mon'o vi trov'is?” Kiel ne koler'iĝ'i en tia moment'o? Ili tra'serĉ'as dum hor'o'j kvazaŭ per lupe'o mi'n, kaj post'e ili eĉ farise'e demand'as, kiom da mon'o mi hav'as.

“Se vi ne trov'is mon'o'n, mi ne hav'as mon'o'n,” mi dir'is.

“Est'as bon'e. Tio est'as ĉio. Re'konduk'u li'n en la ĉel'o'n.” La alt'rang'a pastr'o per tio fin'is si'a'n ceremoni'o'n.

Ĉapitr'o 4

En la mal'fru'a post'tag'mez'o oni konduk'is mi'n al la staci'dom'o. Du vir'o'j, unu el ili la interpret'ist'o, akompan'is mi'n. Evident'e ili pens'is, ke mi neniam en mi'a viv'o vetur'is trajn'e, ĉar mi ne rajt'is far'i i'o'n sol'a. Unu el ili aĉet'is la bilet'o'j'n, dum la ali'a rest'is tuj apud mi kaj atent'is, ke ne tamen iu ŝtel'ist'o ŝarĝ'u si'n per la van'a labor'o ankoraŭ'foj'e tra'serĉ'i mi'a'j'n poŝ'o'j'n. Ĉar tie, kie la polic'o tra'serĉ'is poŝ'o'j'n, eĉ la plej lert'a poŝ'o'ŝtel'ist'o ne plu trov'us kupr'er'o'n.

La vir'o, kiu aĉet'is la bilet'o'j'n, ne don'is mi'a'n bilet'o'n al mi. Ver'ŝajn'e li supoz'is, ke mi tuj vend'us ĝi'n. Ili post'e tre ĝentil'e akompan'is mi'n al la kaj'o kaj konduk'is mi'n al mi'a kupe'o. Mi supoz'is, ke ili tie adiaŭ'os mi'n. Sed tio'n ili ne far'is. Ili sid'iĝ'is apud mi en la kupe'o, kaj por protekt'i mi'n kontraŭ fal'o el la trajn'o, ili sid'ig'is mi'n mez'e de si. Ĉu belg'a'j polic'a'j ofic'ist'o'j ĉiam est'as tiel ĝentil'a'j al hom'o'j, mi ne sci'as. Mi mem ne pov'is plend'i pri ili. Ili tiam don'is cigared'o'j'n al mi. Ni fum'is kaj la trajn'o ek'vapor'is. Post ne'long'a vetur'o ni for'las'is la trajn'o'n kaj ven'is en urb'et'o'n. De'nov'e oni konduk'is mi'n al polic'ej'o. Mi dev'is sid'iĝ'i sur benk'o en tiu ĉambr'o, kie rest'ad'is ĉiu'j ĉi polic'a'j ofic'ist'o'j, kiu'j ten'is si'n deĵor'pret'a'j. La du vir'o'j, kun kiu'j mi ven'is, rakont'is pri mi grand'a'n histori'o'n. La ceter'a'j baston'ul'o'j, aŭ pli bon'e dir'it'e, la ali'a'j polic'a'j ofic'ist'o'j, al'gap'is mi'n el la tut'a vic'o, kelk'a'j kun tia interes'o, kvazaŭ ili vid'is neniam tia'n vir'o'n, kaj ali'a'j, kvazaŭ mi ie est'us entrepren'int'a du'obl'a'n rab'o'suicid'o'n.

Ĝust'e tiu'j, kiu'j tiel fatal'e fiks'e rigard'is mi'n, kiu'j konsider'is mi'n kapabl'a je la plej horor'a'j krim'o'j, kies far'int'o'j'n oni ankoraŭ ne kapt'is, kaj kiu'j opini'is mi'n kapabl'a est'ont'e eĉ mult'e pli grav'e krim'i, ol mi jam krim'is laŭ ili'a ne'tromp'ebl'a opini'o, subit'e en'flu'ig'is al mi la pens'o'n, ke mi atend'as ĉi tie la ekzekut'ist'o'n, kiu vid'ebl'e ne est'as hejm'e kaj kiu'n oni tial unu'e dev'as serĉ'i.

Neni'u kaŭz'o por rid'i, ne, sinjor'o. Est'is tre serioz'a afer'o. Oni dev'as nur iom pri'medit'i tio'n. Mi ne hav'is mar'ist'o'dokument'o'n, mi ne hav'is pasport'o'n, mi ne hav'is ident'ig'il'o'n, mi ne hav'is iu'n ali'a'n paper'o'n, kaj ankaŭ mi'a'n fot'o'n la alt'rang'a pastr'o ne trov'is en si'a dik'a libr'o. Se tie almenaŭ mi'a fot'o en'us, tiu'kaz'e li ja tuj sci'us, kiu mi est'as. Ke ili post'rest'is pob'e de la Tuscaloosa, tio'n pov'us rakont'i kiu ajn, kiu vagabond'as tie. Loĝ'ej'o'n mi hav'is neni'e en la mond'o. Aŭ lad'o'kest'o aŭ mar'ist'a dom'o. Ankaŭ membr'o de iu komerc'a ĉambr'o mi ne est'is. Mi ja est'is neni'ul'o. Nu, nun mi demand'as vi'n, kial la povr'a'j belg'o'j almoz'nutr'u neni'ul'o'n, dum ili jam nutr'as tiom da neni'ul'a'j infan'o'j, kiu'j ja almenaŭ du'on'e aparten'as al tie.

Sed mi aparten'is per neni'u du'on'o tie'n. Mi est'is nur pli'a kaŭz'o por de'nov'e dev'i prunt'i mon'o'n de Uson'o. Pend'ig'i mi'n, est'is la plej abrupt'a kaj simpl'a metod'o por liber'iĝ'i de mi. Mi eĉ ne pov'is kondamn'i ili'n pro tio. Neni'u hom'o zorg'is pri mi, neni'u hom'o demand'us pri mi, eĉ mi'a'n nom'o'n ili ne dev'us en'skrib'i en si'a'j'n dik'a'j'n libr'o'j'n. Kaj tut'e cert'e mi est'is pend'ig'ot'a. Ili nur atend'as la ekzekut'ist'o'n, kiu reg'as la meti'o'n, ali'e tio est'us ja ne'leĝ'a ag'o kaj murd'o.

Kiom mi prav'is! Jen la pruv'o. Unu el la baston'ul'o'j proksim'iĝ'is kaj don'is al mi du dik'a'j'n cigared'o'skatol'o'j'n, la last'a'n don'aĵ'o'n al la kompat'ind'a pek'int'o. Post'e li don'is ankaŭ alumet'o'j'n, sid'iĝ'is flank'e de mi kaj per mis'a lingv'o al'parol'is mi'n, rid'is kaj afabl'is, frap'is mi'a'n ŝultr'o'n kaj dir'is: “Ne est'as tiel terur'e, amik'o, ne far'u tragedi'o'n el ĝi. Fum'u, por ke la long'a temp'o ne enu'ig'u vi'n. Ni dev'as atend'i ĝis nokt'iĝ'os, ali'e ni ne pov'us bon'e far'i ĝi'n.” Ne far'i el tio tragedi'o'n, se la pend'um'il'o atend'as mi'n! Ne tiel terur'e! Mi vol'us sci'i, ĉu oni jam prov'is tio'n kun li, ke li tiel decid'e pov'as dir'i: ne tiel terur'e, kaj atend'i ĝis mal'hel'as. Klar'e, dum la tag'a hel'o mank'as al ili iom la kuraĝ'o, ni ja ebl'e pov'us renkont'i iu'n, kiu kon'as mi'n, kaj tiam la plezur'o est'us fuŝ'it'a. Sed ne hav'as senc'o'n jam nun las'i la kap'o'n pend'i, sufiĉ'e baldaŭ ĝi pend'os per si mem en la maŝ'o. Kaj antaŭ ĉio mi fum'as nun kiel fabrik'a kamen'tub'o, por ke ili fin'fin'e ne ŝpar'u eĉ la cigared'o'j'n.

La cigared'o'j gust'as je neni'o. Nur'a pajl'o. Fulm'o'tondr'o! Mi ne vol'as pend'i. Se mi nur sci'us kiel tir'i mi'n el ĉi tio. Sed ili sen inter'romp'o ĉirkaŭ'as mi'n. Kaj ĉiu nov'ul'o, post la deĵor'trans'don'o en'ven'ant'a, al'gap'as mi'n kaj vol'as sci'i de la ali'a'j, kiu mi est'as, kial mi est'as ĉi tie, kaj kiam oni pend'ig'os mi'n. Kaj post'e ĉiu rikan'as per la tut'a vizaĝ'o.

Naŭz'a popol'o. Mi vol'us sci'i, kial ni help'is al ili. Pli post'e mi ricev'is mi'a'n last'a'n manĝ'o'n. Sed pli'a'j tia'j avar'ul'o'j sur la tut'a mond'o ne ekzist'as! Tio'n ili do nom'as ekzekut'a manĝ'o: ter'pom'a salat'o kun pec'et'o da hepat'a kolbas'o kaj kelk'a'j pan'tranĉ'aĵ'o'j kun margarin'o. Mi pov'us verŝ'i larm'o'j'n pro tio. Ne, la belg'o'j ne est'as bon'ul'o'j, kaj nur je har'o mi evit'is vund'iĝ'o'n, kiam ni dev'is tir'i ili'n el la kaĉ'o kaj perd'is ni'a'n mon'o'n. Tiu, kiu don'is al mi la cigared'o'j'n kaj prov'is persvad'i mi'n, ke ne est'as tiel terur'e est'i pend'ig'it'a, nun dir'is: “Nu, vi est'as bon'a uson'an'o, vi ne trink'as vin'o'n, ĉu?” Kaj ĉe tio li al'rid'et'is mi'n. Je la diabl'o, se li ne est'us tia hipokrit'ul'o kun si'a “ne tiel terur'e,” oni pov'us preskaŭ kred'i, ke ekzist'as ankaŭ simpati'a'j kaj afabl'a'j belg'o'j.

“Bon'a uson'an'o? Merd'o'n sur Uson'o'n! Mi trink'as vin'o'n, kaj mult'e.”

“Tio'n mi ja tuj pens'is,” rid'et'ant'e dir'is la baston'ul'o. “Vi est'as sincer'a. Tio est'as nur'a old'ul'in'a idiot'aĵ'o, vi'a tiel'nom'at'a prohibici'o. Vi las'as vi'n komand'i de o'nj'o'j kaj preĝ'in'o'j. Mi'n tio ja ne koncern'as. Sed ĉi tie ĉe ni ankoraŭ la vir'o'j port'as la pantalon'o'n.” Di'o, jen fin'fin'e iu, kiu vid'as la dorn'o'n en la karn'o. Tiu vir'o ne pov'as perd'iĝ'i, tra mal'klar'a akv'o li pov'as rigard'i ĝis la fund'o. Domaĝ'e por la vir'o, ke li est'as baston'ul'o. Sed, se li ne est'us baston'ul'o, mi ver'ŝajn'e neniam est'us rigard'int'a tiu'n gigant'a'n glas'o'n da bon'a vin'o, kiu'n li nun antaŭ'met'is al mi. La prohibici'o est'as grav'a hont'ind'aĵ'o kaj pek'o, kiu est'u lament'it'a al Di'o. Mi cert'as, ke ni iam kaj ie krim'is terur'aĵ'o'n, ĉar ili for'pren'is de ni tiu'n delekt'ind'a'n donac'o'n de Di'o.

Ĉirkaŭ la dek'a vesper'e la donac'int'o de la vin'o dir'is al mi:

“Do, nun est'as ni'a temp'o, mar'ist'o, ven'u kun mi.” Kiu'n senc'o'n hav'us kri'i: ‘Mi ne vol'as est'i pend'ig'it'a!’, se dek'kvar vir'o'j ĉirkaŭ'as mi'n, kaj ĉiu'j dek'kvar reprezent'as la leĝ'o'n. Jen la sort'o. Nur du hor'o'j'n la Tuscaloosa bezon'int'us atend'i pro mi. Sed du hor'o'j'n mi ne valor'as, kaj ĉi tie mi eĉ mult'e mal'pli valor'as.

Sed pens'i pri tiu sen'valor'ec'o tamen indign'ig'is mi'n, kaj mi dir'is:

“Mi ne kun'ir'os, mi est'as uson'an'o, mi plend'os pri tio.”

“Ha!” unu el ili mok'e al'kri'is mi'n. “Vi ne est'as uson'an'o. Do pruv'u tio'n. Ĉu vi hav'as mar'ist'o'dokument'o'n? Ĉu vi hav'as pasport'o'n? Neni'o'n vi hav'as. Kaj kiu ne hav'as pasport'o'n, est'as neni'u. Ni pov'as far'i al vi, kio plaĉ'as al ni. Kaj tio'n ni nun far'os, sen demand'i vi'n. For la bub'o'n!” Ne neces'is, ke mi provok'u eĉ bat'o'n sur la krani'o'n, ĉar fin'e ja nur mi est'us la stult'ul'o. Tial mi dev'is ek'trot'i.

Mal'dekstr'e de mi ir'is la gaj'ul'o, kiu mis'e parol'is la angl'a'n, kaj dekstr'e de mi ir'is ali'a. Ni for'las'is la urb'et'o'n kaj baldaŭ ni trov'iĝ'is sur vast'a'j kamp'o'j.

Reg'is tim'ig'a tenebr'o. La voj'o, kiu'n ni ir'is, est'is nur mal'glat'a, rad'spur'um'it'a kamp'voj'o, sur kiu oni nur streĉ'e pov'is paŝ'i. Volont'e mi est'us sci'int'a, kiom long'e ni tiel migr'os, ĝis ni ating'os la trist'a'n cel'o'n.

Nun ni for'las'is eĉ tiu'n aĉ'a'n voj'o'n kaj de'voj'iĝ'is sur herb'ej'a'n pad'o'n. Dum sufiĉ'e long'a temp'o ni ir'is tra herb'ej'o'j.

Nun ven'is mi'a moment'o por el'haŭt'iĝ'i*. Sed tiu'j ul'o'j vid'ebl'e est'is telepati'ul'o'j. Ĝust'e, kiam mi vol'is delikat'e sving'i brak'o'n al la menton'o de unu el mi'a'j apud'ul'o'j, la vir'o kapt'is mi'a'n brak'o'n kaj dir'is: “Nun ni al'ven'is. Nun ni dev'as adiaŭ'i unu la ali'a'n.” Kia horor'sent'o, kiam oni tiel klar'e kaj real'e vid'as al'ramp'i la last'a'n minut'o'n. Eĉ ne al'ramp'i. Ĝi sobr'e star'is antaŭ mi. Tre sek'is en mi'a gorĝ'o. Volont'e mi est'us trink'int'a glut'o'n da akv'o. Sed nun ja eĉ pri akv'o pens'i ne plu ebl'is. Tiu'j'n kelk'a'j'n minut'o'j'n mi ja el'ten'os sen akv'o, tio'n ili cert'e dir'us al mi. Pri la donac'int'o de la vin'o mi ne supoz'is antaŭ'e, ke li est'as tia hipokrit'ul'o. Ekzekut'ist'o'n mi imag'is ali'a. Kia sen'honor'a kaj fi'a meti'o, kvazaŭ ne ekzist'us ali'a'j profesi'o'j. Fi, ĝust'e ekzekut'ist'o, best'aĉ'o, kaj tio eĉ profesi'e.

Neniam antaŭ'e en la viv'o mi tiel fort'e sent'is, kiel grandioz'e bel'a est'as la viv'o. Grandioz'a kaj sen'mezur'e bel'a la viv'o eĉ tiam est'as, kiam oni ven'as lac'a kaj mal'sat'a al la haven'o kaj el'trov'as, ke la ŝip'o est'as for, kaj ke oni post'rest'is sen mar'ist'o'dokument'o. Viv'i ĉiam est'as bel'e, kiom ajn trist'a ĝi ŝajn'as. Kaj tiel simpl'e est'i for'viŝ'it'a en tia nigr'a nokt'o sur vast'a kamp'o, kvazaŭ oni est'us ne pli ol verm'o! Tio'n mi ne atend'is de la belg'o'j. Sed kulp'as tio'n la prohibici'o, kiu tiom febl'ig'as la hom'o'j'n kontraŭ tent'o'j. Se mi hav'us ĉi tie inter mi'a'j man'o'j, ĝust'e nun, tiu'n Mr. Volstead! La edz'in'o de tiu vir'o tre verŝ'a'j ne pli ol nur malic'is, ke li pov'is el'pens'i kaj el'fetor'i i'o'n tia'n! Kaj tamen mi ĝoj'as, ke tiu'j milion'o'j da sakr'o'j, kiu'j ŝarĝ'as la viv'o'n de tiu vir'o, ne tondr'as sur mi'n.

“Oui*, Mister, ni dev'as adiaŭ'i. Ebl'e vi est'as tre simpati'a hom'o. Sed moment'e ni tut'e ne bezon'as vi'n.” Sed tial ili ja ne dev'as tuj pend'ig'i mi'n.

Li lev'is brak'o'n. Evident'e por ĵet'i la ŝnur'o'n ĉirkaŭ mi'a'n kol'o'n kaj strangol'i mi'n. Ili ne far'is al si la pen'o'n konstru'i eŝafod'o'n. Tio kost'us tro mult'e.

“Jen,” li nun dir'is kaj montr'is per etend'it'a brak'o, “tie trans'e, ĝust'e kie'n mi montr'as, est'as Netherlands*. Vi cert'e jam aŭd'is pri ĝi, ĉu?”

“Jes.”

“Nun ir'u rekt'e en tiu direkt'o, kiu'n mi sign'as per la brak'o. Mi ne supoz'as, ke vi nun tie traf'os kontrol'ofic'ist'o'n. Ni inform'iĝ'is. Sed, se vi vid'os iu'n, pen'u preter'ir'i li'a'n voj'o'n. Post hor'o de ir'ad'o, ĉiam en tiu direkt'o, vi ven'os al la fer'voj'lini'o. Sekv'u tiu'n lini'o'n ankoraŭ dum iom da temp'o en la sam'a direkt'o, kaj tiam vi ating'os la staci'o'n. Rest'u proksim'a al ĝi, sed ne montr'u vi'n. Ĉirkaŭ la kvar'a maten'e ven'os mult'a'j labor'ist'o'j, kaj tiam ir'u al la giĉet'o kaj dir'u nur: ‘Rotterdam, derde klasse*’, sed ne dir'u eĉ unu vort'o'n pli. Jen kvin gulden'o'j'n por vi.” Li don'is al mi kvin mon'bilet'o'j'n.

“Kaj jen ankoraŭ iom da manĝ'o por la nokt'o. Ne aĉet'u i'o'n en la staci'o. Baldaŭ vi est'os en Roterdam'o. Tiom long'e vi cert'e el'ten'os.” Nun li don'is al mi pak'aĵ'et'o'n, en kiu laŭ la ekster'a ŝajn'o en'est'is buter'pan'o'j. Post'e mi ricev'is ankoraŭ pak'aĵ'o'n da cigared'o'j kaj skatol'et'o'n da alumet'o'j.

Kio'n dir'i pri tiu'j hom'o'j? Ili est'as send'it'a'j por pend'ig'i mi'n kaj don'as al mi eĉ mon'o'n kaj buter'pan'o'j'n, por ke mi pov'u for'kur'i. Ili hav'as tro bon'a'n kor'o'n por tiel frid'sang'e mort'ig'i mi'n. Kiel ne am'i la hom'o'j'n, se oni trov'as tia'j'n bon'ul'o'j'n eĉ inter polic'ist'o'j, kies kor'o'j pro la ĉiam'a hom'ĉas'ad'o tut'e ŝton'iĝ'is? Mi sku'is tiel fort'e la man'o'j'n al ambaŭ, ke ili ek'tim'is, mi vol'us for'port'i la man'o'j'n.

“Ne tiel spektakl'u, iu trans'e ebl'e eĉ aŭd'os vi'n, kaj tiam ĉio est'os en la kaĉ'o. Kaj tio ne est'us bon'a, tiu'kaz'e ni pov'us komenc'i de'nov'e.” La vir'o prav'is. “Kaj nun bon'e aŭskult'u, kio'n mi dir'as al vi.” Li parol'is du'on'laŭt'e, sed pen'is ekzakt'e ĉio'n klar'ig'i al mi per tio, ke li ripet'is plur'foj'e la el'dir'o'j'n. “Nur ne ven'u de'nov'e al Belgi'o, pri tio mi avert'as vi'n. Se ni trov'os vi'n ankoraŭ'foj'e inter ne de ni'a'j lim'o'j, vi pov'as fid'i je tio, ke ni met'os vi'n por la tut'a viv'o en prizon'o'n. Por ĉiam prizon'o. Kar'a amik'o, tio signif'as mult'o'n. Do, mi eksplic'it'e avert'as vi'n. Ni ja ne sci'as, kie'n send'i vi'n. Vi ne hav'as mar'ist'o'dokument'o'n.”

“Sed ebl'e mi al la konsul'o . . .”

“Silent'u, mi pet'as, pri vi'a konsul'o. Ĉu vi hav'as mar'ist'dokument'o'n? Ne. Nu do. Tial vi'a konsul'o el'ĵet'os vi'n tiel, ke krak'os, kaj tiam vi sid'os sur ni'a nuk'o. Vi nun sci'as, pri kio tem'as. Por ĉiam en prizon'o.”

“Tut'e cert'e, sinjor'o'j mi'a'j, mi promes'as tio'n. Mi ne de'nov'e en'paŝ'os vi'a'n land'o'n.” Ja kial? Lig'is mi'n neni'o al Belgi'o. Por dir'i la ver'o'n, mi ĝoj'is el'ir'i. Nederlando mult'e pli bon'as. La nederland'an'o'j'n oni kompren'as almenaŭ du'on'e, dum'e ĉi tie oni ne kompren'as eĉ vort'o'n de tio, kio'n la hom'o'j dir'as, kaj kio'n ili cel'as.

“Bon'e do. Nun vi est'as avert'it'a. Do, hop! Kaj est'u mem'gard'a. Se vi aŭd'os paŝ'o'j'n, kuŝ'iĝ'u sur'ter'e ĝis la paŝ'o'j pas'os. Ne las'u vi'n kapt'i, ali'e kapt'os ni vi'n, kaj tiam vi'a viv'o aĉ'os. Feliĉ'a'n vojaĝ'o'n.” Ili for'marŝ'is kaj las'is mi'n sol'a. Tiam mi ek'migr'is, feliĉ'a kiel tajlor'o. Ĉiam en tiu direkt'o, kiu'n ili montr'is al mi.

Ĉapitr'o 5

Roterdam'o est'as ĉarm'a urb'o, se oni hav'as mon'o'n.

Mi eĉ mon'uj'o'n ne hav'is, en kiu'n mi pov'us met'i ĝi'n, se mi hav'us mon'o'n.

Tie en la haven'o est'is eĉ ne unu ŝip'o, kiu bezon'us ferdek'labor'ist'o'n aŭ Unu'a'n Inĝenier'o'n. En tiu temp'o est'is tut'e egal'e al mi. Se oni postul'us sur iu ŝip'o Unu'a'n Inĝenier'o'n, mi akcept'us la posten'o'n. Tuj. Sen eĉ palp'e brum'i. La spektakl'o ek'us ja nur, se la ŝip'o vetur'us sur'mar'e. Kaj tiam ili ne tiel simpl'e pov'us ĵet'i mi'n en la mar'o'n. Ĉiam io est'as farb'end'a, jam trov'iĝ'us la ĝust'a labor'o. Mi fin'fin'e ne est'as tia hom'o, kiu insist'us ĝis murd'o kaj ĝis mort'o la salajr'o'n de la Unu'a Inĝenier'o. Mi ja pov'as rabat'i iom'et'e. Je Di'o, en kiu butik'o oni ne foj'e marĉand'as la prez'o'n sub'e'n, eĉ se la pentr'it'a afiŝ'o “Fiks'a'j prez'o'j” pend'as kiom ajn grand'a? Spektakl'o tut'e cert'e est'us okaz'int'a; ĉar tiu'temp'e mi pov'is disting'i nek krank'o'n dis'de valv'o nek biel'o'n de ŝaft'o. Tio evident'iĝ'us ĉe la unu'a signal'o, kiam la ŝip'estr'o sonor'il'us sub'e'n “helik'e lant'e” kaj la lad'o'kest'o ek'sag'us antaŭ'e'n, kvazaŭ dev'ig'it'a gajn'i je mort'o kaj viv'o la Blu'a'n Ruband'o'n. Amuz'aĵ'o est'us tamen. Sed ne de'pend'is de mi, ke mi ne pov'is el'prov'i la ŝerc'o'n, ĉar neni'u serĉ'is Unu'a'n Inĝenier'o'n. Est'is serĉ'at'a neni'u, sur neni'u ŝip'o. Mi est'us akcept'int'a ĉio'n inter kapitan'o kaj kuir'ej'a knab'o. Sed eĉ ne kapitan'o'n ili bezon'is . . .

Vag'ad'is tie tiom da mar'ist'o'j, kiu'j ĉiu'j atend'is ŝip'o'n. Spit'e tio'n ankoraŭ eĉ kapt'i ŝip'o'n, kiu trans'vetur'os al la Ŝtat'o'j, tio est'as pli ol nur sen'esper'a. Ĉiu'j vol'as sur'ir'i kest'o'n, kiu trans'vetur'os, ĉar ili ĉiu'j vol'as ĵet'i tie la ankr'o'n kaj post'e el'salt'i pob'e*. Ĉar ĉiu el ili supoz'as, ke trans la ocean'o oni nutr'as la hom'o'j'n per sekv'in'ber'o'j, ke ili dev'os nur mal'ferm'i la bek'o'n. Sed merd'o. Kaj post'e sid'as mil'op'o'j da ili en la haven'o'j kaj atend'as ŝip'o'n, kiu port'os ili'n hejm'e'n, ĉar tamen ĉio montr'iĝ'is tut'e ali'a ol ili imag'is. La or'a epok'o pas'is, ali'kaz'e neni'u est'us trov'int'a mi'n sur la Tuscaloosa, kie mi est'is ferdek'labor'ist'o.

Sed la du afabl'a'j belg'a'j baston'ul'o'j don'is al mi konsil'o'n: Mi'a konsul'o. Mi'a! Ambaŭ baston'ul'o'j ŝajn'e pli bon'e kon'is mi'a'n konsul'o'n ol mi. Strang'e. Est'as ja mi'a dev'o pli bon'e kon'i li'n, ĉar li est'as mi'a. Pro mi li est'as en la mond'o. Pro mi li ricev'as si'a'n pag'o'n.

La konsul'o anonc'as dek'o'j'n da ŝip'o'j por la land'lim'a impost'o, do li cert'e ankaŭ i'o'n sci'as pri bezon'at'a'j ferdek'labor'ist'o'j, des pli, se mi ne hav'as mon'o'n.

“Kie vi hav'as vi'a'n mar'ist'o'dokument'o'n?”

“Mi perd'is ĝi'n.”

“Ĉu vi hav'as pasport'o'n?”

“Ne.”

“Atest'o'n de ŝtat'an'ec'o?”

“Neniam hav'is.”

“Ja kial do vi ven'is ĉi tie'n?”

“Mi pens'is, ke vi est'as mi'a konsul'o, kaj ke vi help'os al mi.” Li rikan'is. Strang'as, ke la hom'o'j ĉiam rikan'as, se ili vol'as don'i bat'o'n al iu.

Kaj kun tiu rikan'o sur la lip'o'j li dir'is: “Vi'a konsul'o, ĉu? Tio'n vi dev'as pruv'i al mi, kar'a vir'o, ke mi est'as vi'a konsul'o.”

“Sed mi ja est'as uson'an'o kaj vi est'as uson'a konsul'o.” Tio cert'e est'as ver'a.

Sed ŝajn'e tamen ne est'is ver'a, ĉar li dir'is: “Uson'a konsul'o, eĉ se ĉi'moment'e ankoraŭ ne la Unu'a, mi efektiv'e est'as. Sed ĉu vi est'as uson'an'o, tio'n vi dev'as ankoraŭ pruv'i al mi. Kie vi do hav'as vi'a'j'n paper'o'j'n?”

“Mi ja dir'is al vi jam, ke mi perd'is ili'n.”

“Vi perd'is ili'n. Kiel oni pov'as perd'i si'a'j'n paper'o'j'n? Tiu'j'n oni ja ĉiam port'as ĉe si, tiom pli, se oni trov'iĝ'as en fremd'a land'o. Vi ja eĉ ne pov'as pruv'i, ke vi efektiv'e est'is sur la Tuscaloosa. Ĉu vi pov'as pruv'i tio'n?”

“Ne.”

“Do, kial vi ven'is ĉi tie'n? Eĉ se vi vetur'is sur la Tuscaloosa, eĉ se pruv'ebl'us, ke vi ver'e vetur'is sur la ŝip'o, tio est'us eĉ ne la plej mal'grand'a pruv'o, ke vi est'as civit'an'o. Sur uson'a ŝip'o ankaŭ hotentot'o'j pov'as labor'i. Do, kial vi ven'is ĉi tie'n? Ceter'e, kiel vi ven'is sen paper'o'j de Antverpeno ĉi tie'n al Roterdam'o? Tio est'as ne'ordinar'a.”

“La polic'o mi'n ja . . .”

“Mi tre pet'as vi'n, ne ven'u al mi ankoraŭ'foj'e kun tia rakont'o. Kie oni iam aŭd'is tio'n, ke ŝtat'a'j ofic'ist'o'j send'is iu'n per tia ne'leĝ'a voj'o trans lim'o'n en fremd'a'n land'o'n? Sen paper'o'j? Tiel vi ne pov'as tromp'i mi'n, kar'a vir'o.” Kaj ĉio'n tio'n li dir'is rikan'ant'e kaj kun etern'a rid'et'o, ĉar uson'a ofic'ist'o ĉiam dev'as rid'et'i, eĉ se li anonc'as mort'kondamn'o'n. Tio est'as li'a respublik'a dev'o. Sed kio plej mult'e incit'is mi'n, est'is, ke li lud'is dum si'a parol'ad'o ĉiam per krajon'o. Jen li zigzag'is per ĝi sur la tabl'o'plat'o, jen li grat'is per ĝi en si'a har'ar'o, jen li tambur'is per ĝi “My old Kentucky home*”, kaj jen li klak'is per si'a krajon'o tiel sur la tabl'o, kvazaŭ li vol'us per ĉiu klak'o firm'najl'i vort'o'n.

Plej volont'e mi est'us ĵet'int'a la ink'uj'o'n sur li'a'n vizaĝ'o'n. Sed mi dev'is pacienc'i, kaj tial mi dir'is: “Ebl'e vi pov'as hav'ig'i al mi ali'a'n ŝip'o'n, por ke mi ven'u hejm'e'n. Ja pov'as est'i, ke iu ŝip'estr'o bezon'as ankoraŭ vir'o'n aŭ, ke iu mal'san'iĝ'is.”

“Ŝip'o'n? Sen paper'o'j ŝip'o'n? Ne de mi, tiu'kaz'e tut'e ne pen'u re'ven'i al mi.”

“Sed kie mi ricev'u paper'o'j'n, se vi ne don'as paper'o'j'n al mi?” mi demand'is.

“Ĉu tio ebl'e est'as mi'a afer'o, kie vi ricev'u paper'o'j'n? Ja mi ne for'pren'is ili'n. Ĉu ne? Jen ĉiu vagabond'o, kiu ne pli bon'e atent'is pri si'a'j paper'o'j, pov'us ven'i kaj postul'i paper'o'j'n.”

“Sinjor'o,” mi tamen'is je tio, “mi supoz'as, ke ankaŭ jam ali'a'j hom'o'j, kiu'j ne est'as labor'ist'o'j, perd'is si'a'j'n paper'o'j'n.”

“Vi prav'as, sed tiu'j hom'o'j hav'as mon'o'n.”

“Ha, tiel!” mi kri'is laŭt'e. “Nun mi kompren'as.”

“Neni'o'n vi kompren'as,” li rikan'is, “mi vol'as dir'i, ke tem'as tiu'kaz'e pri hom'o'j, kiu'j posed'as krom'a'j'n legitim'aĵ'o'j'n, hom'o'j, pri kiu'j neni'u dub'o ebl'as, hom'o'j, kiu'j hav'as hejm'o'n, kiu'j hav'as adres'o'n.”

“Do est'as mi'a kulp'o, ke mi hav'as nek vila'o'n nek hejm'o'n nek ali'a'n adres'o'n ol mi'a'n labor'lok'o'n?”

“Tio ne est'as mi'a afer'o. Vi perd'is la paper'o'j'n. Zorg'u do, ke vi ricev'u ali'a'j'n. Mi dev'as ag'i laŭ mi'a'j direktiv'o'j. Ne est'as mi'a kulp'o. Ĉu vi jam manĝ'is?”

“Mi ja ne hav'as mon'o'n kaj mi ne pet'is almoz'o'n ĝis nun.”

“Atend'u moment'o'n.” Li ek'star'is kaj ir'is en ali'a'n ĉambr'o'n. Post kelk'a'j minut'o'j li re'ven'is kaj don'is al mi kart'o'n.

“Jen manĝ'o'kart'o por tri komplet'a'j tag'o'j en la mar'ist'a dom'o. Se ĝi est'os el'ĉerp'it'a, ven'u sen'ĝen'e ankoraŭ'foj'e. Prov'u de'nov'e, ebl'e vi trov'os ali'a'n ŝip'o'n, ŝip'o'n de ali'a naci'o. Kelk'a'j ne tiel preciz'e kontrol'as. Mi ne rajt'as far'i alud'o'j'n. Vi mem dev'as el'trov'i tio'n. En tiu ĉi kaz'o mi est'as absolut'e sen'potenc'a. Mi est'as nur'a serv'ist'o de la ŝtat'o. ‘m sorry, old fellow, can’t help it. Good bye and g’d luck!*”

Ebl'as, ke la vir'o prav'as. Ebl'e li tut'e ne est'as tia best'aĉ'o. Kial hom'o'j est'u best'aĉ'o'j? Preskaŭ mi supoz'as, ke la ŝtat'o est'as la best'aĉ'o. La ŝtat'o, kiu for'pren'as la fil'o'j'n de la patr'in'o'j, por ĵet'i ili'n antaŭ la idol'o'j'n. Ĉi tiu vir'o est'as la serv'ist'o de la best'aĉ'o, tiel kiel la ekzekut'ist'o est'as la serv'ist'o de la best'aĉ'o. Ĉio'n, kio'n la vir'o dir'is, li lern'is parker'e. Cert'e li dev'is lern'i tio'n, kiam li tra'pas'is la ekzamen'o'j'n por far'iĝ'i konsul'o. Tio glit'is tut'e glat'e el li. Al ĉiu'j mi'a'j el'dir'o'j li hav'is konven'a'n respond'o'n, kiu tuj ŝtop'is mi'a'n buŝ'o'n. Sed kiam li demand'is: “Ĉu vi mal'sat'as? Ĉu vi jam manĝ'is?” li subit'e far'iĝ'is hom'o kaj ĉes'is est'i best'aĉ'serv'ist'o. Hav'i mal'sat'o'n est'as io hom'a. Hav'i paper'o'j'n est'as io mal'hom'a, io kontraŭ'natur'a. Tial la diferenc'o. Kaj jen la kial'o pro kio hom'o'j pli kaj pli ĉes'as est'i hom'o'j kaj far'iĝ'as figur'o'j el paper'maĉ'aĵ'o. La best'aĉ'o ne bezon'as hom'o'j'n; tiu'j kaŭz'as tro mult'e da labor'o. Figur'o'j el paper'maĉ'aĵ'o pli bon'e las'as si'n star'ig'i en vic'o'j kaj met'i en uniform'o'j'n, por ke la serv'ist'o'j de la best'aĉ'o pov'u viv'i pli oportun'e. Yesser*, Jes, sinjor'o.

Ĉapitr'o 6

Tri tag'o'j ne ĉiam est'as tri tag'o'j. Est'as tre long'a'j tri tag'o'j kaj est'as tre kurt'a'j. Ke tri tag'o'j pov'us est'i tiom kurt'a'j kiom tiu'j tri tag'o'j, en kiu'j mi hav'is bon'a'n manĝ'o'n kaj lit'o'n, mi ne est'us kred'int'a. Mi vol'is sid'iĝ'i unu'a'foj'e por maten'manĝ'o, kaj jam la tri tag'o'j pas'is. Sed eĉ se ili daŭr'us la dek'obl'a'n temp'o'n, al la konsul'o mi ne re'ir'us. Ĉu mi ebl'e de'nov'e aŭskult'u li'a'j'n parker'e lern'it'a'j'n ekzamen'a'j'n demand'o'j'n? I'o'n pli bon'a'n ol antaŭ'e li ankaŭ nun ne sci'us. Ŝip'o'n li ne pov'is hav'ig'i al mi. Do, kiu'n senc'o'n hav'us permes'i, ke li verŝ'u sur mi'n si'a'j'n parol'ad'o'j'n? Ebl'e li de'nov'e est'us don'int'a al mi kart'o'n. Sed ĉi'foj'e cert'e jam kun gest'o kaj mien'o, kiu'j kun'prem'us al mi jam la gorĝ'o'n, antaŭ ol mi met'us kuler'o'n en la sup'o'n. La tri tag'o'j far'iĝ'us eĉ mult'e pli kurt'a'j ol la antaŭ'a'j.

Sed la plej grav'a kial'o est'is, ke mi ne vol'is perd'i el mi'a memor'o la et'a'n pec'o'n da hom'o, kiu li est'is okaz'e de mi'a unu'a vizit'o en tiu moment'o, kiam li zorg'is, ke mi bon'e fart'as. Cert'e li ĉi'foj'e trans'don'us la kart'o'n al mi kun la plen'a super'ec'o de best'aĉ'serv'ist'o kaj kun moral'ornam'it'a'j parol'o'j, ke ĉi tiu foj'o dev'os est'i la last'a foj'o, ke ven'as tro mult'a'j kaj ke oni ne ripoz'u kun tio, ke oni mem far'u i'o'n por antaŭ'e'n'ir'i. Prefer'e mort'aĉ'i, ol ir'i pli'a'n foj'o'n tie'n.

Ho, am'at'a anim'o de mar'ist'o, kiom mi mal'sat'is! Tiom mi mal'sat'is, ke Di'o indulg'u. Kaj tiom lac'a pro la dorm'ad'o en pord'eg'a'j voj'o'j kaj angul'o'j, ĉiam ĉas'at'e dum facil'a dorm'o de la nokt'polic'o, kiu per poŝ'lamp'o'j en'lum'ig'is en la pord'eg'a'j'n voj'o'j'n kaj angul'o'j'n. Ĉiam dev'i mem'gard'i, dum dorm'o dev'i aŭskult'i la patrol'o'n je kvin'dek'paŝ'a distanc'o, por sufiĉ'e fru'e ek'lepor'i. Est'i kapt'it'a de ili signif'us la labor'dom'o'n.

Kaj en la haven'o neni'u ŝip'o, kiu bezon'us iu'n. Tie tiom da cent'o'j de mar'ist'o'j el la propr'a land'o est'as sur'pied'e, kiu'j serĉ'as ŝip'o'n kaj hav'as bon'a'j'n paper'o'j'n. Kaj neni'u labor'o en la fabrik'o'j, neni'u labor'o en iu vend'ej'o. Eĉ se labor'o est'us, la vir'o, kiu don'as la labor'o'n, tut'e ne rajt'us don'i ĝi'n al mi. Ĉu vi hav'as paper'o'j'n? Ne? Domaĝ'e, mi ne rajt'as dung'i vi'n. Vi est'as ekster'land'an'o.

Kontraŭ kiu'j la pasport'o'j kaj en'ir'viz'o'j est'as direkt'at'a'j? Kontraŭ la labor'ist'o'j. Kontraŭ kiu'j cel'as la lim'ig'ad'o de en'migr'o'j en Uson'o'n kaj en ali'a'j'n land'o'j'n? Kontraŭ la labor'ist'o'j. Kaj je kies instig'o kaj pro kies potenc'a sub'ten'o oft'e est'as kre'it'a'j tiu'j leĝ'o'j, kiu'j neni'ig'as la liber'o'n de la hom'o'j, kiu'j dev'ig'as ili'n viv'i tie, kie ili ne vol'as viv'i, kiu'j mal'help'as ili'n ir'i al tiu part'o en la mond'o, en kiu'j ili ŝat'us viv'i? Je instig'o kaj pro sub'ten'o de la labor'ist'a'j organiz'o'j. Best'aĉ'o en la best'aĉ'o: Mi gard'as mi'a'n klan'o'n;

tiu, kiu ne aparten'as al mi'a klan'o, pov'as pere'i, se tiu pere'as, tiom pli bon'e, jen unu rival'o mal'pli. Jes, sinjor'o. Tiom mal'sat'a kaj tiom lac'a! Post'e ven'as la temp'o, en kiu oni ne plu pens'as pri tio, ĉu far'as diferenc'o'n, erar'e inter'ŝanĝ'i la mon'uj'o'n de ali'a, kiu ne mal'sat'as, kun la propr'a ne ekzist'ant'a mon'uj'o. Oni ne dev'as erar'e inter'ŝanĝ'i ili'n, oni komenc'as, sen intenc'i tio'n, pens'i pri la mon'uj'o de hom'o, kiu ne mal'sat'as.

Sinjor'o kaj dam'o star'is antaŭ montr'o'fenestr'o, kiam mi preter'ir'is.

La dam'o dir'is: “Ja dir'u do, Fibby, ĉu tiu'j bel'et'a'j retikul'o'j ne ver'e tre ĉarm'as?” Fibby dir'is tra la dent'o'j i'o'n, kio pov'is est'i aŭ konsent'o aŭ la mal'o, sed ankaŭ bon'e ebl'is, ke tio signif'is: Las'u mi'n trankvil'a kun vi'a'j banal'aĵ'o'j! La dam'o: “Mi dir'as, ke ver'e, ili ver'e rav'as, est'as original'a pra'nederland'a meti'a art'aĵ'o.”

“Klar'e,” Fibby nun sek'e dir'is, “aŭtentik'a pra'nederland'a, kopi'rajt'it'a en 1926.” Tio est'is por mi muzik'o de la sfer'o'j. Nun mi konvink'iĝ'is. Mi nun tre rapid'is kaj ne perd'is pli'a'n sekund'o'n. Jen ja la pur'a or'o kuŝ'is antaŭ mi mez'e de la strat'o.

Ŝajn'is al mi, ke Fibby mult'e pli amuz'iĝ'is pri tio, kio'n mi rakont'is al li, ol pri tio, kio'n rakont'is li'a edz'in'o aŭ li'a amik'in'o aŭ li'a . . . nu, sinjor'o, ne est'as mi'a afer'o, en kiu rilat'o de parenc'ec'o ili ambaŭ trov'iĝ'is, sed ĉiu'okaz'e li delekt'e amuz'iĝ'is pri mi'a rakont'o. Li rid'et'is, post'e li rid'is, kaj fin'e li kri'is tiom, ke la hom'o'j ek'halt'is. Se mi ne est'us aŭd'int'a tuj pro li'a “Tsat so*!”, kiam li unu'e intonaci'is ĝi'n, de kie li ven'is, jam perfid'us li'n li'a ne'brid'ebl'a rid'ad'o. Tiel pov'as rid'i nur uson'an'o, jes ja, ili pov'as rid'i. “Do bub'o, vi prezent'is grandioz'e vi'a'n rakont'o'n.” Kaj jam li de'nov'e rid'is. Antaŭ'e mi supoz'is, ke li ek'larm'os pro mi'a trist'a rakont'o. Nu, li ja ne est'is en mi'a haŭt'o. Li rigard'is ĉio'n ĉi de la komik'a flank'o.

“Nu dir'u do, Flory,” li turn'is si'n al si'a akompan'ul'in'o, “ĉu tiu bird'et'o, fal'int'a el la nest'o, ne efektiv'e grandioz'e prezent'is si'a'n rakont'o'n?”

“Efektiv'e, tre amuz'e. De kie vi est'as? El Nov-Orlean'o? Tio ja est'as tut'e rav'a. Tie loĝ'as eĉ nun onkl'in'o de mi, Fibby. Ĉu mi ne jam rakont'is pri onkl'in'o Kitty el Nov-Orlean'o, Fibby? Mi kred'as, ke jes. Vi ja sci'as, tiu, kiu ĉiam tiel komenc'as ĉiu'n fraz'o'n: ‘Kiam av'ĉj'o ankoraŭ loĝ'is en South Carolina . . .’”

Fibby tut'e ne atent'is, kio'n dir'is li'a Flory, li las'is ŝi'n parol'i, kvazaŭ ŝi est'us akv'o'fal'o, al kiu li kutim'iĝ'is. Li fingr'um'is en si'a'j poŝ'o'j kaj aper'ig'is dolar'bilet'o'n: “Ne est'as por vi'a rakont'o mem, amik'o mi'a, sed est'as por tio, ke vi tiel majstr'e prezent'is la rakont'o'n. Bon'e sci'pov'i prezent'i rakont'o'n, kiu ne ver'as, tio est'as talent'o, amik'o mi'a. Vi est'as art'ist'o, ĉu vi sci'as tio'n? Por dir'i la ver'o'n, est'as domaĝ'e, ke vi tiel vagabond'as en la mond'o. Vi pov'us en'spez'i mult'e da mon'o, kar'a amik'o. Ĉu vi sci'as tio'n? Ĉu li ne ver'e est'as art'ist'o, Flory?” li turn'is si'n de'nov'e al si'a . . . nu, ni dir'u, edz'in'o; ne est'as mi'a afer'o, ili cert'e hav'as si'a'n pasport'o'n tia, kia ili bezon'as ĝi'n.

“Vi ja prav'as, kompren'ebl'e, Fibby,” Flory respond'is en ekstaz'o, “vi prav'as, ke li est'as grand'a art'ist'o. Mi hav'as ide'o'n, Fibby, tuj demand'u li'n, ĉu ni pov'us hav'i li'n por ni'a vesper'a festen'o. Cert'e, tiel ni pov'us super'atut'i la Pennington’o'j'n, tiu'n fav'a'n band'o'n.” Do, est'as efektiv'e li'a edz'in'o.

Fibby dediĉ'is eĉ ne la plej minimum'a'n atent'o'n al la akv'o'fal'o. Li rid'et'is kaj rid'is plu. Li de'nov'e fingr'um'is en si'a'j poŝ'o'j kaj ven'ig'is pli'a'n foj'o'n dolar'bilet'o'n en la tag'lum'o'n.

Nun li don'is al mi ambaŭ bilet'o'j'n kaj dir'is: “Vid'u, la unu'a est'as por tio, ke vi tiel majstr'e prezent'is vi'a'n rakont'o'n, kaj la ali'a est'as por tio, ĉar vi don'is al mi bril'a'n ide'o'n por mi'a gazet'o. En mi'a'j man'o'j ĝi valor'as kvin'mil'o'n, en vi'a'j ne eĉ cend'o'n. Sed mi pag'as vi'n nun per cend'o kun dividend'o. Mult'a'n dank'o'n por vi'a pen'o, goodbye* kaj mult'e da feliĉ'o.” Tio est'is la unu'a mon'o, kiu'n mi ricev'is por la prezent'o de rakont'o. Jes, sinjor'o.

Mi ek'salt'is al mon'ŝanĝ'ej'o. Je dolar'o ĉirkaŭ du kaj du on'o'n da gulden'o'j, por la du dolar'o'j sekv'e ĉirkaŭ kvin gulden'o'j'n. Bel'a sum'et'o. Post kiam mi don'is tie la bilet'o'j'n, la ŝanĝ'ist'o amas'ig'is ĉirkaŭ kvin'dek gulden'o'j'n antaŭ mi. Tio est'is surpriz'o. Fibby don'is al mi du dek'o'j'n, kaj mi supoz'is ili'n, ĉar mi ja ne vol'is sci'vol'em'e dis'fald'i dum li'a ĉe'est'o la ĉif'it'a'j'n bilet'o'j'n, unu'dolar'a'j. Fibby est'as nobl'a anim'o. Wall Street* ben'u li'n. Est'as tut'e natur'e, ke du'dek dolar'o'j est'as tre mult'e da mon'o. Se oni posed'as ili'n. Se oni dev'as ili'n el'spez'i, oni lern'as subit'e, ke du'dek dolar'o'j est'as neni'o. Des pli, se oni pas'is vic'o'n de mal'sat'a'j tag'o'j kaj sen'lit'a'j nokt'o'j. Antaŭ ol mi pov'is ek'aprez'i la valor'o'n de la mon'o, ĝi jam est'is for'uz'it'a. Nur la hom'o'j, kiu'j hav'as sufiĉ'e da mon'o, sci'as la valor'o'n de mon'o, ĉar ili dispon'as pri la temp'o por pov'i taks'i la valor'o'n. Kiel oni lern'u sci'i la valor'o'n de aĵ'o, se ali'a'j ĉiu'foj'e tuj de'nov'e for'pren'as ĝi'n? Sed oni predik'as, ke nur tiu, kiu hav'as neni'o'n, sci'as, kio'n cend'o valor'as. Pro tio la klas'a'j kontraŭ'dir'o'j.

Ĉapitr'o 7

Pli fru'e ol mi supoz'is, ven'is maten'o, kiu est'is, se juĝ'i laŭ la ŝajn'o, dum cert'a temp'o la last'a maten'o, kiu salut'os mi'n en lit'o. Mi tra'serĉ'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n kaj trov'is en ili ĝust'e tiom da cend'o'j por ebl'ig'i ne'abund'a'n mat'e'n manĝ'o'n. Ne'abund'a'j maten'manĝ'o'j ne trov'as mi'a'n aplaŭd'o'n. Ili ĉiam est'as la antaŭ'lud'o de tag'manĝ'o'j kaj vesper'manĝ'o'j, kiu'j ne aper'os. Iu'n Fibby oni ja ne trov'as ĉiu'tag'e. Sed, se mi traf'os de'nov'e iu'n, tiam mi prezent'os mi'a'n rakont'o'n tiom komik'e kiom ebl'as. Tiam li ebl'e plor'os kor'dis'ŝir'e kaj ek'hav'os la kontraŭ'ide'o'n de la kvin mil'dolar'a ide'o de Fibby. El ide'o ĉiam ebl'as el'prem'i mon'o'n, egal'e ĉu ĝi plor'ig'as aŭ rid'ig'as. Ekzist'as preciz'e tiom da hom'o'j, kiu'j volont'e plor'as kaj pag'as kelk'a'j'n dolar'o'j'n por la ebl'o plor'i, kiom da hom'o'j ekzist'as, kiu'j prefer'e komplez'as si'a'j'n rid'muskol'o'j'n.

. . . komplez'as . . . Nu, pri kio nun de'nov'e tem'as? Ĉu oni eĉ ne rajt'as dorm'i iom trankvil'e en la lit'o por la last'a el'spez'it'a gulden'o da dorm'pag'o, antaŭ ol oni dev'as for'las'i ĝi'n?

“Las'u mi'n dorm'i, damn'e. Mi pag'is hieraŭ vesper'e antaŭ ol mi ir'is supr'e'n.” Kiel ne furioz'iĝ'i tiu'rilat'e? Sen inter'romp'o oni krak'e bat'eg'as la pord'o'n.

Kaj tuj de'nov'e frap'as. “Fulm'o'tondr'o, ĉu vi ne aŭskult'is? Ke vi for'port'u vi'n, mi pet'as! Mi vol'as dorm'i.” Se ili nur mal'ferm'us la pord'o'n! Mi paf'us bot'o'n mez'e'n de ili'a'j grimac'il'o'j. Tia'j sen'taŭg'a'j kaj impertinent'a'j kanajl'o'j.

“Mal'ferm'u. Jen la polic'o. Ni dezir'as parol'i kun vi moment'o'n.” Mi tut'e serioz'e dub'as, ke ie en la mond'o plu est'as hom'o'j, kiu'j ne est'as polic'an'o'j. La polic'o zorg'u por pac'o, sed neni'u pli perturb'as la pac'o'n, neni'u pli molest'as la hom'o'j'n, neni'u pli da hom'o'j pel'as en la frenez'o'n ol la polic'o. Tut'e cert'e, neni'u kaŭz'is pli da mal'feliĉ'o en la mond'o ol la polic'o, ĉar ja ankaŭ la soldat'o'j est'as nur'a'j polic'ist'o'j.

“Nu, kio'n vi dezir'as de mi?”

“Ni vol'as nur iom parol'i kun vi.”

“Tio'n vi pov'us far'i ankaŭ tra la pord'o.”

“Ni vol'as vid'i vi'n person'e. Mal'ferm'u aŭ ni romp'os la pord'o'n.” Romp'i la pord'o'n! Kaj tiu'j gard'u kontraŭ romp'ŝtel'ist'o'j.

Bon'e, mi mal'ferm'as. Sed apenaŭ mi mal'ferm'is la pord'o'n nur fend'et'e, jam unu el la bub'o'j en'prem'as pied'o'n.

La mal'nov'a artifik'o, pri kiu ili ĉiu'foj'e de'nov'e fier'as. Tio ŝajn'e est'as la unu'a artifik'o, kiu'n ili dev'as lern'i.

Ili en'ven'as. Du vir'o'j en civil'a'j vest'o'j. Mi sid'as sur la lit'rand'o kaj komenc'as vestiĝ'i.

La nederland'an mi reg'as sufiĉ'e bon'e. Mi vetur'is sur nederlandaj ŝip'o'j kaj nun ĉi tie lern'is iom al'don'e. Sed la du bird'o'j ankaŭ iom reg'as la angl'a'n.

“Vi est'as uson'an'o, ĉu?”

“Jes, mi pens'as, ke jes.”

“Montr'u vi'a'n mar'ist'a'n dokument'o'n.” La mar'ist'a dokument'o ŝajn'as est'i la mez'a punkt'o de la univers'o. Mi cert'as, ke la milit'o okaz'is nur tial, por ke oni ĉiu'land'e pov'u est'i pri'demand'at'a pri la mar'ist'dokument'o aŭ la pasport'o. Antaŭ la milit'o neni'u demand'is pri la mar'ist'a dokument'o aŭ pri la pasport'o, kaj la hom'o'j est'is feliĉ'a'j. Sed milit'o'j, entrepren'at'a'j por la liber'o, por la sen'de'pend'ec'o kaj por la demokrati'o, ĉiam est'as suspekt'ind'a'j. Suspekt'ind'a'j ek'de tiu tag'o, kiam la prus'o'j konduk'is si'a'j'n Liber'ig'a'j'n Milit'o'j'n kontraŭ Napoleono. Se oni venk'as en Liber'ig'a'j milit'o'j, tiam la hom'o'j post la milit'o perd'as ĉiu'n liber'o'n, ĉar la milit'o gajn'is la liber'o'n. Jes, sinjor'o.

“Mi ne hav'as mar'ist'a'n dokument'o'n.”

“Vi ne haaaaavas mar'ist'a'n dokument'o'n?”

Tiu'n perpleks'a'n ton'o'n mi jam iam aŭd'is, kaj ankaŭ ĝust'e en moment'o, kiam mi vol'is dolĉ'e ek'dorm'et'i fru'maten'e.

“Ne, mi ne haaaaavas. Neniu'n, neniu'n mar'ist'a'n dokument'o'n.”

“Tiu'kaz'e montr'u vi'a'n pasport'o'n.”

“Mi ne hav'as pasport'o'n.”

“Neniu'n pasport'o'n?”

“Ne, neniu'n pasport'o'n.”

“Ĉu ankaŭ ne ident'ig'il'o'n de la ĉi tie'a'j polic'a'j instanc'o'j?”

“Ne, ankaŭ ne ident'ig'il'o'n de la ĉi tie'a'j polic'a'j instanc'o'j.”

“Vi cert'e sci'as, ke vi ne rajt'as rest'ad'i ĉi tie en Nederlando sen paper'o'j kun la viz'o de ni'a'j instanc'o'j, ĉu?”

“Tio'n mi ne sci'as.”

“Tiel do? Tio'n vi ne sci'as, ĉu? Ĉu vi do ebl'e viv'is dum la last'a'j monat'o'j kaj jar'o'j sur la lun'o?” La du bird'o'j opini'is tiu'n ŝerc'o'n tiel bon'a, ke ili laŭt'e ek'rid'is.

“Vestiĝ'u kaj kun'ir'u!” Sci'i mi vol'us, ĉu oni ankaŭ ĉi tie est'u pend'um'it'a, se oni ne pov'as montr'i mar'ist'a'n dokument'o'n.

“Ĉu unu el la sinjor'o'j ebl'e hav'as cigared'o'n?” mi demand'as.

“Cigar'o'n vi pov'as ricev'i, cigared'o'n mi ne hav'as. Ni pov'as aĉet'i ili'n sur'voj'e. Ĉu vi vol'as hav'i la cigar'o'n?”

“La cigar'o'n mi prefer'e pren'as.” Dum mi vest'as kaj lav'as mi'n, mi fum'as la cigar'o'n. La du sid'iĝ'as, sed proksim'e al la pord'o. Mi ne tro rapid'as. Sed eĉ se oni vest'as si'n tiom lant'e kiom ebl'as, iam oni tamen vest'as si'n ĝis'fin'e.

Ni for'marŝ'is kaj kie al'bord'iĝ'is? Vi ĝust'e diven'is. En polic'ej'o. Unu'e oni nun de'nov'e ĝis'fund'e tra'serĉ'is mi'n. Ĉi'foj'e ili pli sukces'is ol ili'a'j frat'o'j en Antverpeno. Ili trov'is en mi'a'j poŝ'o'j kvar'dek kvin nederlandajn cend'o'j'n. La mon'o'n por la maten'manĝ'o. Tio'n mi nun pov'is ŝpar'i.

“Kio? Pli da mon'o vi ne hav'as?”

“Ne, pli da mon'o mi ne hav'as.”

“De kio vi do viv'is ĉi tie la mult'a'j'n tag'o'j'n?”

“De tio, kio'n mi nun ne plu hav'as.”

“Jen vi do hav'is mon'o'n, kiam vi ven'is ĉi tie'n al Roterdam'o, ĉu?”

“Jes.”

“Kiom da?”

“Tio'n mi jam ne sci'as tiel preciz'e. Cent dolar'o'j'n proksim'um'e, ebl'e ankaŭ est'is du'cent.”

“De kie vi do ricev'is la mon'o'n?”

“La mon'o'n mi simpl'e ŝpar'is.” Tio vid'ebl'e est'is de'nov'e bon'a ŝerc'o, ĉar la tut'a band'o kolekt'iĝ'int'a ĉirkaŭ mi en la pri'demand'a ĉambr'o,

eksplod'e ek'rid'is. Sed ĉiu'j atent'is, ĉu ankaŭ la alt'rang'a pastr'o rid'is. Kaj kiam li ek'rid'is, ankaŭ ili ek'rid'is, kaj kiam li ĉes'is rid'i, ili tiel subit'e ĉes'is rid'i, kvazaŭ traf'us ili'n apopleksi'o.

“Kiel vi do en'ven'is Nederlandon? Tut'e sen pasport'o. Kie vi do tra'ven'is?”

“Mi simpl'e iel en'ven'is.”

“Kiel?” La konsul'o ne kred'is al mi, kiel mi en'ven'is. Tiu'j des pli ne kred'us al mi. Mi ankaŭ ne rajt'is fuŝ'i la plezur'o'n de tiu'j afabl'a'j ul'o'j el Belgi'o.

Mi do dir'as: “Per ŝip'o mi ven'is.”

“Per kiu ŝip'o?”

“Per la . . . per . . . per la Georg'o Vaŝington*.”

“Kiam?”

“Tio'n mi jam ne plu sci'as tiel preciz'e.”

“Ĉu tiel? Do, per la Georg'o Vaŝington vi ven'is. Tio est'as ja sufiĉ'e mister'a Georg'o Vaŝington. Ĝi laŭ ni'a sci'o neniam est'is en Roterdam'o.”

“Ne est'as mi'a kulp'o. Mi ne respond'ec'as pri la ŝip'o.”

“Vi do tut'e ne hav'as paper'o'n, tut'e ne legitim'aĵ'o'n, neni'o'n ajn, per kio vi pov'us pruv'i, ke vi est'as uson'an'o?”

“Ne, sed mi'a konsul'o . . .”

Ŝajn'e mi far'is bon'a'j'n ŝerc'o'j'n. De'nov'e ek'is monstr'a rid'ad'o.

“Viiia konsul'o.” Tiu'n ‘vi'a’ li tiel long'ig'is, kvazaŭ ĝi dev'us sufiĉ'i por ses monat'o'j.

“Vi ja ne hav'as paper'o'j'n. Kio'n en tiu kaz'o viiia konsul'o far'u por vi?”

“Li ja don'os al mi paper'o'j'n!”

“Vi'a konsul'o, ĉu? La uson'a konsul'o? Uson'a konsul'o? Ne en ni'a jar'cent'o. Ne sen paper'o'j. Ne sen tio, ke vi, ni dir'u, viv'as en bon'a stat'o. Ne al tia vagabond'o.”

“Sed mi est'as ja uson'an'o.”

“Ebl'as, sed tio'n vi dev'as pruv'i al viiia konsul'o. Kaj sen vi'a'j paper'o'j li ne kred'os al vi. Sen vi'a'j paper'o'j li eĉ ne kred'os, ke vi est'as nask'it'a. Mi vol'as i'o'n dir'i por vi'a instru'o. Ŝtat'a'j ofic'ist'o'j est'as ĉiam burokrat'o'j. Ankaŭ ni est'as burokrat'o'j. Sed pli fi'a'j est'as tiu'j, kiu'j nur de hieraŭ burokrat'as. Kaj la plej fi'a'j burokrat'o'j el ĉiu'j est'as tiu'j, kiu'j hered'is la burokrat'ism'o'n de la prus'o'j. Ĉu vi kompren'as, kio'n mi cel'as dir'i?”

“Mi supoz'as, ke jes, sinjor'o.”

“Kaj se ni nun konduk'us vi'n tie'n, al vi'a konsul'o, kaj vi ne hav'as paper'o'j'n, tiu'kaz'e li trans'don'os vi'n oficial'e al ni, kaj ni pov'us neniam plu liber'iĝ'i de vi. Ĉu vi ankaŭ tio'n kompren'as?”

“Mi pens'as, ke jes, sinjor'o.”

“Ja kio'n far'i kun vi? Tiu, kiu'n oni kapt'as sen pasport'o, dev'as ir'i por ses monat'o'j en prizon'o'n, kaj post'e sekv'as la deport'o al la hejm'land'o. Vi'a hejm'land'o est'as kontest'at'a, kaj tial ni dev'as met'i vi'n en intern'ig'ej'o'n. Ni ja ne pov'as mort'bat'i vi'n kiel hund'o'n. Sed ebl'e tia'j leĝ'o'j ankoraŭ ven'os. Kial ĝust'e ni sat'ig'u vi'n ĉiu'tag'e? Ĉu vi vol'as ir'i al Germanio?”

“Mi ne ŝat'as Germanion. Se oni prezent'as al la german'o'j la kalkul'o'n . . .”

“Do ne al Germanio, tio'n mi pov'as kompren'i. Sufiĉ'as por nun.” Jen ofic'ist'o, kiu evident'e mult'e pens'is aŭ leg'is mult'a'j'n bon'a'j'n libr'o'j'n.

Li nun al'vok'is baston'ul'o'n kaj dir'is: “Konduk'u li'n al la ĉel'o, don'u al li maten'manĝ'o'n, ir'u aĉet'i angl'a'n gazet'o'n kaj ĵurnal'o'n, por ke li ne enu'u. Ankaŭ kelk'a'j'n cigared'o'j'n.”

Ĉapitr'o 8

Mal'fru'e post'tag'mez'e ili de'nov'e konduk'is al la ofic'ist'o, kaj oni dir'is al mi, ke mi sekv'u la du ofic'ist'o'j'n en civil'a'j vest'o'j. Ni en'ir'is la staci'dom'o'n kaj ek'vetur'is. Ĉe urb'et'a staci'o ni for'las'is la trajn'o'n kaj ir'is al la polic'ej'o de la urb'o. Tie mi sid'is sur benk'o, kaj ĉiu'j baston'ul'o'j, kiu'j fin'is si'a'n vaĉ'o'n, rigard'is mi'n kvazaŭ mi est'us best'o en zoologi'a ĝarden'o. De temp'o al temp'o ili ankaŭ al'parol'is mi'n. Kiam est'is ĉirkaŭ la dek'a, du vir'o'j dir'is al mi: “Ven'is la ĝust'a temp'o, ni ir'u.” Ni ir'is tra kamp'o'j kaj sur herb'ej'a'j pad'o'j. Fin'fin'e la du ek'halt'is, kaj unu el ili parol'is kun mem'gard'a voĉ'o: “Ir'u tie'n en tiu direkt'o, kiu'n mi montr'as al vi, ĉiam rekt'e. Vi ne traf'os iu'n. Sed se vi vid'os iu'n, ne kruc'u li'a'n voj'o'n aŭ kuŝ'ig'u vi'n, ĝis li preter'pas'is. Ir'int'e dum kelk'a temp'o, vi al'ven'os fer'voj'lini'o'n. Sekv'u la fer'voj'lini'o'n, ĝis vi al'ven'os la staci'o'n. Rest'ad'u proksim'e ĝis la maten'o. Tuj kiam vi vid'os, ke oni pret'ig'as trajn'o'n por la ek'vetur'o, ir'u al giĉet'o kaj dir'u: ‘Une troisiéme Anvers*.’ Ĉu vi pov'as memor'ten'i tio'n?”

“Jes, tio'n mi pov'as. Est'as tre facil'e.”

“Sed parol'u krom tio neniu'n vort'o'n. Vi ricev'os tiam vi'a'n vetur'bilet'o'n kaj vetur'os al Antverpeno. Tie vi facil'e sukces'os pri ŝip'o, ĉar oni ĉiam bezon'as mar'ist'o'j'n. Jen iom por manĝ'i, kaj jen ankaŭ iom por fum'i. Aĉet'u neni'o'n, ĝis vi est'os en Antverpeno. Jen tri'dek belg'a'j frank'o'j.” Li en'man'ig'is al mi pak'aĵ'et'o'n da buter'pan'o'j, paper'sak'et'o'n kun cigar'o'j kaj skatol'o'n da alumet'o'j, por ke mi ne dev'u pet'i iu'n pro fajr'o.

“Neniam re'ven'u Nederlandon. Atend'os vi'n ses monat'o'j en prizon'o kaj post'e intern'ig'ej'o. Do, ni eksplic'it'e avert'is vi'n, antaŭ atest'ant'o. Good-bye kaj mult'e da feliĉ'o.” Jen mi star'is nokt'e sur kamp'o sub la ĉiel'o. Mult'e da feliĉ'o! Dum iom da temp'o mi ir'is nun en la montr'it'a direkt'o, ĝis mi konvink'iĝ'is, ke ambaŭ ne plu pov'as vid'i mi'n, aŭ ke ili est'as jam for. Post'e mi halt'is kaj komenc'is pri'pens'i.

Ĉu al Belgi'o? Tie atend'us mi'n tut'viv'a prizon'o. Ĉu re'e al Nederlando? Tie atend'us mi'n nur ses monat'o'j en prizon'o. Tio ja mal'pli kost'us. Post'e sekv'us al'don'e la intern'ig'ej'o por sen'pasport'ul'o'j. Mi bedaŭr'is, ke mi ne demand'is, kiom long'e la intern'ig'ej'o daŭr'us. Ver'ŝajn'e tut'a'n viv'o'n. Ja kial en Nederlando kost'u mal'pli ol en Belgi'o?

Mi fin'e decid'is, ke Nederlando en ĉiu kaz'o mal'pli kost'os. Ankaŭ tial est'is pli bon'e, ĉar mi tie pov'us el'turn'iĝ'i lingv'e, dum en Belgi'o mi pov'us parol'i neni'o'n kaj kompren'i eĉ mal'pli.

Mi nun une ir'is por cert'a temp'o flank'e'n, proksim'um'e tri'dek minut'o'j'n. Kaj post'e rekt'e trans la kamp'o'j'n re'e'n al Nederlando. Tiu ‘tut'viv'e’ ver'e tro amar'is.

Ir'is sufiĉ'e glat'e. Nur ĉiam brav'e antaŭ'e'n! “Halt'u! Ek'star'u! Aŭ ni paf'os!” Tre agrabl'e, se subit'e iu el'vok'as el la nigr'a nokt'o: “Ni paf'os.” La vir'o ja ne pov'as cel'i kaj vid'i mi'n li sam'e ne pov'as. Sed ankaŭ ne'cel'it'a kugl'o pov'as traf'i. Kaj tio fin'fin'e tamen pli fi'as ol ‘tut'viv'e’.

“Kio'n vi far'as ĉi tie?” Du vir'o'j el'ven'is el la mal'lum'o kaj al mi. Unu el ili demand'is mi'n.

“Mi promen'as iom, mi ne pov'as dorm'i.”

“Kial vi promen'as ĝust'e ĉi tie sur la lim'lini'o?”

“La lim'o'n mi ne vid'is, mank'as ja bar'il'o ĉi tie.” Du akr'e bril'a'j poŝ'lamp'o'j cel'is al mi, kaj oni tra'serĉ'is mi'n. Kial tiu'j hom'o'j ĉiam dev'as tra'serĉ'i? Mi supoz'as, ke ili ĉie serĉ'as la perd'it'a'j'n dek kvar punkt'o'j'n de Wilson*. Ĉiu'kaz'e, mi ne hav'as ili'n en la poŝ'o'j.

Kiam ili nun trov'is neni'o'n krom la buter'pan'o'j'n, la tri'dek frank'o'j'n kaj la cigar'o'j'n, unu el ili rest'is star'ant'a apud mi, dum la ali'a ir'is pri'lum'i iom la voj'o'n, sur kiu mi ven'is. Ver'ŝajn'e li esper'is tie trov'i la mond'o'pac'o'n, kiu est'as serĉ'at'a en la tut'a mond'o, de kiam ni'a'j knab'o'j batal'is kaj sang'is por tio, ke tiu milit'o est'u la milit'o last'a. “Kie'n vi vol'as ir'i?”

“Mi vol'as re'ir'i Roterdam'o'n.”

“Ĉu nun? Kial ĝust'e nokt'o'mez'e kaj kial ĝust'e ĉi tie tra la herb'ej'o? Kial vi ne ir'as sur voj'o?” Kvazaŭ oni ne rajt'us ir'i nokt'e sur herb'ej'o! Tiu'j hom'o'j hav'as strang'a'j'n vid'punkt'o'j'n. Kaj ĉiam ili tuj suspekt'as, ke oni ebl'e krim'is i'o'n. Mi rakont'is nun, ke mi ven'is el Roterdam'o kaj kiel mi ven'is ĉi tie'n. Sed tio nun koler'ig'is ili'n kaj ili dir'is, ke mi ne mistifik'u ili'n. Est'as ja tut'e klar'e, ke mi ven'as de Belgi'o kaj vol'as ŝtel'ir'i en Neder land'o'n. Kiam mi nun dir'is, ke la tri'dek frank'o'j ja pruv'as, ke mi dir'is la ver'o'n, ili koler'iĝ'is eĉ pli kaj asert'is, ke tio est'u ĝust'e la pruv'o, ke mi vol'as tromp'i ili'n. Laŭ ili la frank'o'j est'u la pruv'o, ke mi ven'as el Belgi'o, ĉar oni ne hav'as frank'o'j'n en Nederlando. Kaj nun eĉ asert'i, ke nederlandaj ofic'ist'o'j don'is al mi tiu'n mon'o'n kaj deport'is mi'n mez'e en la nokt'o per ekster'leĝ'a voj'o trans la lim'o'n, tio dev'ig'us ili'n arest'i kaj akuz'i mi'n pro insult'ad'o de ŝtat'a'j ofic'ist'o'j. Sed ili dir'is, ke ili ankoraŭ'foj'e vol'as indulg'i mi'n, ĉar vid'ebl'e mi est'as kompat'ind'ul'o, kiu ne hav'is la intenc'o'n kontraband'i, do ili vol'as re'konduk'i mi'n sur la ĝust'a'n voj'o'n, per kiu mi pov'os re'ven'i al Antverpeno.

Tiel bon'a'j tiu'j hom'o'j est'is al mi . . . Nun mi ver'e dev'is ir'i al Belgi'o, neni'o help'us kontraŭ tio. Se nur la ‘tut'viv'e’ ne est'us.

Unu hor'o'n mi nun migr'is en la direkt'o al Belgi'o. Mi lac'iĝ'is kaj stumbl'is antaŭ'e'n. Plej volont'e mi kuŝ'ig'us kaj dorm'us. Sed tamen mi opini'is pli bon'e plu'ir'i por for'las'i la zon'o'n de danĝer'o, kie ili rajt'as paf'i al iu, kiu ne hav'as la rajt'o'n paf'i.

Jen iu subit'e ek'kapt'as mi'n je krur'o. Mi pens'as, ke est'as hund'o. Sed kiam mi ek'tuŝ'as ĝi'n, est'as man'o. Kaj jen jam poŝ'lantern'o ek'flam'as. Tiu ĉi objekt'o est'as pli'a invent'aĵ'o de Satan'o, kiu'n oni vid'as ĉiu'foj'e nur tiam, kiam ĝi trov'iĝ'as proksim'e antaŭ la okul'o'j.

Du vir'o'j nun ek'star'as. Ili kuŝ'is tie sur la herb'ej'o kaj mi glat'e ir'is en ili'a'j'n brak'o'j'n.

“Nu, kie'n vi vol'as ir'i?”

“Al Antverpeno.” Ili parol'as nederlande aŭ, pli bon'e, flandr'e. “Al Antverpeno vi vol'as ir'i, ĉu? Nun en la nokt'o? Nu, kial vi ne ir'as sur laŭ'ord'a voj'o, kiel dec'as ĉe honest'a'j hom'o'j?” Mi rakont'as nun, ke mi ne ven'is liber'vol'e, kaj mi rakont'as, kiel okaz'is, ke mi dev'as vagabond'i ĉi tie.

“Tia'j'n fabel'o'j'n vi pov'as rakont'i al ali'a'j. Ne al ni. I'o'n tia'n ŝtat'a'j ofic'ist'o'j ne far'as. Vi far'is iu'n fi'aĵ'o'n en Neder land'o kaj nun vi vol'as trans'ir'i ĉi tie. Sed tio ne ebl'as. Unu'e ni tra'serĉ'u la poŝ'o'j'n por ek'sci'i, kial vi ir'as mez'e de la nokt'o tra herb'ej'o'j kaj ĉiam land'lim'e.” Ili trov'is en mi'a'j poŝ'o'j kaj en la kun'kudr'o'j de mi'a'j vest'aĵ'o'j ne tio'n, kio'n ili serĉ'is. Mi vol'us sci'i, kio'n la hom'o'j serĉ'as ĉiu'foj'e, kaj kial ili ĉiam dev'as tra'fos'i mi'a'j'n poŝ'o'j'n. Est'as malic'a kutim'o de tiu'j hom'o'j.

“Ni ja sci'as, kio'n ni serĉ'as. Pri tio ne zorg'u.” Ankaŭ nun mi ne sci'as pli. Sed ili trov'as neni'o'n. Mi est'as konvink'it'a, ke ĝis la fin'o de la mond'o est'os du'on'o de la hom'o'j, kiu'j dev'as tra'serĉ'i poŝ'o'j'n, kaj ke est'os ali'a hom'ar'du'on'o, kiu dev'as toler'i la tra'serĉ'ad'o'n de la poŝ'o'j. Ebl'e la tut'a kverel'ad'o de la hom'ar'o koncern'as nur tio'n, kiu rajt'as tra'serĉ'i poŝ'o'j'n, kaj kiu dev'as toler'i kaj eĉ pag'i tio'n.

Post kiam la oficial'aĵ'o'j fin'iĝ'is, unu el ili dir'is al mi: “Jen, tie trans'e est'as la direkt'o al Roterdam'o, tie'n vi nun rekt'e marŝ'os, kaj ja ne montr'u vi'n de'nov'e ĉi tie. Kaj se vi de'nov'e renkont'os la lim'polic'o'n, ne azen'ig'u ili'n kiel vi azen'ig'is ni'n. Ĉu vi tie en vi'a frenez'a Uson'o ne plu hav'as i'o'n por manĝ'i, tiel, ke vi ĉiu'j dev'as trans'ven'i ĉi tie'n, por for'vor'i la iom'o'n da nutr'aĵ'o'j, kio'n ni mem bezon'as por ni'a'j hom'o'j?”

“Sed mi ja tut'e ne liber'vol'e est'as ĉi tie,” mi kontraŭ'dir'is, kaj mi plej bon'e sci'is, kiom mi prav'as.

“Strang'e, tio'n dir'as ĉiu el vi, kiu'n ni kapt'as ĉi tie.” Tio est'as ja io tut'e nov'a. Sekv'e mi do ebl'e ne nur mi dev'as vagabond'i ĉi tie en fremd'a kontinent'o.

“Nun for'port'u vi'n kaj ne plu ir'u super'flu'a'j'n krom'voj'o'j'n. Baldaŭ hel'iĝ'os, kaj tiam ni bon'e observ'os vi'n. Roterdam'o est'as bon'a lok'o. Tie est'as mult'a'j ŝip'o'j, kiu'j ĉiam bezon'as iu'n.” Kiel oft'e oni jam rakont'is tio'n al mi. Per la oft'a ripet'ad'o ĝi dev'us jam est'i scienc'a ver'o.

Per la tri'dek frank'o'j mi ne pov'is entrepren'i i'o'n en tiu urb'et'o, ĉar tio cert'e tuj vek'us atent'o'n.

Sed ven'is lakt'o'kamion'o, kiu kun'pren'is mi'n iom'a'n voj'o'n. Kaj post'e ven'is ali'a kamion'o, kaj tiu dum cert'a temp'o kun'pren'is mi'n. Kaj post'e ven'is kamp'ar'an'o, kiu vetur'ig'is pork'o'j'n al urb'o. Tiel mi proksim'iĝ'is mejl'o'n post mejl'o al Roterdam'o. Tuj se la hom'o'j ne aparten'as al la polic'o, kaj tuj se ili ne vol'as est'i al'kalkul'it'a'j al la polic'o, ili komenc'as est'i tre simpati'a'j est'aĵ'o'j, kiu'j tut'e normal'e pov'as pens'i kaj sent'i. Mi tut'e sincer'e rakont'is al la hom'o'j, kio'n mi tra'viv'is, kaj ke mi ne hav'as paper'o'j'n. Kaj ili ĉiu'j tiel afabl'is, don'is al mi manĝ'o'n, don'is al mi varm'a'n, sek'a'n angul'o'n por dorm'i, kaj don'is al mi bon'a'j'n konsil'o'j'n pri tio, kiel plej lert'e preter'ir'i la voj'o'n de la polic'o.

Est'as tre strang'e. Neni'u ŝat'as la polic'o'n. Kaj ĉe romp'ŝtel'o oni vok'as nur tial la polic'o'n, ĉar ne est'as permes'it'e mem draŝ'i la fel'o'n de la romp'ŝtel'int'o kaj for'pren'i mem la pred'o'n de li.

Ĉapitr'o 9

La nederlandaj gulden'o'j, kontraŭ kiu'j mi ŝanĝ'is la tri'dek frank'o'j'n, ne tro help'is. Ĉar oni tut'e ne pov'as fid'i mon'o'n, se oni ne hav'as i'o'n krom'a'n.

La krom'a io ven'is en post'tag'mez'o, tuj post'e. Mi vagabond'is laŭ'long'e de la haven'o, kaj tie mi vid'is proksim'iĝ'i du vir'o'j'n. Kiam ili proksim'is, mi kapt'is orel'e iom el ili'a babil'aĉ'o. Est'as tiel drol'e aŭskult'i parol'i angl'o'n. La angl'o'j ĉiam asert'as, ke ni ne ĝust'e pov'as parol'i la angl'a'n; sed tio'n, kio'n tiu'j hom'o'j parol'as, cert'e ne est'as la angl'a. Tio tut'e ne est'as lingv'o. Nu, ne grav'as, mi eĉ ne em'as flar'i tiu'j'n ruĝ'kap'ul'o'j'n. Sed ni'n ili ja sam'e ne pov'as digest'i. Tiel la afer'o de'nov'e ekvilibr'iĝ'as. Tiel tio ir'ad'as nun jam de cent kvin'dek kaj mi ne sci'as kiom da jar'o'j.

Nun la tut'a sup'o kompren'ebl'e des pli super'bol'is, de kiam la grand'a skandal'o komenc'iĝ'is.

Oni ven'as ekzempl'e al haven'o, kie ili dik'e sid'as kiel la ber'o'j sur rubus'o. En Aŭstrali'o, aŭ ebl'e en Ĉini'o aŭ Japani'o. Kiel ĝust'e la hazard'o lud'as. Oni em'as iom tra'lav'i la gorĝ'o'n kaj en'glit'as en haven'a'n tavern'o'n. Tie ili sid'as kaj star'as nun, kaj apenaŭ oni el'ig'is vort'o'n, tuj la amuz'o ek'as: “Hej, Yank*.” Oni tut'e ne atent'as pri la bov'kap'ul'o'j, oni el'trink'as si'a'n brand'et'o'n kaj intenc'as for'ir'i.

Kaj subit'e bru'as voĉ'o el angul'o: “Who won the war? Kiu gajn'is la milit'o'n, Yank?” Sci'i mi vol'us, kial tio est'u mi'a afer'o. Mi mem ne gajn'is ĝi'n, tio'n mi cert'e sci'as. Kaj tiu'j, kiu'j ver'e opini'as si'n la gajn'int'o'j, ankaŭ ne hav'as kaŭz'o'n por rid'i kaj ĝoj'us, se neni'u parol'us pri tio.

“Hej, Yank, who won the war?”

“Kio'n oni nun dir'u, se oni tut'e sol'as kaj tie est'as du dek'du'o'j da ruĝ'kap'ul'o'j? Se mi dir'as: ‘Ni!’, jen ili draŝ'os mi'n. Se mi dir'as: ‘La franc'o'j!’, jen ili draŝ'os mi'n. Se mi dir'as: ‘Mi!’, ili rid'os, sed tamen tra'draŝ'os mi'n. Se mi dir'as: ‘La dominioj, Kanado, Aŭstrali'o, Nov-Zelando, Sud'afrik'o!’, ili draŝ'os mi'n. Se mi dir'as neni'o'n, tio signif'as: ‘Ni, la uson'an'o'j!’ kaj ili draŝ'os mi'n. Sed dir'i: ‘Vi gajn'is ĝin’, tio est'us impertinent'a mensog'o, kaj mensog'i oni ne vol'as. Sekv'e oni tra'draŝ'os mi'n, kaj tio'n mi ne pov'as evit'i. Tia'j est'as tiu'j bov'kap'ul'o'j, kaj tamen oni dir'as eĉ nun: ‘la kuz'o'j de trans'e’. Ne mi'a'j. Kaj tamen ili eĉ mir'as, se oni sent'as si'n naŭz'it'a de ili.”

“Sed kio'n mi far'u?”

“Sur kiu kest'o vi est'as?” mi demand'is.

“Nu, mal'grand'a janki'o, kio'n vi far'as ĉi tie? Ni ja ne vid'is ŝip'o'n el Uson'o.” Ili sent'as si'n super'a'j, ĉar ili jam suspekt'as la cinam'o'n*.

“Mi pob'e el'salt'is kaj nun ne pov'as lev'i la ankr'o'n.”

“Neni'u asekur'polis'o, ĉu?”

“Vi diven'is.”

“Ĉu vi nun vol'as vetur'i kiel kaŝ'pasaĝer'o?”

“Mi dev'as. La ŝip'o grund'as, brul'as.”

“Ni est'as sur skot'a.”

“Kie'n vi el'vetur'as nun?” mi demand'is.

“Bulonj'o'n, ĝis tie ni pov'os for'stiv'i vi'n. Sed plu ne ebl'os. La ĉef'o, la maato, est'as hund'o.”

“Bon'e, tiu'kaz'e mi ir'os Bulonj'o'n. Kiam vi ek'os?”

“Plej bon'e, se vi sur'ŝip'iĝ'os je la ok'a, tiam la ĉef'o drink'os. Ni star'os sur la unu'a ferdek'o. Se mi ŝov'os la ĉap'o'n al la nuk'o, ĉio klar'as, se mi far'os neni'o'n, tiu'kaz'e atend'u ankoraŭ iom. Ne tiel parad'u, ne montr'u vi'n. Sed, se ili vi'n kapt'os, tiam prefer'e las'u plat'bat'i vi'a'n grimac'il'o'n ol dir'i, kiu pilot'is vi'n, afer'o de honor'o, ĉu vi kompren'as?” Je la ok'a mi est'is tie. La ĉap'o est'is ŝov'it'a al la nuk'o. La maato ebri'is kaj ne sobr'iĝ'is antaŭ Bulonj'o, kaj tie mi el'ŝip'iĝ'is kaj est'is en Franci'o.

Mi ŝanĝ'is mi'a'n mon'o'n kontraŭ franc'a'j frank'o'j. Tiam mi ir'is al la staci'dom'o, kaj tie star'is la ekspres'a trajn'o al Parizo. Mi aĉet'is bilet'o'n por la unu'a staci'o kaj sid'iĝ'is en la trajn'o.

La franc'o'j tro ĝentil'as por molest'i iu'n dum la vetur'o. Kaj jen mi subit'e trov'iĝ'is en Parizo. Sed tie ili kontrol'is la bilet'o'j'n, kaj mi ne hav'is bilet'o'n por Parizo.

De'nov'e polic'o. Kompren'ebl'e, kiel pov'us funkci'i sen polic'o? Ek'is terur'a inter'balbut'ad'o. Mi parol'is kelk'a'j'n er'o'j'n de la franc'a lingv'o, la ali'a'j hom'o'j er'o'j'n de la angl'a. La plej mult'a'j'n er'o'j'n mi dev'is diven'i. De kie mi ven'is? El Bulonj'o. Kiel mi ven'is al Bulonj'o? Per ŝip'o. Kie mi hav'as mi'a'n mar'ist'a'n dokument'o'n? Mi ne hav'as.

“Kio, vi ne hav'as mar'ist'a'n dokument'o'n?” Tiu'n ĉi demand'o'n mi nun eĉ kompren'us, se oni met'us ĝi'n al mi hindustan'lingv'e. Ĉar la gest'o kaj la intonaci'o tiel ekzakt'e sam'as, ke mi pov'us erar'i neniam.

“Ankaŭ pasport'o'n mi ne hav'as. Mi ankaŭ ne hav'as ident'ig'il'o'n. Mi tut'e ne hav'as paper'o'j'n. Neniam hav'is paper'o'j'n.” Tio'n mi tuj dir'as per unu el'spir'o. Nun ili almenaŭ tiu'j'n demand'o'j'n ne pov'as met'i al mi kaj per tio pas'ig'i la temp'o'n. Ili efektiv'e iom perpleks'iĝ'as, ĉar ili nun tut'e perd'is la faden'o'n. Dum kelk'a temp'o neni'u el ili sci'as, kio'n demand'i aŭ dir'i. Feliĉ'e rest'is al ili ja la vetur'bilet'o, kiu'n mi ne hav'is. La post'a'n tag'o'n sekv'as de'nov'e pri'demand'ad'o. Mi trankvil'e las'as ili'n pri'demand'i kaj parol'i kaj demand'i. Mi kompren'as neni'o'n. Sed fin'e klar'iĝ'as al mi, ke mi kapt'is dek tag'o'j'n da prizon'o pro fer'voj'tromp'o aŭ io simil'a. Kiel mi sci'u? Ceter'e, est'is tut'e ne grav'e al mi. Tiel mi do al'ven'is Parizon.

La prizon'a karier'o est'is sufiĉ'e gaj'ig'a. Unu'a tag'o: en'prizon'iĝ'o, ban'ad'o, kontrol'o de la san'ec'o, el'don'o de la tol'aĵ'o, dis'don'o de ĉel'o'j. La unu'a tag'o pas'is.

Du'a tag'o: ven'i al la kas'administr'ant'o por kvitanc'i la sum'o'n, kiu'n mi posed'is, kiam ili arest'is mi'n. Ankoraŭ'foj'a konstat'o de mi'a person'o kaj registr'iĝ'o en dik'a'j libr'o'j. Post'tag'mez'e: aŭdienc'o ĉe la prizon'a pastr'o. Li parol'is bon'e la angl'a'n. Li asert'is tio'n. Sed tio cert'e est'is la angl'a lingv'o parol'it'a, kiam Vilhelm'o la Konker'ant'o ankoraŭ ne al'bord'iĝ'is Angl'uj'o'n, ĉar mi kompren'is de tiu bon'a angl'a lingv'o eĉ ne vort'o'n, sed mi ne montr'is tio'n. Se li parol'is pri Di'o, li ĉiam dir'is “goat*”, kaj mi opini'is, ke li parol'as pri kapr'in'o. Per tio ankaŭ la du'a tag'o pas'is. Tri'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e oni demand'as mi'n, ĉu mi jam iam al'kudr'is antaŭ'tuk'a'j'n bend'o'j'n. Mi dir'is, ke ne. Post'tag'mez'e oni inform'is mi'n, ke ili mi'n en'vic'ig'os en la antaŭ'tuk'a'n sekci'o'n. Tiel fin'iĝ'is la tri'a tag'o.

Kvar'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e oni don'is al mi tond'il'o'n, kudr'il'o'n, tut'a'n kudr'il'o'n, faden'o'n kaj fingr'ing'o'n. La fingr'ing'o ne hav'is la ĝust'a'n grand'ec'o'n. Sed ili dir'is al mi, ke ili ne hav'as ali'a'n. Post'tag'mez'e ili montr'is al mi kiel met'i la tond'il'o'n, la kudr'il'o'n kaj la fingr'ing'o'n ĉiam vid'ebl'e sur la taburet'o'n, kaj kiel met'i la taburet'o'n en la mez'o'n de la ĉel'o, kiam mi for'las'os la ĉel'o'n por rond'ir'o. Ekster'e apud la pord'o ili fiks'is afiŝ'o'n kun la sur'skrib'o: “Posed'as tond'il'o'n, kudr'il'o'n kaj fingr'ing'o'n.” Tiel la kvar'a tag'o pas'is.

Kvin'a tag'o: Dimanĉ'o. Ses'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e oni konduk'as mi'n al la labor'hal'o. Post'tag'mez'e ili montr'as al mi mi'a'n lok'o'n en la labor'hal'o. La ses'a tag'o pas'is.

Sep'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e ili montr'as al mi la prizon'ul'o'n, kiu instru'u mi'n kiel al'kudr'i antaŭ'tuk'a'j'n bend'o'j'n. Post'tag'mez'e la prizon'ul'o dir'as al mi, ke mi jam en'kudr'il'ig'u la faden'o'n. La sep'a tag'o pas'is.

Ok'a tag'o: La instru'majstr'o montr'as al mi, kiel li al'kudr'as antaŭ'tuk'a'j'n bend'o'j'n. Post'tag'mez'e sekv'as la ban'ad'o kaj pes'ad'o. La ok'a tag'o pas'is.

Naŭ'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e mi dev'as ven'i al la direktor'o. Oni inform'as mi'n pri tio, ke morgaŭ fin'iĝ'os mi'a temp'o en la prizon'o, kaj oni demand'as mi'n, ĉu mi hav'as i'o'n por plend'i. Tiam mi dev'as skrib'i mi'a'n nom'o'n en la gast'libr'o'n. Post'tag'mez'e ili montr'as al mi kiel al'kudr'i antaŭ'tuk'a'n bend'o'n. La naŭ'a tag'o pas'is.

Dek'a tag'o: Antaŭ'tag'mez'e mi al'kudr'as antaŭ'tuk'a'n bend'o'n. Mi'a instru'majstr'o rigard'ad'as la al'kudr'it'a'n bend'o'n post hor'o kaj du'on'o kaj tiam dir'as, ke ĝi ne est'as bon'e al'kudr'it'a, ke li dev'as mal'kudr'i ĝi'n. Post'tag'mez'e mi de'nov'e al'kudr'as antaŭ'tuk'a'n bend'o'n. Ĝust'e kiam mi al'kudr'is unu el la fin'aĵ'o'j, oni vok'as mi'n por la prepar'o de mi'a liber'ig'o. Oni pes'as mi'n kaj kontrol'as mi'a'n san'ec'o'n, mi re'ricev'as mi'a'j'n civil'a'j'n vest'o'j'n, kiu'j'n mi rajt'as sur'met'i, kaj post'e mi pov'as promen'i en la kort'o. La dek'a tag'o pas'is.

La ven'ont'a'n tag'o'n je la ses'a ili demand'as mi'n, ĉu mi vol'as maten'manĝ'i ankoraŭ. Mi dir'as ke ne, kaj ili konduk'as mi'n al la kas'administr'ant'o, kie mi dev'as atend'i kelk'a'n temp'o'n, ĉar li ankoraŭ ne ĉe'est'as. Post'e mi tamen ricev'as maten'manĝ'o'n, kaj fin'e la kas'administr'ant'o al'ven'as, kiu re'don'as mi'a'n mon'o'n, kio'n mi dev'as kvitanc'i. Tiam mi ricev'as dek'kvin centim'o'j'n por la far'it'a labor'o, ek'de nun est'is liber'a kaj pov'is for'ir'i. Mult'a'j'n en'spez'o'j'n mi ne al'port'is al la franc'a ŝtat'o, kaj ĉu nun la fer'voj'o pov'as imag'i al si, ke ĝi ricev'is la pag'o'n, tio est'as pli'a demand'o. Sed tuj ekster'e la polic'o mi'n de'nov'e akcept'is.

Oni avert'is mi'n. En'e de dek'kvin tag'o'j mi for'las'u la land'o'n, per la sam'a voj'o, kiu'n mi en'ven'is. En la kaz'o, ke oni trov'os mi'n post pas'o de la dek'kvin tag'o'j intern'e de la land'lim'o'j, oni proced'os kontraŭ mi laŭ la determin'o'j de la leĝ'o'j. Do kontraŭ mi'n proced'os. Kio'n tio signif'as, ne est'is al mi klar'e. Ebl'e pend'um'i aŭ rost'i sur ŝtip'ar'o.

Kial ne? En tiu ĉi epok'o de la perfekt'ig'it'a demokrati'o, sen'pasport'a hom'o, kiu pro tio ankaŭ ne rajt'as balot'i, est'as herez'ul'o. Ĉiu epok'o hav'as si'a'j'n herez'ul'o'j'n, kaj ĉiu epok'o hav'as si'a'n inkvizici'o'n. En la nun'a epok'o la pasport'o, la viz'o kaj la en'migr'ad'a anatem'o est'as la dogm'o'j, sur kiu'j si'n apog'as la ne'pov'ec'o erar'i, je kiu'j oni dev'as kred'i, ĉar ali'e oni dev'as el'ten'i la divers'a'j'n grad'o'j'n de tortur'o'j. Pli fru'e la princ'o'j est'is la tiran'o'j, nun la ŝtat'o est'as la tiran'o. La fin'o de tiran'o'j ĉiam est'as de'tron'iĝ'o kaj revoluci'o, tut'e egal'e, kiu est'as la tiran'o. La liber'o de la hom'o est'as tro pra'origin'e lig'it'a kun ties tut'a ekzist'ad'o kaj vol'ad'o, ol ke la hom'o long'e pov'us el'ten'i iu'n tiran'ec'o'n, eĉ se la tiran'ec'o aper'us en la velur'e mol'a mensog'o'mantel'o de la kun'decid'a rajt'o.

“Vi ja dev'us hav'i iu'n paper'o'n, kar'a amik'o,” dir'is la oficir'o, kiu avert'is mi'n. “Sen paper'o'j vi cert'e ne ĉiam pov'os vagabond'i.”

“Ebl'e mi foj'e ir'u al mi'a konsul'o.”

“Al vi'a konsul'o, ĉu?” La intonaci'o'n mi kon'is. Ŝajn'as, ke mi'a konsul'o est'as kon'at'a en la tut'a mond'o.

“Ja kio'n vi vol'as ĉe vi'a konsul'o? Vi ja ne hav'as paper'o'j'n. Li kred'os al vi eĉ ne silab'o'n, se vi ne hav'as paper'o'j'n. Li nur paper'o'j'n akcept'as. Pli bon'e, se vi tut'e ne ir'us tie'n, ali'e ni neniam pov'os liber'iĝ'i de vi kaj vi ripoz'os dum vi'a tut'a viv'o sur ni'a dors'o.”

Kiel dir'is la romi'an'o'j? La konsul'o'j atent'e gard'u la respublik'o'n kontraŭ mal'bon'o'j. Kaj cert'e pov'us okaz'i mult'e da mal'bon'o al la respublik'o, se la konsul'o'j ne mal'help'us, ke iu, kiu ne hav'as paper'o'j'n, re'vid'as si'a'n patri'o'n. “Sed iu'n paper'o'n vi cert'e dev'us hav'i. Vi ja ne bon'e pov'us vagabond'i sen paper'o'j dum vi'a tut'a ceter'a viv'o.”

“Jes, tio'n ankaŭ mi pens'as, ke mi dev'us hav'i iu'n paper'o'n.”

“Mi ne pov'as don'i paper'o'n al vi. Sur'baz'e de kio? Ĉio, kio'n mi pov'as don'i, est'as liber'ig'a atest'o de la prizon'o. Tia paper'o ne tre taŭg'as. Tiu'kaz'e prefer'e neniu'n. Kaj sur ĉiu'n ali'a'n paper'o'n mi pov'us skrib'i nur, ke la montr'ant'o asert'as est'i tiu aŭ tiu ĉi, ke li ven'is de tie aŭ tie. Sed tia paper'o est'as sen'valor'a, ĉar ĝi ne est'as pruv'il'o; ĝi el'dir'as nur, kio'n vi dir'as. Kaj vi kompren'ebl'e pov'as rakont'i tio'n, kio'n vi vol'as, ĉu ver'o'n, ĉu ne. Eĉ se est'us la ver'o, neces'us pruv'o pri tio. Mi tre bedaŭr'as, mi ne pov'as help'i al vi. Mi avert'is vi'n oficial'e, vi dev'as for'las'i la land'o'n. Ir'u, mi propon'as, al Germanio. Ankaŭ tio est'as tre bel'a land'o.” Kial ili ĉiu'j intenc'as send'i mi'n al Germanio? Tio'n mi volont'e sci'us.

Ĉapitr'o 10

Nun mi rest'is unu'e kelk'a'j'n tag'o'j'n en Parizo, por atend'i, kio okaz'os. Okaz'aĵ'o'j foj'e kaj foj'e pli bon'e pov'as help'i progres'i ol la plej bel'a'j plan'o'j. Mi ja nun hav'is rajt'o'n rigard'i Parizon. Mi'a vetur'bilet'o est'is pag'it'a, mi'a'n manĝ'aĵ'o'n en la prizon'o mi per'labor'is. Tiel mi ne plu ŝuld'is i'o'n al la franc'a ŝtat'o kaj rajt'is pied'i sur franc'a'j pavim'o'j.

Sed, se oni tut'e ne sci'as kio'n far'i, oni ek'hav'as tre divers'a'j'n super'flu'a'j'n ide'o'j'n. Tia'n super'flu'a'n ide'o'n mi ek'hav'is en iu bel'a tag'o, kaj ĝi konduk'is mi'n al mi'a konsul'o. Ke est'as tut'e sen'esper'e, mi sci'is jam antaŭ'e. Sed mi pens'is, ke domaĝ'as neniam, se oni kolekt'as spert'o'j'n pri hom'o'j. Ĉiu'j konsul'o'j est'as gis'it'a'j en la sam'a muld'il'o kiel preskaŭ ĉiu'j ofic'ist'o'j. Ili uz'as laŭ'vort'e la sam'a'j'n parol'formul'o'j'n, kiu'j'n ili dev'is prezent'i ĉe si'a'j ekzamen'o'j, ili far'iĝ'as dign'a'j, serioz'a'j, ordon'em'a'j, devot'a'j, indiferent'a'j, enu'ant'a'j, interes'iĝ'em'a'j kaj profund'e mal'ĝoj'a'j je la sam'a'j okaz'o'j, kaj ili far'iĝ'as bon'e humor'a'j, gaj'a'j, afabl'a'j kaj babil'em'a'j ĉe la sam'a'j okaz'o'j, sen'de'pend'e de tio, ĉu ili serv'as Uson'o'n, aŭ Franci'o'n, Angli'o'n aŭ Argentinon. Sci'i, kaj preciz'e sci'i, kiam ili montr'u unu el tiu'j emoci'o'j,

est'as la tut'a saĝ'o, kiu'n bezon'as tia ofic'ist'o. Sed de temp'o al temp'o ĉiu ofic'ist'o foj'e forges'as si'a'n saĝ'o'n kaj far'iĝ'as dum tri'dek sekund'o'j hom'o. Jen oni tut'e ne re'kon'as li'n, tiam li komenc'as turn'i la intern'a'n haŭt'o'n ekster'e'n. Sed la plej interes'a moment'o est'as, kiam li subit'e sent'as, ke la intern'a haŭt'o nud'as, kaj li rapid'e re'krust'ig'as ĝi'n. Por tra'viv'i tiu'n moment'o'n kaj por pli'riĉ'iĝ'i je spert'o, mi ir'is al la konsul'o. La danĝer'o est'is, ke li kontest'os mi'n, ke li trans'don'os mi'n oficial'e al la franc'a polic'o, ke ili for'pren'os de mi la ebl'o'n liber'e ir'i mi'a'n voj'o'n, ĉar tiam la polic'o observ'us mi'n kaj mi dev'us far'i raport'o'n pri ĉiu el mi'a'j paŝ'o'j, kiu'n mi far'is aŭ intenc'as far'i.

Unu'e mi dev'is atend'i dum la tut'a antaŭ'tag'mez'o. Post'e oni ferm'is. Ankaŭ post'tag'mez'e ne ven'is mi'a vic'o. Per son'o'j kiel ni ja ĉiam dev'as atend'i, kie'n ajn ni ven'as. Ĉar pri tiu, kiu ne posed'as mon'o'n, oni supoz'as, ke tiu hav'as almenaŭ sen'mezur'ebl'e mult'e da temp'o. Tiu, kiu posed'as mon'o'n, pov'as aranĝ'i afer'o'j'n per mon'o; kiu ne hav'as mon'o'n por prezent'i, dev'as pag'i per si'a temp'o kaj si'a pacienc'o. Se oni eĉ ek'ribel'as aŭ esprim'as si'a'n sen'pacienc'o'n laŭ ne'ŝat'at'a manier'o, tiu'kaz'e la ofic'ist'o sci'pov'as ir'i tiom da krom'voj'o'j, ke oni dev'as pag'i per la kvar'obl'a temp'o. Tial oni ced'as al la temp'o'pun'o, al kiu oni est'as kondamn'it'a.

Sid'is tie tut'a vic'o de tiu'j, kiu'j dev'is ofer'i si'a'n temp'o'n. Kelk'a'j sid'is jam dum tag'o'j. Ali'a'j est'is jam ses'foj'e send'it'a'j tie'n aŭ tie'n, ĉar tio mank'is kaj tio ĉi ne hav'is la preskrib'it'a'n form'o'n, aŭ, pli bon'e, uniform'o'n.

Jen mal'grand'a, ne'kred'ebl'e dik'a dam'o en'ĵet'iĝ'is, tiel ne'kred'ebl'e gras'a. Ne imag'ebl'is, kiel gras'a ŝi est'is. En tiu ĉambr'o, kie la skelet'ec'a'j figur'o'j atend'e sid'is sur la benk'o'j, per si'a'j kap'mal'antaŭ'o'j preskaŭ tuŝ'ant'a'j la mur'e fiks'it'a'n stel'flag'o'n, kies dimensi'o tiel gigant'is, ke ĝi plen'ig'is la tut'a'n mur'o'n. En tiu ĉi ĉambr'o, kie sen'kulp'a'j, labor'pret'a'j kaj labor'spert'a'j hom'o'j atend'e sid'is kun vizaĝ'esprim'o, kvazaŭ post tiu'j mult'nombr'a'j pord'o'j oni tiu'moment'e sub'skrib'as ili'a'n mort'kondamn'o'n, la gras'a dam'o efik'is kiel malic'a ofend'o. Ŝi hav'is peĉ'e nigr'a'n, ole'a'n, bukl'a'n har'ar'o'n, okul'frap'e kurb'a'n naz'o'n kaj tre kurb'a'j'n krur'o'j'n. Ŝi'a'j brun'a'j okul'o'j tiel gap'e el'rigard'is el la gras'a past'o'vizaĝ'o, kvazaŭ ili vol'us el'ŝvel'i el la kav'o'j en la sam'a moment'o. Ŝi est'is vest'it'a per la plej bon'a, kio'n riĉ'o pov'as aĉet'i. Ŝi anhel'is kaj ŝvit'is, kaj sub la ŝarĝ'o de si'a'j perl'o'ĉen'o'j, or'garn'aĵ'o'j kaj briliant'broĉ'o'j ŝi ŝajn'is preskaŭ kolaps'i. Se ŝi ne est'us hav'int'a tiom da pez'a'j platin'ring'o'j ĉirkaŭ la fingr'o'j, la fingr'o'j cert'e krev'int'us. Apenaŭ ŝi mal'ferm'is la pord'o'n, jen ŝi jam kri'is: “Mi perd'is mi'a'n pasport'o'n. Kie est'as la sinjor'o konsul'o? Mi tuj bezon'as nov'a'n pasport'o'n.” Ho, vid'u, ankaŭ ali'a'j hom'o'j pov'as perd'i si'a'n pasport'o'n. Kiu pens'us tio'n? Mi kred'is, ke tio pov'as okaz'i nur al mar'ist'o. Bon'e, Fanny, ĝoj'u, la sinjor'o konsul'o tuj rakont'os al vi tekst'o'n pri nov'a pasport'o. Ebl'e vi al'kudr'os la ali'a'n bend'o'fin'aĵ'o'n de la antaŭ'tuk'o. Kiel ajn mal'agrabl'a est'is al mi la dam'o pro si'a si'n'trud'a karakter'o, mi sent'is simpati'o'n al ŝi, la simpati'o'n de tiu'j, kiu'j est'as al'forĝ'it'a'j en la sam'a galer'o.

La akcept'a sekretari'o tuj salt'e star'iĝ'is: “Mem'kompren'ebl'e, M’me*, nur moment'o'n. Bon'vol'u!” Li pren'is seĝ'o'n kaj pet'is riverenc'e la dam'o'n, ke ŝi sid'iĝ'u. Li al'port'is tri formul'ar'o'j'n, inter'parol'is mal'laŭt'e kun la dam'o kaj skrib'is sur la formul'ar'o'j'n. La skelet'ec'a'j figur'o'j ĉiu'j dev'is mem plen'ig'i la formul'ar'o'j'n, kelk'a'j kvar- aŭ kvin'foj'e, ĉar ili est'is ne'bon'e plen'ig'it'a'j. Sed la dam'o evident'e ne kapabl'is skrib'i, kaj tial est'is nur gest'o de help'o'pret'ec'o, ke la sekretari'o trans'pren'is por ŝi tiu'n et'a'n pen'o'n.

Kiam la formul'ar'o'j est'is plen'ig'it'a'j, li salt'e star'iĝ'is kaj port'is ili'n tra unu el la pord'o'j, mal'antaŭ kiu'j la mort'kondamn'o'j est'as sub'skrib'at'a'j.

Li re'ven'is tre rapid'e kaj dir'is du'on'laŭt'e kaj ĝentil'e al la gras'ul'in'o: “Mr. Grgrgrgs* dezir'as vid'i vi'n, M’me. Ĉu vi hav'as tri fotograf'aĵ'o'j'n ĉe'man'e?” La gras'a nigr'a'har'ar'a dam'o hav'is la fot'o'j'n ĉe'man'e kaj don'is ili'n al la help'o'pret'a sekretari'o. Tiam ŝi mal'aper'is mal'antaŭ la pord'o'n, kie oni decid'as pri la sort'o'j de la mond'o.

Nur tut'e mal'modern'a'j hom'o'j eĉ nun'temp'e plu kred'as, ke la sort'o'j de la hom'o'j decid'iĝ'as en la ĉiel'o. Tio est'as lament'ind'a erar'o. La sort'o'j'n de la hom'o'j, la sort'o'j'n de milion'o'j da hom'o'j, decid'as uson'a'j konsul'o'j, kiu'j dev'as zorg'ad'i pri tio, ke neni'u mal'util'o traf'u la respublik'o. Jes, sinjor'o.

La dam'o ne long'e en'est'is en tiu ĉambr'o de mister'o'j. El'ven'ant'e ŝi ferm'is si'a'n retikul'et'o'n. Ŝi ferm'is ĝi'n per fort'a energi'a klak'o. Kaj la klak'o kriĉ'is akr'e'voĉ'e: “Di'o, ni ja hav'as, kio neces'as por tio, viv'i kaj las'i viv'i.” La sekretari'o tuj star'iĝ'is, du'on'e el'ven'is de mal'antaŭ si'a tabl'o, kaj mov'et'is la seĝ'o'n, sur kiu la dam'o est'is sid'int'a. La dam'o sid'iĝ'is nur rand'e de la seĝ'o, mal'ferm'is si'a'n retikul'o'n, tra'serĉ'is ĝi'n dum kelk'a temp'o, el'pren'is pudr'o'skatol'et'o'n kaj las'is kuŝ'i la mal'ferm'it'a'n retikul'o'n sur la tabl'o, dum ŝi pudr'is si'n. Kial ŝi jam de'nov'e dev'is pudr'i si'n, kvankam ŝi cert'e nur antaŭ minut'o si'n pudr'is, ne est'is tut'e klar'e.

La sekretari'o palp'serĉ'is nun per si'a'j man'o'j sur la tut'a tabl'o, por trov'i iu'n paper'o'n, kiu'n li cert'e met'is al mal'ĝust'a lok'o. Fin'fin'e li trov'is la foli'o'n, kaj ĉar ankaŭ la dam'o inter'temp'e jam fin'pudr'is si'n, ŝi pren'is la retikul'o'n al si, en'met'is la pudr'o'skatol'et'o'n kaj pli'a'n foj'o'n tiel ferm'klak'is la retikul'o'n, ke la retikul'o el'ig'is la sam'a'n akr'a'n kriĉ'o'n kiel ne'long'e antaŭ'e.

La skelet'ec'a'j figur'o'j sur la benk'o'j ne aŭd'is la akr'a'n kriĉ'o'n. Ili ĉiu'j ŝajn'e est'is el'migr'em'ul'o'j, kiu'j ankoraŭ ne kompren'is la mond'lingv'o'n klak'a'n*, ĉar ili ne hav'is i'o'n por pov'i klak'i. Tial ili ja dev'is sid'i sur la benk'o'j. Tial oni ja ankaŭ ne propon'is kun riverenc'o seĝ'o'n al ili. Tial ili ja ankaŭ dev'is atend'i, ĝis ili'a vic'o ven'os, preciz'e laŭ la numer'a si'n'sekv'o.

“Ĉu vi ankoraŭ'foj'e pov'us vizit'i ni'n post tri'dek minut'o'j, M’me, aŭ ĉu ni send'u la pasport'o'n al vi'a hotel'o?” Ĝentil'a oni est'as en uson'a konsul'ej'o.

“Mi al'vetur'os post hor'o. Mi ja sub'skrib'is la pasport'o'n jam intern'e.” La dam'o ek'star'is. Kiam ŝi re'ven'is post hor'o, mi sid'is ankoraŭ tie. Sed la gras'a dam'o ricev'is si'a'n pasport'o'n.

Ĉi tie mi fin'fin'e ricev'os mi'a'n pasport'o'n. Tio'n mi sci'is. La sekretari'o ne dev'os send'i ĝi'n en mi'a'n hotel'o'n, mi tuj kun'pren'os ĝi'n mem. Kaj se mi de'nov'e ricev'os pasport'o'n, tiam mi ankaŭ de'nov'e vetur'os sur ŝip'o, se ne sur hejm'land'a ŝip'o, do tamen cert'e sur angl'a aŭ nederlanda aŭ dan'a. Almenaŭ mi ricev'os de'nov'e labor'o'n kaj hav'os la ŝanc'o'n, tamen iam trov'i hejm'land'a'n ŝip'o'n en iu haven'o, kie oni bezon'as ferdek'labor'ist'o'n. Mi ja ne nur pov'as farb'i, mi ankaŭ sci'pov'as polur'i latun'o'n; ĉar, se oni ne pov'as farb'i i'o'n, oni ĉiam polur'as latun'o'n.

Mi ver'e tro hast'is pri mi'a juĝ'o. La uson'a'j konsul'o'j pli bon'as ol ili'a reputaci'o, kaj tio'n, kio'n dir'is al mi la belg'a'j, nederlandaj kaj franc'a'j polic'ist'o'j pri la konsul'o'j, est'is neni'o ali'a ol naci'a envi'o.

Sed fin'fin'e ven'is la tag'o kaj la minut'o, kiam est'is la vic'o de mi'a numer'o kaj oni vok'is mi'n. Mi'a'j skelet'ec'a'j benk'a'j kun'ul'o'j ĉiu'j dev'is tra'ir'i ali'a'n pord'o'n por ricev'i la mort'bat'o'n. Mi est'is escept'o. Ili vok'is mi'n al Mr. Grgrgrgs aŭ kiel ajn la vir'o nom'iĝ'is. Tiu ĉi est'is la vir'o, kiu'n mi el'kor'e dezir'is vid'i; ĉar li est'is tiu, kiu ver'e kapabl'as kompren'i la zorg'o'j'n de hom'o, kies pasport'o perd'iĝ'is. Se neni'u ali'a en la tut'a vast'a mond'o help'us al mi, li help'os al mi. Li help'is al la or'o'garn'it'a dam'o, des mult'e pli kaj mult'e pli rapid'e li help'os al mi. Est'is bon'a ide'o de mi, kiu for'log'is mi'n ĉi tie'n, por ankoraŭ'foj'e serĉ'i mi'a'n fortun'o'n.

Ĉapitr'o 11

La konsul'o est'as mal'grand'a, magr'a vir'o, kiu tut'e el'sek'iĝ'is dum si'a'j deĵor'a'j jar'o'j. “Sid'iĝ'u,” li dir'is kaj man'gest'is al la seĝ'o antaŭ si'a skrib'tabl'o. “Kiel mi pov'as serv'i al vi?”

“Mi dezir'as hav'i pasport'o'n.”

“Ĉu vi perd'is vi'a'n pasport'o'n?”

“Ne mi'a'n pasport'o'n, sed mi'a'n mar'ist'o'dokument'o'n.”

“Aĥ, tiel, vi est'as mar'ist'o?” Ek'de tiu fraz'o li ŝanĝ'is si'a'n parol'ton'o'n. Kaj tiu ĉi nov'a parol'manier'o, kiu miks'iĝ'is kun ia tre strang'a suspekt'em'o, daŭr'as nun dum kelk'a temp'o kaj difin'as la karakter'o'n de ni'a inter'parol'o.

“Mi perd'is mi'a'n ŝip'o'n.”

“Pro ebri'o, ĉu?”

“Ne. Mi tut'e ne trink'as tiu'n venen'o'n, eĉ ne gut'o'n. Mi est'as sek'a kiel abstin'ul'o.”

“Ĉu vi ne dir'is, ke vi est'as mar'ist'o?”

“Tio mi ver'e est'as. Mi'a ŝip'o tri hor'o'j'n pli fru'e ek'vetur'is ol anonc'it'e. Est'is decid'it'e, ke ĝi el'vetur'u kun la alt'a tajd'o, sed ĉar la ŝip'o ne hav'is karg'o'n, ĝi ne bezon'is atent'i la tajd'o'n.”

“Kaj sekv'e vi'a'j paper'o'j rest'is sur la ŝip'o?”

“Jes.”

“Tio'n mi jam supoz'is. Kiu'n numer'o'n vi'a mar'ist'o'dokument'o hav'as?”

“Tio'n mi ne sci'as.”

“Kaj kie oni pret'ig'is ĝi'n por vi?”

“Tio'n mi ne pov'as dir'i tiel preciz'e. Mi vetur'is sur bord'ŝip'o'j el Boston, el Nov-Jork'o, el Baltimor'e, el Filadelfio, sur la Golf'a Flu'o kaj eĉ okcident'e. Mi ne pov'as re'memor'i, kie la dokument'o est'is pret'ig'it'a.”

“Tio'n mi jam supoz'is.”

“Oni ja ne ĉiu'tag'e rigard'as si'a'n dokument'o'n. Mi neniam rigard'is ĝi'n, dum la temp'o, kiam mi hav'is ĝi'n.”

“Jes.”

“Ĝi ĉiam est'is en mi'a poŝ'o.”

“Ĉu ŝtat'an'iĝ'int'a?”

“Ne. Nask'it'a en la land'o.”

“Ĉu registr'it'a, la nask'iĝ'o?”

“Mi ne sci'as, mi ankoraŭ tro et'is, kiam mi nask'iĝ'is.”

“Do ne registr'it'a.”

“Tio'n mi ne sci'as,” mi dir'is.

“Sed mi sci'as tio'n.”

“Tiu'kaz'e vi ne bezon'as pri'demand'i mi'n, se vi sci'as ĉio'n.”

“Ĉu ebl'e mi vol'as hav'i pasport'o'n?” li re'dir'is.

“Tio'n mi ne sci'as, sinjor'o, ĉu vi vol'as hav'i pasport'o'n.”

“Ja vi vol'as hav'i pasport'o'n, ne mi. Kaj se mi don'u pasport'o'n, vi cert'e dev'as permes'i al mi far'i demand'o'j'n. Ĉu ne?” La vir'o prav'is. Tiu'j hom'o'j ĉiam prav'as. Tio est'as tre facil'a por ili. Unu'e ili far'as la leĝ'o'j'n, kaj post'e oni star'ig'as ili'n, por en'blov'i viv'o'n en la leĝ'o'j'n.

“Ĉu vi hav'as daŭr'a'n adres'o'n en Uson'o?”

“Ne, mi loĝ'as sur mi'a'j ŝip'o'j, aŭ se mi ne vetur'as sur ŝip'o'j, mi loĝ'as en mar'ist'a'j hejm'o'j kaj gast'ej'o'j.”

“Do neni'u daŭr'a loĝ'ej'o, ĉu membr'o en registr'it'a klub'o?”

“Kiu, mi? Ne.”

“Ge'patr'o'j'n?”

“Ne, ili mort'is.”

“Parenc'o'j'n?”

“Dank’ al la ĉiel'o, ne. Se mi hav'us iu'j'n, mi for'ĵur'us ili'n.”

“Ĉu vi balot'is?”

“Ne. Neniam.”

“Sekv'e vi ankaŭ ne trov'iĝ'as en la registr'o'j de balot'int'o'j.”

“Cert'e ne. Mi ankaŭ ne balot'us, se mi est'us sur firm'a ter'o.” Li rigard'as mi'n nun dum long'a temp'o, sufiĉ'e stult'e kaj perpleks'a. La tut'a'n temp'o'n li rid'et'is kaj lud'is kiel si'a koleg'o en Roterdam'o per krajon'o. Kio'n tiu'j hom'o'j far'us, mi demand'as al mi, se ne plu est'us krajon'o'j? Sed tiu'kaz'e cert'e est'us lini'il'o aŭ ink'sorb'il'o aŭ telefon'ŝnur'o aŭ la okul'vitr'o'j aŭ kelk'a'j paper'foli'o'j aŭ formul'ar'o'j, kiu'j'n oni kun'fald'us aŭ mal'fald'us. Ofic'ej'a ĉambr'o est'as tiel bon'e ekip'it'a, ke la en'est'ant'o neniam enu'as. Pens'o'j'n, pri kiu'j li pov'as okup'iĝ'i, li ne hav'as; kaj se li ek'hav'as iu'j'n, li kutim'e ĉes'as est'i ofic'ist'o, kaj far'iĝ'as societ'em'a hom'o. Se la fingr'o'j iu'tag'e ne plu pov'us lud'i per la il'ar'o, kiu trov'iĝ'as sur la inventar'list'o'j, ili ebl'e lud'us kaj bor'us je la fundament'o'j, kaj tio'n la fundament'o'j ne pov'us el'ten'i.

“Do, mi ne pov'as don'i al vi pasport'o'n.”

“Kial ne?”

“Ja pro kio? Pro vi'a'j nur'a'j el'dir'o'j? Tio'n mi ne pov'as far'i. Tio'n mi eĉ ne rajt'as. Mi ja dev'as pov'i montr'i dokument'o'j'n. Mi ja dev'as raport'i, sur'baz'e de kiu'j pruv'o'j mi pret'ig'is la pasport'o'n por vi. Dir'u, kiel vi pov'as pruv'i al mi, ke vi est'as uson'an'o, ke mi est'as dev'ig'it'a okup'iĝ'i pri vi?”

“Sed tio'n vi ja pov'as aŭskult'i?”

“Kiel? Pro la lingv'o?”

“Kompren'ebl'e. Tio ne est'as pruv'o. Pren'u la kaz'o'n de Franci'o. Ĉi tie viv'as mil'o'j, kiu'j franc'e parol'as kaj ne est'as franc'o'j. Ĉi tie est'as rus'o'j, ruman'o'j, german'o'j, kiu'j pli bon'e kaj pli pur'e parol'as la franc'a'n ol la franc'o'j mem. Ĉi tie est'as mil'o'j, kiu'j nask'iĝ'is ĉi tie kaj ne est'as ŝtat'an'o'j. Ali'flank'e trans la mar'o est'as cent'mil'o'j, kiu'j apenaŭ kapabl'as parol'i la angl'a'n kaj pri kies uson'a ŝtat'an'ec'o ne ekzist'as eĉ la plej et'a dub'o.”

“Sed mi ja nask'iĝ'is en la land'o.”

“Tiu'kaz'e vi kompren'ebl'e pov'as est'i uson'a civit'an'o. Sed ankaŭ en tiu kaz'o vi dev'us pruv'i ankoraŭ, ke vi'a patr'o ne rezerv'is por vi ali'a'n ŝtat'an'ec'o'n, kiu'n vi ne mal'elekt'is, kiam vi plen'e aĝ'iĝ'is.”

“Jam mi'a'j pra'ge'av'o'j est'is uson'an'o'j kaj ankaŭ jam ili'a'j ge'patr'o'j.”

“Pruv'u tio'n, kaj mi dev'os pret'ig'i pasport'o'n por vi, ĉu mi vol'as aŭ ne. Konduk'u ĉi tie'n la pra'ge'av'o'j'n aŭ almenaŭ la ge'patr'o'j'n. Sed mi vol'as decid'e pli'facil'ig'i la afer'o'n, pruv'u, ke vi est'as nask'it'a en Uson'o.”

“Sed kiel mi pruv'u, se la nask'iĝ'o ne est'as registr'it'a.”

“Tio cert'e ne est'as mi'a kulp'o.”

“Ebl'e vi eĉ kontest'as, ke mi efektiv'e nask'iĝ'is*?”

“Ĝust'e. Tio'n mi kontest'as. La fakt'o, ke vi star'as ĉi tie antaŭ mi, ne est'as pruv'o por mi, ke vi est'as nask'it'a. Mi dev'as kred'i tio'n. Tiel, kiel mi dev'us kred'i, ke vi est'as uson'an'o, uson'a civit'an'o.”

“Do, vi eĉ ne kred'as, ke mi est'as nask'it'a? Tio ja ver'e est'as la lim'o de ĉio ebl'a.” La konsul'o rid'et'is si'a'n plej bel'a'n ofic'ej'a'n rid'et'o'n: “Ke vi est'as nask'it'a, mi ja dev'as kred'i; ĉar mi vid'as vi'n ĉi tie per mi'a'j okul'o'j. Se mi nun pret'ig'us pasport'o'n por vi kaj prav'ig'us ĝi'n hejm'e ĉe la instanc'o'j tiu'manier'e, ke mi skrib'us en mi'a raport'o: ‘Mi vid'is la vir'o'n kaj kred'as, ke li est'as uson'a civit'an'o!’, tiu'kaz'e facil'e pov'us okaz'i, ke ili eks'ig'os mi'n. Tio'n, kio'n mi kred'as, la instanc'o'j hejm'e ne vol'as sci'i. Ili vol'as sci'i nur tio'n, kio'n mi cert'e sci'as. Kaj tio'n, kio'n mi cert'e sci'as, mi ĉiam dev'as pov'i pruv'i. Vi'a'n ŝtat'an'ec'o'n kaj vi'a'n nask'iĝ'o'n mi ne pov'as pruv'i.” Foj'e kaj foj'e oni em'as bedaŭr'i, ke ni ankoraŭ ne est'as far'it'a'j el paper'maĉ'aĵ'o; ĉar tiel oni vid'us pro la stamp'o, ĉu ni est'as produkt'it'a'j en la fabrik'o Uson'o aŭ en la fabrik'o Franci'o aŭ en la fabrik'o Hispanio, kaj la konsul'o'j ŝpar'us la pen'o'n disip'i si'a'n valor'a'n temp'o'n pro tia'j stult'aĵ'o'j.

La konsul'o ĵet'is la krajon'o'n for de si, ek'star'is, ir'is al la pord'o kaj vok'is nom'o'n. Sekretari'o en'ven'as, kaj la konsul'o dir'as al li: “Tra'rigard'u foj'e. Kiu'n nom'o'n vi hav'as?” Li turn'as si'n al mi. “Ha jes, mi jam re'memor'as, Gal'e*, ĝust'e. Do rigard'u, tuj.”

La vir'o las'as du'on'e mal'ferm'a la pord'o'n, kaj mi vid'as li'n el'serĉ'i ĉe ŝrank'o, kie mil'o'j da flav'a'j kart'o'j est'as stak'ig'it'a'j, la liter'o'n G pro mi'a nom'o. Est'as la kart'o'j de la deport'it'o'j, ne'dezir'at'o'j, pacifist'o'j kaj kon'at'a'j anarki'ist'o'j. La sekretari'o re'ven'as. La konsul'o, kiu dum tiu temp'o star'is ĉe la fenestr'o kaj rigard'is mal'supr'e'n, turn'as si'n: “Nu?”

“Ne en'est'as.” Tio'n mi sci'is antaŭ'e. Nun mi ricev'os mi'a'n pasport'o'n. Tiel rapid'e ne. La sekretari'o for'ir'is de'nov'e kaj ferm'is la pord'o'n post si. La konsul'o dir'as neni'o'n, sid'iĝ'as de'nov'e ĉe si'a skrib'o'tabl'o, rigard'as mi'n dum kelk'a temp'o kaj ne sci'as plu, kio'n demand'i? Li'a'j ekzamen'a'j demand'o'j sufiĉ'is ŝajn'e nur ĝis tiu punkt'o. Nun li ek'star'as kaj for'las'as la ĉambr'o'n. Ĉiu'kaz'e li serĉ'as konsil'o'n en unu el la ali'a'j sankt'a'j ĉambr'o'j. Mi ne plu hav'as i'o'n por far'i kaj rigard'as la bild'o'j'n sur la mur'o. Ĉiu'j montr'as kon'at'a'j'n vizaĝ'o'j'n; la vizaĝ'o de mi'a propr'a patr'o ne tiel intim'as al mi kiel tiu'j vizaĝ'o'j. Vaŝington, Franklin, Grant, Lincoln. Vir'o'j, kiu'j tiom hat'is la burokrat'ism'o'n kiel hund'o la kat'o'j'n. “La land'o est'u por ĉiam la land'o de la liber'o, kie la persekut'at'o'j kaj ĉas'at'o'j trov'u rifuĝ'ej'o'n, se ili nur est'as bon'vol'a'j.”

“Tiu ĉi land'o aparten'u al tiu'j, kiu'j loĝ'as en ĝi.”

Sed kompren'ebl'e, tio ja ne pov'as plu'ir'i ĝis etern'e. “La land'o aparten'u al tiu'j, kiu'j loĝ'as en ĝi.” La puritan'a konscienc'o ne permes'is dir'i, preciz'e kaj konciz'e: “La land'o aparten'as al ni, al la uson'an'o'j.” Jen est'is la indi'an'o'j, al kiu'j la land'o est'is don'it'a de Di'o, kaj la leĝ'o'j'n de Di'o la puritan'o dev'as respekt'i. “Kie la persekut'at'o'j kaj ĉas'at'o'j trov'u rifuĝ'ej'o'n.” Tut'e bon'e, se ĉiu'j, kiu'j tie loĝ'as, est'as persekut'at'o'j kaj ĉas'at'o'j el ĉiu'j ebl'a'j land'o'j. Kaj la id'ar'o de tiu'j persekut'it'o'j kaj ĉas'it'o'j rigl'as la land'o'n, kiu est'is don'it'a al ĉiu'j hom'o'j. Kaj por ĝis'fin'e perfekt'ig'i la rigl'ad'o'n, por ke ankaŭ mus'o ne pov'u tra'glit'i, ili rigl'as kontraŭ la propr'a'j fil'o'j. Sub la mask'o de la propr'a fil'o pov'us ja en'ŝtel'iĝ'i la fil'o de najbar'o.

La konsul'o re'ven'as kaj re'sid'iĝ'as. Li trov'is nov'a'n demand'o'n.

“Vi ja ebl'e pov'us est'i fuĝ'int'a prizon'ul'o aŭ iu, kiu est'as serĉ'at'a pro grav'a krim'o. Kaj mi pret'ig'us por vi pasport'o'n kun la nom'o nom'it'a de vi, kaj mi protekt'us vi'n per tiu pasport'o kontraŭ la just'a persekut'o.”

“Jes, tio'n vi far'us. Mi nun akcept'as, ke mi'a vizit'o est'is tut'e sen'senc'a.”

“Mi ver'e tre bedaŭr'as, ke mi ne pov'as help'i al vi. Mi'a'j kompetent'o'j ne etend'iĝ'as sufiĉ'e vast'e por pret'ig'i pasport'o'n aŭ iu'n paper'o'n, kiu pov'us serv'i al vi kiel legitim'aĵ'o. Vi dev'int'us gard'i pli zorg'em'e vi'a'n mar'ist'o'dokument'o'n. Tia'j'n aĵ'o'j'n oni ne perd'u en tiu ĉi temp'o, en kiu la pasport'o pli neces'as ol io ajn*.”

“Sed nun mi tamen ŝat'us sci'i unu afer'o'n.”

“Nom'e?”

“Est'is ĉi tie tre dik'a sinjor'in'o kun mult'a'j briliant'a'j ring'o'j, kiu'j'n ŝi apenaŭ pov'is port'i, ja ankaŭ ŝi perd'is si'a'n pasport'o'n, kaj vi tuj don'is pasport'o'n al ŝi. Tio daŭr'is nur tri'dek minut'o'j'n.”

“Sed tio est'is ja la sinjor'in'o Sally Marcus el Nov-Jork'o, vi cert'e jam aŭd'is la nom'o'n. La grand'a bank'o,” li dir'is per gest'o kaj intonaci'o, kvazaŭ li dir'us: Tio est'is ja la Princ'o de Kimr'uj'o kaj ne mar'ist'o, kies ŝip'o for'vetur'is.

Li cert'e rimark'is je mi'a mien'o, ke tiel rapid'e mi ne pov'is kapt'i la senc'o'n, ĉar li al'don'is: “Vi cert'e jam aŭd'is la nom'o'n, ĉu? La grand'a bank'o en Nov-Jork'o?” Mi dub'is eĉ nun kaj dir'is: “Sed mi apenaŭ kred'as, ke la dam'o est'as uson'an'in'o, mult'e pli facil'e mi kred'us, ke ŝi nask'iĝ'is en Bukareŝt'o.”

“De kie vi sci'as tio'n? Sinjor'in'o Marcus efektiv'e nask'iĝ'is en Bukareŝt'o. Sed ŝi est'as uson'a civit'an'o.”

“Ĉu ŝi hav'is si'a'n atest'o'n de ŝtat'an'ec'o ĉe si?”

“Kompren'ebl'e ne. Kial?”

“Kiel vi do sci'as, ke ŝi est'as uson'a civit'an'o? Bon'e parol'i la angl'a'n ŝi ne lern'is ĝis nun.”

“Por tio mi ne bezon'as pruv'o'n. La bankier'o Marcus est'as ja kon'at'a. Ŝi trans'vetur'is en luks'o'kajut'o sur la ‘Majestic*’.”

“Nun fin'fin'e mi kompren'as. Mi trans'vetur'is nur en antaŭ'ferdek'a kajut'o sur frajt'ŝip'o kiel ferdek'labor'ist'o. Kaj tio pruv'as tut'e neni'o'n. Grand'a bank'o kaj luks'a kajut'o pruv'as ĉio'n.”

“La kaz'o est'as ja tut'e ali'a, Mr. Gal'e. Mi dir'is al vi, ke mi pov'as far'i por vi neni'o'n. Mi eĉ ne rajt'as far'i i'o'n por vi. Paper'o'j'n mi ne rajt'as don'i al vi. Mi person'e kred'as, kio'n vi dir'is. Sed se la polic'o konduk'us vi'n al mi, por ke mi agnosk'u kaj akcept'u vi'n, tiu'kaz'e mi glat'e for'ne'us vi'n kaj kontest'us vi'a'n ŝtat'an'ec'o'n. Mi ne pov'as far'i i'o'n ali'a'n.”

“Tiel mi do simpl'e pere'u en fremd'a land'o.”

“Mi ne hav'as tia'n grand'a'n pov'o'n, ke mi pov'us help'i al vi, eĉ se mi person'e volont'e far'us tio'n. Mi don'os al vi kart'o'n por hotel'o por tri tag'o'j, kun ĉiu'j manĝ'o'j. Post pas'o de la tri tag'o'j vi rajt'as re'ven'i por du'a kaj ankaŭ por tri'a.”

“Ne, mi tre dank'as. Ne klopod'u.”

“Ebl'e bilet'o al la plej proksim'a iom pli grand'a haven'urb'o est'us pli bon'e por vi, kie vi ebl'e trov'os ŝip'o'n, kiu vetur'as sub ali'a flag'o.”

“Ne, dank'o'n. Mi esper'as, ke mi mem trov'os mi'a'n voj'o'n.”

“Nu do. Good bye kaj mult'e da feliĉ'o!” Sed jen de'nov'e la grand'a'j kontrast'o'j inter la uson'a'j ofic'ist'o'j kaj ofic'ist'o'j en ali'a'j land'o'j. Kiam mi est'is sur'strat'e kaj ĉirkaŭ'rigard'is por trov'i horloĝ'o'n, mi vid'is, ke est'as jam post la kvin'a. La deĵor'hor'o'j de la konsul'o fin'iĝ'is je la kvar'a; sed li eĉ ne unu'foj'e montr'is iu'n sign'o'n de mal'pacienc'o aŭ sent'ig'is, ke li'a temp'o jam de'long'e pas'is. Nur nun mi efektiv'e perd'is mi'a'n ŝip'o'n.

Adiaŭ, sun'plen'a Nov'a Orlean’. Good bye and good luck to ye!* Am'at'a, kar'a am'at'in'o en Nov-Orlean'o, nun vi pov'as atend'i je vi'a knab'o; sur la Jackson Square* vi pov'as sid'i kaj plor'i. Vi'a knab'o ne ven'os hejm'e'n. La mar'o glut'is li'n. Kontraŭ ŝtorm'o'j kaj ond'o'j mi pov'is batal'i, per farb'o kaj per firm'a'j pugn'o'j; kontraŭ paragraf'o'j, krajon'o'j kaj paper'o'j ne. Serĉ'u sufiĉ'e fru'e ali'a'n, am'at'in'o*. Ne disip'u vi'a'n roz'kolor'a'n jun'ec'o'n per atend'ad'o je sen'patri'ul'o kaj ne'nask'it'o. Fart'u bon'e! Dolĉ'a'j est'is vi'a'j kis'o'j kaj ard'a'j, ĉar ni ne zorg'is pri ge'edz'a licenc'o.

Forges'u la knab'in'o'n. Hoj! Hoj! Vent'o ek'blov'as. Boys, get all the canvas set*. Ĉiu'n er'o'n de tol'o, el'pren'u ĝi'n kaj supr'e'n!

Ĉapitr'o 12

La ekspres'a trajn'o Parizo-Limoĝ'o. Mi sid'as en'e kaj ne hav'as bilet'o'n. Ĉi'foj'e ili kontrol'as. Sed mi mal'aper'is sen'spur'e. Limoĝ'o-Tuluz'o. Mi sid'as en'e kaj de'nov'e ne hav'as bilet'o'n.

Kial ili sen'ĉes'e kontrol'as? Ŝajn'as, ke ver'e est'as tro mult'a'j fer'voj'tromp'ist'o'j, pro kio ili tiel oft'e kontrol'as. Sed ili tut'e prav'as, se ĉiu vetur'us sen bilet'o, kiu tiu'kaz'e pag'u la dividend'o'j'n? Tio ne est'us al'las'ebl'a. Mi mal'aper'as sen'spur'e. Post la pas'o de la kontrol'o mi re'sid'iĝ'as sur mi'a lok'o. Subit'e la kontrol'ist'o re'ven'as, laŭ'ir'as la vic'o'j'n kaj rigard'as mi'n. Ankaŭ mi rigard'as al li. Tut'e impertinent'e. Li ir'as plu. Oni dev'as nur sci'i kiel al'rigard'i kontrol'ist'o'n, kaj jam oni venk'is. Li turn'iĝ'as kaj proksim'iĝ'as al mi. “Mi pet'as, kie vi intenc'as ŝanĝ'i la trajn'o'n?” Tre ruz'a bub'o, tiu kontrol'ist'o.

Mi kompren'as nur la vort'o'n ŝanĝ'i en tiu moment'o, ĉar mi unu'e dev'as traduk'i en'kap'e la ceter'a'j'n vort'o'j'n. Sed tio'n far'i mi eĉ ne sukces'as, ĉar li tuj post'e dir'as: “Bon'vol'u montr'i, mi tre pet'as, vi'a'n bilet'o'n.”

“ Nu, amik'o, kiom ajn vi ĝentil'as, kaj kiom ajn ĝentil'e vi pet'as, mi tre bedaŭr'as, mi ne pov'as plen'um'i vi'a'n dezir'o'n.”

“Tio'n mi sci'is,” li dir'is tre trankvil'e kaj diskret'e. Mi est'as konvink'it'a, ke la ceter'a'j pasaĝer'o'j tut'e ne rimark'is, kia tragedi'o ĉi tie de'rul'iĝ'as.

La vir'o pren'as si'a'n not'libr'o'n, skrib'as i'o'n kaj ir'as plu. Ebl'e li hav'as bon'a'n kor'o'n kaj forges'as mi'n. Sed en Tuluz'o en la staci'dom'o ili jam atend'as mi'n. Sen blov'muzik'o, sed kun aŭtomobil'o.

Est'as tre bon'a aŭtomobil'o, sekur'a kontraŭ fajr'o kaj romp'ŝtel'o'j, kaj mi ne pov'as el'fal'i dum la vetur'o kaj mi vid'as el la fenestr'o nur part'o'n de la plej supr'a'j dom'etaĝ'o'j, kiu'j'n ni flug'e rapid'e preter'pas'as. Est'as special'a aŭtomobil'o por gast'o'j, kiu'j'n oni dezir'as ĉi tie bon'ven'ig'i, ĉar la tut'a trafik'o dev'as ced'i lok'o'n al mi'a aŭtomobil'o, tiel, ke ĝi pov'as vetur'i sen mal'help'o. Ĉiu'kaz'e la aŭtomobil'o'j en Tuluz'o est'as de fabrik'mark'o, kiu'n mi ne kon'as ankoraŭ. Nek Ford nek Dodge Brothers pov'us esper'i je vend'o'j ĉi tie, aŭ ili dev'us pli akomod'i si'n al la lok'a'j postul'o'j.

Sed mi jam sci'as, kie mi al'bord'iĝ'os. Se al mi iam ŝajn'as strang'a'j la mor'o'j kaj kutim'o'j en eŭrop'a'j land'o'j, mi ĉiu'foj'e est'as sur'voj'e al polic'ej'o aŭ sub la flug'il'o'j de baston'ul'o'j. Hejm'e mi neniam en mi'a viv'o hav'is afer'o'n kun la polic'o aŭ kun kort'um'o. Ĉi tie mi pov'as sid'i trankvil'e sur kest'o aŭ kuŝ'i sen'kulp'e en lit'o aŭ promen'i tra herb'ej'o aŭ vetur'i en trajn'o, ĉiu'foj'e mi al'bord'iĝ'os polic'ej'o'n. Ne mir'ig'e, ke Eŭrop'o ruin'iĝ'as. La hom'o'j ja tut'e ne hav'as temp'o'n por labor'i, sep ok'on'o'j'n el si'a viv'o ili dev'as disip'i en polic'ej'o'j aŭ kun polic'ist'o'j. Tial la hom'o'j ĉiam est'as tiel incit'it'a'j kaj tiel volont'e milit'as, ĉar ili sen'inter'romp'e dev'as kverel'i kun la polic'o kaj la polic'o kverel'as kun ili. Ni ne plu prunt'e don'u eĉ groŝ'o'n al la eŭrop'a'j land'o'j, ili nur el'spez'us ĝi'n por pli'mult'ig'i si'a'n polic'o'n. Eĉ ne groŝ'o'n plu, ne, sinjor'o.

“De kie vi ven'as?” La al'tang'a pastr'o sid'as de'nov'e antaŭ mi. Ili ĉiu'j sam'as. En Belgi'o, en Nederlando, en Parizo, en Tuluz'o. Ĉiam ili dev'as demand'i, kaj ĉiam ili vol'as sci'i ĉio'n. Kaj mem oni far'as ĉiu'foj'e de'nov'e la grand'a'n erar'o'n, ke oni efektiv'e respond'as. Oni dev'us tut'e silent'i, tut'e neni'o'n dir'i kaj las'i diven'i ili'n. Tiel ili ĉiu'j baldaŭ ven'us en frenez'ul'dom'o'n, aŭ ili re'e en'konduk'us la tortur'o'n. Sed se oni respond'us neniam, tiu'kaz'e la baston'ul'o'j ja eĉ pli stult'iĝ'us ol ili jam est'as.

Sed tio'n oni el'ten'u, sid'i aŭ star'i kaj sen'inter'romp'e est'i pri'demand'at'a kaj respond'i neni'o'n. La mal'ben'it'a babil'il'o parol'as tut'e per si mem, tuj kiam al'ĵet'iĝ'as demand'o. Tio'n la long'a kutim'iĝ'o kaŭz'as. Est'as ne'el'ten'ebl'e las'i ŝveb'i en la aer'o demand'o'fraz'o'n sen re'star'ig'i la ekvilibr'o'n per respond'o. Ne'respond'it'a demand'o ne las'as trankvil'o'n, ĉiam post'kur'as, trud'iĝ'as en la sonĝ'o'j'n kaj for'rab'as la seren'o'n por labor'i kaj pens'i. La sol'a vort'o “Kial?” kun demand'o'sign'o est'as la centr'a punkt'o de ĉia kultur'o, civilizaci'o kaj evolu'o. Sen tiu unu vort'o la hom'o'j est'as neni'o pli ol simi'o'j, kaj se oni don'as al la simi'o'j tiu'n sorĉ'vort'o'n, ili tuj far'iĝ'as hom'o'j. Jes, sinjor'o.

“De kie vi ven'as, mi vol'as sci'i!” Jen mi foj'e far'is la prov'o'n ne respond'i, sed jam nun mi ne plu el'ten'as. Mi dev'as rakont'i i'o'n. Ĉu mi nun dir'u, ke mi ven'is el Parizo? Aŭ ĉu mi prefer'e dir'u, ke mi ven'is el Limoĝ'o? Se mi dir'as Limoĝ'o, ili ebl'e mal'mult'e'kost'ig'os la afer'o'n je ok tag'o'j, ĉar Limoĝ'o ja pli proksim'as ol Parizo.

“Mi en'ir'is la trajn'o'n en Limoĝ'o.”

“Tio ne est'as ĝust'a, hom'o, vi en'ir'is en Parizo.”

Atent'u, kiel bon'e ili pov'as diven'i.

“Ne, mi ne en'ir'is en Parizo, sed nur en Limoĝ'o.”

“Sed vi hav'as ja kaj'o'bilet'o'n de Parizo en la poŝ'o.” Ili do de'nov'e tra'serĉ'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n. Mi tut'e ne rimark'is tio'n, ĉar mi jam tiom kutim'iĝ'is al tio, ke ĝi ne plu kapt'as mi'a'n atent'o'n.

“Ho, la kaj'o'bilet'o'n mi hav'as jam de'long'e.”

“Kiom long'e?”

“Ses semajn'o'j'n almenaŭ.”

“Tio est'as rimark'ind'a. La bilet'o hav'as la dat'o'n de hieraŭ antaŭ'tag'mez'e.”

“Tiu'kaz'e oni erar'e antaŭ'dat'is ĝi'n,” mi dir'as. “Evident'e. Do, vi en'ir'is en Parizo.”

“Sed de Parizo ĝis Limoĝ'o mi pag'is.”

“Tiel do. Kaj vi est'as tia bon'a pag'ul'o, ke vi aĉet'is krom la vetur'bilet'o eĉ kaj'o'bilet'o'n, kiu'n vi tut'e ne bezon'as, se vi hav'as bilet'o'n. Sed, se vi hav'is bilet'o'n ĝis Limoĝ'o, kie do est'as tiu bilet'o?”

“Tiu'n mi re'don'is en Limoĝ'o,” mi respond'is.

“Sed tiel vi dev'us hav'i kaj'o'bilet'o'n de Limoĝ'o. Sed ni las'u tio'n. Unu'e ni foj'e firm'ten'os la person'a'j'n indik'o'j'n.” Bon'e, se ili firm'ten'os nur la person'a'j'n indik'o'j'n, mi prefer'as tio'n al tio, ke ili firm'ten'as mi'n.

“Vi'a ŝtat'an'ec'o?” Est'as nun delikat'a demand'o. I'o'n tia'n mi ne plu hav'as, de kiam mi ne pov'as pruv'i, ke mi est'as nask'it'a. Mi ja pov'us prov'i kiel franc'o. La konsul'o ja rakont'is al mi, ke est'as mil'o'j da franc'o'j, kiu'j ne parol'as la franc'a'n kaj tamen est'as franc'o'j, se tem'as pri ili'a ŝtat'an'ec'o. Li cert'e ne kred'os tio'n al mi. Ankaŭ li vol'os vid'i pruv'o'j'n. Mi vol'us nur sci'i por kiu mal'pli kost'as vetur'i en trajn'o sen bilet'o, por franc'o'j aŭ por ekster'land'an'o'j? Sed la ekster'land'an'o pov'us ja pens'i, ke oni ne bezon'as bilet'o'j'n en Franci'o, ke li ag'is bon'afid'e.

Mon'o'n ili ne trov'is en mi'a'j poŝ'o'j, kaj jam tio suspekt'ind'as.

“Mi est'as german'o,” el'fulm'is el mi, ĉar tut'e subit'e kapt'is mi'n la ide'o, ke mi ek'vid'u, kio'n ili far'as kun Boche*, do boŝo, se ili trov'as li'n sen pasport'o kaj sen bilet'o en si'a land'o.

“Do german'o. Nu! Ebl'e eĉ el Potsdam, ĉu?”

“Ne, nur el Vieno.”

“Tio est'as en Aŭstrio. Sed tio est'as ja ĉio la sam'o. Do german'o. Kial vi ne hav'as pasport'o'n? Dir'u.”

“Tiu'n mi perd'is.” Nun la tut'a vic'o re'e de'rul'iĝ'is. En ĉiu land'o ili hav'as preciz'e la sam'a'j'n demand'o'j'n. Tio'n kopi'is unu de la ali'a. El'pens'it'a'j ili est'is ver'ŝajn'e en Prus'uj'o aŭ Rus'uj'o, ĉar ĉio, kio koncern'as la en'miks'iĝ'o'n en la privat'a'j'n afer'o'j'n de hom'o'j, ven'as el unu el tiu'j land'o'j. Tie la hom'o'j plej pacienc'as kaj akcept'as ĉio'n, kio'n oni far'as al ili, kaj antaŭ polur'it'a buton'o ili de'met'as la ĉapel'o'n. En tiu'j land'o'j la polur'it'a buton'o est'as la malic'a Di'o, kiu'n oni dev'as honor'i kaj ador'i, por ke li ne venĝ'u si'n.

Du tag'o'j'n post'e ili pun'is mi'n per du semajn'o'j da pri zon'o pro fer'voj'a tromp'o. Se mi est'us dir'int'a uson'an'o, ili ebl'e el'trov'int'us, ke mi jam est'as unu'foj'e pun'it'a pro tromp'o de la fer'voj'o, kaj tiu'kaz'e ĝi kost'us pli. Sed ankaŭ mi'a'n nom'o'n mi ja ne dir'is al ili. Est'as foj'e avantaĝ'e nek hav'i pasport'o'n nek mar'ist'o'dokument'o'n, kiu'j'n iu pov'us trov'i en la poŝ'o'j.

Kiam la tag'o'j de la prepar'o'j jam pas'is, ili asign'is mi'n al mi'a laborkolono. Tie est'is mal'grand'a'j strang'aĵ'o'j stanc'it'a'j el stan'it'a lad'o. Por kio oni bezon'is ili'n, sci'is neni'u, eĉ la gard'a'j ofic'ist'o'j ne sci'is tio'n. Kelk'a'j asert'is, ke est'as part'o de infan'lud'il'o, ali'a'j dir'is, ke est'as part'o de kiras'ŝip'o, kaj ankoraŭ ali'a'j est'is konvink'it'a'j, ke aparten'as al aŭtomobil'o, kaj kelk'a'j ĵur'is kaj for'vet'is kontraband'it'a'n tabak'o'n, ke tiu lad'o'pec'et'o est'as grav'a part'o de stir'ebl'a aer'ŝip'o. Mi firm'e opini'is, ke ĝi dev'as aparten'i al skafandr'ist'a ekip'aĵ'o. Kiel mi ven'is al tiu opini'o, mi ne sci'as. Sed la ide'o fiks'iĝ'is en mi, kaj krom'e mi iam ie leg'is, ke por skafandr'ist'a ekip'aĵ'o neces'as tut'a kolekt'o de aĵ'o'j, kiu'j'n oni ali'cel'e neniel pov'as util'ig'i.

De tiu'j kurioz'a'j ladodetondaĵoj mi dev'is ĉiu'foj'e kalkul'i cent kvar'dek kvar kaj met'i ili'n en unu amas'et'o'n. Se mi el'kalkul'is amas'et'o'n, kiu nun kuŝ'is apud mi, kaj vol'is komenc'i ali'a'n amas'et'o'n, la gard'ofic'ist'o ven'is al mi kaj demand'is mi'n, ĉu mi ver'e tut'e preciz'e sci'as, ke est'as cent kvar'dek kvar pec'et'o'j, aŭ ĉu mi eventual'e mis'kalkul'is.

“Mi tut'e preciz'e kalkul'is ili'n, est'as preciz'e cent kvar'dek kaj kvar.”

“Ĉu tio ver'e cert'as, ĉu mi tut'e cert'e pov'as fid'i pri tio?” Li rigard'is mi'n tiel zorg'o'plen'e, kiam li demand'is mi'n pri tio, ke mi sincer'e ek'dub'is, ĉu ver'e kaj efektiv'e est'as cent kvar'dek kaj kvar pec'o'j, kaj mi dir'is, ke ebl'e tamen pli bon'e est'as, ke mi ankoraŭ'foj'e kalkul'u ili'n. Je tio la ofic'ist'o dir'is, ke mi nepr'e far'u tio'n, ke tio ĉiu'kaz'e pli bon'e est'as, por ke ja ne okaz'u erar'o; ĉar, se ili ne est'us tut'e preciz'e kalkul'it'a'j, ek'est'us terur'a skandal'o, kiu pov'us ebl'e eĉ kost'i li'a'n posten'o'n, kio tre mal'agrabl'us, ĉar li dev'as zorg'i por tri infan'o'j kaj mal'jun'a patr'in'o.

Ĝust'e kiam mi nun kalkul'is du'a'n foj'o'n la amas'et'o'n kaj trov'is la sum'o'n ĝust'a, la ofic'ist'o de'nov'e proksim'iĝ'is. Mi vid'is, ke li re'e zorg'o'plen'e sulk'ig'as la frunt'o'n, kaj por ŝpar'i la zorg'o'j'n al li kaj por montr'i, kiel fort'e mi part'o'pren'as li'a'j'n zorg'o'j'n, mi dir'is, antaŭ ol li pov'is mal'ferm'i la buŝ'o'n: “Mi pens'as, ke mi prefer'e pli'a'n foj'o'n kalkul'u; ebl'e mi tamen mis'kalkul'is je unu aŭ eĉ du.” Sur li'a zorg'o'sulk'a vizaĝ'o en tiu moment'o hast'is tia beat'a rid'et'o, kvazaŭ iu rakont'us, ke li ricev'os post pas'o de kvar semajn'o'j hered'aĵ'o'n kvin'mil'frank'a'n.

“Ja far'u tio'n, pro Di'o, prefer'e tut'e ekzakt'e kalkul'u pli'a'n foj'o'n. Ĉar, se tie trov'iĝ'us pec'o tro mult'e aŭ tro mal'mult'e kaj la sinjor'o direktor'o ordon'us mi'n al si por raport'o, mi ne sci'us, kio'n far'i? Mi tut'e cert'e perd'us mi'a'n posten'o'n, kaj jen la kompat'ind'a'j ge'bub'et'o'j, kaj ankaŭ mi'a edz'in'o ne tre san'as, kaj krom'e mi'a old'a patr'in'o. Ho ve, kalkul'u do tut'e ekzakt'e cent kvar'dek kvar, preciz'e dek'du dek'du'o'j'n. Ebl'e vi el'kalkul'u la pec'o'j'n en'tut'e po'dek'du'e, jen vi ne tiel facil'e pov'us mis'kalkul'i.”

Ĝis la tag'o, kiam ili el'las'is mi'n, post la fin'o de mi'a prizon'a temp'o, mi kalkul'is en'tut'e tri amas'et'o'j'n de la de'tond'aĵ'o'j. Eĉ nun mi ne sci'as, ĉu mi ne ver'e mis'kalkul'is je unu. Sed mi dorlot'as la kviet'a'n esper'o'n, ke la lojal'a ofic'ist'o kaj honest'a pri'zorg'ant'o de si'a famili'o ankoraŭ'foj'e dum du semajn'o'j las'is kalkul'i la tri amas'et'o'j'n, tiel, ke mi ne dev'as re'pond'ec'i, se la vir'o tamen est'as ordon'it'a raport'i.

Mi ricev'is salajr'o'n de kvar'dek kvar centim'o'j. Unu afer'o est'as cert'a, ke, se mi vetur'us du pli'a'j'n foj'o'j'n sen bilet'o per la franc'a fer'voj'o kaj oni kapt'us mi'n, la franc'a ŝtat'o nepr'e bankrot'us. Tio'n el'ten'as neni'u ŝtat'o, eĉ se ĝi stat'us mult'e pli bon'e ol Franci'o.

Tiu'n damaĝ'o'n mi ne vol'is kaŭz'i al la franc'a ŝtat'o, kaj mi ankaŭ ne vol'is, ke oni pov'u eĉ nom'i mi'n kulp'a pro tio, ke la franc'a ŝtat'o ne pov'as interez'ig'i la prunt'it'a'n mon'o'n.

Tial mi dev'is for'las'i tiu'n land'o'n. Tio est'as, mi ne vol'as pri'silent'i, ke ne nur mi'a'j zorg'o'j pri la bon'a stat'o kaj la regul'it'a interez'o'pag'ad'o de la franc'a ŝtat'o instig'is mi'n pens'i pri akcel'it'a ek'vetur'o. Ĉe mi'a el'las'o oni de'nov'e avert'is mi'n. Ĉi'foj'e tre serioz'e. Se mi en la daŭr'o de dek'kvar tag'o'j ne for'las'os la land'o'n, mi'n traf'os unu jar'o kaj deport'iĝ'o al Germanio. Tio de'nov'e kost'us mult'o'n al la povr'a ŝtat'o, kaj mi ek'sent'is sincer'a'n kompat'o'n al tiu plag'at'a land'o.

Ĉapitr'o 13

Mi migr'is sud'e'n, sur pad'o'j tiom aĝ'a'j, kiom la histori'o de la eŭrop'a'j popol'o'j. Mi rest'is nun ĉe mi'a nov'a naci'ec'o. Kaj se iu demand'is mi'n, mi tut'e sek'e dir'is: ‘boŝo’. Neni'u ofend'iĝ'is pro tio, mi ricev'is ĉie manĝ'o'n kaj ĉie bon'a'n dorm'lok'o'n por nokt'o, de ĉiu kamp'ar'an'o. Ŝajn'is, ke mi instinkt'e traf'is la ĝust'a'n. Neni'u ŝat'is la uson'an'o'j'n. Ĉiu insult'is kaj mal'ben'is ili'n. Tiu'j est'is por ili la rab'ist'o'j, kiu'j mon'er'ig'is si'a'j'n dolar'o'j'n el la sang'o de fil'o'j de Franci'o, tiu'j por ili est'is la vampir'o'j kaj uzur'ist'o'j, kiu'j nun pli'a'n foj'o'n vol'as el'mon'er'ig'i dolar'o'j'n el la zorg'o'j kaj larm'o'j de la post'rest'int'a'j patr'o'j kaj patr'in'o'j, ĉar ili neniam pov'as sufiĉ'e plen'e ŝtop'i la faŭk'o'n, kvankam ili jam sufok'iĝ'as en or'o. “Se ni nun hav'us ĉi tie unu el ili, unu el tiu'j uson'a'j uzur'ist'o'j, ni mort'bat'us li'n per draŝ'il'o kiel old'a'n hund'o'n, ĉar li efektiv'e ne merit'as i'o'n pli bon'a'n.” Mil damn'o'j'n! Jen Fortun'o help'is al mi! “Tut'e mal'e la boŝoj. Bon'e, ni far'is milit'o'n kontraŭ ili, honest'a'n kaj ĝust'a'n milit'o'n. Ni re'pren'is Alzacon de ili. Tio'n ili tut'e akcept'is, tio'n ili kompren'is. Sed nun tiu'j povr'a'j diabl'o'j tut'e sam'e sid'as en la kot'o kiel ni. Ankaŭ ili'n la uson'a'j hund'o'j kapt'is je la kol'um'o kaj el'suĉ'as eĉ la last'a'n ronĝ'it'a'n ost'o'n. Ili ĉiu'j mal'sat'mort'as, tiu'j povr'a'j boŝoj. Ni tiel volont'e for'don'us i'o'n de ni, sed ni hav'as ja mem nur la nud'a'n viv'o'n, ĉar la uson'a diabl'o jam de'ŝir'is de ni ĉio'n ĝis la ĉemiz'o. Nu, kial ili ceter'e trans vetur'is al Eŭrop'o? Por help'i al ni? Kor'eg'a'n dank'o'n! Por de'ŝir'i ankoraŭ la last'a'n faden'o'n de sur ni'a korp'o. Ĉar ni mem dev'as pag'i ĉio'n. Ni kaj la kompat'ind'a'j boŝoj.”

“Tio'n oni vid'as je vi kiel mizer'e viv'as la kompat'ind'a'j boŝoj. Tut'e mal'sat'a vi aspekt'as. Manĝ'u diligent'e, pren'u. Pren'u la plej bon'a'n pec'o'n, se bon'e gust'as al vi. Se trans la Atlantik'o ili ĉiu'j tiel mal'sat'as kiel vi, jen bon'a'n nokt'o'n. Sed ni mem ne hav'as mult'o'n. Kie'n vi nun vol'as ir'i? Al Hispanio? Tio est'us ĝust'a. Tio prudent'as. Ili hav'as ankoraŭ iom pli ol ni. Ili ne hav'is milit'o'n. Sed ankaŭ ili'n la uson'an'o'j ja tiel super'ruz'is pro Kubo kaj la Filipinoj. Jen vi jam de'nov'e vid'as. Ĉiam la uson'an'o'j el'rab'as ni'n, la kompat'ind'a'j'n eŭrop'an'o'j'n. Kvazaŭ ili hejm'e trans la mar'o ne sufiĉ'e hav'us. Ne, ili dev'as ven'i ĉi tie'n por ŝtel'i kaj uzur'i. Manĝ'u diligent'e. Ne ĝen'iĝ'u pro ni, ĉar ni jam ĉes'as manĝ'i. Ni ja ankoraŭ hav'as iom kaj almenaŭ de temp'o al temp'o pov'as sat'ig'i ni'n. Sed vi povr'a'j boŝoj, ĉe vi la et'a'j beb'o'j mal'sat'mort'as en la lul'il'o.”

“Kaj se nun ĉi tie iu povr'a diabl'o pov'is ŝpar'i la mon'o'n kaj vol'as trans'vetur'i al la uson'an'o'j por per'labor'i kelk'a'j'n dolar'o'j'n kaj send'i ili'n al si'a'j ge'patr'o'j, jen ili ferm'as la pord'o'n, tiu'j bandit'o'j. Unu'e ili ŝtel'as la land'o'n de la kompat'ind'a'j indi'an'o'j, kaj hav'ant'e ĝi'n, ili en'las'as neniu'n plu, nur por ke ili tut'e pov'u sufok'iĝ'i en la gras'o, tiu'j mal'ben'it'a'j hund'o'j. Kvazaŭ ili donac'us i'o'n al tiu, kiu ven'is. Labor'i li dev'as kaj mult'e. La plej aĉ'a'n labor'o'n, kiu'n neni'u uson'an'o em'as tuŝ'i, tiu'n pov'as far'i ni'a'j vir'o'j.”

“Nu, aŭskult'u, est'as ja tiel, vi pov'us ĉi tie tut'e bon'e labor'i kelk'a'j'n semajn'o'j'n. Tiel vi pov'us dec'e nutr'i vi'n, ĝis'sat'e, por ke vi re'fort'iĝ'u, ĉar Hispanio ankoraŭ mal'proksim'as. Mon dieu*, mult'e pag'i ni ne pov'as, monat'e po tri'dek frank'o'j'n, semajn'e po ok frank'o'j'n kaj la manĝ'o'n kaj la dorm'ad'o'n. Antaŭ la milit'o la salajr'o est'is se majn'e nur po tri frank'o'j, sed nun ĉio tiom terur'e mult'e'kost'as, ke est'as pek'o. Ni hav'is ankaŭ dum la milit'o boŝon ĉi tie. Milit'kapt'it'o'n. Li est'is tia diligent'a vir'o, ni ĉiu'j ver'e mal'gaj'is, kiam li dev'is ir'i hejm'e'n. Dir'u, Antoine, Vilhelm'o, la boŝo, li est'is tre diligent'a vir'o. Li bon'e labor'is. Ni ĉiu'j ver'e tre ŝat'is li'n, kaj la najbar'o'j ĉiam dir'is, ke ni tro bon'e trakt'as li'n, sed tamen ni don'is al li ĉio'n, kio'n ni pov'is don'i. Li ricev'is la sam'a'n manĝ'o'n kiel ni, tiu'rilat'e ni ne far'is diferenc'o'n.” Tie labor'is nun mi, kaj baldaŭ mi lern'is, ke Vilhelm'o cert'e est'is tre fervor'a labor'ist'o, ĉar mi aŭd'is ses'foj'e ĉiu'n tag'o'n: “Mi ne sci'as, sed Vilhelm'o cert'e ven'is el tut'e ali'a region'o ol vi. Tiom, kiom tiu Vilhelm'o, vi ne kapabl'as labor'i. Ĉu mi prav'as, Antoine?” Kaj Antoine konfirm'is: “Jes, cert'e li ven'is el tut'e ali'a region'o, ĉar tiom, kiom tiu Vilhelm'o, li ne kapabl'as labor'i. Sed ver'ŝajn'e ankaŭ inter la boŝoj est'as diferenc'o'j, tiel, kiel ĉe ni.” La ĉiam'a kompar'o kun tiu diligent'a Vilhelm'o, kiu cert'e pli ol mi est'is spert'a pri la agr'o'kultur'o, kaj kiu cert'e ankaŭ pro tio tiel “bon'e” labor'is, ĉar li prefer'e rest'ad'is ĉi tie ĉe la kamp'ar'an'o'j ol est'i re'send'it'a en la intern'ig'ej'o'n aŭ pavim'i strat'o'j'n en Alĝero, baldaŭ atak'is mi'a'j'n nerv'o'j'n. Eĉ se mi est'us labor'int'a la du'on'a'n kvant'o'n, est'us tri'obl'e tro mult'e. Tiel mal'mult'e'kost'e la kamp'ar'an'o neniam de'nov'e ricev'os labor'ist'o'n. Semajn'e po ok frank'o'j. Ali'a'j kamp'ar'an'o'j dev'is pag'i semajn'e po du'dek, du'dek'kvin, tri'dek frank'o'j'n. Mi ricev'is ok. Mi est'is ja la mal'sat'eg'a boŝo, al kiu ili dev'is don'i abund'a'n manĝ'o'n, por ke li re'e fort'iĝ'u.

Kiam mi for'las'is ili'n, klar'ig'ant'e, ke mi nun nepr'e dev'as ek'ir'i Hispanion, ke mi neniel pov'as atend'i pli da temp'o, ke ebl'e eĉ la polic'o ven'os, kiu mal'permes'os al mi labor'i ĉi tie, mi ricev'is por mi'a ses'semajn'a labor'o en'tut'e dek frank'o'j'n. La kamp'ar'an'o dir'is al mi, ke li ne hav'as pli da mon'o. Se mi ebl'e vol'us re'ven'i post la unu'a tag'o de la nov'a jar'o, li pov'os pag'i la rest'o'n, ĉar li ricev'os tiam la mon'o'n por la rikolt'o, sed nun li ne hav'as pli da mon'o.

Li al'don'is, ke mi nun ceter'e tut'e san'e aspekt'as, ke do la abund'a manĝ'o efik'is bon'e, kiu'n mi ricev'is ĉi tie, ke mi ceter'e ankaŭ ne labor'is ĝis la renvers'iĝ'o, la Vilhelm'o . . .

“Jes,” mi dir'is, “la Vilhelm'o est'is ja el Vestfali'o en la okcident'o, sed mi ven'as el Sudfalio*, kaj tie oni ne tiel streĉ'e dev'as labor'i, ĉar ĉio kresk'as per si mem, tie oni ne est'as kutim'ig'int'a al tia pen'ig'a labor'o.”

“Tiu'kaz'e tio tut'e kompren'ebl'as,” dir'is la kamp'ar'an'o. “Pri Sudfalio ankaŭ mi jam aŭd'is mult'o'n. Tio est'as ja la grand'a duk'land'o, kie trov'iĝ'as tiu'j mult'a'j sukcen'min'ej'o'j, ĉu?”

“Prav'as,” mi dir'is, “tio est'as la part'o de la land'o, kie trov'iĝ'as la mult'a'j alt'forn'o'j, en kiu'j oni fand'as la bul'et'o'n laŭ Königsberg*.”

“Kiel? La bul'et'o laŭ Königsberg est'as far'at'a el fer'o, ĉu? Mi ĉiam kred'is, ke ili far'as ĝi'n el pist'it'a antracit'o.”

“Tio est'as la fals'it'a. Tiu'n ili efektiv'e far'as el pist'it'a antracit'o,” mi re'dir'is. “Pri tio vi ja ne mal'prav'as, ĝi konsist'as el pist'it'a antracit'o kun dens'ig'it'a sulfur'a peĉ'o. Sed la ver'a'n, la aŭtentik'a'n bul'et'o'n laŭ Königsberg ili fand'as en alt'forn'o'j, kaj tiu mult'e pli dur'as ol la plej dur'a ŝtal'o. Per ĝi ni'a'j general'o'j plen'ig'is ja la torped'o'j'n, per kiu'j ili sink'ig'is la kiras'ŝip'o'j'n. Mi mem ĉe tia alt'a forn'o labor'is.”

“Vi est'as ja tre ruz'a'j hom'o'j, tio'n mi dev'as konced'i,” la kamp'ar'an'o dir'is. “Sed ni gajn'is la milit'o'n, kaj pro tio ni ne sent'as ni'n ofend'it'a'j de vi. Kaj krom'e la milit'o jam fin'iĝ'is. Kial do plu malic'i unu al ali'a? Fart'u bon'e kaj agrabl'e en Hispanio.”

Foj'e mi tamen demand'os al german'o, kio efektiv'e est'as bul'et'o laŭ Königsberg. Ĉiu, kiu'n mi demand'is, rakont'is al mi i'o'n ali'a'n, sed kompren'ebl'e, neni'u el ili est'is german'o.

Ĉapitr'o 14

La pejzaĝ'o baldaŭ far'iĝ'is tre sol'ec'a, nur mont'ar'a teren'o, mi grimp'is kaj grimp'is. La kamp'ar'an'o'j pli kaj pli rar'is kaj la kaban'o'j pli kaj pli mizer'is. Akv'o abund'is, sed la mang'aĵ'o magr'is kaj apenaŭ sufiĉ'is. La nokt'o'j est'is preskaŭ frid'a'j, nur en escept'a'j okaz'o'j trov'iĝ'is kovr'aĵ'o kaj oft'e eĉ ne sak'o. La en'marŝ'o en sun'a'j'n land'o'j'n ĉiam postul'as pen'o'j'n, tio'n ne nur unu'op'ul'o'j, sed ankaŭ tut'a'j popol'o'j spert'is. “La land'lim'o nun ne plu mal'proksim'as,” est'is dir'it'e al mi, kiam mi maten'e for'las'is la paŝt'ist'o'n, en kies mizer'a kaban'o mi dorm'is, kaj kiu divid'is kun mi si'a'n iom'et'o'n da fromaĝ'o, cep'o'j, pan'o kaj akv'ec'a vin'o. Tiam mi trov'iĝ'is sur voj'o, kiu grimp'is la mont'o'j'n kaj de'nov'e mal'grimp'is en la val'o'j'n, nur por pli'a'n foj'o'n ascend'i kaj de'nov'e descend'i.

Sur tiu voj'o mi ven'is fin'fin'e al grand'a alt'e volb'iĝ'ant'a pord'eg'o, kiu aspekt'is tre antikv'a. Ambaŭ'flank'e de la pord'eg'o etend'iĝ'is mur'o, kiu aspekt'is sam'e tiel griz'e flav'a kaj mal'nov'a kiel la pord'eg'o. Tiu mur'o ŝajn'is ĉirkaŭ'i grand'a'n bien'o'n. La voj'o konduk'is rekt'e tra la pord'eg'a ark'o.

Por progres'i sur la strat'o, tut'e ne ebl'is ali'e far'i ol tra'ir'i la pord'eg'o'n. Mi esper'is, ke la voj'o konduk'os tra la bien'a kort'o kaj, ke sur la trans'a flank'o est'os simil'a pord'eg'o, tra kiu oni re'ven'os sur la strat'o'n.

Mi ek'marŝ'is, ir'is tra la pord'eg'o kaj migr'is sen'flank'iĝ'ant'e antaŭ'e'n sen vid'i iu'n.

Sed subit'e el'ven'as el iu angul'o du franc'a'j soldat'o'j kun fusil'o'j kaj sur'met'it'a'j bajonet'o'j, proksim'iĝ'as al mi kaj demand'as mi'n pri la pasport'o. Ĉi tie ŝajn'e eĉ la soldat'o'j demand'as pri la mar'ist'a dokument'o.

Mi klar'ig'as, ke mi ne hav'as pasport'o'n. Sed tiam ili dir'as, ke ili vol'as vid'i ne mi'a'n pasport'o'n vojaĝ'a'n, kiu tut'e ne interes'as ili'n, sed nur mi'a'n pasport'o'n pret'ig'it'a'n de la franc'a milit'ministeri'o en Parizo, kiu don'as al mi la rajt'o'n ĉi tie sen akompan'o ĉirkaŭ'promen'i en la rempar'o'j.

“Tio'n mi ne sci'is, ke tio est'as rempar'o'j,” mi dir'as, “mi ĉiam ir'is sur la strat'o kaj supoz'is, ke tio est'as la voj'o al la land'lim'o.”

“La voj'o al la lim'o hor'o'n pli fru'e flank'e'n'iĝ'as dekstr'e'n. Tie est'as ŝild'o. Ĉu vi ne vid'is tio'n?”

“Ne, la ŝild'o'n mi ne vid'is.” Mi nun re'memor'as, ke mi vid'is voj'o'n flank'e'n'iĝ'i dekstr'e'n. Sed mi memor'as ankaŭ, ke mi vid'is en la last'a'j tag'o'j tut'a'n ar'o'n da voj'o'j flank'e'n'iĝ'i dekstr'e'n aŭ mal'dekstr'e'n. Sed mi supoz'is, ke plej bon'e mi ir'u ĉiam rekt'e antaŭ'e'n, en la sud'a direkt'o. Tio est'is por mi la cel'at'a direkt'o. Mi vid'is tiom da ŝild'o'j. Sed kial ĉiu'j ŝild'o'j koncern'u mi'n? Se ili montr'is la nom'o'n de lok'o, mi ja ne sci'is, ĉu tiu lok'o pli aŭ mal'pli proksim'as al la lim'o. Fin'fin'e mi nur cirkl'e ir'us kaj neniam ven'us al Hispanio, se mi est'us marŝ'int'a laŭ ĉiu'j ŝild'o'j. Map'o'n, sur kiu mi pov'int'us leg'i la lok'a'j'n nom'o'j'n, mi ja ne posed'is.

“Ni dev'as konduk'i vi'n al la deĵor'ant'a oficir'o.” La du soldat'o'j pren'is mi'n inter si kaj for'konduk'is mi'n.

La deĵor'ant'a gard'a oficir'o est'is ankoraŭ jun'a vir'o. Li tre serioz'iĝ'is, kiam li ek'sci'is, pri kio tem'as.

Post'e li dir'is: “Ni dev'as paf'mort'ig'i vi'n. En'e de du'dek kvar hor'o'j. Laŭ la milit'a leĝ'o pri land'lim'o'j. Laŭ paragraf'o . . .” Ĉi moment'e li dir'is numer'o'n, kiu ne interes'is mi'n.

Kiam la jun'a oficir'o dir'is tio'n, li tut'e pal'iĝ'is kaj apenaŭ pov'is el'ig'i la vort'o'j'n. Li dev'is kvazaŭ el'sput'i ili'n.

Est'is permes'it'e al mi sid'iĝ'i, sed la du soldat'o'j kun la sur'met'it'a'j bajonet'o'j plu star'is apud mi. La jun'a oficir'o pren'is foli'o'n kaj prov'is skrib'i. Sed li est'is tro ekscit'it'a kaj dev'is las'i tio'n. Fin'e li el'pren'is cigared'o'n el si'a arĝent'a skatol'et'o. Li vol'is inter'lip'ig'i ĝi'n, sed ĝi fal'is mal'supr'e'n, kaj mi vid'is trem'i li'a'j'n man'o'j'n. Por kaŝ'i tio'n, li el'pren'is pli'a'n foj'o'n cigared'o'n kaj met'is ĝi'n nun per tut'e rigid'a kaj lant'a brak'mov'o en la buŝ'o'n. La alumet'o'j tri'foj'e esting'iĝ'is. Antaŭ ol li flam'ig'is la kvar'a'n, li demand'is mi'n: “Ĉu vi fum'as?” Post'e li prem'is buton'o'n, kaj en'ven'is serv'o'soldat'o, al kiu li ordon'is aĉet'i du cigared'a'j'n pak'aĵ'et'o'j'n en la kantin'o, je li'a nom'o. Mi ricev'is tiam la cigared'o'j'n kaj rajt'is fum'i, dum'e la du soldat'o'j star'is apud mi kiel idol'o'j kaj ne mov'iĝ'is.

Trankvil'iĝ'int'e, la oficir'o pren'is libr'o'n, foli'um'is en ĝi kaj leg'is kelk'a'j'n tekst'part'o'j'n. Post'e li pren'is ali'a'n libr'o'n kaj ankaŭ en tiu leg'is, serĉ'ant'e divers'a'j'n tekst'part'o'j'n, kiu'j'n li kompar'is kun ali'a'j.

Est'is strang'e. Mi, kiu est'is la viktim'o, ne sent'is eĉ alud'o'n de ekscit'iĝ'o. Kiam la oficir'o dir'is al mi, ke ili dev'as paf'mort'ig'i mi'n en'e de du'dek kvar hor'o'j, tio ne pli profund'e impres'is mi'n, ol se li dir'us: “Mal'aper'u de ĉi tie, kaj rapid'u.” Tio las'is mi'n frid'a kiel pavim'ŝton'o.

Fakt'e kaj tut'e sen'ŝerc'e dir'it'e, mi est'is jam de'long'e mort'a. Mi ne est'is nask'it'a, ne hav'is mar'ist'o'dokument'o'n, neniam en mi'a viv'o pov'us de'nov'e ricev'i pasport'o'n, kaj ĉiu pov'is trakt'i mi'n laŭ si'a plaĉ'o, ĉar mi est'is ja neni'u, oficial'e tut'e ne est'is en la mond'o, sekv'e ne ebl'is, ke iu pov'us serĉ'i mi'n. Se iu mi'n mort'bat'us, ne est'us murd'o. Ĉar mi mank'is neni'e. Oni pov'as detru'i la honor'o'n de mort'ul'o, oni pov'as pri'rab'i li'n, sed ne murd'i.

Tio kompren'ebl'e est'as en'kap'e konstru'it'a'j imag'o'j, kiu'j tut'e ne ebl'us, ja eĉ est'us sign'o de frenez'o, se ne ekzist'us burokrat'ism'o, land'lim'o'j kaj pasport'o'j. En la epok'o de la ŝtat'o eĉ tut'e ali'a'j afer'o'j ebl'as, kaj el la univers'o pov'as est'i for'viŝ'it'a'j eĉ tut'e ali'a'j afer'o'j ol kelk'a'j hom'o'j. La plej intim'a'j, la plej pra'a'j leĝ'o'j de la natur'o pov'as est'i for'viŝ'it'a'j kaj kontest'at'a'j, se la ŝtat'o vol'as ampleks'ig'i kaj profund'ig'i si'a'n intern'a'n potenc'o'n kost'e de la unu'nur'o, de la unu'op'o, kio est'as la fundament'o de la univers'o. La univers'o est'as ja konstru'it'a el individu'o'j, ne el greg'o'j. Ĝi ekzist'as per'e de la reciprok'a kontraŭ'a efik'ad'o de individu'o'j. Kaj ĝi kolaps'as, se la liber'a mov'iĝ'ad'o de la unu'op'a'j individu'o'j est'as lim'ig'at'a. La individu'o'j est'as la atom'o'j* de la hom'a speci'o.

Ebl'e la anonc'it'a paf'mort'o ankaŭ pro tio ne post'las'is impres'o'n ĉe mi, ĉar mi jam unu'foj'e gust'um'is tio'n, kaj tiu'temp'e kun ĉiu'j kun'lig'it'a'j horor'o'j. Sed ripet'o'j mild'ig'as, eĉ se tem'as pri ripet'it'a'j mort'kondamn'o'j. Se vi unu'foj'e eskap'is, vi ĉiam eskap'os.

Kio ajn est'is la motiv'o de mi'a febl'a percept'o front'e al la minac'it'a mort'kondamn'o, ĉiu'kaz'e ĝi est'is egal'a al mi kiel el'uz'it'a kaf'o'rest'aĵ'o.

“Ĉu vi mal'sat'as?” la oficir'o nun demand'is. “Kiel lup'o, tio'n vi pov'as kred'i al mi,” mi dir'is. La oficir'o ruĝ'iĝ'is sur la tut'a vizaĝ'o kaj komenc'is laŭt'e rid'i.

“Vi hav'as bon'a'j'n nerv'o'j'n!” li dir'is rid'ant'e. “Ĉu vi supoz'is, ke mi ŝerc'as?”

“Pri kio?” mi demand'is. “Ne ebl'e pri la propon'it'a manĝ'o, ĉu? Tio ver'e ne plaĉ'us al mi.”

“Ne,” la leŭtenant'o respond'is, kaj li far'iĝ'is iom pli serioz'a, “pri la paf'mort'ig'o.”

“Tio'n mi pren'is tiel serioz'e, kiel vi cel'is ĝi'n. Laŭ'vort'e. Se tio est'as skrib'it'a en vi'a leĝ'o, vi efektiv'e dev'as far'i tio'n. Sed vi ja ankaŭ dir'is, ke laŭ la leĝ'o en'e de du'dek kvar hor'o'j. Sed ĝis nun pas'is nur kvar'on'o de hor'o, kaj vi ja esper'ebl'e ne pens'as, ke mi mal'sat'os dum la ceter'a'j du'dek tri hor'o'j kaj tri kvar'on'o'j, nur pro la paf'mort'ig'o. Se vi vol'as paf'mort'ig'i mi'n, vi pov'as don'i al mi ankaŭ bon'a'n manĝ'o'n. Tio'n mi ver'e ne em'as donac'i al vi'a ŝtat'o.”

“Vi ricev'os bon'a'n manĝ'o'n. Mi ordon'os tio'n. Dimanĉ'a'n manĝ'o'n por oficir'o'j, du'obl'a'n porci'o'n.” Mi nun ver'e vol'as vid'i, kio'n franc'a'j oficir'o'j dimanĉ'e manĝ'as. Pri'demand'i mi'n aŭ demand'i pri la mar'ist'o'dokument'o, tio'n la oficir'o opini'is ne neces'a. Fin'fin'e mi foj'e trov'is hom'o'n, kiu neni'o'n vol'is sci'i pri mi'a'j privat'a'j afer'o'j. Eĉ mi'a'j'n poŝ'o'j'n ili ne tra'serĉ'is. Sed la leŭtenant'o prav'is. Se la paf'mort'ig'o est'as end'a, ne valor'as la pen'o'n pri'demand'i aŭ tra'fos'i poŝ'o'j'n. La rezult'o ja ĉiam sam'us.

Daŭr'is sufiĉ'e long'e, ĝis mi ricev'is mi'a'n manĝ'o'n. Tiam oni konduk'is mi'n en ali'a'n ĉambr'o'n, en kiu star'is tabl'o kovr'it'a per tabl'o'tuk'o, sur kiu la manĝ'il'ar'o est'is aranĝ'it'a laŭ al'log'a manier'o, por facil'ig'i kaj pli'bel'ig'i al mi la manĝ'ad'o'n. Oni aranĝ'is ĉio'n nur por unu person'o, sed teler'o'j, glas'o'j, tranĉ'il'o'j, fork'o'j kaj kuler'o'j tiom amas'e trov'iĝ'is, ke ili bon'e sufiĉ'us por ses person'o'j.

Mi'a'j gard'posten'ul'o'j inter'temp'e fin'is si'a'n deĵor'o'n, mi ricev'is du ali'a'j'n. Unu el ili star'is nun ĉe la pord'o kaj la ali'a mal'antaŭ mi'a seĝ'o. Ambaŭ kun sur'met'it'a bajonet'o, kaj la fusil'o ĉe'pied'e. Sed ekster'e antaŭ la fenestr'o mi ek'rigard'is ankoraŭ du pli'a'j'n, kiu'j patrol'is tie'n kaj re'e'n kun la fusil'o'j sur la dors'o. Honor'gard'o.

Ili ne bezon'is tim'i, sed pov'int'us trankvil'e ir'i en la kantin'o'n por lud'i kart'o'j'n. Ĝis mi ne en'hav'us, sub mi'a led'o'haŭt'o, la dimanĉ'a'n manĝ'o'n por oficir'o'j, la du'obl'a'n porci'o'n, mi for'ir'us eĉ ne paŝ'o'n.

Se juĝ'i laŭ la mult'a'j divers'a'j tranĉ'il'o'j, fork'o'j, kuler'et'o'j, grand'a'j kaj mal'grand'a'j teler'o'j, vitr'o'teler'et'o'j kaj grand'a'j kaj mal'grand'a'j vin- kaj likvor'glas'o'j, kiu'j star'is antaŭ mi, mi'n ja atend'is io, de kio pov'us for'pel'i mi'n eĉ ne tri'obl'a mort'kondamn'o. Se oni kompar'as kun la pel vet'o, en kiu oni antaŭ'met'is al mi la belg'a'n ekzekut'a'n manĝ'o'n, atend'is mi'n ĉi tie neni'u ter'pom'a salat'o kun hepat'a kolbas'o. Mi hav'is nur unu zorg'o'n, kaj tiu est'is, ĉu mi kapabl'os manĝ'i ĉio'n, ĉu mi ebl'e tamen dev'os las'i ne'manĝ'it'a i'o'n, kio pov'us plen'ig'i la last'a'n hor'o'n de mi'a ekzist'o per la tortur'a'j turment'o'j de amar'a pent'o, ĉar mi sen'inter'romp'e dev'us pens'i pri tio, kiel ebl'is, ke mi ĝust'e tio'n las'is ne'manĝ'it'a.

Fin'e est'is la unu'a kaj fin'fin'e ankaŭ la unu'a kaj du'on'o. Jen la pord'o mal'ferm'iĝ'is kaj la festen'o komenc'iĝ'is. Unu'a'foj'e en mi'a viv'o mi lern'is per spert'ad'o, kia'j barbar'o'j ni est'as, kaj kia'j kultur'a'j hom'o'j est'as la franc'o'j, kaj mi al'don'e lern'is per spert'ad'o, ke la nutr'aĵ'o'j de la hom'o ne est'u bol'ig'it'a'j, frit'it'a'j, rost'it'a'j, stuf'it'a'j aŭ bak'it'a'j, sed prepar'it'a'j, kaj, ke tiu prepar'ad'o est'as art'o, ho ne, ne art'o, est'as dot'o de la natur'o met'it'a en la lul'il'o'n de ben'at'o kaj selekt'it'o, pro kiu li far'iĝ'as geni'ul'o.

Sur la Tuscaloosa la manĝ'o est'is bon'a, ja bon'eg'a. Sed post la manĝ'o'j mi ĉiam pov'is dir'i, kio'n mi manĝ'is. Tio'n mi ĉi tie ne pov'is dir'i. Tio, kio'n oni prezent'is ĉi tie kaj kiel gust'is, tio est'is kiel poem'o, ĉe kiu oni rev'as kaj en'iĝ'as en la stat'o'n de beat'ec'o, kaj pri kiu oni post'e, demand'it'a pri la en'hav'o, dev'as konfes'i kun plej ebl'e grand'a mir'o, ke oni ne atent'is ĝi'n.

La art'ist'o, kiu kre'is tiu'n poem'o'n, est'is ver'e grand'a. Li ne post'las'is en mi sent'o'n de pent'o pro post'rest'int'a'j vers'o'j. Ĉiu plad'o est'is tiel zorg'em'e pes'it'a kaj kun'met'it'a kaj taks'it'a rilat'e al ĉiu'j valor'o'j de nutr'o kaj ĝu'o, ke mi post'las'is eĉ ne fork'pint'plen'o'n, ke mi plu atend'is la sekv'ont'a'n plad'o'n per pli intens'a antaŭ'ĝu'o, kaj kiam ĝi ven'is, em'is salut'i ĝi'n per fanfar'o'j. Tiu ĉi festen'o daŭr'is proksim'um'e hor'o'n kaj kvar'on'o'n aŭ iom pli, ĝi pov'int'us daŭr'i kvar hor'o'j'n, kaj tamen mi est'us post'las'int'a neni'o'n. Ĉiam de'nov'e al'ven'is tia buŝ'plen'o, kaj post'e tia frand'aĵ'o, tiam de'nov'e tia kand'iz'it'a frukt'o kaj pli'a tia krem'aĵ'o, kaj post ĉiu manĝ'met'ad'o oni vol'is vid'i pli'a'n. Sed kiam ĉio fin'fin'e pas'is — bel'o ja mult'e pli rapid'e pas'as ol trist'o —, kiam ankaŭ ĉiu'j likvor'o'j, vin'o'j, vin'et'o'j kaj gut'et'o'j ir'is la voj'o'n de ĉiu'j bon'a'j gut'o'j, kiam fin'e la kaf'o — dolĉ'a kiel knab'in'o en la unu'a vesper'o, varm'eg'a kiel ŝi en la sep'a kaj nigr'a kiel la sakr'o'j de la patr'in'o, kiam ŝi ek'sci'as tio'n — est'is trink'it'a, mi sent'is mi'n plen'ig'it'a sak'o, sed mi sent'is ankaŭ bon'a'n fart'o'n kaj paradiz'a'n sat'o'n kun fajn'a kaj delikat'a alud'o de sopir'o pri la vesper'manĝ'o.

Sinjor'o'j! Jen manĝ'o, kiu'n mi nom'as art'aĵ'o. Pro tia mi kun ĝoj'o las'us mi'n ĉiu'tag'e du'foj'e paf'mort'ig'i.

Mi fum'is cigar'o'n, el kiu mi suĉ'is ĉiu'j'n arom'o'j'n kaj sun'danc'o'j'n el la karib'a'j Antiloj. Post'e mi kuŝ'ig'is mi'n sur la soldat'lit'o'n, kiu star'is en la ĉambr'o, kaj observ'is la blu'a'j'n nub'o'j'n.

Ho, kiel bel'a est'as la viv'o! Bel'eg'a! Tiel bel'a, ke oni las'as si'n paf'mort'ig'i kun dank'em'a rid'et'o sur la lip'o'j, sen perturb'i per grumbl'o'j aŭ lament'o'j la harmoni'o'n de la viv'o.

Ĉapitr'o 15

Kelk'a'j hor'o'j jam pas'is antaŭ ol la leŭtenant'o en'ven'is. Mi ek'star'is, sed li dir'is al mi, ke mi trankvil'e plu kuŝ'u, ke li vol'as inform'i mi'n nur pri tio, ke la komand'ant'o ne re'ven'os morgaŭ vesper'e kiel li pli fru'e inform'is, sed jam morgaŭ maten'e, do antaŭ la pas'o de mi'a'j last'a'j du'dek kvar hor'o'j, ke tial li hav'as la ebl'o'n trans'don'i la afer'o'n al la komand'ant'o mem.

“Kompren'ebl'e,” li al'don'is, “vi'a'n sort'o'n tio ne ŝanĝ'os. La milit'a leĝ'o tre preciz'as pri tiu punkt'o kaj ne las'as breĉ'o'n.”

“Sed la milit'o jam pas'is, sinjor'o leŭtenant'o,” mi dir'is. “Cert'e. Sed ni trov'iĝ'as ankoraŭ en la milit'stat'o, kaj ver'ŝajn'e tiom long'e, ĝis ĉiu'j kontrakt'o'j est'os definitiv'e regul'it'a'j. Ni'a'j lim'fortik'aĵ'o'j ankoraŭ ne ŝanĝ'is si'a'j'n regul'ar'o'j'n eĉ en unu punkt'o, ili est'as la sam'a'j kiel dum la milit'o. Pro la nun'a'j minac'a'j cirkonstanc'o'j en ni'a'j nord'afrik'a'j koloni'o'j la milit'ministeri'o karakteriz'as la hispan'a'n land'lim'o'n kiel pli grand'a'n danĝer'zon'o'n ol ni'a'n orient'a'n lim'o'n.” Tio tre mal'mult'e interes'is mi'n, kio'n li rakont'is pri danĝer'zon'o'j kaj regul'ar'o'j. Kial la franc'a politik'o koncern'u mi'n? Mi'n post mi'a san'ig'a tag'mez'a dorm'o io tut'e ali'a interes'is, kaj tio'n mi ankaŭ tuj vol'is sci'ig'i al li.

Li intenc'is for'ir'i, sed ankoraŭ'foj'e rigard'is mi'n kaj post'e rid'et'e demand'is: “Mi esper'as, ke vi bon'e fart'as spit'e la cirkonstanc'o'j'n. Ĉu la manĝ'o bon'e gust'is al vi?”

“Jes, dank'o'n.” Ver'e, mi ne pov'is las'i ĝi'n ne'dir'it'a:

“Pardon'u, sinjor'o leŭtenant'o, ĉu mi ricev'os ankaŭ de'nov'e vesper'manĝ'o'n?”

“Kompren'ebl'e. Ĉu vi ebl'e pens'as, ke ni las'as vi'n mal'sat'mort'i? Eĉ, se vi est'as boŝo, ni tamen ne las'os vi'n mal'sat'mort'i. Post kelk'a'j minut'o'j vi ricev'os la kaf'o'n.” Mi hezit'is iom'et'e pro ĝen'iĝ'o, oni ja ne vol'as mal'ĝentil'i al si'a gast'ig'ant'o. Sed merd'o'n, kial mort'kondamn'it'o plu ĝentil'u? “Pardon'u, sinjor'o leŭtenant'o, ĉu mi ricev'os de'nov'e oficir'a'n manĝ'o'n, du'obl'a'n porci'o'n?”

“Mem'kompren'ebl'e. Kio'n vi pens'is? Tio est'as en la regul'ar'o. Est'as vi'a last'a tag'o. Kun mal'bon'a memor'o pri ni'a fortik'aĵ'o ni vi'n ja ne al la, al . . . do for'send'os.”

“Ne zorg'u pri tio, sinjor'o leŭtenant'o, mi ten'os la fortik'aĵ'o'n en bon'a memor'o. Vi pov'as paf'mort'ig'i mi'n trankvil'e. Nur ne ĝust'e en tiu moment'o, kiam la oficir'a manĝ'o, la du'obl'a porci'o, kuŝ'as sur la tabl'o. Tio est'us ag'o de barbar'ism'o, kiu'n mi forges'us neniam, kaj kiu'n mi tuj dev'us raport'i, kiam mi al'ven'os tie supr'e.” Kelk'a'n temp'o'n la oficir'o rigard'is mi'n, kvazaŭ li ne bon'e kompren'us. Efektiv'e ne est'is tiel facil'e klar'ig'i al si el mi'a'j franc'a'j vort'fragment'o'j, kio'n mi cel'is. Sed subit'e li kapt'is la senc'o'n kaj kompren'is. Kaj tiam li tiel rid'is, ke li dev'is ir'i al la tabl'o por pov'i firm'ten'i si'n je ĝi. La du soldat'o'j supoz'ebl'e kompren'is i'o'n, sed la ĝust'a'n senc'o'n ili ne kapt'is. Ili star'is rigid'e kiel pup'o'j. Sed de la rid'ad'o de la leŭtenant'o ili fin'e tamen infekt'iĝ'is kaj kun'rid'is, sen sci'i, pri kio tem'as, kaj je kies kost'o'j okaz'as tiu rid'ad'o . . .

La komand'ant'o tre fru'e re'ven'is, kaj je la sep'a maten'e ili konduk'is mi'n al li.

“Ĉu vi ne vid'is la ŝild'o'j'n?”

“Kiu'j'n ŝild'o'j'n?”

“Nu, tiu'j'n ŝild'o'j'n, sur kiu'j leg'ebl'as, ke tio ĉi est'as arme'a teren'o, kaj, ke tiu, kiu'n oni renkont'os en tiu ĉi teren'o, est'os traktat'a laŭ la milit'a leĝ'o. Tio signif'as, ke vi jam est'as mort'kondamn'it'a, sen proces'a debat'o, kaj, ke oni paf'mort'ig'os vi'n.”

“Tio'n mi jam sci'as.”

“Do, la ŝild'o'j'n vi ne vid'is?”

“Ne. Kaj se mi vid'is ili'n, tiu'kaz'e mi ili'n ne atent'is. Mi ankaŭ ne pov'as leg'i, kio est'as skrib'it'a sur la ŝild'o'j. Ĝust'a'dir'e, mi pov'as leg'i tio'n, sed ne kompren'i.”

“Vi est'as nederland'an'o, ĉu ne?”

“Ne, mi est'as boŝo.” Se mi est'us dir'int'a, ke mi est'as la diabl'o, kiu ĵus ven'is laŭ la plej rekt'a voj'o el la infer'o por person'e for'konduk'i la komand'ant'o'n, li ne pov'us montr'i pli mir'ig'it'a'n vizaĝ'o'n.

“Mi supoz'is, ke vi est'as nederland'an'o. Vi est'as oficir'o en la german'a arme'o aŭ almenaŭ vi est'is, ĉu ne?”

“Ne, mi neniam est'is soldat'o en la german'a arme'o.”

“Kial ne?”

“Mi est'as C. O.*, pro'konscienc'a rifuz'ant'o, kiu dum la tut'a temp'o de la milit'o sid'is en'prizon'o.”

“Ĉar vi spion'is, ĉu?”

“Ne, ĉar la german'o'j supoz'is, ke mi ne al'las'as la milit'o'n. Kaj tial ili tiom tim'is, ke ili met'is mi'n kaj ses ali'a'j'n, kiu'j sam'e ne vol'is al'las'i la milit'o'n, en prizon'o'n.”

“Ali'vort'e, vi kaj la ses ali'a'j kun'kapt'it'o'j est'us pov'int'a'j mal'ebl'ig'i la milit'o'n?”

“Almenaŭ la boŝoj supoz'is tio'n pri mi. Antaŭ'e mi ne sci'is, ke mi est'as tia fort'a vir'o. Sed tiam mi ek'sci'is tio'n, ĉar ali'kaz'e ili ja ne bezon'us met'i mi'n en prizon'o'n.”

“En kiu fortik'aĵ'a prizon'o vi do trov'iĝ'is?”

“En . . . en . . . en Sudfalio.”

“En kiu urb'o?”

“En Deutschenburg.”

“Pri tiu lok'o mi neniam aŭd'is.”

“Jes, oni parol'as nur mal'oft'e pri ĝi. Tio est'as tut'e sekret'a fortik'aĵ'o, kiu'n eĉ la boŝoj mem ne kon'as.” La komand'ant'o turn'is si'n nun al la leŭtenant'o: “Ĉu vi sci'as, ke la vir'o est'as german'o?”

“Jes ja, li tuj dir'is tio'n.”

“Ĉu tuj li dir'is, sen antaŭ'a'j pretekst'o'j?”

“Jes ja.”

“Ĉu li hav'is fotograf'a'n aparat'o'n, map'o'j'n, bild'o'j'n, desegn'aĵ'o'j'n, plan'o'j'n aŭ i'o'n tia'n?”

“Ne, ne vid'ebl'e. Mi ne ordon'is tra'serĉ'i li'n, li ĉiam est'is observ'at'a kaj ne pov'is kaŝ'i i'o'n.”

“Bon'e. Ni rigard'u, kio'n li hav'as.” Nun ven'is du kaporal'o'j, kaj tiu'j tra'serĉ'is mi'n. Sed ili ne sukces'is. Ĉio, kio'n ili trov'is, est'is kelk'a'j frank'o'j, dis'ŝir'it'a naz'tuk'o, et'a komb'il'o kaj sap'o'pec'o. La sap'o'n mi port'is ĉe mi kvazaŭ legitim'aĵ'o, ke mi aparten'as al civiliz'it'a ras'o, ĉar mi'a ekster'aĵ'o ne ĉiam permes'is konklud'i tio'n. Kaj legitim'aĵ'o'n ja fin'fin'e ankaŭ mi bezon'is.

“En'tranĉ'u la sap'o'n,” oni ordon'is al unu el la kaporal'o'j. Sed ankaŭ intern'e est'is neni'o ali'a ol sap'o. La komand'ant'o evident'e supoz'is, ke en'est'as ĉokolad'o.

Tiam mi dev'is de'met'i la bot'o'j'n kaj ŝtrump'o'j'n, kaj ili tra'serĉ'is la pland'um'o'j'n de mi'a'j bot'o'j.

Sed, se jam ĉiu'j tiu'j mult'a'j polic'ist'o'j ne trov'is tio'n, kio'n ĉiu'j ŝat'us hav'i de mi, kaj ankaŭ ili ja bon'e sci'as kiel tra'serĉ'i, tiu'kaz'e la kaporal'o'j tiom mal'pli trov'is ĝi'n. Se la hom'o'j nur dir'us, kio'n ili serĉ'as, mi volont'e dir'us, ĉu mi hav'as ĝi'n aŭ ne. Tiel ili pov'us ŝpar'i al si la pen'o'n. Tamen, en tiu kaz'o ili de'nov'e ne hav'us labor'o'n kaj pli'a'n foj'o'n ne sci'us, kio'n far'i? Tio cert'e est'as tre valor'plen'a objekt'o, kiu'n ili serĉ'as en mi'a'j poŝ'o'j en ĉiu'j land'o'j. Ebl'e la map'o de perd'iĝ'int'a or'min'ej'o aŭ de diamant'kamp'o, kiu sink'is en sabl'o'n. La komand'ant'o preskaŭ perfid'is ĝi'n, ĉar li parol'is pri map'o'j; sed rapid'e li re'memor'is, ke est'as mal'permes'at'e perfid'i la grand'a'n profund'a'n sekret'o'n, kiu'n rajt'as sci'i nur baston'ul'o'j kaj soldat'o'j.

“Mi nur unu afer'o'n ne kompren'as,” la komand'ant'o re'e turn'is si'n al la leŭtenant'o, “kiel ebl'is, ke li sukces'is preter'pas'i la gard'ist'o'j'n de la ekster'a'j rempar'o'j, sen est'i rigard'it'a kaj halt'ig'it'a?”

“Dum tiu'j ĉi hor'o'j est'as nur mal'mult'e da trafik'o sur la al'konduk'ant'a'j voj'o'j. Mi aranĝ'is en konform'ec'o kun la ordon'o de la sinjor'o komand'ant'o por tiu temp'o ekzerc'ad'o'n sur rempar'o ĉe la ali'a flank'o, kaj ĉi tie rest'is nur patrol'o'j, komisi'it'a'j observ'i la al'konduk'ant'a'j'n voj'o'j'n. Cert'e li tra'glit'is inter du patrol'o'j. Se est'as permes'at'e, mi vol'us prezent'i pro tiu spert'o al la komand'ant'o la propon'o'n entrepren'i la ekzerc'o'j'n nur kun tri'on'o de la trup'o, por ke la nombr'o de gard'o'star'ant'o'j ne est'u redukt'it'a.”

“Ni supoz'is, ke neni'u al'proksim'iĝ'o ebl'as. Mi dev'is ag'i laŭ la valid'a'j instrukci'o'j, kies mank'o'j'n mi, kiel vi cert'e memor'as, raport'is. Mi hav'as nun fort'a'n pozici'o'n por venk'ig'i ni'a'n koncept'o'n. Tio hav'as valor'o'n. Ĉu ne?” Mi ne sci'is, kial koncern'u mi'n, kiu'n koncept'o'n ili opini'as pli bon'a. Kial ili diskut'is ĉio'n ĉi en mi'a ĉe'est'o? Sed, est'as ver'e, kial ili sekret'e parol'u antaŭ mort'ul'o? “De kie vi ven'is?” la komand'ant'o nun demand'is mi'n. “De Limoĝ'o.”

“Kie vi trans'ir'is la land'lim'o'n?”

“En Strasburgo.”

“En Strasburgo, ĉu? Ĝi tut'e ne situ'as ĉe la land'lim'o.”

“Mi vol'is dir'i, ke tie, kie la uson'a'j trup'o'j hav'as si'a'n baz'o'n.”

“Vi cel'as la teritori'o'n de la Mozel'o, ĉu? Do vi sekv'e trans'ven'is de la Saarteritorio?”

“Jes, tio'n mi vol'is dir'i. Mi inter'konfuz'is Strasburgon kaj Saarsburg.”

“Kio'n vi far'is ĉi tie la tut'a'n temp'o'n en Franci'o? Ĉu vi pet'is almoz'o'j'n?”

“Ne, mi labor'is. Ĉe kamp'ar'an'o'j. Kaj ĉiu'foj'e, kiam mi hav'is de'nov'e iom da mon'o, mi aĉet'is vetur'bilet'o'n kaj de'nov'e iom plu vetur'is, ĝis mi re'e labor'is ĉe kamp'ar'an'o kaj re'e pov'is aĉet'i vetur'bilet'o'n.”

“Kie'n vi nun vol'is ir'i?”

“Al Hispanio.”

“Kio'n vi vol'as far'i en Hispanio?”

“Vid'u, sinjor'o komand'ant'o, baldaŭ la vintr'o ven'os, kaj mi ne ŝpar'is mon'o'n por hejt'aĵ'o'j. Tial mi do pens'is, ke mi prefer'e ir'u sufiĉ'e fru'e al Hispanio. Tie ankaŭ vi'n tre tre varm'as, kaj oni ne bezon'as hejt'aĵ'o'j'n. Tie oni pov'as sid'i trankvil'e sub la sun'o kaj manĝ'i dum la tut'a tag'o oranĝ'o'j'n kaj vin'ber'o'j'n. Ili tie kresk'as sovaĝ'e en la apud'ŝose'a'j fos'aĵ'o'j, oni dev'as nur pluk'i ili'n, kaj la hom'o'j ĝoj'as, se oni pluk'as ili'n, ĉar tiu'j est'as por la hispan'o'j nur'a'j fi'herb'o'j, kiu'j'n ili ne vol'as hav'i.”

“Do, vi vol'as ir'i Hispanion, ĉu?”

“Mi vol'is ir'i. Nun ja ne plu ebl'as.”

“Kial?”

“Ĉar vi paf'mort'ig'os mi'n.”

“Se mi nun ne ordon'os paf'mort'ig'i vi'n kaj dir'os al vi, ke vi re'ir'u per la plej rapid'a voj'o al Germanio, kaj ke vi pov'os for'ir'i liber'e sub la kondiĉ'o, ke vi tuj re'ir'os al Germanio, ĉu vi promes'us tio'n?”

“Ne.”

“Ne?” Li strang'e rigard'is la leŭtenant'o'n.

“Prefer'e est'i paf'mort'ig'it'a. Al Germanio mi ne ir'os. Mi ne kun'pag'os ŝuld'o'j'n. Sed ne'de'pend'e de tio, mi plan'is ir'i al Hispanio, kaj mi ir'os Hispanion kaj al neni'u ali'a lok'o. Se mi vol'as ir'i i'e'n, tiam mi ir'as tie'n. Se vi paf'mort'ig'os mi'n, mi ne pov'os ir'i tie'n. Hispanion aŭ la mort'o'n. Nun vi pov'as trakt'i mi'n laŭ vi'a plaĉ'o.” La komand'ant'o ek'rid'is, kaj ankaŭ la leŭtenant'o rid'is. Kaj la komand'ant'o dir'is rid'ant'e: “Kar'a amik'o, tio sav'is vi'n. Mi ne dir'u kial, por ke oni ne mis'uz'u tio'n. Sed vi konvink'is mi'n, ke mi rajt'as las'i vi'n liber'e for'ir'i, sen neglekt'i per tio mi'a'n dev'o'n. Kio'n vi dir'as, leŭtenant'o?”

“Mi konsider'as la konvink'o'n de la sinjor'o komand'ant'o la sol'e ĝust'a, kaj mi trov'as neni'o'n, kio pov'us ŝarĝ'i mi'a'n konscienc'o'n aŭ mi'a'n honor'o'n.” Post'e la komand'ant'o dir'is: “Eskort'o vi'n nun tuj konduk'os al la lim'o kaj trans'don'os vi'n al la hispan'a lim'gard'o. Mi cert'e ne eksplic'it'e dev'as atent'ig'i vi'n, ke en tiu kaz'o, se oni de'nov'e vid'os vi'n en la proksim'o, ankaŭ, se est'us ekster'e de pur'e arme'a teritori'o, ne plu est'os demand'o, kia sort'o vi'n atend'us en la du hor'o'j post vi'a arest'o. Ĉu vi ekzakt'e kompren'is, kio'n mi cel'is dir'i?”

“Jes ja, sinjor'o komand'ant'o.”

“Bon'e, tio est'as ĉio. Tuj ek'ir'u.” Sed mi star'is plu kaj tret'um'is unu pied'o'n sur la ali'a. “I'o'n pli'a'n?” demand'is la komand'ant'o.

“Ĉu mi rajt'as demand'i al la sinjor'o leŭtenant'o?”

Ne nur la komand'ant'o, sed eĉ pli la leŭtenant'o, preskaŭ ŝton'iĝ'is. La komand'ant'o ĵet'is rigard'o'n al la leŭtenant'o, kvazaŭ li jam vid'us li'n antaŭ la milit'a tribunal'o. Li ĝust'e suspekt'is: la leŭtenant'o efektiv'e est'is mi'a alianc'an'o.

“Bon'vol'u demand'i la sinjor'o'n leŭtenant'o'n.”

“Pardon'u, sinjor'o leŭtenant'o, mi ankoraŭ ne maten'manĝ'is.” La komand'ant'o kaj la leŭtenant'o eksplod'is per laŭt'a rid'ad'o, kaj la komand'ant'o kri'is al la leŭtenant'o: “Nun cert'e ne plu est'os dub'o, ke la vir'o ne est'as suspekt'ind'a.”

“La dub'o mi'n jam hieraŭ for'las'is,” dir'is la leŭtenant'o, “kiam mi demand'is li'n, ĉu li mal'sat'as.”

“Bon'e, vi ricev'u ankaŭ maten'manĝ'o'n,” la komand'ant'o dir'is, eĉ nun plu rid'ant'e.

Sed mi hav'is pli'a'n en'kor'a'n dezir'o'n. “Sinjor'o leŭtenant'o, ĉar est'as jam mi'a last'a manĝ'o, mi'a adiaŭ'a manĝ'o, ĉu mi rajt'us pet'i pri oficir'a mat'e'n manĝ'o, pri du'obl'a porci'o? Mi tiel volont'e dezir'as konserv'i la fortik'aĵ'o'n en alt'estim'a memor'o.” La komand'ant'o kaj la leŭtenant'o tiel ek'muĝ'is de rid'ad'o, ke la tut'a fortik'aĵ'o ŝajn'is ek'trem'i.

Rid'ant'e kiel urs'o, la komand'ant'o el'kri'is la jen'a'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n li nur pen'e pov'is ten'i vic'e, ĉar ili de'nov'e kaj de'nov'e est'is for'hak'it'a'j de li'a kri'ant'a, tondr'ant'a rid'ad'o: “Tio est'as la efektiv'a mal'sat'eg'a boŝo, se li jam dron'as, se jam la maŝ'o est'as ĉirkaŭ li'a kol'o, li ankoraŭ vol'as manĝ'i kaj manĝ'i kaj pli'a'n foj'o'n manĝ'i. Tiu'n vor'em'a'n id'ar'o'n de la diabl'o ni neniam sub'ig'os.” Mi esper'as, ke la boŝoj por tiu bon'a opini'o pri la german'o'j, kiu'n mi sugest'is al la du franc'a'j oficir'o'j, star'ig'os por mi ind'a'n monument'o'n. Nur ne en la Ale'o de l’ Venk'int'o'j*, tiu'kaz'e prefer'e neniu'n. Jen la aĉ'a gust'o en la buŝ'o neniam for'las'us mi'n, kaj ne sufiĉ'e radikal'a'j revoluci'o'j aper'us al mi kiel fantom'o'j.

Ĉapitr'o 16

Du vir'o'j kun bajonet'a'j fusil'o'j akompan'is mi'n. Tiel mi en'migr'is en la sun'plen'a'n Hispanion. Kun ĉiu'j arme'a'j honor'o'j. La soldat'o'j mi'n gvid'is al la lim'gard'o kaj tie trans'don'is mi'n al la hispan'a'j lim'ofic'ist'o'j.

“Paper'o'j'n li ne hav'as,” dir'is la kaporal'o, kiu akompan'is mi'n.

“Es alemán?*” demand'is la hispan'o.

“Si, señor*,” mi dir'is.

“Est'u bon'ven'a!” la hispan'o respond'is, kaj al la kap'o ral'o li dir'is, ke est'as en ord'o, kaj ke li trans'pren'as mi'n. La kaporal'o rigard'is al si'a horloĝ'o kaj post'e skrib'is i'o'n sur raport'foli'o'n. Tiam la du soldat'o'j si'n turn'is kaj for'marŝ'is.

“Good bye, France*!” La lim'o de Franci'o mal'aper'is el mi'a'j okul'o'j. La hispan'a ofic'ist'o tir'is mi'n nun en la gard'o'ĉambr'o'n, kie mi'n tuj ĉirkaŭ'ring'is ĉiu'j ofic'ist'o'j, kaj ĉiu'j sku'is mi'a'n man'o'n kaj ĉirkaŭ'brak'is mi'n. Unu el ili eĉ vol'is kis'i mi'a'j'n vang'o'j'n. Far'u milit'o'n kontraŭ la uson'an'o'j, kaj vi ne trov'os pli bon'a'j'n amik'o'j'n sur la tut'a ter'glob'o ol la hispan'o'j'n! Se ili sci'us, kiu mi est'as, ke mi for'pren'is Kubon kaj la Filipinojn de ili, kaj, ke mi krim'is kontraŭ ili laŭ kelk'a'j pli'a'j manier'o'j, ili ne mort'bat'us mi'n, por dir'i la ver'o'n, kaj ili ankaŭ ne re'send'us mi'n en tiu'n region'et'o'n, kie mi neniam de'nov'e rajt'as montr'i mi'n, sed ili efektiv'e trakt'us mi'n frid'e kiel mal'sek'a'j jak'o'j kaj indiferent'us al mi kiel mal'nov'a lit'o'pajl'o.

Unu'e ili en'verŝ'is vin'o'n por mi, post'e sekv'is ov'o'j kaj delikat'a fromaĝ'o, tiam io por fum'i kaj de'nov'e vin'o kaj de'nov'e ov'o'j kaj delikat'a fromaĝ'o, kaj tiam ili dir'is al mi, ke baldaŭ la tag'manĝ'o sekv'os. La ofic'ist'o'j ekster'e deĵor'int'a'j en'ven'is unu post la ali'a. Kaj nun neni'u el'ir'is de'nov'e. Tut'a'j kontraband'ist'a'j taĉment'o'j nun pov'us ven'i, tio tut'e indiferent'us al ili. Ĉi tie est'is german'o, kaj al tiu oni dev'is montr'i, kiel oni pens'as pri Germanio kaj la german'o'j. Kaj por montr'i tio'n al li tut'e preciz'e, honor'e al li, oni for'las'is ĉiu'j'n deĵor'o'j'n.

Se juĝ'i laŭ mi'a aspekt'o, mi ne est'is glor'a ekzempl'o de tiu tia pur'a kaj pimp'a german'a land'o kaj de ĝi'a'j ĉiam tiel freŝ'e lav'it'a'j kaj pimp'a'j en'loĝ'ant'o'j. De kiam mi'a Tuscaloosa for'vel'is, mi ŝanĝ'is nek mi'a'n kostum'o'n nek mi'a'j'n bot'o'j'n, nek mi'a'n ĉapel'o'n, kaj mi'a tol'aĵ'o aspekt'is tia, kia ĝi dev'as aspekt'i, se oni lav'as ĝi'n ĉe river'et'o'j kaj river'o'j, kiu'j'n oni preter'pas'as, per pli aŭ mal'pli da sap'o pli aŭ mal'pli zorg'em'e, se oni post'e pend'ig'as ĝi'n sur arbust'o, mem ban'as si'n kaj fin'e tiel long'e atend'as, ĝis la tol'aĵ'o sek'iĝ'is, aŭ ĝis oni dev'as sur'met'i ĝi'n ankoraŭ mal'sek'a, ĉar komenc'as pluv'i.

Sed mi'a aspekt'o ŝajn'e est'is por ili la plej bon'a pruv'o, ke mi ven'is rekt'e sen halt'o'j el Germanio. Tia, ili imag'is, dev'as aspekt'i german'o, kiu perd'is la milit'o'n, kiu'n la uson'an'o'j ĝis'ĉemiz'e el'rab'is kaj la angl'o'j el'mal'sat'ig'is. Kaj mi'a aspekt'o tiel perfekt'e kongru'is kun ili'a'j imag'o'j, ke tiu'kaz'e, se mi dir'us, ke mi est'as uson'an'o, ili supoz'us mi'n impertinent'a mensog'ul'o, kiu vol'as mistifik'i ili'n.

Ke iu, kiu rekt'e sen halt'o ven'is el Germanio, dev'as hav'i terur'a'n kaj eĉ dum kvin jar'o'j ne mild'ig'ebl'a'n mal'sat'o'n, tio est'is klar'a al ili. La tag'manĝ'o, amas'ig'it'a antaŭ mi'n, tiel abund'is, ke mi pov'is kompens'i sen'pen'e la kvin'jar'a'n mal'sat'ad'o'n.

Post'e iu al'port'is ĉemiz'o'n, ali'a bot'o'j'n, ali'a ĉapel'o'n, ali'a ses ŝtrump'o'par'o'j'n, ali'a naz'tuk'o'j'n, ali'a kol'um'o'n, ali'a silk'a'j'n kravat'o'j'n, ali'a pantalon'o'n, ali'a jak'o'n kaj tiel tio progres'is sen'inter'romp'e. Mi dev'is ĉio'n akcept'i kaj for'ĵet'i ĉio'n, kio'n mi posed'is ĝis tiam.

Post'tag'mez'e ni kart'lud'is. Tiu'n kart'lud'o'n mi ne sci'pov'is, sed ili instru'is mi'n, kaj baldaŭ mi lud'is tiel bon'e, ke mi for'gajn'is de ili konsider'ind'a'n sum'et'o'n, kio tre plezur'ig'is ili'n, kaj kio ili'n instig'is lud'i plu kaj plu.

Tra tiu staci'o ankoraŭ neniam pas'is german'o, kaj tial ili fest'e honor'is mi'n kiel la unu'a'n reprezent'ant'o'n, la unu'a'n aŭtentik'a'n reprezent'ant'o'n de tiu en tiu land'o tiel am'at'a popol'o.

Ho, sun'plen'a Hispanio! La unu'a land'o, kiu'n mi renkont'is, kie oni ne demand'is pro mi'a mar'ist'a dokument'o, kie oni ne vol'is sci'i mi'a'n nom'o'n, mi'a'n aĝ'o'n, mi'a'n korp'o'long'o'n, mi'a'j'n fingr'o'prem'aĵ'o'j'n. Kie oni ne tra'fos'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n, kie oni ne tren'is mi'n nokt'e al iu land'lim'o, kie oni ne for'pel'is mi'n kiel old'a'n hund'o'n, kie oni ne vol'is sci'i, kiom da mon'o mi hav'as kaj de kio mi viv'is la last'a'j'n monat'o'j'n.

Ne, ili eĉ ŝtop'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n, por ke fin'fin'e iu iam trov'u i'o'n en ili. La unu'a'n tag'o'n mi rest'is en la gard'o ĉambr'o, la unu'a'n nokt'o'n mi dev'is dorm'i en la dom'o de unu el la ofic'ist'o'j, la sekv'int'a'n tag'o'n oni pri'zorg'is mi'n en li'a dom'o. Vesper'e ali'a ofic'ist'o trans'pren'is mi'n. Neniam iu vol'is for'don'i mi'n; ĉe ĉiu mi est'us dev'int'a rest'i plej prefer'e semajn'o'n. Sed tio'n tiu, kies vic'o nun est'is, ne permes'is. Kaj kiam la vic'o fin'iĝ'is kaj est'is re'komenc'ont'a, ĉiu'j loĝ'ant'o'j de la land'lim'a vilaĝ'et'o ven'is unu post la ali'a kaj esprim'is si'a'n pretend'o'n je mi, kaj mi dev'is rest'i ĉiu'n tag'o'n ĉe ali'a civit'an'o. La konkur'ad'o, por ke mi for'ir'u de ĉiu kun la sent'o, ke li gast'ig'is mi'n mult'e pli bon'e ol la najbar'o, dev'ig'is mi'n iu'nokt'e fuĝ'i. Mi est'as firm'e konvink'it'a, ke la hom'o'j nun ĉiu'j asert'as, ke ili ne atend'is de mi tia'n sen'dank'em'o'n. Sed la mort'o per paf'o'j aŭ la pend'um'il'o est'is ja gaj'a komedi'o kompar'e al la turment'eg'a mort'o, kiu tie atend'is mi'n, kaj kiu'n mi pov'is evit'i per neni'o ali'a ol la nokt'a fuĝ'o. Pro tia'j mis'kompren'o'j la mor'o'j de la hom'o'j aĉ'iĝ'as. Mi cert'e plu viv'as en ili'a memor'o kiel iu, kiu dev'as est'i for'kur'int'a pun'kapt'it'o, ĉar mi sku'is la polv'o'n de la pied'o'j sub la ŝirm'o de la nokt'o. Se ven'os tie'n de'nov'e fremd'ul'o, ĉi'foj'e ebl'e ĝust'a german'o, tre ver'ŝajn'as, ke ili don'os eĉ ne varm'a'n sup'o'n al li, aŭ, se ili tamen don'os ĝi'n, tiu'kaz'e kun supr'e'n'tir'it'a'j brov'o'j kaj mien'o, kiu klar'e montr'as: “Mal'sat'mort'i ni las'as neniu'n, kaj eĉ se est'us la Satan'o mem.” El am'o pov'as far'iĝ'i ne nur la mal'o, sed mult'e pli mal'bon'e, el am'o pov'as far'iĝ'i sklav'ec'o. En tiu ĉi kaz'o est'is sklav'ec'o kun mort'bat'o. Eĉ sur la kort'o'n mi ne pov'is ir'i sen spert'i, ke tuj famili'an'o post'kur'is kaj zorg'em'e demand'is, ĉu mi hav'as ankaŭ mol'a'n paper'o'n. Jes, sinjor'o.

Tio'n neni'u hom'o el'ten'as, aŭ nur paraliz'ul'o. Se mi est'us alud'int'a, ke mi intenc'as ek'vojaĝ'i, la hom'o'j katen'int'us mi'n. Mi pens'as, ke cert'e iu prudent'ul'o viv'as inter tiu'j hom'o'j, kiu vid'as mi'a'n malic'a'n ag'o'n en pli mild'a lum'o.

Ĉapitr'o 17

Tuj kiam Sevilla komenc'is enu'ig'i mi'n, mi for'marŝ'is al Cadiz, kaj tuj kiam en Cadiz la aer'o ne plu el'ten'ebl'is, mi migr'is re'e'n al Sevilla, kaj kiam en Sevilla la nokt'o'j ne plaĉ'is al mi, mi ek'ir'is al Cadiz. Tiel pas'is la vintr'o, kaj mi'a'n sopir'o'n al Nov-Orlean'o mi est'us pov'int'a glat'e vend'i kontraŭ kvar'on'dolar'o, sen sent'i pro tio konscienc'a'j'n riproĉ'o'j'n. Kial dev'as est'i ĝust'e Nov-Orlean'o? Mi hav'is eĉ ne unu et'a'n paper'o'n pli en la poŝ'o ol en tiu de'long'e pas'int'a tag'o, kiam mi en'migr'is en tiu'n land'o'n. Kaj neniam iu baston'ul'o interes'iĝ'is pri mi'a'j paper'o'j aŭ pri mi'a de kie, kie'n aŭ por kio. Ili hav'is ali'a'j'n zorg'o'j'n. Sen'pasport'a'j kompat'ind'ul'o'j est'is ili'a plej mal'grav'a zorg'o. Se mi ne hav'is mon'o'n por dorm'ej'o kaj kuŝ'ig'is mi'n en iu angul'o, mi kuŝ'is la post'a'n maten'o'n ĝust'e tiel trankvil'e kaj sen'kulp'e kiel mi kuŝ'ig'is mi'n vesper'e. Kaj cent'foj'e baston'ul'o preter'paŝ'is, kaj cent'foj'e li bon'e atent'is, ke neni'u erar'e for'ŝtel'u mi'n. Mi tut'e ne kuraĝ'as pens'i pri tio, kio okaz'us al ali'a'j land'o'j, se povr'a jun'ul'o aŭ eĉ tut'a famili'o dorm'us sur pord'eg'a tra'ir'ej'o aŭ pas'ig'us la nokt'o'n sur benk'o sen est'i arest'it'a'j kaj mal'aper'int'a'j pro vagabond'ad'o kaj sen'hejm'ec'o en prizon'o'n aŭ en labor dom'o'n. Germanion cert'e tuj detru'us ter'trem'o kaj diluv'o Angli'o'n, se tia vir'o, kiu kuraĝ'as sen'hejm'i, ne est'us arest'it'a kaj ĵet'it'a en karcer'o'n por sufiĉ'e long'a temp'o. Ekzist'as ja tut'a vic'o de land'o'j, kie sen'hejm'ec'o kaj sen rimed'ec'o est'as krim'o; tio est'as hazard'e la sam'a'j, en kiu'j energi'a rab'o, se ili nur ne kapt'as vi'n, ne est'as krim'o, sed la unu'a paŝ'o al estim'at'a civit'an'o.

Kiam mi kuŝ'is sur benk'o, okaz'is, ke baston'ul'o vek'is mi'n por dir'i, ke tuj pluv'os, ke mi ag'us bon'e, se mi ir'us al la trans'a pord'eg'a voj'o aŭ al la remiz'o ĉe la ali'a fin'o de la strat'o, kie pajl'o est'as, kie mi pli bon'e pov'us dorm'i kaj kie ne en'pluv'as.

Se mi mal'sat'is, mi ir'is en pan'vend'ej'o'n kaj dir'is al la vir'o aŭ al la vir'in'o, ke mi ne hav'as mon'o'n, sed tiom pli da mal'sat'o, kaj mi ricev'is pan'o'n. Neni'u naŭz'ig'is al mi la ekzist'o'n per la enu'ig'a demand'o: “Kial vi ne labor'as? Vi est'as ja fort'a kaj san'a vir'o!” Tio'n ili konsider'us grav'a mal'ĝentil'ec'o. Est'is ja tiel, se mi ne labor'is, mi cert'e hav'is bon'a'j'n kial'o'j'n por tio; kaj demand'i mi'n pro tiu'j kial'o'j, tio'n ili konsider'is mal'ĝentil'a.

Kiom da ŝip'o'j tie el'vetur'is! Kelk'a'j'n tag'o'j'n eĉ ses. Cert'e est'is labor'o sur tiu aŭ ali'a. Sed mi ne zorg'is pri tio. Mi ne post'kur'is la labor'o'n. Ja kial? La hispan'a printemp'o al'ven'is.

Pri la labor'o mi zorg'u? Mi est'is en la mond'o, mi viv'is, viv'o'plen'is, mi spir'is la aer'o'n. La viv'o tiel mir'ind'e bel'is, la sun'o tiel or'is kaj varm'is, la land'o tiel fabel'ec'e ĉarm'is, ĉiu'j hom'o'j tiel afabl'is, eĉ se ili ir'is en ĉifon'vest'o'j, ĉiu'j hom'o'j tiel ĝentil'is, kaj pli ol ĉio ali'a est'is tie tiom mult'e da ver'a liber'o. Ne est'is mirakl'o. La land'o ja ne part'o'pren'is en la milit'o por la liber'o kaj la demokrati'o en la mond'o. Tial la milit'o ĉi tie ne gajn'is la liber'o'n, kaj la hom'o'j ne perd'is ĝi'n.

Est'as tiel ne'imag'ebl'e rid'ind'e, ke ĉiu'j land'o'j, kiu'j asert'as pri si, est'i la plej liber'a'j land'o'j, don'as en la real'o al si'a'j loĝ'ant'o'j la plej lim'ig'it'a'n liber'o'n kaj ten'as ili'n dum la tut'a viv'o sub kurator'ec'o. Suspekt'ind'a est'as ĉiu land'o, en kiu oni tiom parol'as pri la liber'o, kiu laŭ'dir'e trov'ebl'as intern'e de ĝi'a'j lim'o'j. Kaj se mi vid'as dum la en'vetur'o en haven'o'n de grand'a land'o gigant'a'n statu'o'n de la Liber'ec'o, neni'u dev'as rakont'i al mi, kio okaz'as post la statu'o. Kie oni tiel laŭt'e dev'as kri'i: Ni est'as popol'o de liber'a'j hom'o'j!, tie oni vol'as nur kaŝ'i la fakt'o'n, ke la liber'o est'as en'tomb'ig'it'a, aŭ ke oni tiom pri'ronĝ'is ĝi'n per cent'mil'o'j da leĝ'o'j, ordon'o'j, dekret'o'j, instrukci'o'j, reg'u lar'o'j kaj polic'a'j baston'o'j, ke rest'is nur la kri'ad'o, la laŭt'a fanfar'a bru'eg'o kaj la di'in'o'j de liber'ec'o. En Hispanio neni'u hom'o parol'as pri liber'o, kaj en ali'a land'o, en kiu oni sam'e ne parol'as pri liber'o, mi foj'e aŭd'is menci'o'n de la vort'o mal'liber'o. Tiu'n vort'o'n oni parol'is okaz'e de manifestaci'o. La manifestaci'o, kiu'n part'o'pren'is la tut'a loĝ'ant'ar'o, ĉe kiu honor'ind'a'j civit'an'o'j ne tim'is ir'i post la flag'o'j de komun'ist'o'j kaj anarki'ist'o'j, kaj ĉe kiu la komun'ist'o'j si'n trov'is ne tro nobl'a'j por marŝ'i mal'antaŭ la flag'o'j de la patri'o, okaz'is protest'o kontraŭ la polic'o, kiu prov'is en'konduk'i laŭ la prus'a model'o spec'o'n de dev'ig'a registr'iĝ'o por la loĝ'ant'ar'o. Ĝust'a'dir'e, ĝi propon'is nur, ke ĉiu civit'an'o unu foj'o'n jar'e registr'ig'u en polic'ej'o si'a'n adres'o'n, si'a'n nom'o'n, si'a'n aĝ'o'n kaj si'a'n profesi'o'n. Sed la loĝ'ant'ar'o tuj flar'is la diabl'o'n sub la mask'o kaj sci'is jam ek'de la unu'a vort'o, ke tio est'us nur la komenc'o de la dev'ig'a registr'iĝ'o.

Ekzist'as hodiaŭ neni'u hom'o sur'ter'e, kiu ne sci'as, kio'n signif'as Germanio. La milit'o kontraŭ Angli'o kaj Uson'o est'is la plej bon'a reklam'o por Germanio kaj por german'a labor'o. Ke Prus'uj'o est'as land'o, sci'as nur mal'mult'a'j hom'o'j sur'ter'e. Kiam oni aŭd'as en Uson'o kaj en mult'a'j ali'a'j land'o'j la vort'o'n “Prus'uj'o”, tiam oni neniam lig'as ĝi'n al la land'o Prus'uj'o aŭ al ĝi'a'j loĝ'ant'o'j, sed ĝi est'as sinonim'o por la strangol'ad'o de la liber'o kaj por polic'a kurator'ec'o.

Kiam mi est'is en Barcelono, mi preter'ir'is iu'tag'e grand'a'n konstru'aĵ'o'n, kaj mi aŭd'is kri'o'j'n, plor'ĝem'o'j'n kaj ve'ad'o'n el'iĝ'i el tiu konstru'aĵ'o.

“Kio tie okaz'as?” mi demand'is vir'o'n, kiu ĝust'e preter'ir'is.

“Tio est'as la arme'a prizon'o,” li dir'is al mi. “Sed kial la hom'o'j tie tiel kor'dis'ŝir'e kri'as?”

“La hom'o'j? Sed ili est'as ja komun'ist'o'j.”

“Ili ja ne dev'as kri'i, se ili est'as komun'ist'o'j.”

“Ĉu vi ver'e ne kompren'as? Oni nun tra'draŝ'as kaj tortur'as ili'n.”

“Sed kial do?”

“Ili est'as ja komun'ist'o'j.”

“Tio'n vi nun jam la tri'a'n foj'o'n dir'is al mi.”

“Tial oni ja mort'bat'as ili'n. Vesper'e oni tiam el'port'as kaj en'ter'ig'as ili'n.”

“Ĉu ili est'as do krim'ul'o'j?”

“Ne, sed komun'ist'o'j.”

“Tial oni tortur'as kaj mort'bat'as ili'n?”

“Jes, ili vol'as far'i ĉio'n ali'a. Al tiu'j ĉio ne sufiĉ'e taŭg'as. Ili vol'as ni'n far'i sklav'o'j*, tiel, ke ni ne plu pov'as far'i, kio'n ni vol'as. La ŝtat'o far'u sol'a ĉio'n, kaj ni ĉiu'j est'u nur ankoraŭ la labor'ist'o'j de la ŝtat'o. Sed tio'n ni ne vol'as hav'i. Ni vol'as labor'i, tiam, kiam ni vol'as, kiel ni vol'as, kie ni vol'as kaj kio'n ni vol'as. Kaj se ni ne vol'as labor'i, sed mort'i pro mal'sat'o, ni ankaŭ tiu'kaz'e ne vol'as, ke iu en miks'iĝ'u en tio. Sed la komun'ist'o'j vol'as en'miks'iĝ'i en ni'a'n tut'a'n viv'o'n, kaj la ŝtat'o komand'u ĉio'n. Tut'e just'e, ke oni mort'bat'as ili'n.” Ĉu mi pro tio kondamn'u Hispanion? Mi eĉ ne pens'as pri tio. Ĉiu epok'o kaj ĉiu land'o, kiel ajn civiliz'it'a, hav'as si'a'j'n persekut'o'j'n de krist'an'o'j, si'a'j'n herez'ul'a'j'n aŭtodafe'o'j'n kaj tortur'o'j'n de sorĉ'ist'in'o'j. En Uson'o la herez'ul'o'j est'as ne pli bon'e traktat'a'j ol en Hispanio. La mal'ĝoj'ig'a, la lament'ind'a, sed tut'e hom'ec'a afer'o est'as, ke tiu'j, kiu'j ĵus hieraŭ mem est'is la persekut'at'o'j, nun est'as la plej kruel'a'j persekut'ant'o'j. Kaj inter tiu'j best'ec'a'j persekut'ant'o'j nun jam trov'iĝ'as ankaŭ la komun'ist'o'j. La pli'postul'ant'o'j, la antaŭ'e'n'puŝ'ant'o'j est'as ĉiam persekut'at'a'j. Vir'o, kiu en'migr'is antaŭ kvin jar'o'j Uson'o'n kaj hieraŭ ricev'is si'a'n du'a'n atest'o'n de ŝat'an'ec'o, hodiaŭ est'as la vir'o, kiu plej sovaĝ'e kri'as: ‘Firm'e rigl'u la lim'o'j'n, ne plu en'las'u iu'n.’ Kaj tamen ili ĉiu'j est'as nur en'migr'int'o'j kaj fil'o'j de en'migr'int'o'j, eĉ la prezident'o . . .

Kial mi post'kur'u la labor'o'n? Jen oni star'as antaŭ tiu, kiu hav'as labor'o'n por dis'don'i kaj est'as traktat'a kiel al'trud'iĝ'em'a pet'ant'o de almoz'o'j . . . “Mi nun ne hav'as temp'o'n, re'ven'u pli mal'fru'e.” Sed se foj'e la labor'ist'o dir'as: ‘Mi nun ne hav'as temp'o'n aŭ mi ne em'as labor'i por vi’, tiu'kaz'e est'as revoluci'o, strik'o, sku'ad'o je la fundament'o'j de la komun'a prosper'o, kaj la polic'o ven'as, kaj tut'a'j milici'a'j regiment'o'j al'marŝ'as kaj star'ig'as la mitral'o'j'n. Jen la ver'o: est'as kelk'foj'e mal'pli hont'ig'e pet'i pri pan'o ol pet'i labor'o'n. Kaj tamen, ĉu la ŝip'estr'o sol'a pov'as vetur'ig'i si'a'n lad'o'kest'o'n, sen la labor'ist'o*? Ĉu la inĝenier'o sol'a pov'as konstru'i si'a'j'n lokomotiv'o'j'n sen la labor'ist'o? Sed la labor'ist'o dev'as pet'i kun ĉapel'o en'man'e pro labor'o, dev'as star'i kiel hund'o bat'ot'a, dev'as rid'i pri la kreten'a ŝerc'o de la labor'don'ant'o, kvankam li tut'e ne em'as rid'i, nur por ten'i en bon'a humor'o la ŝip'estr'o'n aŭ la inĝenier'o'n aŭ la mastr'o'n aŭ la skip'estr'o'n de labor'ist'o'j aŭ kiu'n ajn, kiu hav'as la kompetent'o'n dir'i la aŭtoritat'a'j'n vort'o'j'n: ‘Ni dung'as vi'n!’ Se mi tiel humil'e dev'as pet'i pro labor'o por ricev'i ĝi'n, mi pov'as ankaŭ pet'i post'rest'int'a'j'n tag'manĝ'o'j'n en gast'ej'o'j. Hotel'kuir'ist'o ne tiel for'ĵet'e trakt'as mi'n, kiel jam trakt'is mi'n hom'o'j, de kiu'j mi pet'is labor'o'n.

Do, kial post'kur'i la labor'o'n, se la sun'o tiel or'e bril'as, se ĉie est'as lok'o por dorm'i kaj ĉiu'j hom'o'j afabl'as kaj ĝentil'as, se neni'u polic'ist'o vol'as ek'sci'i i'o'n de mi, se neni'u baston'ul'o tra'serĉ'as mi'a'j'n poŝ'o'j'n pro la perd'it'a recept'o por far'i fleks'ebl'a'n vitr'o'n? Mi ek'hav'is apetit'o'n je fiŝ'o'j, kaj mi opini'is, se mi vol'as manĝ'i fiŝ'o'j'n, est'as plej simpl'e hav'ig'i ili'n, kaj por hav'ig'i ili'n, mi dev'is ili'n kapt'i. Pan'o'n, sup'o'n kaj ĉemiz'o'n mi ja facil'e pov'is hav'ig'i al mi; sed pet'i kiel almoz'ul'o il'ar'o'n por kapt'i fiŝ'o'j'n, tio ver'e ŝajn'is tro modern'a al mi. Mi tial atent'is, kiam pasaĝer'ŝip'o al'ven'is kaj la vojaĝ'ant'o'j for'las'is la dogan'a'n konstru'aĵ'o'n. Tie iu al'man'ig'is valiz'o'n al mi, kaj kiam mi re'don'is tiu'n valiz'o'n al la posed'ant'o en la hotel'o, mi ricev'is tri pes'et'o'j'n en la man'o'n.

Kun tiu mon'o mi ir'is en butik'o'n kaj aĉet'is faden'o'n kaj hok'o'n por kapt'i fiŝ'o'j'n. Tio en'tut'e kost'is proksim'um'e pes'et'o'n. Kvazaŭ preter'pas'e mi rakont'is al la vend'ist'o, ke mi est'as mar'ist'o, kiu perd'is si'a'n ŝip'o'n. Jen la vend'ist'o rid'is, en'volv'is sufiĉ'e zorg'em'e mi'a'j'n aĵ'o'j'n en paper'o'n kaj trans'don'is ili'n al mi kun:

“Favor!”* Mi vol'is pren'i mi'a'n kvitanc'o'n, sed la vend'ist'o rid'et'is, dis'ŝir'is per elegant'a gest'o la kvitanc'o'n, ĵet'is ĝi'n per ali'a elegant'a gest'o mal'antaŭ la ŝultr'o'n, klin'iĝ'is ĝentil'e kaj dir'is: “Est'as pag'it'e, mi tre dank'as! Mult'e da plezur'o ĉe la kapt'ad'o de fiŝ'o'j, sinjor'o.” Kaj en tiu ĉi land'o mi post'kur'u la labor'o'n? Tiu'n land'o'n mi for'las'u? Mi ja ne merit'us, ke la hispan'a sun'o bril'us sur mi'n.

Ĉapitr'o 18

Mi sid'is sur la kaj'a mur'o kaj ten'is mi'a'n hok'faden'o'n, kiu pend'is en la akv'o. Neni'u fiŝ'o ek'mord'is, kvankam mi tiel bon'e proviz'is ili'n per la sang'o'kolbas'o, kiu'n mi kun'port'is de nederlanda ŝip'o, kie mi est'is por manĝ'i rest'aĵ'o'j'n, manĝ'i kun la mar'ist'ar'o. Ankaŭ ili ne ĉiam est'a dign'a'j afer'o'j, tiu'j vizit'o'j por manĝ'i la rest'aĵ'o'j'n sur la ŝip'o'j, la kun'manĝ'ad'o kun la mar'ist'ar'o de ŝip'o, kiu ankr'as en'haven'e. La labor'ist'o, kiu hav'as bon'a'n labor'o'n aŭ almenaŭ supoz'as hav'i bon'a'n posten'o'n, sent'as si'n foj'e tre super'ec'a al labor'ist'o, kiu ne hav'as labor'o'n. Kaj tiu'n super'ec'o'n li ankaŭ sent'ig'as al la sen'labor'ul'o. La plej grand'a diabl'o por la labor'ist'o est'as la labor'ist'o. ‘Nu, beachcombers*, vi strand'vag'ul'o'j, ĉu vi de'nov'e ne hav'as i'o'n por ŝtop'i ĝi'n en vi'a'j'n grimac'a'j'n vizaĝ'o'j'n? Jen vi vol'as ven'i jam pli'a'n foj'o'n sur ni'a'n kest'o'n, kaj ni don'u al vi pli'a'n foj'o'n manĝ'o'n, por ke vi pov'u ŝtop'i ĝi'n en vi'a'j'n grimac'il'o'j'n, ĉu? Sed nur du el vi rajt'as supr'e'n'ven'i. Vi pork'o'j al'port'as tro da kot'o al ni. ‘

Tiam ni ne rajt'is ven'i al la kajut'o'j, sufiĉ'e oft'e ne. Ni dev'is halt'i antaŭ la pord'o'j. Tiam la kun'prolet'o'j ŝut'is ĉio'n, kio rest'is sur la teler'o'j, kaj kio'n ili kelk'foj'e jam hav'is en'buŝ'e, en la grand'a'n lad'o'pelv'o'n, en kiu oni est'is al'port'int'a la sup'o'n, tiam ili el'ŝov'is la pelv'o'n al ni, kaj ni dev'is manĝ'i sur la ferdek'o, kie ni kaŭr'is sur la plank'o. Se ni tiam dev'is pet'i kuler'o'n — mi kun'hav'is pro long'a spert'o ĉiam mi'a'n propr'a'n en la poŝ'o — ili dir'is, ke ni ne ricev'os kuler'o'j'n. Tiu'kaz'e ni fiŝ'um'is per'fingr'e en la kaĉ'o. Aŭ ili ĵet'is kelk'a'j'n kuler'o'j'n al ni kaj ĵet'is ili'n tiel lert'e, ke ili fal'is en la kaĉ'o'n, tiel, ke ni dev'is el'tir'i ili'n per ni'a'j kot'a'j fingr'o'j, kio ŝajn'is don'i infer'a'n plezur'o'n al tiu'j ul'o'j.

Kaj tiu'j mar'ist'ar'o'j eĉ ne est'is la plej fi'a'j. Jen est'is kelk'a'j, kiu'j for'pel'is ni'n de la ŝip'o, ĉar ni est'as por ili fripon'a band'o. Aŭ ali'a'j, kiu'j antaŭ ni'a'j okul'o'j ŝut'is la plej bel'a'j'n pelv'o'j'n plen'a'j'n de viand'o, legom'o kaj ter'pom'o'j en la mar'o'n, kaj tut'a'j'n pan'o'j'n post'ĵet'is, nur por ĉagren'i ni'n. Est'is post'e kelk'foj'e sufiĉ'e dolĉ'e tra'viv'i, se tiu aŭ ali'a el ili pro iu cirkonstanc'o est'is mal'dung'it'a aŭ el'salt'is pob'e, kaj tiam dev'is kuŝ'i kun ni sur la plaĝ'o, dev'is ir'i kun ni por manĝ'i rest'aĵ'o'j'n, kaj tiel lern'is, kiel sent'iĝ'as tiu'spec'a trakt'ad'o far'e de la propr'a'j klas'kamarad'o'j.

Ne ĉiu'j tiel ag'is. Sufiĉ'e da pes'et'o'j mi ricev'is de liber'vol'e don'ant'a'j ŝip'prolet'o'j, mi ricev'is tut'a'j'n lad'skatol'o'j'n plen'a'j'n de spic'it'a bov'aĵ'o aŭ hepat'a kolbas'o aŭ sang'o'kolbas'o, lad'uj'o'j'n plen'a'j'n de legom'o'j, po'kilo'gram'e kaf'o'n de la kuir'ist'o'j, tut'a'j'n pan'o'j'n, kuk'o'j'n kaj puding'o'j'n. Unu'foj'e dek'du, mi ripet'as: dek'du rost'it'a'j'n kok'in'o'j'n, el kiu'j mi mem dev'is for'ĵet'i dek, kiu'j'n mi ne pov'is manĝ'i kaj konserv'i, ĉar mi ja ne hav'is frid'uj'o'n en mi'a'j pantalon'a'j poŝ'o'j. Ĉio'n, kio'n oni posed'as en la mond'o, oni hav'as ĉe si aŭ en si.

Kiam oni trov'iĝ'as sur la plaĝ'o apud hispan'a'j, afrik'a'j, egiptaj, hindiaj, ĉin'a'j, aŭstrali'a'j kaj sud'amerik'a'j haven'o'j, oni kon'iĝ'as kun tre divers'a'j hom'o'j kaj tre divers'a'j metod'o'j kiel viv'ten'i si'n. Sed neni'u tiel frid'e sang'e las'as iu'n mort'i pro mal'sat'o kiel en mult'a'j okaz'o'j la labor'ist'o. Kaj la labor'ist'o de la propr'a naci'o est'as la plej terur'a el ĉiu'j diabl'o'j*. Okaz'is, ke la mar'ist'ar'o'j for'pel'is mi'n, la uson'an'o'n, de la uson'a'j ŝip'o'j. Mal'e mi viv'is kiel german'o sur franc'a ŝip'o kiel princ'o. La mar'ist'ar'o eksplic'it'e invit'is mi'n, ke mi aper'u sur la ŝip'o por ĉiu maten'manĝ'o, ĉiu tag'manĝ'o kaj ĉiu vesper'manĝ'o, dum la tut'a temp'o, kiam la ŝip'o plu ankr'os en la haven'o de Barcelono. Kaj mi ricev'is la plej bon'a'n, kio en'ven'is la kajut'o'n. Sed sur german'a'j ŝip'o'j la mar'ist'o'j tuj sur la fald'a ŝtup'ar'o kun grand'a ŝild'o al'salt'is mi'n: “En'ir'o mal'permes'it'a!” La german'a'j ŝip'o'j est'as la unu nur'a'j, kiu'j'n mi kon'as, kiu'j foj'e pend'ig'as en la haven'o grand'a'n ŝild'o'n kun la sur'skrib'o: “En'ir'o mal'permes'it'a!”, en la german'a lingv'o kaj en la lingv'o de la land'o, en kies haven'o ili trov'iĝ'as. Jes, sinjor'o.

Kiam mi rest'ad'is en Barcelono, oni rakont'is al mi, ke en Marsejlo mult'a'j uson'a'j ŝip'o'j ankr'as, kiu'j ne pov'as trov'i mar'ist'o'j'n, ĉar tro mult'a'j for'fuĝ'is. La mar'ist'ar'o de vapor'ŝip'o kun'pren'is mi'n al Marsejlo. Sed est'is fals'a alarm'o. Eĉ ne unu uson'a ŝip'o ankr'is en la haven'o, kaj ankaŭ sur la mal'mult'a'j ali'a'j neni'o est'is aranĝ'ebl'a.

Tut'e mal'esper'iĝ'int'e mi ir'is tra la strat'et'o'j en la haven'a kvartal'o. Mi en'ir'is tavern'o'n, kiu'n mult'a'j mar'ist'o'j frekvent'as, por vid'i, ĉu mi ebl'e renkont'os kon'at'o'n, kiu pov'us help'i, ĉar mi ne hav'is eĉ centim'o'n en mi'a'j poŝ'o'j. Kiam mi en'ir'is kaj ĉirkaŭ'rigard'is pro seĝ'o, proksim'iĝ'is kelner'in'o, afabl'a jun'a knab'in'o, kaj demand'is, kio'n mi vol'as trink'i. Mi dir'is al ŝi, ke mi ne hav'as mon'o'n, ke mi nur vol'as rigard'i, ĉu iu kon'at'o en'est'as, kiu ebl'e don'os iom al mi. Ŝi demand'is mi'n, kio mi est'as. Mi dir'is: “German'a mar'ist'o.”

Jen ŝi dir'is: “Sid'iĝ'u, mi al'port'os manĝ'o'n por vi!”

Mi re'dir'is: “Sed mi ja ne hav'as mon'o'n.”

“Ne grav'as,” ŝi dir'is. “Vi tuj hav'os sufiĉ'e da mon'o.”

Tio'n mi ne kompren'is kaj mi intenc'is sku'i la polv'o'n de la pied'o'j, ĉar mi supoz'is, ke est'as ia kapt'il'o.

Post kiam mi manĝ'is kaj botel'o da vin'o star'is antaŭ mi, la knab'in'o subit'e vok'is tut'e laŭt'e tra la tavern'o: “Sinjor'o'j, ĉi tie est'as kompat'ind'a german'a mar'ist'o, kiu ne hav'as ŝip'o'n. Ĉu vi vol'us don'i iom al li?” Mi sent'is, ke mi pal'iĝ'as kiel mort'int'o, ĉar mi nun pens'is, ke tio est'as la kapt'il'o, ke oni vol'as amuz'i si'n per tio, ke oni tra'draŝ'as mi'n, kaj sufiĉ'e drast'e. Sed neni'o tia okaz'is. La hom'o'j ĉiu'j nur ĉes'is parol'i kaj turn'is si'n al mi. Unu el ili lev'iĝ'is, al'ven'is kun si'a glas'o, tint'ig'is ĝi'n al la mi'a kaj tost'is: “Je vi'a san'o, german'o!” Li eĉ ne dir'is ‘boŝo’. Tiam la knab'in'o pren'is teler'o'n kaj rond'ir'is, kaj kiam ŝi post'e el'ŝut'is la teler'o'n antaŭ mi'n, mi kalkul'is dek'sep frank'o'j'n kaj ĉirkaŭ ses'dek centim'o'j'n. Nun mi pov'is bon'e pag'i mi'a'n manĝ'o'n kaj mi'a'n vin'o'n, kaj kiam mi re'vetur'is du tag'o'j'n post'e al Barcelono, eĉ kelk'a'j frank'o'j rest'is.

Mi ne kred'as, ke iu mal'amik'ec'o inter popol'o'j ekzist'us, se oni ne artifik'e kre'us ĝi'n kaj post'e hejt'us per fi'a agit'ad'o. Oni supoz'us, ke hom'o'j pli prudent'as ol hund'o'j. Sed hund'o'j nur de temp'o al temp'o las'as si'n pel'i kontraŭ si'a propr'a speci'o, kaj kelk'foj'e ne. Sed hom'o'j ĉiam las'as si'n pel'i kontraŭ ali'a'j, kaj la kŝ, kŝ eĉ ne dev'as est'i far'it'a lert'e. Sufiĉ'as, ke ĝi est'u far'it'a, kaj jam ili atak'as si'n kvazaŭ frenez'iĝ'int'e . . .

Fulm'o'tondr'o! Eĉ ne unu fiŝ'et'o ek'mord'as la hok'o'n, kaj la kolbas'o el la lad'skatol'o tuj el'ĉerp'iĝ'as. Jen la sekv'o de tio, se oni rev'as kaj pens'as pri io ali'a, anstataŭ atent'i pri la negoc'o. Tuj kiam mi est'os ar'ig'int'a porci'o'n, mi el'ir'os, ek'brul'ig'os fajr'o'n kaj rost'os la fiŝ'o'j'n sur baston'o. Foj'e io ali'a ol ĉiam fiŝ'o'j frit'it'a'j en ole'o.

De'nov'e neni'u al'hok'iĝ'is, kaj la kolbas'o est'as for'mord'it'a. Kiom da temp'o mi sid'as ĉi tie? Cert'e jam tri hor'o'j'n. Sed la kapt'ad'o de fiŝ'o'j trankvil'ig'as la nerv'o'j'n. Oni ne hav'as la sent'o'n disip'i si'a'n temp'o'n. Est'as util'a labor'o, kiu'n oni far'as: Oni kontribu'as si'a'n part'o'n al la nutr'ad'o de la popol'o, ĉar se mi manĝ'as la fiŝ'o'j'n, kiu'j'n mi nun kapt'as ĉi tie, mi ja ne dev'as for'manĝ'i ali'lok'e la nudel'sup'o'n. Tiu do pov'as est'i ŝpar'it'a, kaj fin'e de la jar'o oni re'trov'as la ŝpar'it'a'n nudel'sup'o'n en iu statistik'o, kie la lini'o, en kiu la ŝpar'it'a nudel'sup'o est'as menci'it'a, pli kost'as ol sum'e ĉiu'j for'ŝut'it'a'j sup'o'j de la tut'a land'o.

Sed mi pov'us ankaŭ vend'i la fiŝ'o'j'n. Ebl'e mi ar'ig'os tiom da ili, ke mi pov'os ricev'i du pes'et'o'j'n. Tiu'kaz'e mi pov'us de'nov'e dorm'i en lit'o du nokt'o'j'n.

Nu, amik'et'o, fin'fin'e mi tamen kapt'is vi'n. Vi est'as tiu, kiu for'mord'is la tut'a'n sang'o'kolbas'o'n. Pez'a ĝi ja ne est'as. Kilo'gram'a du'on'o. Mi supoz'as, ke ne tut'e. Tri'cent kvin'dek gram'o'j. Vi ja nun ver'e bel'e barakt'as. Mi pov'as kun'sent'i kun vi. Ankaŭ mi jam divers'a'j'n foj'o'j'n tiel barakt'is, se baston'ul'o kapt'is mi'n kol'um'e. Sed neni'o help'as, mi hav'as apetit'o'n je fiŝ'o'j.

Jes ja, la akv'o est'as tiel agrabl'e frisk'a kaj la sun'o tiel bel'e varm'a. Kaj ankaŭ baston'ul'o ĉi tie ĝis nun ne kapt'is mi'n kol'um'e. Kaj mi sci'as, kia sent'o est'as. La tri'cent kaj kvin'dek gram'o'j ceter'e ne sufiĉ'us. Se vi pez'us alm'e naŭ kilo'gram'o'n. Kaj ĉar vi ja ek'mord'is kaj far'is la komplez'o'n al mi, ke mi ne tiel van'e dev'is sid'ad'i ĉi tie, kaj ĉar mi am'as liber'i, ĉar mi mult'e pli am'as liber'i ol pov'i manĝ'i ĝis'sat'e, kaj ĉar la sun'o rid'as kaj la akv'o blu'as, kaj ĉar vi est'as hispan'a fiŝ'et'o: Hop, mi ne paf'mort'ig'os vi'n, gaj'e ek'naĝ'u de'nov'e kaj ĝoj'u pri vi'a vigl'a viv'o. Ne tuj en'ir'u en la ret'o'n de ali'a. For'naĝ'u kaj salut'u vi'a'n amik'in'o'n.

Jen ĝi plaŭd'as kaj naĝ'as kaj rid'as, ke mi pov'as aŭd'i tio'n ĝis sur la mur'o. Salut'u vi'a'n amik'in'o'n! . . . aĥ, merd'o'n, forges'u tio'n . . .

“Vi est'as strang'a kapt'ist'o de fiŝ'o'j,” subit'e iu dir'is mal'antaŭ mi. Mi turn'as mi'n kaj vid'as star'i dogan'ofic'ist'o'n, kiu observ'is mi'n dum la tut'a temp'o, kaj nun laŭt'e rid'as. “Sed tie en'est'as ja pli da fiŝ'o'j, la mar'o ja ne tro mal'grand'as,” mi dir'as, dum mi lanc'as de'nov'e sang'o'kolbas'o'n sur la hok'o'n.

“Cert'e en'est'as pli'a'j. Sed ĝi est'is ja tut'e bon'a, dik'a fiŝ'o.”

“Cert'e ĝi est'is tia, ĝi hav'as mi'a'n tut'a'n lad'skatol'o'n da sang'o'kolbas'o en la stomak'o, tiu'kaz'e ĝi ne dik'u, ĉu?”

“Kial vi ceter'e kapt'as fiŝ'o'j'n, se vi re'ĵet'as mar'e'n tia'j'n bon'a'j'n fiŝ'o'j'n?”

“Por ke mi pov'u dir'i, ke mi kapt'is fiŝ'o'j'n, se hodiaŭ vesper'e iu demand'os, kio'n mi far'is dum la tut'a tag'o.”

“Tiu'kaz'e do kapt'u plu,” la dogan'ofic'ist'o dir'is kaj ir'is for.

Ke la kapt'ad'o de fiŝ'o'j est'as praktik'at'a filozofi'o, tio'n kompren'as nur tre mal'mult'a'j hom'o'j*. Oni viv'as ja ne por posed'i i'o'n, sed por dezir'i, por risk'i, por lud'i, oni viv'as.

Jen, jam de'nov'e fiŝ'o. Se mi nur ne est'us las'int'a for'ir'i la ali'a'n! Nun baldaŭ porci'o da fiŝ'o'j kun'est'us. Sed mi ja ne en'konduk'os klas'diferenc'o'j'n. La ali'a'n mi liber'ig'is, nun mi ja ĉi tiu'n pro ĝi'a stult'ec'o ne pov'as mort'kondamn'i. Tio est'as, por dir'i la ver'o'n, la stult'ec'o ĉiam kaj ĉie merit'as la mort'pun'o'n, provizor'e oni pun'as ĝi'n nur per sklav'ec'o. Se mi sci'us, ke mi ricev'os ankoraŭ tri pli'a'j'n, kia vi est'as, jen vi'a fin'o cert'us. Mi hav'as apetit'o'n je fiŝ'o'j. Sed vi est'as delic'a mal'grand'a viv'ant'a mirakl'o, nu, re'ir'u do en la vast'a'n mar'o'n. Hop! Liber'o tamen est'as la plej grand'a kaj bon'a en la viv'o. Ja, je ĉiu'j diabl'o'j, ĉu mi do ĉi tie al ĉiu el vi don'u la man'o'n? Jam mi de'nov'e hav'as fiŝ'o'n en la man'o. Mi tut'e cert'e sci'as, ke, se mi nun re'ten'os vi'n, eĉ ne unu pli'a ek'mord'os la hok'o'n, ĉar ili ĉiu'j sci'os, ke ili ne pov'as fid'i mi'n. Kaj hav'ant'e nur vi'n, mi ne pov'as entrepren'i i'o'n kun vi. Tut'e ne valor'us la pen'o'n for'ir'i kaj brul'ig'i fajr'o'n. Kiom da temp'o la kar'a viv'o konstru'ad'is je vi, por konduk'i vi'n al tiu ne'mult'a pez'o? Ses jar'o'j'n, ebl'e sep. Nun mi mort'ig'u vi'n en sekund'o per bat'o kaj fin'u vi'a'n viv'o'n, ĉu? For'naĝ'u, ĝu'u la blu'a'n mar'o'n kaj vi'a'j'n kun'ul'o'j'n. Jen ĝi gaj'e vost'um'as for. Ĉu ne? Amik'et'o, vi sci'as la valor'o'n de liber'o, ĝoj'u pri ĝi, estim'u ĝi'n kaj est'u feliĉ'a.

Sed tio est'as ja sufiĉ'e strang'a lad'o'kest'o, al'flos'ant'a tie . . . Ĝi ĵus start'is kaj ne bon'e mov'iĝ'as. Ĝi tren'iĝ'as kaj rul'iĝ'as kaj grat'as laŭ'long'e de la kaj'o. Vid'ebl'e ĝi ne vol'as el'ir'i, ĝi tim'as la akv'o'n. Tio tut'e cert'as, vi pov'as fid'i pri tio, ke ekzist'as ankaŭ akv'o'tim'a'j ŝip'o'j, jes, sinjor'o. Tio ja est'as la erar'o, tiel oft'e far'at'a, ke oni kontest'as la person'ec'o'n al ŝip'o'j. Ili hav'as si'a'n person'ec'o'n, si'a'j'n kapric'o'j'n, tut'e kiel hom'o. Tiu ĉi old'a onkl'in'o hav'as person'ec'o'n. Tio'n mi vid'is jam en la unu'a moment'o. Lek'i sal'o'n kun ĝi ne est'us amuz'o.

Ĉapitr'o 19

Mi vetur'is sur tre divers'a'j ŝip'o'j, tio'n la di'o'j sci'as.

Kaj mil ŝip'o'j'n mi vid'is, tio'n Tomas'o* kred'as al mi. Sed neniam antaŭ'e mi vid'is ŝip'o'n, kiu simil'is al tiu ĉi. La tut'a ekster'aĵ'o, por tuj komenc'i per tio, est'is ne nur bon'a ŝerc'o, ne, ĝi est'is ne'ebl'a aĵ'o. Se oni vid'is tiu'n lad'o'kest'o'n, oni dub'is, ke ŝi* ver'e pov'us vetur'i sur la akv'o. Mult'e pli oni prefer'is supoz'i, ke ŝi est'as bon'a transport'rimed'o tra la dezert'o Saharo, kiu facil'e venk'as la plej bon'a'j'n kamel'o'j'n. Ŝi'a form'o nek modern'is nek mez'epok'is. Est'us tut'e van'a klopod'o en'vic'ig'i ĝi'n en iu'n period'o'n de la ŝip'konstru'a art'o. Sur la pru'o ŝi port'is la nom'o'n “Yorikke”, do Jorike*. Sed la nom'o tiel pal'is kaj tiel el'lav'iĝ'is, kvazaŭ ŝi hont'us hav'i tiu'n nom'o'n. Je la pob'o, laŭ mar'a regul'ar'o, est'u leg'ebl'a la hejm'lok'o. Sed de kie ŝi ven'is, ŝi vol'is rivel'i al neni'u, ver'ŝajn'e ŝi hont'is ankaŭ pro si'a loĝ'lok'o. Ankaŭ si'a'n naci'ec'o'n ŝi ten'is strikt'e sekret'a, vid'ebl'e ŝi'a pasport'o ne est'is tut'e en ord'o. Ĉiu'kaz'e la naci'a flag'o, kiu flirt'is sur la flag'stang'o, tiom pal'is, ke ĝi kapabl'us al'pren'i ĉi'a'n kolor'o'n*. Krom'e la flag'o tut'e dis'franĝ'iĝ'is, kvazaŭ ĝi antaŭ'flirt'is la batal'ant'a'j'n flot'o'j'n en ĉiu'j mar'batal'o'j de la last'a'j kvar'mil jar'o'j.

Kiu'n kolor'o'n ŝi'a vest'o hav'is, mi ne pov'is disting'i, kvankam tio koncern'is mi'a'n special'a'n fak'o'n. Plej ver'ŝajn'e la jup'et'o, en long'e pas'int'a temp'o, iam est'is blank'a kiel neĝ'o, blank'a kiel la sen'kulp'ec'o de ĵus nask'it'a beb'o. Sed tio cert'e est'is antaŭ tre long'a temp'o. Tio cert'e est'is en la jar'o, kiam Abraham fianĉ'iĝ'is kun Sara en Ur en Ĥaldeo. La eĝ'o'j de la balustrad'o iam verd'is. Ankaŭ tio est'is antaŭ tre long'a temp'o. Post tiu'j pra'a'j tag'o'j Jorike tra'viv'is kelk'a'j'n cent'o'j'n de pli'a'j farb'ad'o'j, laŭ la ir'o de la temp'o'j. Sed la ferdek'labor'ist'o'j neniam pen'is for'skrap'i la mal'nov'a'n farb'o'n. Ver'ŝajn'e tio est'is mal'permes'it'a al ili. Ĉiu'kaz'e oni ĉiam met'is la nov'a'n farb'tavol'o'n sur la mal'nov'a'n, tiel ke Jorike nun tiom ampleks'iĝ'is, ke ŝi ŝajn'is nun du'obl'e pli grand'a, ol ŝi ver'e est'is. Se oni entrepren'us la labor'o'n zorg'e de'tir'i la divers'a'j'n farb'tavol'o'j'n, tiam ebl'us preciz'e konstat'i, kiu'n spec'o'n de farb'o uz'is ĉiu jar'cent'o.

Mem'kompren'ebl'e, por ne est'i kulp'ig'it'a pro tro'ig'o, oni dev'us de'tir'i la farb'o'j'n ne nur de la ekster'a vest'o, kie Jorike est'is relativ'e plej jun'a, ĉar oni send'is ŝi'n de temp'o al temp'o en institut'o'n de pli'bel'ig'o. Ne, oni dev'us de'tir'i la farb'o'j'n de ĉiu'j part'o'j de la ŝip'o, precip'e do de la intern'a'j instal'aĵ'o'j, por ek'sci'i la kolor'o'j'n, per kiu'j la grand'a fest'o'hal'o de Nebukadnecar est'is ornam'it'a, kio'n ni eĉ nun ankoraŭ ne sci'as, kio far'as tre grand'a'j'n zorg'o'j'n al ni.

La vest'o tiel malic'e aspekt'is, ke la diabl'o'j en la infer'o kompat'us ĝi'n. Ĝi hav'is grand'a'j'n surfac'o'j'n, sur kiu'j la ferdek'labor'ist'o'j el'prov'is bel'a'n fort'a'n bolŝevist'a'n ruĝ'o'n. Sed post'e la posed'ant'o aŭ la kapitan'o ŝajn'e ne ŝat'is tiu'n kolor'o'n, kaj oni farb'is plu per aristokrat'a blu'o. La ruĝ'o kost'is mon'o'n, kaj sen'ĝen'e oni las'is ĝi'n. Farb'o est'as farb'o, kaj est'as indiferent'e al la avid'a sal'akv'o, ĉu ĝi vor'as bolŝevist'a'n ruĝ'o'n, ĉu liber'ec'o'verd'o'n, la grav'a afer'o est'as, ke la vent'o kaj la ond'o'j ricev'as i'o'n por vor'i, ali'kaz'e ili vor'us la ŝip'o'n. La post'a posed'ant'o si'a'vic'e pens'is, ke nigr'a ŝip'o pli bel'as kaj, ke dik'a nigr'o pli bon'e ol iu ali'a kolor'o blind'ig'us la suspekt'em'a'j'n okul'o'j'n de la asekur'asoci'o'j. Sed neniam iu aŭdac'is tiel alt'ig'i la kost'o'j'n, ke li super'farb'is per la nov'a farb'o i'o'n, kio jam hav'is farb'o'n, por don'i unu'ec'a'n nuanc'o'n al la tut'a vest'o. Nur ne super'flu'e el'spez'i! Ŝi est'is ja . . . halt’, tio'n mi ankoraŭ ne vol'as dir'i, ĉar mi ja ankoraŭ ne sci'as. Sed old'a sal'akv'a fiŝ'o flar'ebl'as rapid'e, kaj mi est'as old'a sal'akv'a fiŝ'o, kiu rapid'e flar'as i'o'n.

Se nun Jorike mar'vetur'is aŭ rest'is en haven'o, la farb'o ne sufiĉ'is, kaj oni farb'is plu per la farb'o'j, kiu'j trov'iĝ'is. La ŝip'estr'o ĉiu'foj'e nur not'is: “Aĉet'is farb'o'j'n, aĉet'is farb'o'j'n, aĉet'is farb'o'j'n.” Neni'u pov'as viv'i nur de si'a salajr'o. Sed la farb'o'j'n oni ne aĉet'is, anstataŭ'e oni for'uz'is ĉiu'n farb'o'n, kiu jam sur'ŝip'is, ĉu brun'a, verd'a, viol'a, vermiljon'a, flav'a aŭ oranĝ'a farb'o'j.

Tiel Jorike do aspekt'is de ekster'e. Pro terur'o preskaŭ el'glit'is la hok'faden'o el mi'a man'o, kiam mi unu'a'foj'e vid'is tiu'n mar'monstr'o'n.

Tio est'as la rezult'o, se oni haven'e ne don'as tag'for'permes'o'n al la ferdek'labor'ist'o'j, pro nur'a avar'o. La Unu'a Oficir'o ne sci'as, kio'n far'i kun ili, kaj tial ili dev'as farb'i de maten'e je la sep'a ĝis post'tag'mez'e je la kvin'a, farb'i, farb'i, farb'i, tiom long'e, kiom ankoraŭ est'as penik'o'ten'il'o en la mond'o kaj mal'nov'a lad'skatol'o kun tavol'o da dik'iĝ'int'a kaj krust'iĝ'int'a farb'o je la rand'o'j.

Nun al'don'e okaz'as, ke la ferdek'labor'ist'o'j dum la farb'ad'o dev'as pend'i ekster'e apud la ŝel'o de la ŝip'o je ŝnur'eg'o'j aŭ sid'i sur mal'larĝ'a'j tabul'o'j, kiu'j'n oni las'as mal'supr'e'n per ŝnur'eg'o'j. Se nun la tut'a kest'o subit'e ricev'as sufiĉ'e grand'a'n puŝ'o'n — ĉu pro ne'atend'it'e grand'a ond'o, ĉu pro la kirl'a'j ond'o'j de preter'vetur'ant'a gigant'a kest'o, aŭ tial, ke oni ne ten'is sufiĉ'e fleks'ebl'e la kapt'o'ŝnur'eg'o'j'n dum la tajd'o'ŝanĝ'o — la farb'ant'o ek'flug'as sur si'a mort'o'balanc'il'o for de la ŝel'o. Ĉar li nun prefer'as sav'i si'a'n viv'o'n anstataŭ la farb'sitel'o'n, kompren'ebl'e la farb'sitel'o renvers'iĝ'as kaj la bunt'a farb'o'sup'o flu'as sur la ŝel'o mal'supr'e'n. Est'as ver'e, la sitel'o est'as sav'it'a, kaj ankaŭ la vir'o, la sitel'o pend'is je ŝnur'eg'o kaj la vir'o ankoraŭ sufiĉ'e fru'e kapt'is ŝnur'eg'o'n. Sed la farb'o! Sed la farb'o! Sur Jorike oni pov'is post'kalkul'i krom la divers'a'j farb'prov'o'j ankoraŭ tut'e ekzakt'e ĉiu'j'n puŝ'o'j'n, kiu'j'n la bon'a ŝip'et'o tra'viv'is en la last'a'j dek jar'o'j. Super'farb'i tiu'j'n farb'el'verŝ'o'j'n, tio est'us disip'o. Est'is farb'o, kaj la cel'o delikat'sent'e kovr'i per farb'o la divers'a'j'n mal'bel'aĵ'o'j'n de Jorike, est'is ja plen'um'it'a per ĉiu puŝ'o. Est'is jam sen tio sufiĉ'e mult'e'kost'e, ĉar ne la tut'a farb'o rest'is en tiu'j okaz'o'j sur Jo rike, sed part'o mal'aper'is en la mar'o'n kaj ali'a part'o glu iĝ'is sur la pantalon'o de la ferdek'labor'ist'o, kie ĝi tut'e super'flu'is. Per tiu farb'it'a pantalon'o, kiu'n oni nun pov'as star'ig'i, sen ke ĝi fal'us, la okaz'aĵ'o tut'e ne est'as fin'it'a. Nun ankoraŭ sekv'os la kverel'o kun la Unu'a Oficir'o, kiu reprezent'as la opini'o'n, ke la farb'o pli valor'as ol la vir'o, ke la vir'o anstataŭ pens'i pri si'a mal'grav'a viv'o est'us dev'int'a pens'i unu'e pri la mult'valor'a farb'o. Ferdek'labor'ist'o'j'n li pov'us kolekt'i de sur la strat'pavim'o aŭ for'pren'i de sub pend'um'il'o, sed farb'o kost'as mon'o'n. Kaj la ŝip'estr'o de'nov'e terur'e spektakl'os al li, ĉar li pli'a'n foj'o'n ne sci'as, kio'n far'i rilat'e la farb'libr'o'n kaj ties rubrik'o “Aĉet'it'a'j farb'o'j” Oft'e tia inter'parol'ad'o — post kiam la kutim'a'j sakr'o'kanon'ad'o'j for'paf'is ĉi'a'n munici'o'n — fin'iĝ'as per tio, ke la sav'it'a ferdek'labor'ist'o postul'as si'a'n salajr'o'n, ŝtop'as la sak'o'n, ir'as trans la balustrad'o'n kaj dezir'as al la ŝip'o incendi'o'n* en la karb'o'hold'o'j, kiam ĝi trov'iĝ'os kvin'cent mejl'o'j'n for de la bord'o. Se hom'o frenez'as, oni tio'n oft'e jam rimark'as je la ekster'aĵ'o'j, je la aspekt'o de la vizaĝ'o, je la aranĝ'o de la vest'o'j. Ju pli hom'o frenez'as des pli okul'frap'e est'as li'a aspekt'o. Oni ne bon'e pov'as dir'i, ke Jorike est'is sam'a al prudent'a ŝip'o, al mens'e normal'a ŝip'o, aŭ eĉ nur simil'a al tia. Tio est'us ofend'o por ĉiu'j ali'a'j ŝip'o'j sur la sep mar'o'j. Ŝi'a aspekt'o tiel perfekt'e harmoni'is kun ŝi'a spirit'o, anim'o, karakter'o kaj kondut'o, ke oni tut'e prav'ig'it'e dev'is dub'i pri la mens'a san'ec'o de Jorike. Est'is ja ne nur la ekster'a vest'o, ne nur la kolor'o. Ĉio, kio vid'ebl'is de tiu boat'o, plen'e kaj sen'rezerv'e kongru'is kun la haŭt'o kaj la vizaĝ'o. La karg'o'mast'o'j star'is kiel magr'a'j branĉ'o'j zigzag'e en la aer'o. Se oni paf'us kugl'o'n en la kamen'tub'o'n laŭ'long'e, eĉ se est'us nur revolver'a kugl'o, ĝi neniam el'ir'us el la ali'a fin'aĵ'o. Sed fum'o preter'pas'as ja ankaŭ angul'o'j'n, ali'e Jorike neniam est'us pov'int'a fum'i. Tut'e cert'e ne el la kamen'tub'o. Kiu'n lig'o'n la pont'o hav'is al la ali'a'j ŝip'part'o'j, mi ne pov'is el'trov'i. Oni hav'is la impres'o'n, kvazaŭ la ŝip'o post la ek'vetur'o dev'us re'ven'i post hor'o por kun'pren'i la komand'o'pont'o'n, kiu rest'is haven'e; ĉar la ŝip'estr'o el si'a pozici'o ne pov'is rimark'i, ke la ŝip'o jam sur'voj'as dum hor'o. Kaj nur, se la stevard'o ir'us sur la pont'o'n por dir'i al la ŝip'estr'o, ke la manĝ'o en la oficir'a ĉambr'o pret'as, oni el'trov'us, ke la pont'o kun la ŝip'estr'o sur ĝi ne kun'vetur'is, sed ŝveb'as ie en la last'a haven'o aŭ kroĉ'iĝ'is al io.

Kiam mi nun sid'is sur la mur'o, tiel diligent'e kapt'ant'a fiŝ'o'j'n kaj vid'is Jorike, jen mi rid'is, jen mi tiel laŭt'e kaj tiel monstr'e rid'is, ke la bon'a Jorike subit'e ek'tim'is kaj retro'glit'is du'on'o'n de ŝip'long'o. Ŝi ne vol'is kaj ne vol'is en'ir'i la akv'o'n. Ŝi tiel grat'is kaj skrap'is la kaj'o'n, ke hund'o bedaŭr'us, ke oni sincer'e ek'kompat'is la plor'ind'a'n onkl'in'o'n, kiu'n oni ĝust'e nun de'nov'e vol'is el'pel'i en la kruel'a'n mond'o'n de sovaĝ'a'j potenc'o'j kaj element'o'j.

Sed neni'u sent'is kompat'o'n al ŝi. Mi aŭd'is la knar'o'j'n kaj ŝrik'o'j'n de la vinĉ'o kaj la pelmel'a'n kur'ad'o'n kaj sci'is, ke ili nun ĝis'fund'e tra'draŝ'os kaj malic'e hejt'os la onkl'in'o'n, kaj tiam ŝi tamen dev'os danc'i. Kio'n sol'a dam'o fin'fin'e pov'as far'i daŭr'e kontraŭ tiom da krud'a'j pugn'o'j? Ŝi pov'as grat'i kaj mord'i, sed ŝi dev'as el'ven'i de mal'antaŭ la bar'il'o kaj kun'ir'i al la danc'o*, ĉu ŝi inklin'as al tio, aŭ ne. Se tia prud'a dam'o post'e nur aŭd'as la muzik'o'n, ŝi est'as la plej sovaĝ'a el ĉiu'j. Tiel cert'e est'is ankaŭ ĉe Jorike. Feliĉ'e en'ir'int'e la akv'o'n ŝi kur'os kiel jun'a diabl'in'o, por ven'i kiel ebl'e plej rapid'e en ali'a'n haven'o'n, kie ŝi pov'as ripoz'i kaj sonĝ'i pri pas'int'a'j temp'o'j, kiam oni ne tiom mult'e pel'is ŝi'n kiel en ni'a'j hast'a'j tag'o'j. Ŝi ja ne plu est'as infan'o kaj jam iom pez'a je la naĝ'il'o'j. Se ŝi ne est'us tiel dik'e vest'it'a, ŝi cert'e ex frost'o'trem'us en la frid'a akv'o, ĉar la sang'o ne plu tiel jun'ec'e kur'as en la vejn'o'j kiel tiam, kiam ŝi rigard'is la bon'ven'ig'a'j'n solen'aĵ'o'j'n, aranĝ'it'a'j'n de Kleopatr'a* je la honor'o de Antonio.

Ĉapitr'o 20*

Laŭ la aspekt'o de ŝip'o oni pov'as preciz'e juĝ'i, kiel oni nutr'as kaj trakt'as la mar'ist'ar'o'n, se oni flar'is antaŭ'e dum kelk'a temp'o sal'a'n akv'o'n. Jen iu'j serioz'e imag'as kompren'i i'o'n pri la mar'o, pri ŝip'o'j kaj mar'ist'o'j, se ili vetur'is dek'du foj'o'j'n sur pasaĝer'a ŝip'o, ebl'e eĉ en ŝtat'a kajut'o, trans ocean'o'j'n. Sed pasaĝer'o nek lern'as i'o'n pri la mar'o nek pri ŝip'o'j, kaj eĉ mult'e mal'pli pri la viv'o de la mar'ist'ar'o. La stevard'o'j ne est'as membr'o'j de la mar'ist'ar'o, kaj ankaŭ la oficir'o'j ne est'as membr'o'j de la mar'ist'ar'o. La unu'a'j est'as nur kelner'o'j kaj dom'serv'ist'o'j, kaj la du'a'j nur oficir'o'j kun la rajt'o je pensi'o.

La ŝip'estr'o komand'as la ŝip'o'n, sed li ne kon'as ĝi'n. Tiu, kiu rajd'as sur kamel'o kaj dir'as la lok'o'n, kie'n li vol'as rajd'i, sci'as neni'o'n pri la kamel'o. Nur la kamel'pel'ist'o kon'as la kamel'o'n, al li la kamel'o parol'as, kaj li parol'as al la kamel'o. Nur li kon'as ties zorg'o'j'n kaj prefer'o'j'n kaj dezir'o'j'n.

Tiel est'as ankaŭ pri ŝip'o. La ŝip'estr'o est'as la komand'ant'o, la super'ul'o, kiu ĉio'n vol'as hav'i ali'e ol la ŝip'o. Li'n la ŝip'o hat'as, tiel kiel ĉiu'j super'ul'o'j kaj komand'ant'o'j est'as hat'at'a'j. Se komand'ant'o'j ver'e iam est'as am'at'a'j, aŭ se oni dir'as, ke ili est'as am'at'a'j, jen oni nur tial am'as ili'n, ĉar tiel oni plej bon'e pov'as el'ten'i ili'n kaj ili'a'j'n kapric'o'j'n. Sed est'as la mar'ist'ar'o, kiu am'as la ŝip'o'n. La mar'ist'o'j est'as la aŭtentik'a'j kaj efektiv'a'j kamarad'o'j de la ŝip'o. Ili polur'ad'as la ŝip'o'n, ili kares'as ĝi'n, ili ĝi'n kis'as. La ŝip'an'ar'o oft'e ne hav'as ali'a'n hejm'o'n ol la ŝip'o; la komand'ant'o hav'as bel'a'n dom'o'n, ie inter kamp'o'j, li hav'as si'a'n edz'in'o'n, li hav'as si'a'j'n infan'o'j'n. Ankaŭ kelk'a'j mar'ist'o'j hav'as edz'in'o'n kaj infan'o'j'n, sed ili'a labor'o por la ŝip'o kaj sur la ŝip'o est'as tiel streĉ'a kaj lac'ig'a, ke ili pov'as pens'i nur pri la ŝip'o kaj tut'e forges'as la hejm'a'n famili'o'n, ĉar ili ne hav'as temp'o'n por pens'i pri la hejm'o. Se ili vol'us komenc'i pens'i pri hejm'e, ili tuj ek'dorm'us pro tro'a lac'iĝ'o.

La ŝip'o tre bon'e sci'as, ke ĝi ne pov'us vetur'i eĉ metr'o'n, se la ŝip'an'ar'o ne est'us. Sen ŝip'estr'o ŝip'o pov'as ve tur'i, sen ŝip'an'ar'o ne. La ŝip'estr'o eĉ ne pov'us nutr'i la ŝip'o'n, ĉar li ne kompren'as kiel sur'ĵet'i karb'o'j'n, por ke la fajr'o'j ne esting'iĝ'u kaj tamen don'u tiom grand'a'n varm'eg'o'n, kiom ebl'as, sen est'ig'i per tio digest'a'j'n perturb'o'j'n.

Kun la ŝip'an'ar'o la ŝip'o inter'parol'as, kun la ŝip'estr'o kaj la oficir'o'j neniam.

Al la ŝip'an'ar'o la ŝip'o rakont'as fabel'o'j'n kaj bel'eg'a'j'n histori'o'j'n. Ĉiu'j'n mi'a'j'n mar'rakont'o'j'n la ŝip'o'j rakont'is al mi, kaj ne hom'o'j. La ŝip'o ankaŭ volont'e las'as rakont'i i'o'n al si de la ŝip'an'ar'o. Mi aŭd'is ŝip'o'j'n rid'i kaj sub'rid'i, kiam la ŝip'an'ar'o dimanĉ'e post'tag'mez'e sid'is sur la fer dek'o kaj inter'ŝanĝ'is sprit'aĵ'o'j'n. Mi vid'is plor'i ŝip'o'j'n, kiam mal'gaj'a'j rakont'o'j est'is inter'ŝanĝ'at'a'j. Kaj mi vid'is amar'e plor'singult'i ŝip'o'n, ĉar ĝi sci'is, ke ĝi sink'os en la sekv'ont'a vetur'o. Ĝi efektiv'e neniam re'ven'is kaj pli post'e trov'iĝ'is en la Lloyds*-list'o “Mal'aper'int'a”.

Ŝip'o ĉiam est'as sur la flank'o de la ŝip'an'ar'o, neniam flank'e de la ŝip'estr'o. La ŝip'estr'o labor'as ne por la ŝip'o, li labor'as por la kompani'o. La ŝip'an'ar'o oft'e eĉ ne sci'as, al kiu kompani'o la ŝip'o aparten'as; ĝi ne cerb'um'as pri tio, ĝi zorg'as nur pri tio, kio koncern'as la ŝip'o'n mem. Se la ŝip'an'ar'o mal'kontent'as aŭ ribel'as, la ŝip'o tuj kun'ribel'as. Strik'romp'ant'o'j'n la ŝip'o mal'am'as pli ol la fund'o'n de la mar'o; kaj mi kon'is ŝip'o'n, kiu kun tut'a greg'o da strik'romp'ant'o'j, ankoraŭ preskaŭ en vid'distanc'o de bord'o, glat'e al'fund'iĝ'is. Neni'u re'ven'is, la ŝip'o prefer'e mem sink'is profund'e'n, ol las'i si'n fingr'um'i de strik'romp'ant'o'j. Jes, sinjor'o.

Se la ŝip'an'ar'o est'as mal'bon'e nutr'at'a aŭ mal'bon'e traktat'a, la ŝip'o tuj al'iĝ'as al la parti'o de la ŝip'an'ar'o kaj tiel laŭt'e el'kri'as en ĉiu haven'o la ver'o'n, ke la ŝip'estr'o dev'as ferm'ten'i la orel'o'j'n kaj sufiĉ'e oft'e haven'komision'o est'as pel'at'a el la dorm'o kaj ne pli fru'e re'trov'as trankvil'o'n, ĝis ĝi entrepren'is enket'o'n. Mi est'as tre cert'a, ke oni opini'as mi'n tut'e manĝ'avid'a ul'o. Sed por mar'ist'o'j la manĝ'o est'as ja la sol'a afer'o, pri kio ili pov'as okup'iĝ'i, krom pri la ŝip'o. Ali'a'j'n ĝoj'o'j'n ili ne hav'as, kaj streĉ'a labor'o kaŭz'as fort'a'n apetit'o'n. La manĝ'o est'as grav'a part'o de ili'a salajr'o.

Sed sur Jorike, tiel, kiel ĝi sufiĉ'e laŭt'e el'kri'is, oni dis'don'is la plej mizer'a'n manĝ'aĉ'o'n al la ŝip'an'ar'o, kiu'n avar'a kompani'o kaj ŝip'estr'o, kiu dev'as hav'ig'i al si krom'a'j'n en'spez'o'j'n, iel pov'as aranĝ'i por ĝust'e ankoraŭ viv'ten'i la ŝip'an'ar'o'n. Kiu'j'n ec'o'j'n la ŝip'estr'o mem hav'is, tio'n Jorike rivel'is al ĉiu, kiu kompren'as la lingv'o'n de ŝip'o. Li volont'e drink'is, sed nur bon'a'j'n mark'o'j'n, li volont'e manĝ'is, sed nur bon'a'j'n gust'aĵ'o'j'n, li ŝtel'is ĉie, kie ebl'is ŝtel'i; li far'is flank'a'j'n negoc'o'j'n, kun ĉiu, kun kiu ebl'is, kaj je kies ajn kost'o'j. Ĉio ceter'a tre indiferent'is al li, kaj person'e li nur mal'oft'e molest'is la ŝip'an'ar'o'n. Li molest'is ĝi'n ĉirkaŭ'voj'e per'e de la oficir'o'j kaj inĝenier'o'j. Tiu'j inĝenier'o'j, sur ŝip'o'j ne frenez'a'j, sed normal'a'j, eĉ kiel lubrik'ist'o'j ne pov'us labor'i.

Kiel ebl'is nur, ke Jorike ricev'is kaj pov'is ten'i ŝip'an'ar'o'n? Kiel ebl'is, ke ŝi pov'is el'vetur'i el hispan'a haven'o, el tiu ben'it'a land'o de sun'bril'o kaj liber'o, kun komplet'a ŝip'an'ar'o? Kaŝ'iĝ'is sekret'o en tio. Ĉu ŝi ebl'e eĉ est'as . . . ? Sed ebl'e jes. Ebl'e ŝi ver'e est'as mort'ul'a ŝip'o. Jen! Fin'fin'e la enigm'o solv'iĝ'is. Mort'ul'a ŝip'o. Mil sakr'o'j'n! Ho, paser'a'j vost'o'j kaj fiŝ'a'j naĝ'il'o'j! Jes ja, ŝi est'as mort'ul'a ŝip'o.

Ke mi ne tuj en la unu'a sekund'o rimark'is tio'n! Mi simpl'e dorm'em'is.

Ver'e, jen neni'u dub'o plu ebl'as. Sed tie ankaŭ io ali'a est'is percept'ebl'a, tiel, ke ŝi ebl'e tamen ne est'is tio. Jen sekret'o kaŝ'iĝ'as. Mi'n tuj grat'u urs'o el la nord'a polus'o sur la post'aĵ'o, se mi ne el'trov'os, pri kio tem'as ĉe tiu kest'o.

Jorike nun fin'e tamen decid'is ek'ir'i, liber'vol'e kaj sen kverel'o'j. Mi sub'taks'is ŝi'n. Ŝi tim'is la akv'o'n pro bon'a'j kial'o'j. La ŝip'estr'o est'is azen'o, jes, sinjor'o. Jorike mult'e pli prudent'is ol la ŝip'estr'o. Ŝi tut'e ne bezon'is kapitan'o'n, tio'n mi nun vid'is. Ŝi est'is bon'a old'a pur'ras'a ĉeval'o, kiu'n oni dev'as las'i ir'i liber'e, se ĝi ir'u la ĝust'a'n voj'o'n. Kap'i tan'o dev'as nur antaŭ'met'i sub'stamp'it'a'n kaj sub'skrib'it'a'n atest'o'n, ke li sukces'e tra'pas'is ekzamen'o'n, kaj tuj oni konfid'as kest'o'n al li, kaj al'don'e eĉ tia'n delikat'a'n, kia'n Jorike. Don'u al spert'a ferdek'labor'ist'o la salajr'o'n de ŝip'estr'o, kaj li pli bon'e konduk'os Jorike trans la grand'a'n ran'o'lag'o'n* ol koncesi'it'a kapitan'o, kiu far'as neni'o'n ali'a'n ol ĉirkaŭ'promen'i la tut'a'n tag'o'n kaj medit'i pri tio, kiel kaj kie pri'tranĉ'i eĉ iom pli la kost'o'j'n por la ŝip'an'ar'o, por el'vring'i por la kompani'o kaj por si'a poŝ'o eĉ pli'a'n kvin'cend'o'n.

La flu'o kaj la vent'o direkt'is si'n kontraŭ'e al Jorike, kontraŭ'e al tiu voj'o, kiu'n la ŝip'estr'o prov'is trud'i al ŝi. Al tia delikat'a in'o oni ne trud'u kiel kaj kie'n ir'i, tiel ŝi pov'as nur de'voj'iĝ'i. La pilot'o ne est'is riproĉ'ebl'a. La pilot'o bon'e kon'as si'a'n haven'o'n, sed li ne kon'as la ŝip'o'n. Sed tiu ŝip'estr'o eĉ mult'e mal'pli kon'is la ŝip'o'n.

Ŝi ramp'is knar'ant'e laŭ'long'e de la kaj'o, kaj mi dev'is nun supr'e'n'tir'i la krur'o'j'n, ĉar ali'e ŝi est'us kun'pren'int'a ili'n, kaj tiom mult'e mi ne avid'is send'i mi'a'j'n krur'o'j'n al Maroko, dum mi rest'as en Barcelono.

Pob'e ŝi barakt'is per la kirl'a naĝ'il'o, kaj ĉi tie je la flank'o'j ŝi sput'is kaj pis'is tiel frenez'e, kvazaŭ ĝi drink'us mi ne sci'as kiom, kaj kvazaŭ ŝi hav'us mi ne sci'as kiom da problem'o'j por sur'voj'iĝ'i sen kun'pren'i la lantern'fost'o'j'n. Fin'fin'e la ŝip'estr'o sukces'is de'iĝ'i de la kaj'o. Sed mi hav'as la konvink'o'n, ke est'is Jorike mem, kiu komenc'is akcept'i, ke ŝi nun dev'as zorg'i pri si, se ŝi vol'as el'ven'i kun san'a haŭt'o. Ebl'e ŝi ankaŭ vol'is ŝpar'i kelk'a'j'n sitel'o'j'n da farb'o por si'a posed'ant'o.

Ju pli ŝi proksim'iĝ'is des pli ne'toler'ebl'a far'iĝ'is ŝi'a aspekt'o. Kaj la pens'o ven'is en mi'a'n kap'o'n, ke eĉ, se la ekzekut'ist'o nun ĉas'us mi'n kun mal'ferm'a maŝ'o kaj mi pov'us eskap'i li'n nur per la dung'iĝ'o sur Jorike, mi prefer'us la maŝ'o'n kaj dir'us al la ekzekut'ist'o: “Kar'a amik'o, for'konduk'u mi'n kaj sufiĉ'e rapid'e, por ke mi est'u sav'it'a de tiu najl'o'kest'o.” Mi ja nun vid'is i'o'n, kio mult'e pli terur'is ol ĉio, kio'n mi iam vid'is en tiu rilat'o.

Ĉapitr'o 21

Sur la antaŭ'ferdek'o star'is la vaĉ'an'ar'o'j, kiu'j hav'is liber'a'n temp'o'n kaj rigard'is trans la balustrad'o'n al la kaj'o, por ankoraŭ per la okul'o'j avid'e en'suĉ'i de la firm'a ter'o ĉio'n, kio'n ili pov'is kapt'i en tiu'j last'a'j moment'o'j. Sufiĉ'e oft'e en mi'a viv'o mi vid'is ĉifon'ul'a'j'n, ruin'iĝ'int'a'j'n, anim'e detru'it'a'j'n, kot'ŝmir'it'a'j'n, de pedik'o'j kaj absces'o'j kovr'it'a'j'n mar'ist'o'j'n, en azi'a'j kaj sud'amerik'a'j haven'o'j, pli ol abund'e kaj en plej'a perfekt'o, sed, ke mi vid'is kiam ajn tia'n ŝip'an'ar'o'n kaj eĉ tia'n, kia post plur'tag'a serĉ'a vag'ad'o ne est'is ĵet'it'a sur la bord'o'n post ŝip'romp'o, sed trov'iĝ'ant'a sur el'vetur'ant'a vapor'ŝip'o, mi ne pov'is memor'i. Ke io tia ebl'us, mi ne supoz'is. Mi cert'e ne aspekt'is elegant'a, kaj por dir'i la ver'o'n, laŭ aspekt'o mi mult'e pli proksim'is al tramp'o ol al ne'ĉifon'ul'o. Sed kompar'e kun tiu ĉi ŝip'an'ar'o mi aspekt'is kiel la ŝejk'o de ĥor'o'knab'in'o ĉe la Ziegfeld Follies en Nov-Jork'o. Tio ne est'is mort'ul'a ŝip'o. Di'o pardon'u al mi tiu'n pek'o'n; ili est'is ja mar'rab'ist'o'j antaŭ la unu'a pred'o; pirat'o'j* persekut'at'a'j jam ses monat'o'j'n de la milit'ŝip'o'j de ĉiu'j naci'o'j; bukanieroj*, kiu'j tiel profund'e fal'is, ke ili ne vid'is ali'a'n el'ir'o'n ol atak'i kaj el'rab'i ĉin'a'j'n legom'ĵonk'o'j'n sur la mar'o.

Sankt'a mar'serpent'o, kiom ĉifon'ul'a'j ili est'is, kiel kot'a'j ili est'is! Unu el ili ne sur'hav'is ĉap'o'n, ĉar li posed'is nek ĉapel'o'n nek ĉap'o'n, sed volv'is pec'o'n de verd'a sub'jup'o kvazaŭ turban'o'n ĉirkaŭ la kap'o'n. Ali'a sur'hav'is, sinjor'o'j, ne, tio'n vi ne kred'os, sed mi ja tuj kiel hejt'ist'o sur sav'boat'o est'u dung'it'a, se ne est'as la ver'o, unu el ili sur'hav'is eĉ cilindr'a'n ĉapel'o'n*. Imag'u tio'n, mar'ist'o kun cilindr'a ĉapel'o. Ĉu la mond'o i'o'n tia'n iam tra'viv'is? Ebl'e li est'is ankoraŭ kamen'tub'ist'o du'on'o'n de hor'o antaŭ la el'vetur'o. Aŭ li pur'ig'is tie sur la kest'o la kamen'tub'o'n. Ebl'e special'a ordon'o est'is sur Jorike, ke la kamen'tub'o bala'end'as nur kun cilindr'a ĉapel'o. Simil'a'j'n kurioz'a'j'n ordon'o'j'n mi spert'is sur ŝip'o'j. Sed Jorike ne aparten'is al la ŝip'o'j, kie oni en'konduk'as kurioz'a'j'n ordon'o'j'n; Jorike est'is ŝip'o, kie oni hav'as sufiĉ'e da labor'o kun tiu'j ordon'o'j, kiu'j ekzist'as mil jar'o'j'n, por ke la kest'o funkci'u. Ne, tiu cilindr'a ĉapel'o est'is uz'at'a nur tial, ĉar la vir'o ne hav'is ali'a'n kap'kovr'il'o'n, kaj se li hav'us iu'n, li vid'ebl'e posed'is sufiĉ'e da estetik'a sent'o, por ne bon'e pov'i vest'i si'n per teler'ĉap'o, pro la frak'veŝt'o, kiu'n li port'is sur la korp'o. Ŝajn'is eĉ ne tut'e eksklud'ebl'e, ke li for'fuĝ'is de si'a propr'a edz'iĝ'fest'o en tiu fatal'a moment'o, kiam la serioz'o ek'is, kaj ĉar li ne trov'is ali'a'n rifuĝ'ej'o'n for de la meger'o'j, ĉe la kulmin'o de la danĝer'o ek'kapt'is la Jorike, kie oni bon'ven'ig'is li'n per brak'um'o'j. Ĉi tie neni'u el la meger'o'j serĉ'is li'n, cert'e ne iu'n, kiu for'kur'is kiel lepor'o de la fianĉ'in'o en frak'o kaj kun cilindr'a ĉapel'o.

Se mi est'us sci'int'a, ke ili ver'e est'as mar'rab'ist'o'j, mi est'us pet'int'a ili'n sur'genu'e, ke ili kun'pren'u mi'n al glor'o kaj or'o. Sed se oni ne hav'as sub'mar'ŝip'o'n, mar'rab'ad'o en la nun'a temp'o ne plu valor'as la pen'o'n.

Ne, ĉar ili ne est'as mar'rab'ist'o'j, do prefer'e la ekzekut'ist'o'n, ol est'i dev'ig'it'a vetur'i sur Jorike. La ŝip'o, kiu pov'us for'log'i mi'n de la sun'plen'a Hispanio, dev'us est'i ŝip'o almenaŭ du'obl'e pli bon'a ol la Tuscaloosa. Ho ve, kiom long'a temp'o pas'is. Ĉu ŝi ankoraŭ est'as hejm'e en Nov-Orlean'o? Nov-Orlean'o, Jackson Square, Levee kaj aĥ . . . nu, mi foj'e sur'pik'u de'nov'e sang'o'kolbas'o'n; tuj post la preter'pas'o de la bunt'a kest'o, mi ja ebl'e kapt'os du'funt'a'n. Se ne, est'os sam'e bon'e, tiu'kaz'e mi esplor'os, kio'n la nudel'sup'o far'as, aŭ mi demand'os, kio'n ili vesper'manĝ'os sur la nederlanda ŝip'o tie trans'e.

Kiel limak'o, kiu tro mult'e manĝ'is, sed tamen dev'as trejn'i si'n por la sekv'ont'a vet'kur'ad'o de limak'o'j, tiel Jorike preter'ir'is.

Kiam la kap'o'j de la ĝangal'o'bandit'o'j est'is preciz'e super mi, unu el ili vok'is mal'supr'e'n: “Hey, ain’t ye sailor*?”

“Yesser.”

“Want a ĝop*?” Pri si'a angl'a lingv'o li ne rajt'as fier'i, sed por intim'a'j famili'a'j rilat'o'j ĝi sufiĉ'as.

Ĉu mi vol'as hav'i labor'o'n? Aj, griz'a urs'o lud'ant'a la orgen'o'n, li ja ne ebl'e serioz'e dir'is tio'n? Ĉu mi vol'as hav'i labor'o'n? Nun mi sid'as en la kapt'il'o. Jen la demand'o, kiu'n mi pli tim'is ol la trombon'o'n de la arki'anĝel'o Mikael'o en la Re'lev'iĝ'a tag'o. Kutim'e oni ja mem dev'as pet'i pro labor'o. Tio est'as etern'a ne'ŝanĝ'ebl'a leĝ'o, de kiam labor'ist'o'j ekzist'as jam. Kaj mi neniam ir'is por demand'i, ĉiam pro la tim'o, ke iam iu dir'us, ke jes.

Kiel ĉiu'j mar'ist'o'j, tiel ankaŭ mi est'as superstiĉ'a. Sur ŝip'o kaj sur'mar'e oni de'pend'as de hazard'o'j kaj do ankaŭ de superstiĉ'o'j*, ali'kaz'e oni ne el'ten'us tio'n kaj frenez'iĝ'us. Kaj est'as tiu superstiĉ'o, kiu dev'ig'as dir'i mi'n “jes”, se iu demand'as mi'n, ĉu mi vol'as hav'i labor'o'n. Se mi dir'us, ke ne, mi for'ĵur'us mi'a'n feliĉ'o'n, neniam de'nov'e en mi'a viv'o pov'us dung'iĝ'i sur ŝip'o kaj plej mal'ver'ŝajn'e tiam, kiam mi nepr'e bezon'us iu'n. Kelk'foj'e oni kun sukces'o rakont'as histori'o'n, sed kelk'foj'e oni ne sukces'as, kaj la vir'o kri'as: “Polic'o'n! Tromp'ist'o!” Se tiu'kaz'e oni ne tuj hav'as ŝip'o'n je si'a dispon'o, la polic'o kred'as al la vir'o, kiu ne hav'as humur'o'n kaj ide'o'j'n.

Tiu ĉi superstiĉ'o jam kelk'foj'e far'is malic'a'j'n petol'aĵ'o'j'n al mi kaj puŝ'is mi'n en labor'okup'o'j'n, pri kiu'j mi neniam supoz'us, ke tia'j efektiv'e est'as en la mond'o. Ĝi est'is la kaŭz'o de tio, ke mi far'iĝ'is tomb'ist'o'help'ant'o en Guaya quil en Ekvadoro, kaj ke mi dev'is help'i vend'i en jar'foir'o en Irlando per mi'a'j propr'a'j man'o'j unu split'o'n post la ali'a de la kruc'o, sur kiu ni'a Sinjor'o kaj Sav'ant'o Jesuo Krist'o el'spir'is si'a'n last'a'n sur'ter'a'n suspir'o'n. Ĉiu split'o kost'is du'on'o'n de kron'o, kaj la lupe'o, kiu'n la hom'o'j al don'e dev'is aĉet'i por ankaŭ pov'i vid'i la split'o'n, kost'is pli'a'n kron'du'on'o'n. Al tia labor'okup'o, kiu'n oni cert'e ne al'kalkul'os al mi'a'j merit'o'j, oni ja ven'as pro superstiĉ'o. De kiam tio traf'is mi'n en Irlando, mi ne plu zorg'is est'i obe'em'a kaj bon'a hom'o, ĉar mi sci'is, ke mi nun for'lud'is jam mi'a'n futur'o'n. Est'is ja ne pro tio, ke mi help'is vend'i la split'o'j'n. Ne, tio ne est'is tiom fi'a, tio'n oni ebl'e al'kalkul'us eĉ al mi'a'j merit'o'j. Mult'e pli kondamn'ind'e est'is, ke mi help'is al la komerc'ist'o en hotel'ĉambr'o tranĉ'i la split'o'j'n el antikv'a kest'o'kovr'il'o. Sed ankaŭ tio ankoraŭ ne est'us tiel ne'pardon'ebl'a, se mi nur ne est'us ĵur'int'a antaŭ la hom'o'j je mi'a anim'o, ke mi mem kun'port'is la split'o'j'n el Palestino, kie old'a arab'o konvert'iĝ'int'a al la krist'an'ism'o, en kies famili'a posed'o la split'o'j dum ok'cent jar'o'j trov'iĝ'is, konfid'is ili'n al mi kun la solen'a cert'ig'o, ke Di'o en'sonĝ'e aper'is al li kaj ordon'is li'n, ke tiu'j ĉi split'o'j trov'u la voj'o'n nur al Irlando kaj al neni'u ali'a lok'o. La dokument'o'j'n arab'liter'e skrib'it'a'j'n ni pov'is montr'i kaj ankaŭ traduk'o'n en la angl'a'n, kiu el'dir'is, ke en la dokument'o ver'e tio est'as skrib'it'a, kio'n ni rakont'is ĉe la jar'foir'o. Tia'j petol'aĵ'o'j pov'as traf'i superstiĉ'a'n hom'o'n, jes, sinjor'o.

Se ni almenaŭ est'us send'int'a'j la en'spez'it'a'n mon'o'n al monaĥ'ej'o aŭ al la pap'o! Ankaŭ tiu'kaz'e ne est'us tiom mal'bon'e kaj mi pov'us hav'i la esper'o'n, ke oni pardon'os al mi. Sed ni el'spez'is la mon'o'n por ni mem, kaj mi zorg'is tre atent'e pri tio, ke mi ricev'u la ĝust'a'j'n procent'o'j'n kaj tantiem'o'j'n. Sed neniel mi est'is tromp'ant'o, mi est'is nur viktim'o de la superstiĉ'o, de mi'a superstiĉ'o, ĉar la bon'a'j hom'o'j ja kred'is al mi. Tiu'j ne est'is superstiĉ'a'j.

Ĉapitr'o 22

Tiel do okaz'is tut'e natur'e, ke mi dir'is “jes”, kiam oni demand'is mi'n, ĉu mi vol'as hav'i labor'o'n. Io en mi dev'ig'is mi'n dir'i, ke jes, kaj mi ne pov'is eskap'i tiu'n trud'o'n. Mi cert'as, ke mi pal'iĝ'is pro mort'o'tim'o, ĉar mi dev'is ir'i sur tiu'n kest'o'n.

“Ĉu A.B.*?” la vir'o demand'is. Mi hav'as feliĉ'o'n, jen la sav'o. Ili bezon'is iu'n A.B., kaj mi ne est'is A.B... Mi nun prudent'e de'ten'is mi'n dir'i: “Plain”, ĉar okaz'e de bezon'o ferdek'labor'ist'o pov'as star'i ankaŭ ĉe la direkt'il'o, precip'e tiam, kiam la veter'o trankvil'as kaj grand'a'j kurs'ŝanĝ'o'j ne neces'as.

Tial mi respond'is: “Ne, sinjor'o, ne A.B. Black gang. Nigr'a band'o.”

“Fajn'e!” la vir'o kri'is mal'supr'e'n. “Jen tio, kio'n ni bezon'as. Rapid'u, hop, sur'salt'u.”

Nun ĉio klar'iĝ'is al mi. Ili pren'is ĉiu'n, kiu'n ili kapt'is kaj de ĉie, kie ili pov'is kapt'i iu'n, ĉar tiom aŭ tiom da vir'o'j mank'is al ili. Se mi est'us dir'int'a: kuir'ist'o, aŭ se mi est'us vok'int'a: ĉarpent'ist'o aŭ ŝip'estr'o, ili ĉiam vok'us: “Hop, supr'e'n!” Jen io ne est'as en ord'o. Damn'e, ĉu ĝi tamen est'as..., ne, spit'e al ĉiu'j suspekt'ind'a'j cirkonstanc'o'j, Jorike ŝajn'e tamen ne est'is mort'ul'a ŝip'o.

Mi dev'is lud'i la last'a'j'n kart'o'j'n.

“Where’re ye bound? Kie'n vi vetur'as?”

“Kaj kie'n vi mem cel'as ir'i?”

Ili est'as ruz'ul'o'j. Jen for'kur'o ne ebl'as. Mi pov'as vok'i sud'a polus'o, ja, mi pov'as vok'i Ĝenevo, sen palpebr'um'o ili vok'os al mi: “Tie'n ni vetur'as.” Sed mi sci'is land'o'n, kie'n la kest'o ne risk'us vetur'i, kaj tiu est'is Angli'o. Tial mi dir'is: “Angli'o.”

“Vir'o, vi est'as feliĉ'ul'o!” kri'is la voĉ'o. “Ni hav'as karg'o'n por tie, pec'var'o'j'n por Liverpol'o. Tie vi pov'os mal'dung'iĝ'i.” Per tio ili perfid'is si'n. La unu nur'a land'o, kie mi ne pov'is mal'dung'iĝ'i, kaj ankaŭ ne ali'a mar'ist'o, kiu ne vetur'as sur angl'a ŝip'o, est'is Angli'o. Sed mi ne pov'is evit'i tiu'n respond'o'n rilat'e al Liverpol'o. Mi ja ne pov'is pruv'i al ili, ke ili mensog'as.

Ŝajn'as tiel rid'ind'e. Kompren'ebl'e neni'u pov'is dev'ig'i mi'n dung'iĝ'i sur iu ŝip'o, en neni'a kaz'o dum mi ankoraŭ star'is sur la firm'a ter'o, kie mi ne trov'iĝ'is sub la juĝ'a pov'o kaj la leĝ'a potenc'o de la ŝip'estr'o. Sed tiel ja ĉiam est'as: Se oni fart'as tro bon'e kaj tro feliĉ'e, tiam oni cel'as eĉ pli bon'a'n viv'o'n, eĉ se tiu dezir'o pri pli bon'a viv'o kaŝ'iĝ'us nur en tio, ke oni sopir'as ŝanĝ'o'n de la pejzaĝ'o kaj fleg'as kaj nutr'as la kviet'a'n etern'a'n esper'o'n, ke ĉiu ŝanĝ'o dev'as konduk'i al io pli bon'a. Mi supoz'as, ke de kiam Adamo enu'is en la paradiz'o, est'as la mal'ben'o de la hom'ar'o, ke oni neniam sent'as si'n perfekt'e feliĉ'a kaj tial ĉiam ĉas'as pli grand'a'n feliĉ'o'n. Se mi pens'as pri Angli'o kun ĝi'a etern'a nebul'o, kun ĝi'a etern'e mal'sek'a frid'a klimat'o, kun ĝi'a'j pel'a'j ĉas'ad'o'j kontraŭ fremd'ul'o'j, kun ĝi'a etern'e stult'e rid'et'ant'a kron'princ'o, kies mask'o glaci'iĝ'is de frost'o, kaj se mi kompar'as tio'n kun tiu liber'a kaj su'n plen'a land'o kaj kun ĝi'a'j afabl'a'j en'loĝ'ant'o'j kaj nun imag'as, ke mi ĉio'n ĉi for'las'u, mi'n ver'e kapt'as sent'o kvazaŭ mi vol'us mort'i.

Sed jen la fatal'o. Mi dir'is “jes”, kaj kiel bon'a mar'ist'o, kiu ne romp'as si'a'n promes'o'n, mi nun dev'is dung'iĝ'i sur tiu kest'o, kaj se ĝi vetur'us rekt'e al la mar'a fund'o; sur tiu ŝip'et'o, pri kiu mi mok'e rid'is, pri kiu mi laŭt'e kaj hurl'ant'e mok'rid'is, kiam mi unu'a'foj'e vid'is ĝi'n, sur kiu mi ne vol'is vetur'i eĉ tiu'kaz'e, se mi pov'us re'ten'i tiel la last'a'n spir'o'n. Ne kun tiu ŝip'o kaj ne kun tiu ŝip'an'ar'o! Jorike venĝ'is si'n pro tio, ke mi mok'e rid'is pri ĝi. Sed fakt'e mi merit'is tio'n, kial mi ir'is al la kaj'o kaj las'is mi'n vid'i de el'vetur'ant'a'j ŝip'o'j? Jen oni ten'u flank'e la naz'o'n. El'vetur'ant'a'j ŝip'o'j tut'e ne koncern'u ni'n, se ne est'as la ni'a'j, oni las'u ili'n en pac'o kaj ne prov'u post'kraĉ'i ili'n. Tio ĉiam fatal'as. Tio'n ili ne pov'as el'ten'i.

Mar'ist'o ne sonĝ'u pri fiŝ'o'j, kaj li ne pens'u pri fiŝ'o'j, tio ne est'as bon'a.* Kaj mi ir'is ĉi tie'n kaj vol'is eĉ kapt'i kelk'a'j'n. Ĉiu fiŝ'o aŭ ties patr'in'o jam frand'is pec'et'o'n de dron'int'a mar'ist'o, tial mar'ist'o ten'u si'n for de fiŝ'o'j. Se mar'ist'o vol'as manĝ'i fiŝ'o'j'n, li aĉet'u ili'n de honest'a fiŝ'ist'o. Kapt'i fiŝ'o'j'n est'as ties negoc'o, al li ili ne malic'as; se fiŝ'ist'o sonĝ'as pri fiŝ'o'j, tio signif'as mon'o'n.

Mi paf'is la last'a'n demand'o'n, kiu ebl'is: “Kia'n mon'o'n vi pag'as?”

“Angl'a'n mon'o'n.”

“Kia la manĝ'o est'as?”

“Abund'a.” Nun mi sid'is en la kapt'il'o. Por el'ir'i ne rest'is eĉ fend'et'o. Por mi'a konscienc'o ne rest'is eĉ unu kial'o por re'pren'i mi'a'n jes'o'n.

Ili ĵet'is ŝnur'eg'o'n al mi, mi kapt'is la ŝnur'eg'o'n, sving'is mi'a'j'n krur'o'j'n antaŭ'e'n al la ŝip'o kaj dum ili tir'is sur la ferdek'o'n la ŝnur'eg'o'n, mi grimp'is laŭ la ŝip'ŝel'o supr'e'n kaj salt'is trans la balustrad'o'n.

Kiam mi star'is ferdek'e, Jorike strang'e rapid'e ating'is si'a'n plen'a'n rapid'ec'o'n, kaj dum'e mi kares'is per mi'a'j okul'o'j la mal'aper'ant'a'n Hispanion, mi hav'is la sent'o'n, ke mi nun tra'paŝ'is tra tiu grand'a pord'eg'o, super kiu leg'ebl'as la fatal'a'j vort'o'j:

Ĉapitr'o 23

Nun mi rigard'is de proksim'e la ŝark'kapt'ist'o'j'n. La impres'o, kiu'n mi ricev'is jam de ekster'e, neniel pli bon'iĝ'is. Ĝi eĉ ne pli mal'bon'iĝ'is, ĝi far'iĝ'is simpl'e neni'ig'a. Komenc'e mi kred'is, ke inter ili est'as kelk'a'j negr'o'j kaj arab'o'j. Sed nun mi rimark'is, ke ili nur tiel aspekt'is sub karb'o'polv'o kaj kot'o. La ferdek'labor'ist'o star'as ja nun'temp'e sur neni'u ŝip'o, kun la ebl'a escept'o de la rus'a'j bolŝevist'a'j ŝip'o'j, sur la sam'a rang'o'ŝtup'o kiel la ŝip'estr'o. Kaj efektiv'e, kie'n tio fin'fin'e konduk'us? Iu'n bel'a'n tag'o'n oni pov'us erar'i pri tio, kiu est'as kiu, kaj el'trov'i, ke la ferdek'labor'ist'o sam'e tiel inteligent'as kiel la ŝip'estr'o. Kelk'foj'e tio eĉ ne est'us pruv'o pri tio, ke la ferdek'labor'ist'o efektiv'e est'as inteligent'a.

Ĉi tie sen'dub'e eĉ inter la ferdek'labor'ist'o'j est'is rang'o'ŝtup'o'j. Jen est'is ferdek'labor'ist'o'j de la unu'a rang'o, ferdek'labor'ist'o'j de la du'a, de la tri'a kaj kvar'a rang'o. La du poŝ'o'ŝtel'ist'o'j, kiu'j tie star'is, ŝajn'e aparten'is al la kvin'a rang'o de la ferdek'labor'ist'o'j. Mi ne sci'as, kiu hom'a ras'o moment'e est'as la plej mal'civiliz'it'a. Tio ŝanĝ'iĝ'as ja en ĉiu jar'o, de'pend'e de tio, kiom valor'as aŭ sen'valor'as por ali'a'j la land'o, kie viv'as tiu hom'a ras'o. Sed tiu'j'n du ferdek'labor'ist'o'j'n la ne'civiliz'it'a ras'o ver'ŝajn'e eĉ ne pov'us util'ig'i por dis'bat'i kokos'o'j'n. Tiom da ferdek'labor'ist'o'j, ke ĉiu rang'o hav'u ĉi tie si'a'n laŭ'jur'a'n reprezent'ant'o'n, oni ne pov'is dung'i por Jorike. Sekv'e tiu'j de la unu'a, de la du'a, tri'a kaj kvar'a rang'o ne ĉe'est'is, kaj nur du de la kvin'a kaj tri de la ses'a rang'o. La reprezent'ant'o'j'n de la kvin'a rang'o mi pri'skrib'is, tiu'j'n de la ses'a mi ne pov'as pri'skrib'i, ĉar mi pov'as kompar'i ili'n kun neni'o ali'a, kio trov'ebl'as sur'ter'e. Kvankam ili sen'dub'e est'is original'ul'o'j, mi dev'as kontent'iĝ'i per tio, ke mi dir'as: ili est'is ind'a'j reprezent'ant'o'j kaj oni pov'is kred'i al ili sen legitim'aĵ'o'j, ke ili aparten'as al la ses'a rang'o.

“Boŭnan tagoŭn!” La gvid'ant'o de la poŝ'o'ŝtel'ist'o'j kaj foir'tromp'ist'o'j — halt, mi vol'is dir'i: la gvid'ant'o de la poŝ'o'ŝtel'ist'o'j kaj ĉeval'ŝakr'ist'o'j proksim'iĝ'is al mi. “Mi esdas la Du'a Inkŝeniero. Kaj tioŭ, kioŭ esdas miaŭ ne'j baroŭ, tioŭ esdas la dunkymen.” Kia angl'a! Mi cert'e dev'os traduk'i est'ont'e en pli bon'e leg'ebl'a'n lingv'o'n, por kompren'ebl'ig'i ĝi'n. Li vol'is inform'i mi'n, ke li est'as la Du'a Inĝenier'o kaj pro tio mi'a rekt'a ĉef'o, de kiam mi aparten'as al la nigr'a band'o, kaj li inform'is mi'n, ke la apud'star'ant'o est'as la donkeyman, ali'vort'e dir'it'e mi'a sub'oficir'o.

“Kaj mi,” tiel mi nun prezent'is mi'n mem, “mi est'as la Unu'a prezid'ant'o de la kompani'o, kiu posed'as tiu'n kest'o'n, kaj mi ven'is sur la ferdek'o'n por instru'i la rapid'a'n kur'o'n al vi.” Se la du kred'is, ke ili pov'as mistifik'i mi'n, ili por tio prefer'e serĉ'u ali'a'n, ne ĝust'e mi'n, kiu jam vetur'is kiel ŝip'o'knab'o, kiam la sam'aĝ'ul'o'j ankoraŭ lern'is la aboc'o'n. Kun tia vanil'o oni ne ven'u al mi, tiel ni trov'os tuj ek'de la unu'a vaĉ'o la ĝust'a'n ton'o'n inter ni kaj ne trink'os mult'e da spic'it'a ĉokolad'o kun'e.

Sed li ne kompren'is, kio'n mi dir'is; ĉar li plu parol'is: “Ir'u al la kajut'o'j kaj el'serĉ'u dorm'lok'o'n por vi.” Nun ver'e tuj la ŝind'o'j fal'os de mi'a tegment'o! Li ja ne ebl'e serioz'e parol'is kaj est'as efektiv'e la Du'a Inĝenier'o kaj mi'a super'ul'o, tiu eskap'it'a galer'sklav'o, ĉu? Kvazaŭ iu bat'is mi'a'n kap'o'n per klab'o, tiel mi nun ŝancel'iĝ'is al la antaŭ'ferdek'o, al mi'a kajut'o.

Kelk'a'j vir'o'j kuŝ'is pigr'e en si'a lit'benk'o. Kiam mi en'ven'is, ili rigard'is dorm'em'e al mi sen montr'i iu'n interes'o'n aŭ iu'n mir'o'n. Tia'j ne'atend'it'a'j re'freŝ'iĝ'o'j de la ŝip'an'ar'o ŝajn'e tro oft'e okaz'is, por ankoraŭ valor'i atent'o'n. Pli post'e mi iam aŭd'is, ke en dek'o'j de haven'o'j, en kiu'j Jo rike de temp'o al temp'o ĵet'is la ankr'o'n, ĉiam du aŭ tri vir'o'j atend'is bord'e, kiu'j pro tiu aŭ ali'a kaŭz'o ne pov'is labor'i sur ali'a ŝip'o aŭ nepr'e dev'is for'ir'i, ĉar la kaj'o'j far'iĝ'is tro ne'sekur'a'j, kaj nun ĉiu'tag'e preĝ'is: “Ho Di'o de la ŝip'o'j kaj anĝel'a'j arme'o'j, ig'u en'ven'i la bon'a'n old'a'n Jorike!” Sur Jorike ĉiam mank'is du aŭ tri vir'o'j, kaj mi cert'as, ke Jorike neniam en si'a tut'a long'a viv'o vetur'is kun komplet'a ŝip'an'ar'o. Oni dir'is pri Jorike ankaŭ pli'a'n malic'aĵ'o'n. Oni asert'is, ke la ŝip'estr'o jam mult'foj'e ir'is al la pend'um'il'o'j kaj ekzamen'is la pend'ig'it'o'j'n, ĉu ankoraŭ est'as fajr'er'o da viv'o en ili, tiel, ke ili hav'u ankoraŭ tiom da spir'o por pov'i flustr'i la jes'o'n por dung'iĝ'i sur Jorike. Tiu fi'fam'o malic'as, tio'n mi sci'as, sed ĝi ne est'as pren'it'a el la aer'o kaj ne suĉ'it'a el orel'a lob'o de kat'o. Mi demand'is pro vak'a lit'benk'o. Unu el la ul'o'j sign'is per la kap'o al supr'e trov'iĝ'ant'a lit'benk'o, kiu aspekt'is kiel lign'o'skatol'o. Mi demand'is, ĉu tie ebl'e iu mort'aĉ'is. La vir'o kap'jes'is kaj dir'is tiam: “La sub'a komod'o sam'e liber'as.” Tial mi pren'is la sub'a'n. La vir'o perd'is ĉiu'n interes'o'n pri mi kaj mi'a'j far'o'j.

En la lit'benk'o est'is nek matrac'o nek pajl'o'sak'o, nek kusen'o, nek kovr'il'o, nek lit'tuk'o. Tie est'is neni'o. Nur la nud'a verm'bor'it'a lign'o. Kaj eĉ de la lign'o oni ŝpar'is ĉiu'n mili'metr'o'n, kiu'n oni ankoraŭ pov'is ŝpar'i sen perd'i la prav'ig'o'n nom'i tiu'n kofr'o'n por hom'a'j ost'o'j ankoraŭ lit'benk'o kaj ne eventual'e ombrel'kofr'o. En ĉiu el la du lit'benk'o'j, kiu'j kuŝ'is trans'e de mi'a, unu el ili supr'e kaj la ali'a sub'e, kuŝ'is ĉifon'o'j kaj dis'ŝir'it'a'j mal'nov'a'j sak'o'j. Tiu'j est'is la matrac'o'j de la ŝip'an'o'j, kiu'j nun vaĉ'is aŭ pas'ig'is ferdek'e la temp'o'n. Kiel kusen'o'j ili hav'is mal'nov'a'j'n ŝnur'eg'o'j'n. Ke ebl'as dorm'i sur ŝnur'eg'o'j, do tamen ne est'as legend'o el pra'a temp'o. En la lit'benk'o, kiu trov'iĝ'is super la mi'a, en kiu do antaŭ'ne'long'e iu mizer'e mort'is, ebl'e nur hieraŭ, ne kuŝ'is ĉifon'o'j. Se mi sid'is sur mi'a lit'benk'o, mi pov'is ating'i la trans'a'n lit'benk'o'n sen dev'i etend'i long'e mi'a'j'n krur'o'j'n. Mi jam tuŝ'is ĝi'n per la genu'o'j, se mi sid'is ĉi tie. La ŝip'konstru'ist'o est'is bon'a matematik'ist'o. Li el'kalkul'is, ke sur ŝip'o ĉiam tri'on'o aŭ kelk'foj'e eĉ du'on'o de la ŝip'an'ar'o vaĉ'as dum tiu temp'o, dum kiu la lit'benk'o'j est'as uz'at'a'j. Sed okaz'is, ke ni tri vir'o'j, kiu'j loĝ'is en tiu kupe'o, ĉiu'j sam'temp'e vaĉ'is, tiel, ke ni ĉiu'j en la sam'a temp'o dev'is vest'i kaj mal'vest'i ni'n en tiu ĉambr'o, kiu inter la lit'benk'o'j larĝ'is apenaŭ kvin'dek centi'metr'o'j'n. Tiu kirl'ad'o de mov'iĝ'ant'a'j brak'o'j, krur'o'j, kap'o'j kaj ŝultr'o'j iĝ'is eĉ pli konfuz'ig'a, kiam en najbar'a kajut'o vir'o kun si'a lit'benk'o romp'fal'is kaj dev'is uz'i tiu'n, en kiu iu mort'is mizer'e. Tiel, kiel la afer'o'j oft'e ir'as, ankaŭ ĉi tie okaz'is; la nov'a kajut'a loĝ'ant'o kun'aparten'is al ni'a vaĉ'o, kaj nun la detal'o'j de la kirl'ad'o ĉe la vest'ad'o kaj mal'vest'ad'o tut'e ne plu disting'ebl'is. Se la kirl'a konfuz'o ver'e tro grand'is, tiel, ke la ŝip'sonor'il'o jam vok'is la vaĉ'o'j'n, tiam tiu aŭ tiu kri'is subit'e tondr'a'n “Halt!”, kaj tiam laŭ sen'vort'a inter'konsent'o ĉiu el ni ten'is si'n sen'mov'a dum sekund'o. Tiu'n ‘Halt!’ ni ne rajt'is uz'i sen bezon'o, sed nur, se iu est'is en plej'a danĝer'o, se iu perd'is si'a'n mal'dekstr'a'n brak'o'n aŭ inter'konfuz'is si'a'n dekstr'a'n krur'o'n tiel kun la mal'dekstr'a krur'o de ali'a kajut'an'o, ke oni neniam el'trov'us sen tiu “Halt!”, ke Mart'in kun la dekstr'a krur'o de Bertram ir'is vaĉ'i, kaj Bertrand nur je la maten'iĝ'o rimark'us, ke li turn'is la rudr'o'n dum la tut'a vaĉ'o per la dekstr'a man'o de Mart'in kaj per la mal'dekstr'a man'o de Hendrik, dum mi mal'pur'ig'is la man'o'j'n de Bertrand kaj tut'e ne sci'is, kiu el'uz'as la mi'a'j'n.

Jam pli grav'a'j'n sekv'o'j'n hav'is, se Bertrand en la obtuz'a lum'o de la fulg'ant'a kajut'lamp'o en'ir'is per si'a dekstr'a krur'o en la mal'dekstr'a'n krur'o'n de si'a propr'a pantalon'o, dum'e li en'est'is per si'a jam vest'it'a mal'dekstr'a krur'o en la dekstr'a krur'o de la pantalon'o de Hendrik. Foj'e tio kost'is du pantalon'a'j'n du'on'o'j'n, foj'e kost'is ĉiu'direkt'e flug'ant'a'j'n puŝ'o'j'n, foj'e romp'fal'int'a'n lit'benk'o'n aŭ tra'puŝ'it'a'n pord'o'n. Sed ĉiu'foj'e tio kost'is tut'a'n liber'temp'a'n vaĉ'o'n da kverel'o'j kaj reciprok'a'j insult'o'j por pov'i konstat'i, kiu la unu'a met'is krur'o'n en la erar'a'n pan'tal'o'n du'on'o'n, kio dev'ig'is la sen'kulp'ul'o'n rapid'e ĉirkaŭ'rigard'i pro liber'a pantalon'du'on'o, por ke li nur ne dev'u ir'i al la vaĉ'o kun sen'vest'it'a krur'o. Efektiv'e du'foj'e okaz'is, ke pantalon'du'on'o post'rest'is en la kajut'o, kies mank'o'n la laŭ'rajt'a'j posed'ant'o'j rimark'is nur tiam, kiam la maten'o komenc'iĝ'is. Solv'o por tio ebl'e trov'iĝ'us, se inter'konsent'o est'int'us ebl'a inter ni. Sed kiu en tiu kaz'o est'u la kondamn'it'o, pun'it'a per la dev'o el'lit'iĝ'i minut'o'n pli fru'e? Ĉe la el'lit'iĝ'o ja tuj la sovaĝ'a kverel'o komenc'iĝ'is pri tio, ke oni vek'is tri'dek minut'o'j'n tro fru'e, pro kio tuj ĉiu'j est'is puŝ'it'a'j en anim'stat'o'n, kiu mal'ebl'ig'is kaj jam en la ek'ĝerm'a faz'o sufok'is ĉiu'n inter'akord'iĝ'a'n negoc'ad'o'n. Tiu'j kverel'o'j kaj koler'o'j kaj minac'o'j, ke oni ja rekompenc'os la tro fru'a'n vek'o'n far'e de la vaĉ'int'o'j, kun la dorm'em'a'j hom'o'j en la kajut'o ating'is la kulmin'o'n ĉiu'foj'e ĝust'e tiam, kiam la ŝip'sonor'il'o vok'is la vaĉ'ont'o'j'n. Tiam al'don'iĝ'is al la koler'o la nervoz'ec'o, ke oni ne ĝust'a'temp'e pret'os kaj dev'os komenc'i la vaĉ'o'n tuj kun riproĉ'o, ĉar la hund'o de'nov'e tro mal'fru'e vek'is, kio'n li far'is pro nur'a petol'em'o, se oni jam sen tio ne hav'is bon'a'n rilat'o'n al la Du'a.

Ĉapitr'o 24

Elektr'a'n lum'o'n Jorike ne hav'is; evident'e ŝi eĉ ne sci'is en si'a sen'kulp'ec'o, ke io tia ekzist'as. La kajut'o'n lum'ig'is petrol'a lamp'o. Oni tamen tiel dev'is nom'i tiu'n lum'aparat'o'n. Ĝi est'is mis'form'it'a lad'uj'o kun sur'ŝraŭb'it'a brul'il'o el fer'a lad'o, kiu'n oni pri'labor'is per tromp'a'j artifik'o'j tiel, ke oni kred'u ĝi'n pur'a latun'o. Ebl'e est'is temp'o, en kiu tiu tromp'o funkci'is. Sed ĉar ĉiu infan'o sci'as, ke latun'o ne rust'iĝ'as, kaj ĉar de tiu latun'a kron'o post'rest'is nur la rust'o, kiu pro long'a kutim'iĝ'o kun'ten'is si'n en la form'o de cilindr'a brul'il'o, la tromp'o evident'iĝ'is, kompren'ebl'e en temp'o, kiam la lamp'o ne plu inter'ŝanĝ'ebl'is, ĉar la garanti'a temp'o jam pas'is. La lamp'o iam hav'is ankaŭ cilindr'o'n. La rest'aĵ'et'o de tiu cilindr'o est'is sol'e nur tial sen'dub'e ident'ig'ebl'a kiel post'rest'aĵ'o de uz'ebl'a lamp'o'cilindr'o, ĉar foj'e kaj foj'e ĉirkaŭ'flirt'is en la kajut'o la demand'o: ‘Kies vic'o est'as hodiaŭ pur'ig'i la cilindr'o'n?’ Neniam est'is ies vic'o, kaj neniam iu tuŝ'is ĝi'n. Tio'n oni ceter'e demand'is nur pro long'a kutim'o, por las'i al si la kred'o'n, ke ni posed'as lamp'a'n cilindr'o'n. Mi neniam vid'is iu'n, kiu hav'us tiom da kuraĝ'o tuŝ'i ĝi'n. Tio'n la cilindr'o ne est'us trans'viv'int'a. Delikat'a rekt'a tuŝ'o de la cilindr'o est'us far'int'a polv'o'n el ĝi, la mis'far'int'o est'us respond'ec'a pro tio, oni subtrah'us la cilindr'o'n de la salajr'o, kaj tiu'manier'e la kompani'o ricev'us nov'a'n cilindr'o'n. Sed tial ne tuj la ŝip'o. Ie oni ja trov'int'us vitr'o'pec'o'n, kiu per la demand'o: “Kies vic'o hodiaŭ est'as?” ricev'int'us la form'o'n de cilindr'o. La lamp'o mem est'is unu el tiu'j lamp'o'j, kiu'j'n port'is la sep virg'ul'in'o'j, kiam ili est'is mem'gard'a'j. Pro tia'j cirkonstanc'o'j ne hav'us senc'o'n atend'i, ke ĝi pov'u pri'lum'i eĉ nur mizer'e mar'ist'a'n kajut'o'n. Ankaŭ la meĉ'o est'is ankoraŭ la sam'a, kiu'n virg'ul'in'o tranĉ'is el si'a lan'a sub'jup'o. La ole'o, kiu'n ni ricev'is por la lamp'o, kaj kiu'n oni cel'e al tromp'o nom'is petrol'o, kelk'foj'e eĉ diamant'ole'o, jam est'is ranc'a, kiam la virg'ul'in'o'j verŝ'is ole'o'n en si'a'j'n lamp'o'j'n. En la inter'temp'o ĝi ne pli'bon'iĝ'is. Ĉe la intim'a, ja tro intim'a bril'o de tiu kajut'a lamp'o, kiu brul'is laŭ instrukci'o dum la tut'a nokt'o kaj tiel eĉ pli dik'ig'is la sufok'e aĉ'a'n aer'o'n, ĉar ĝi neniam brul'is, sed ĉiam nur fulg'is, aŭ vest'i aŭ mal'vest'i si'n — se oni krom'e est'as lac'a kiel ŝtip'o aŭ tut'e dorm'ebri'a pro subit'a vek'iĝ'o per krud'a man'o — tio est'us konduk'int'a en la mal'vast'a ĉambr'o al pli grand'a'j katastrof'o'j ol mi trov'us konven'a rakont'i, se ne help'us en la plej oft'a'j kaz'o'j mild'ig'a'j cirkonstanc'o'j. Oni ja nur mal'oft'e pel'as afer'o'j'n ĝis la ekstrem'o. Por konfes'i la ver'o'n, plej oft'e ni nek vest'is nek mal'vest'is ni'n. Ne tial, ĉar ni ne hav'is i'o'n, per kio si'n vest'i aŭ mal'vest'i. Pro tio ne. Iu'j ĉifon'o'j ja ĉiam rest'is, por ke ni pov'u montr'i almenaŭ la bon'a'n intenc'o'n. Sed kio'n far'i, se oni hav'as nek matrac'o'n nek kovr'il'o'n, nek eĉ i'o'n simil'a'n? Kiam mi al'ven'is, mi memor'is pri normal'a'j boat'o'j kaj demand'is:

“Kie do trov'iĝ'as la matrac'o por mi'a lit'benk'o?”

“Tiu'j'n oni ne proviz'as ĉi tie.”

“Kusen'o'j'n?”

“Tiu'j'n oni ne proviz'as ĉi tie.”

“Kovr'il'o'j'n?”

“Tiu'j'n oni ne proviz'as ĉi tie.” Mi mir'is nur pri tio, ke la kompani'o efektiv'e proviz'is la ŝip'o'n, kiu'n ni dev'is vetur'i; kaj mi ne est'us mir'int'a, se oni dir'us al mi, ke la ŝip'o'n ĉiu mem kun'pren'u. Mi ven'is sur la ŝip'o'n kun ĉapel'o, jak'o, pantalon'o, ĉemiz'o kaj kun par'o da . . . nu, kiam ili ankoraŭ est'is nov'a'j, ili nom'iĝ'is bot'o'j. Nun oni ne plu pov'us nom'i ili'n tiel, ĉar oni tio'n ne kred'us al mi. Sed ali'a'j est'is sur la ŝip'o, kiu'j ne tiel riĉ'is. Unu el ili tut'e ne hav'is jak'o'n, ali'a tut'e ne ĉemiz'o'n kaj tri'a ne ŝu'o'j'n, sed i'a'j'n indi'an'a'j'n mokasen'o'j'n, kiu'j'n li far'is por si el mal'nov'a'j sak'o'j, kest'o'kovr'il'o'j kaj ŝnur'eg'o'j. Iam post'e mi ek'sci'is, ke tiu'j, kiu'j hav'is la plej mal'mult'a'n, est'is plej'e ŝat'at'a'j de la ŝip'estr'o. Ali'lok'e est'as kutim'e mal'e. Sed ĉi tie . . . Ju mal'pli iu hav'is des pli mal'oft'e li aŭdac'is la aventur'o'n el'ŝip'iĝ'i kaj las'i la bon'a'n Jorike al si'a sort'o.

Mi'a lit'benk'o est'is fiks'it'a al la koridor'a mur'o. La trans'a'j lit'benk'o'j est'is fiks'it'a'j al lign'a sept'o, kiu divid'is la kajut'o'n en du kamer'o'j'n. Ali'a'flank'e de tiu sept'o, sam'e trov'iĝ'is du lit'benk'o'j, kaj trans'e de tiu'j du lit'benk'o'j apud la ŝel'o'plat'o'j est'is du pli'a'j lit'benk'o'j. Tiel oni ebl'ig'is, ke tiu kajut'o, kiu jam por kvar plen'kresk'a'j hom'o'j sufiĉ'e mal'vast'is, nun serv'as kiel daŭr'a loĝ'ej'o por ok hom'o'j. Tiu lign'o'sept'o, kiu du'ĉambr'ig'is la kajut'o'n, tamen ne dis'part'ig'is la tut'a'n kajut'o'n, ĉar ali'e la ul'o'j, kiu'j kuŝ'is en la ekster'a, en la ŝip'ŝel'a part'o, dev'us el'ramp'i el la flank'a luk'o, kiu tamen ne sufiĉ'e grand'is por ebl'ig'i al hom'o tra'prem'i si'n. Tiu sept'o do etend'iĝ'is nur je du tri'on'o'j tra la ĉambr'o, kaj tie, kie fin'iĝ'is la sept'o, komenc'iĝ'is la salon'o, la manĝ'ej'o. Laŭ preskrib'o la salon'o est'u apart'ig'it'a de la dorm'ej'o'j. Tio ĉi tie perfekt'e sukces'is. Tiu'j tri ĉambr'o'j est'is unu ĉambr'o, sed per la sept'o tiu ĉambr'o est'is divid'it'a je tri ĉambr'o'j, ĉe kiu'j nur ĉiam mal'ferm'is la pord'o'j. Tiel oni dev'is imag'i la afer'o'n, ĉar la ĉambr'o'j ne hav'is apart'a'n pord'o'n. La kajut'o hav'is komun'a'n pord'o'n, kiu konduk'is en la koridor'o'n. En la manĝ'ej'o star'is krud'a manĝ'o'tabl'o, kaj ĉe ĉiu flank'o laŭ'long'e krud'a benk'o. En angul'o, apud la manĝ'ej'o, star'is mal'nov'a aĉ'a lad'o'sitel'o, kiu ĉiam lik'is. Ĝi est'is lav'o'sitel'o, ban'kuv'o, viŝ'sitel'o, ĉio ĉi kiel unu objekt'o. Krom'e ĝi serv'is ankaŭ por ali'a'j cel'o'j, inter'ali'e ankaŭ por sen'balast'ig'i terur'e ebri'a'j'n mar'ist'o'j'n je kelk'a'j kilo'gram'o'j, en tiu'j kaz'o'j, kiam la sitel'o sufiĉ'e fru'e est'is ating'it'a. Se ĝi est'is ating'it'a tro mal'fru'e, jen kutim'e ne'koncern'at'o vek'iĝ'is en si'a lit'benk'o, atak'it'a de torent'a pluv'o, kiu el'verŝ'is sur la lit'benk'o'n ĉio'n ebl'a'n, kio est'iĝ'as sur kaj sub la ter'o, kun unu sol'a escept'o: akv'o. Akv'o ne est'is en tiu torent'a pluv'o, ne, sinjor'o. Star'is kvar vest'o'ŝrank'o'j en tiu kajut'o. Se tie ne trov'iĝ'us la el'uz'it'a'j ĉifon'o'j kaj mal'nov'a'j sak'o'j, kiu'j pend'is en ili, oni pov'us nom'i vak'a'j la vest'o'ŝrank'o'j'n. Ok vir'o'j loĝ'is en tiu kajut'o, sed en'est'is nur kvar ŝrank'o'j. Kvar ŝrank'o'j tro mult'a'j, ĉar, se oni ne hav'as i'o'n por en'pend'ig'i, oni ne bezon'as ŝrank'o'n. Jen do la kial'o, pro kiu nur kvar en'est'is. Est'is jam antaŭ'e decid'it'e, ke kvin'dek procent'o'j de la ŝip'an'ar'o sur Jorike hav'as neni'o'n, kio valor'us la pen'o'n pend'ig'i ĝi'n en ŝrank'o'n. Pord'o'j'n la kvar ŝrank'o'j ne plu hav'is, el kio ebl'is konklud'i, ke cent procent'o'j de la ŝip'an'ar'o ne bezon'as ŝrank'o'n.

La bov'okul'o'j okul'frap'e mal'grand'is kaj obskur'is. La demand'o, kiu dev'us pur'ig'i ili'n, de temp'o al temp'o aper'is, sed neni'u respond'is ĝi'n per “mi”, kaj se iu respond'is ĝi'n per “vi” aŭ per “ci”, oni kontest'is tio'n per eksplod'o'j de koler'o, ĝis ni inter'konsent'is pri “li”. Kiu ajn est'is tiu “li”: Se oni nom'is li'n, li vaĉ'is, sekv'e ne pov'is part'o'pren'i la voĉ'don'o'n pri tiu demand'o kaj tiam ankaŭ ne hav'is temp'o'n zorg'i pri ne'pur'ig'it'a'j bov'okul'o'j. La pur'ig'ad'o de unu el ili ja tut'e ne est'is tem'o, ĉar la vitr'o el'romp'iĝ'is kaj oni ferm'glu'is la vak'a'n lok'o'n per gazet'a paper'o.

Jen, kial la kajut'o eĉ ĉe hel'a sun'bril'o est'is vual'it'a de mister'a nebul'o. La du bov'okul'o'j'n, kiu'j konduk'is al la ferdek'o, ni ne rajt'is mal'ferm'i nokt'e, ĉar la lamp'o'lum'o de la kajut'o ĝen'is la vaĉ'ant'o'j'n sur la pont'o. Ĉar ne est'is tra'blov'o, la aer'o en la kajut'o tiel pez'is kiel plumb'o. La kajut'o'n ĉiu'tag'e iu bala'is, kiu rest'is star'ant'e en la kot'o kaj ne pov'is el'tir'i la pied'o'j'n aŭ perd'is kudr'il'o'n aŭ buton'o'n. Unu'foj'e semajn'e oni inund'is la kajut'o'n per sal'akv'o, kio'n ni nom'is viŝ'i kaj frot'i. Ekzist'is nek sap'o nek sod'o nek bros'o'j. Kiu proviz'u ili'n? Ne la kompani'o. Kaj la ŝip'an'ar'o eĉ ne hav'is sap'o'n por lav'i ĉemiz'o'n. Oni jam beat'is, se oni hav'is en'poŝ'e saper'o'n por lav'i foj'e kaj foj'e la vizaĝ'o'n. Ne ebl'is las'i la saper'o'n ie kuŝ'i. Eĉ se ĝi ne pli grand'us ol pingl'o'kap'o, iu trov'us, re'ten'us kaj neniam re'don'us ĝi'n.

La kot'o tiel dik'is kaj tiel perfekt'e firm'sek'iĝ'is, ke hak'il'o neces'us por de'hak'i ĝi'n. Se mi iam hav'int'us la fort'o'n por far'i tio'n, mi est'us prov'int'a solv'i la task'o'n. Ne pro tro'ig'it'a'j sent'o'j de pur'em'o, ĉar tiu'j sur Jorike baldaŭ perd'iĝ'is, sed pro scienc'a'j motiv'o'j. Mi fleg'is en mi la firm'a'n konvink'o'n, kaj tiu'n konvink'o'n mi fleg'as eĉ nun, ke mi est'us trov'int'a en la pli sub'a'j tavol'o'j, se mi ne tro lac'int'us por forĉisi de la kot'o tavol'o'n post tavol'o, mon'er'o'j'n de la fenic'o'j. Kiu'j'n trezor'o'j'n mi trov'int'us, se mi est'us penetr'int'a eĉ kelk'a'j'n tavol'o'j'n pli profund'e'n, pri tio mi eĉ ne kuraĝ'as fantazi'i. Ebl'e tie kuŝ'is la ung'o'de'tranĉ'aĵ'o'j de la pra'av'o de la neandertal'a hom'o, jam tiom long'e kaj tiel van'e serĉ'at'a'j, kiu'j tiel ekster'ordinar'e grav'as por konstat'i, ĉu la troglodit'o jam aŭd'is i'o'n pri Mr. Henry Ford el Detroit, aŭ ĉu li kapabl'us el'kalkul'i, kiom da dolar'o'j Mr. Rockefeller en'spez'as dum unu sekund'o, dum kiu li pur'ig'as si'a'j'n blu'a'j'n okul'vitr'o'j'n; ĉar la universitat'o'j nur tiu'kaz'e pov'as esper'i pri privat'a subvenci'o, se ili pret'as trans'pren'i part'o'n de la reklam'o. Se oni vol'is for'las'i la kajut'o'n, oni dev'is tra'migr'i obskur'a'n rid'ind'e mal'larĝ'a'n koridor'o'n. Trans'flank'e de ni'a kajut'o trov'iĝ'is simil'a kajut'o, ne la sam'a, nur simil'a, ĉar ĝi est'is eĉ pli kot'a, eĉ pli mucid'a kaj eĉ pli obskur'a ol ni'a. Unu el la fin'aĵ'o'j de la koridor'o konduk'is al la ferdek'o, la ali'a al fos'kapt'il'o. Antaŭ ol oni ating'is tiu'n fos'kapt'il'o'n, oni trov'is ankoraŭ ambaŭ'flank'e po kamer'o, kiu'j est'is aranĝ'it'a'j por la ĉarpent'ist'o, por la boat'ist'o, por la sub'oficir'o kaj por pli'a . . . ist'o, kiu'j ĉiu'j rang'is kiel sub'oficir'o'j, kaj kiu'j pro tio hav'is special'a'j'n kajut'o'j'n, por ke ili ne dev'u spir'i la sam'a'n aer'o'n kiel la ordinar'a ŝip'an'ar'o, kio pov'us mal'util'i al la aŭtoritat'o.

La fos'kapt'il'o konduk'is al du kamer'o'j, el kiu'j unu est'is la ĉambr'o por ĉen'o'j kaj ekip'aĵ'o'j, kaj la ali'a'n oni nom'is la ĉambr'o de horor'o*. Est'is neni'u sur Jorike, kiu pov'is asert'i, ke li est'is iam en la ĉambr'o de horor'o aŭ, ke li ĵet'is rigard'o'n intern'e'n. Ĝi ĉiam est'is firm'e ferm'it'a. Kiam oni foj'e ial demand'is, mi ne plu sci'as, pro kiu ne ordinar'a kial'o, pri la ŝlos'il'o por la ĉambr'o de horor'o, montr'iĝ'is, ke neni'u sci'as, kie ĝi trov'iĝ'as. Sed la ofic'ist'o'j asert'is, ke la ŝip'estr'o hav'as la ŝlos'il'o'n. Kaj la ŝip'estr'o for'ĵur'is si'a'n anim'o'n kaj si'a'j'n ankoraŭ ne'nask'it'a'j'n beb'o'j'n, ke li ne hav'as la ŝlos'il'o'n, kaj li dir'is, ke li plej sever'e mal'permes'as mal'ferm'i aŭ eĉ en'ir'i la ĉambr'o'n. Ĉiu ŝip'estr'o hav'as si'a'j'n kapric'o'j'n. Li hav'is mult'a'j'n, inter'ali'e tiu'n, ke li neniam inspekt'is la kajut'o'j'n de la ŝip'an'ar'o, kio'n li dev'us far'i unu'foj'e semajn'e laŭ la preskrib'o. Li prav'ig'is la kapric'o'n tiel, ke li pov'us far'i tio'n ja en la ven'ont'a semajn'o, ke li ĝust'e hodiaŭ ne em'as fuŝ'i al si la apetit'o'n, kaj ke li ankoraŭ ne aranĝ'is la manĝ'il'ar'o'n, kio'n li nun antaŭ ĉio ali'a dev'os far'i.

Ĉapitr'o 25

Sed tamen iam hom'o'j trov'iĝ'is en tiu ĉambr'o de horor'o kaj rigard'is ĉio'n, kio en'est'is. Tiu'j hom'o'j post'e ne plu trov'iĝ'is sur la Jorike, oni tuj el'ĵet'is ili'n el la ŝip'o, kiam mal'kovr'iĝ'is, ke ili aŭdac'is en'ir'i en tiu'n ĉambr'o'n. Sed ili'a histori'o tamen konserv'iĝ'is sur Jorike. Tia'j histori'o'j ĉiam konserv'iĝ'as, eĉ se oni mal'dung'as per unu bat'o la tut'a'n ŝip'an'ar'o'n, precip'e en kaz'o'j, se la kest'o dev'as rest'i kelk'a'j'n monat'o'j'n en sek'a dok'o.

La ŝip'an'ar'o pov'as for'las'i la ŝip'o'n. La histori'o'j for'las'as ĝi'n neniam. Se la ŝip'o aŭskult'is histori'o'n, jen la histori'o rest'as sur ĝi. Ĝi penetr'as en la fer'o'n, en la lign'o'n, en la lit'benk'o'j'n, en la karg'o'hold'o'j'n, en la karb'ej'o'j'n, en la kaldron'ej'o'n. Kaj tie la ŝip'o re'rakont'as la histori'o'j'n* en nokt'a'j hor'o'j al si'a'j kamarad'o'j, al la mar'ist'o'j, vort'o'n post vort'o, pli preciz'e ol se ili est'us pres'it'a'j.

Ankaŭ tiu'j histori'o'j pri la ĉambr'o de horor'o konserv'iĝ'is. En la ĉambr'o la du en'penetr'int'o'j vid'is plur'a'j'n hom'a'j'n skelet'o'j'n. Kiom da ili est'is, ili pro si'a har'star'ig'a terur'iĝ'o ne pov'is kalkul'i. Tio ceter'e est'us mal'facil'a afer'o, ĉar la skelet'o'j dis'fal'is kaj inter'miks'iĝ'is pro sku'iĝ'ad'o. Sed est'is impon'a kvant'o. Oni ankaŭ baldaŭ konstat'is, kiu'j tiu'j skelet'o'j est'is, aŭ pli ĝust'e, al kiu'j ili origin'e aparten'is. La skelet'o'j est'is la rest'aĵ'o'j de eks'a'j membr'o'j de la Jorike-ŝip'an'ar'o, vor'it'a'j de rat'o'j*, kiu'j hav'is la ampleks'o'n de tre grand'a'j kat'o'j. Tiu'j'n gigant'a'j'n rat'o'j'n oni vid'is re'foj'e, se ili el'sag'is el iu'j tru'o'j de la ĉambr'o de horor'o.

Kial oni ĵet'is la kompat'ind'a'j'n viktim'o'j'n al la rat'o'j, unu'e ne est'is preter'dub'e klar'a. Ek'cirkul'is oni'dir'o'j, kiu'j fin'e kristal'iĝ'is al tiu ĉi. Tiu'j'n kompat'ind'a'j'n vir'o'j'n oni ofer'is por ten'i mal'alt'a'j la vetur'kost'o'j'n por Jorike kaj alt'a'j la dividend'o'j'n de la kompani'o aŭ por la posed'ant'o. Se okaz'is, ke vir'o en haven'o mal'dung'iĝ'is kaj aŭdac'is postul'i la pag'o'n por la hor'o'j de plus'labor'o, kiel est'us far'end'e laŭ la kontrakt'o, oni tuj for'met'is li'n en la ĉambr'o'n de horor'o.

Al la ŝip'estr'o ali'a ebl'o ne rest'is. La pag'o de la salajr'o kaj la mal'dung'iĝ'o okaz'is en la haven'o. Tie la ŝip'estr'o ne bon'e pov'is ĵet'i en la mar'o'n la vir'o'n, kiu vol'is hav'i la pag'o'n de la plus'labor'a'j hor'o'j; ĉar tio'n ebl'e vid'us la ha ven'a'j instanc'o'j, kiu'j mon'pun'us la ŝip'estr'o'n pro hav'e'n polu'o. Kio'n li far'as kun si'a vir'o, tio ne est'as la afer'o de la instanc'o'j, ili'a afer'o est'is nur, kio'n li far'as kun la ha ven'o aŭ la haven'a akv'o. Se la ŝip'estr'o nun simpl'e las'us for'ir'i la vir'o'n de la ŝip'o, tiu tuj kur'us al la polic'o aŭ al la konsul'o aŭ al mar'ist'a sindikat'o, kaj tiel la ŝip'estr'o dev'us pag'i la plus'hor'o'j'n. Por evit'i tio'n, oni sen'hezit'e decid'is en'ferm'i la vir'o'n en la ĉambr'o de horor'o.

Kiam la ŝip'o jam trov'iĝ'is sur la alt'a mar'o, la ŝip'estr'o ir'is mal'supr'e'n por el'las'i la vir'o'n, ĉar li jam ne est'is danĝer'a. Sed la rat'o'j nun ne plu vol'is re'don'i li'n, ĉar ili jam komenc'is manĝ'i je li, kaj cert'a nombr'o de ge'o'j atend'is jam kun ge'edz'iĝ'a'j licenc'o'j, ĉar la okaz'o tiom favor'is aranĝ'i grandioz'a'n nupt'o'fest'o'n*. La ŝip'estr'o nepr'e bezon'is la vir'o'n por la labor'o, kaj li dev'is akcept'i batal'o'n kontraŭ la rat'o'j. Sed en tiu'j batal'o'j la ŝip'estr'o ĉiu'foj'e est'is venk'it'a kaj dev'is fin'e, por sav'i la propr'a'n viv'o'n, for'las'i la ĉambr'o'n sen la vir'o. Help'o'n la ŝip'estr'o ja ne pov'is al'vok'i, ĉar tiu'kaz'e ĉio kon'iĝ'us, kaj li dev'us pag'i la plus'hor'o'j'n.

De kiam mi vetur'is sur Jorike, mi ne plu kred'as la kor'dis'ŝir'a'j'n rakont'o'j'n pri sklav'o'j kaj sklav'ŝip'o'j. Tiom dens'e, kiom ni est'is pak'it'a'j, sklav'o'j neniam est'is pak'it'a'j. Tiom streĉ'e, kiom ni dev'is labor'i, sklav'o'j neniam dev'is labor'i. Tiom lac'a kaj mal'sat'a, kiom ni ĉiam est'is, sklav'o'j neniam est'is. Sklav'o'j est'is komerc'a var'o, por kiu'j oni pag'is kaj atend'is alt'a'n pag'o'n. Tiu'n var'o'n oni dev'is trakt'i zorg'em'e. Por labor'e vrak'iĝ'int'a'j, ĝis'skelet'e mal'sat'ig'it'a'j kaj tro lac'a'j sklav'o'j neni'u eĉ nur la transport'kost'o'j'n pag'is, kaj mult'e mal'pli prez'o'n tia'n, ke la komerc'ist'o profit'us.

Sed mar'ist'o'j ne est'as sklav'o'j, por kiu'j oni pag'is kaj kiu'j kiel alt'valor'a komerc'a var'o est'as alt'e asekur'it'a'j. Mar'ist'o'j est'as liber'a'j hom'o'j. Ili est'as liber'a'j, mal'sat'a'j, en ĉifon'o'j, tro lac'a'j, sen labor'o, kaj tial dev'as far'i tio'n, kio est'as postulat'a de ili, kaj ili dev'as labor'i ĝis la renvers'iĝ'o. Tiam oni ĵet'as ili'n en la mar'o'n, ĉar ili ne plu valor'as la furaĝ'o'n. Ankoraŭ en tiu ĉi hor'o ekzist'as ŝip'o'j de civiliz'it'a'j popol'o'j, sur kiu'j oni rajt'as vip'i la mar'ist'o'j'n, se ili rifuz'as trans'pren'i je daŭr'o la labor'o'n de du vaĉ'o'j kaj du'on'o'n de tiu de la tri'a al'don'e, ĉar la ŝip'posed'ant'o pag'as tia'j'n aĉ'a'j'n salajr'o'j'n, ke ĉiam almenaŭ tri'on'o de la ŝip'an'ar'o mank'as.

Kaj la mar'ist'o dev'as manĝ'i tio'n, kio'n oni met'as antaŭ li'n, egal'e ĉu la kuir'ist'o ankoraŭ hieraŭ est'is tajlor'o, ĉar ver'a kuir'ist'o por la salajr'o ne hav'ig'ebl'is, aŭ ĉu la ŝip'estr'o cel'as ŝpar'i tiom je la ŝip'an'ar'a manĝ'o, ke la mar'ist'o'j neniam sat'iĝ'as.

La histori'o'j de la mar'o rakont'as mult'o'n pri ŝip'o'j kaj mar'ist'o'j. Sed se oni iom atent'e observ'as tiu'j'n ŝip'o'j'n, oni vid'as, ke ili est'as dimanĉ'a'j post'tag'mez'ŝip'o'j, kaj la mar'ist'o'j en tiu'j mar'rakont'o'j ĉiam est'as gaj'a'j oper'et'a'j kant'ist'o'j, kiu'j manikur'as si'a'j'n man'o'j'n kaj fleg'as si'a'n aflikt'o'n pro mal'feliĉ'a'j am'afer'o'j.

Ĉapitr'o 26

Mi inter'ŝanĝ'is en'tut'e ne pli ol dek vort'o'j'n kun la dorm'em'ul'o'j en la kajut'o. Kiam mi trov'is mi'a'n lit'benk'o'n kaj oni dir'is al mi, ke ĉi tie est'as nek kovr'il'o'j nek matrac'o'j, la konversaci'a'j tem'o'j el'ĉerp'iĝ'is.

De supr'e mi aŭd'is la kutim'a'j'n knar'o'j'n kaj la bru'o'n de la ĉen'o'j, la tondr'ant'a'n martel'ad'o'n de la ankr'o, kiu bat'ad'is la ŝip'ŝel'o'n, antaŭ ol ĝi silent'iĝ'is, la ĉen'a'n tint'ad'o'n de la vinĉ'o'j, la tie'n-tie'n-kur'ad'o'n, la pied'stamf'ad'o'n, la komand'ad'o'n, la sakr'o'j'n, ĉiu'j'n tiu'j'n bru'o'j'n, kiu'j neces'as, por ke ŝip'o pov'u el'ir'i. La sam'a'j'n bru'o'j'n oni aŭd'as, kiam ŝip'o en'ven'as.

Mi'n tiu'j bru'o'j ĉiu'foj'e ĉagren'as kaj agac'as. Mi bon'e fart'as nur tiam, kiam la ŝip'et'o vetur'as sur la mar'o. Tut'e egal'e, ĉu ĝi vetur'as hejm'e'n aŭ mar'e'n. Sed mi vol'as est'i sur la mar'o kun la ŝip'o. Ŝip'o en haven'o ne est'as ŝip'o, sed kest'o, kiu'n oni pak'as, en kiu'n aŭ el kiu oni pak'as i'o'n. En la haven'o oni ankaŭ ne est'as mar'ist'o sur ŝip'o; sed nur tag'salajr'ul'o. La plej kot'a'n labor'o'n oni far'as en la haven'o, kaj oni labor'as, kvazaŭ oni est'us en fabrik'o kaj ne sur ŝip'o. Tiom long'e, kiom mi aŭd'is la ĉen'a'n tint'ad'o'n kaj la komand'o'j'n, mi ne for'las'is la kajut'o'n. Kie hom'o'j labor'as, oni ne proksim'iĝ'u. Tuj kiam oni star'as proksim'e, facil'e okaz'as, ke oni kun'labor'as. “Hej vi, rapid'u, help'u iom.” Mi ja eĉ ne konsider'as far'i tio'n. Ja por kio? Mi ne ricev'us pag'o'n. Jen ili pend'ig'as en ĉiu ofic'ej'o kaj en ĉiu fabrik'hal'o la afiŝ'o'n kun la postul'o: “Do mor'e!”, ali'vort'e: “Labor'u pli mult'e!” Jen la klar'ig'o pres'it'a sur sen'kost'a'j foli'o'j, kiu'j'n ili met'as ĉe ni'a'j labor'lok'o'j: “Labor'u pli mult'e! Se vi hodiaŭ pli far'as ol oni postul'as de vi, se vi hodiaŭ pli labor'as ol vi est'as pag'at'a, oni iam pag'os al vi tio'n, kio'n vi pli far'as.” Mi'n ĝis nun neni'u tiel pov'is kapt'i, tial mi ja ankaŭ ne far'iĝ'is la Ĝeneral'a Direktor'o de la Pacific Railway and Steamship Co. Inc.* Oni pov'as leg'i ĉiam de'nov'e en la dimanĉ'a'j ĵurnal'o'j kaj en gazet'o'j kaj en la aŭtobiografi'a'j rimark'o'j de sukces'a'j vir'o'j, ke nur per tiu liber'vol'a al'don'a labor'o, kiu evident'ig'as ambici'o'n, streb'em'o'n kaj la dezir'o'n komand'i, jam kelk'a'j simpl'a'j honest'a'j labor'ist'o'j far'iĝ'is ĝeneral'a direktor'o aŭ miliard'ul'o, kaj ke al ĉiu, kiu sekv'as konscienc'e tiu'n deviz'o'n, la sam'a voj'o al la posten'o de ĝeneral'a direktor'o est'as mal'ferm'it'a. Sed tiom da posten'o'j por ĝeneral'a'j direktor'o'j kaj tiom da miliard'ul'a'j posten'o'j ja en la tut'a Uson'o ne vak'as. Tiu'kaz'e mi pov'us labor'i unu'e pli kaj pli kaj ankoraŭ pli la unu'a'j'n tri'dek jar'o'j'n sen ricev'i pli alt'a'n pag'o'n, ĉar mi ja vol'as far'iĝ'i ĝeneral'a direktor'o. Se mi tiam en konven'a moment'o demand'us: “Nu, kio nov'a pri la posten'o de ĝeneral'a direktor'o, ĉu ne jam iu vak'as?”, jen oni dir'us al mi: “Ni tre bedaŭr'as, moment'e ankoraŭ ne, sed ni not'is vi'n, labor'u tiel fervor'e kelk'a'n temp'o'n plu, ni ne forges'os vi'n.” En pli fru'a'j temp'o'j oni dir'is: “Ĉiu el mi'a'j soldat'o'j port'as la marŝal'baston'o'n en si'a tornistr'o”, en la nun'a temp'o oni dir'as: “ Ĉiu'j el ni'a'j labor'ist'o'j kaj ofic'ist'o'j pov'as far'iĝ'i ĝeneral'a direktor'o.” Kiel knab'o ja ankaŭ mi kri'ant'e kolport'is gazet'o'j'n kaj pur'ig'is bot'o'j'n, kaj jam en mi'a dek'unu'a jar'o mi dev'is per'labor'i mi'a'n viv'ten'o'n, sed ĝis hodiaŭ mi far'iĝ'is nek ĝeneral'a direktor'o nek miliard ul'o. La gazet'o'j, kiu'j'n tiu'j miliard'ul'o'j kolport'is kiel infan'o'j, kaj la bot'o'j'n, kiu'j'n ili pur'ig'is, cert'e est'is tut'e ali'a'j gazet'o'j kaj bot'o'j ol tiu'j, kiu'j pas'is tra mi'a'j man'o'j.

Se oni nokt'e star'as kaj observ'as la mar'o'n, kaj ĉio kviet'as, jen nask'iĝ'as en la kap'o divers'a'j kapric'a'j pens'o'j. Tiel mi jam fantazi'is, kio est'us okaz'int'a, se la soldat'o'j de Napoleono ĉiu'j subit'e el'pren'us si'a'n marŝal'baston'o'n el la tornistr'o. Kiu tiam varm'ig'us la nit'o'j'n en la forĝ'ej'o de kaldron'o'j? Mem'kompren'ebl'e la ĵus nobel'ig'it'a'j ĝeneral'a'j direktor'o'j. Kiu ali'a ol ili? Rest'us ja neni'u ali'a, kiu pov'us far'i tio'n, kaj la kaldron'o dev'as est'i forĝ'it'a ĝis'fin'e, kaj la batal'o dev'as est'i batal'it'a, ĉar ali'e oni bezon'us nek ĝen'e ral'a'j'n direktor'o'j'n nek marŝal'o'j'n. La kred'o plen'ig'as mal'plen'a'j'n sak'o'j'n per or'o, ĝi far'as el fil'o'j de ĉarpent'ist'o'j di'o'j'n kaj el artileri'a'j leŭtenant'o'j imperi'estr'o'j'n, kies nom'o'j trans'bril'as jar'mil'o'j'n. Far'u el la hom'o'j kred'ant'o'j'n je vi, kaj ili draŝ'os si'a'n kar'a'n di'o'n el la ĉiel'o kaj sid'ig'os vi'n sur li'a'n tron'o'n. La kred'o mov'as mont'o'j'n, sed la mal'kred'o dis'romp'as ĉiu'j'n sklav'ĉen'o'j'n.

Kiam la bru'o fin'fin'e silent'iĝ'is kaj mi jam vid'is ferde klaboristojn star'i sen labor'o, mi for'las'is la kajut'o'n kaj ir'is sur la ferdek'o'n. Tuj la poŝ'o'ŝtel'ist'o, kiu prezent'is si'n Du'a Inĝenier'o al mi, salt'e proksim'iĝ'is kaj dir'is per si'a ne'dir'ebl'e komik'a angl'a lingv'o al mi: “La ŝip'estr'o vol'as inter'parol'i kun vi, ven'u kun mi.” La parol'turn'o “Ven'u kun mi” prepar'as en dek'naŭ de du'dek kaz'o'j nur la fraz'o'n: “Ni re'ten'os vi'n ĉi tie dum sufiĉ'e long'a temp'o.” Eĉ, se en tiu special'a kaz'o la du'a fraz'o ne est'us parol'it'a, ĝi'a konsekvenc'o tamen jam decid'iĝ'is. Jorike kur'is kiel karn'iĝ'int'a fulm'o'tondr'o sur la vast'a mar'o. La pilot'o est'as for'las'int'a la ŝip'o'n, kaj la Unu'a Oficir'o jam trans'pren'is la vaĉ'o'n.

La ŝip'estr'o est'is ankoraŭ jun'a vir'o, tre bon'e nutr'it'a, kun san'a, ruĝ'a kaj glat'e raz'it'a vizaĝ'o. Li hav'is hel'e blu'a'j'n okul'o'j'n, kaj en li'a flav'e brun'a har'ar'o montr'iĝ'is flam'ruĝ'a'j kolor'ton'o'j. Li vest'is si'n ekster'ordinar'e bon'e, preskaŭ tro elegant'e. La kun'aranĝ'o de la kolor'o'j de la kostum'o, de la kravat'o, de la ŝtrump'o'j kaj de la elegant'a'j somer'a'j ŝu'o'j est'is bon'e elekt'it'a. Laŭ li'a aspekt'o oni ne task'us li'n kapitan'o de mal'grand'a frajt'ŝip'o, eĉ ne kapitan'o de grand'a pasaĝer'a ŝip'o. Li ne aspekt'is, kvazaŭ li pov'us konduk'i kest'o'n almenaŭ de unu rod'o al ali'a rod'o sen al'bord'iĝ'i ĉe tio sur la ali'a flank'o de la ter'glob'o. Li parol'is bon'a'n pur'a'n angl'a'n lingv'o'n, kiu'n oni ebl'e lern'as en tre bon'a lern'ej'o de ne'angl'a'lingv'a land'o. La vort'o'j'n li elekt'is tre zorg'em'e, oni hav'is la impres'o'n, ke li tre lert'e kaj rapid'e elekt'is dum la parol'ad'o nur tia'j'n vort'o'j'n, kiu'j'n li pov'is el'parol'i sen'erar'e. Por sukces'e far'i tio'n, li inter'met'is dum'parol'e paŭz'o'j'n, per kio li vek'is la imag'o'n, ke li est'as pens'ul'o. La kontrast'o inter la ŝip'estr'o kaj la Du'a Inĝenier'o, kiu ja sam'e est'is oficir'o, est'is tut'e ne komik'a, sed tiel konstern'is mi'n, ke tiam, se mi iam dub'us pri la lok'o, kie mi trov'iĝ'as, mi tuj sci'us ĝi'n pro tiu kontrast'o.

“Do, vi est'as la nov'a sub'hejt'ist'o?*” li salut'is mi'n, kiam mi en'ven'is en li'a'n kabinet'o'n.

“Mi? Sub'hejt'ist'o? Ne, sinjor'o, I am a fireman, mi est'as hejt'ist'o.” Mi jam vid'is la sav'ant'a'n lum'tur'o'n.

“Pri hejt'ist'o mi dir'is neni'o'n,” en'miks'is si'n nun la poŝ'o'ŝtel'ist'o.

“Mi demand'is vi'n pro hejt'person'ar'o, tio'n mi ja demand'is, ĉu ne?”

“Tio est'as ĝust'a,” mi respond'is, “tio'n vi demand'is kaj tio'n mi jes'is. Sed en neni'u sekund'o mi pens'is, ke tem'as pri sub'hejt'ist'o.” La vizaĝ'o de la ŝip'estr'o montr'is enu'o'n, kaj li dir'is al la ĉeval'ŝakr'ist'o:

“Tio est'as nun vi'a afer'o, Mr. Dils. Mi supoz'is, ke ĉio est'as en ord'o.”

“Mi tuj vol'as for'las'i la kest'o'n, ŝip'estr'o. Mi eĉ ne lud'as per la ide'o dung'iĝ'i kiel sub'hejt'ist'o. Tuj prepar'u boat'o'n por mi. Mi protest'as, kaj mi plend'os en la haven'ofic'ej'o pro prov'it'a ŝanhajado.*”

“Kiu ŝanhajis vi'n?” ekscit'iĝ'is nun la ĉeval'ŝakr'ist'o. “Mi? Tio est'as impertinent'a mensog'o.”

“Dils,” la kapitan'o dir'is nun tre serioz'e, “tio ne est'as mi'a afer'o. Tio'n mi ne respons'as. El tiu kaĉ'o vi mem dev'as el'tir'i vi'n, tio'n mi jam nun klar'ig'as, tio'n el'diskut'u ekster'e.” Sed la poŝ'o'ŝtel'ist'o ne las'is si'n konfuz'i. “Kio'n mi demand'is? Ĉu mi demand'is: kaldron'ar'a band'o?”

“Ver'e, tio'n vi demand'is, sed vi ne dir'is, ke . . .”

“Ĉu la sub'hejt'ist'o aparten'as al la nigr'a band'o, ĉu ne?” la inĝenier'o nun demand'is insid'e.

“Cert'e la sub'hejt'ist'o aparten'as al ĝi,” mi konfirm'is laŭ la ver'o, “sed mi hav'as . . .”

“Tiu'kaz'e tio ja est'as tut'e en ord'o,” dir'is nun la ŝip'estr'o, se vi intenc'is dir'i ‘hejt'ist'o’, vi dev'int'us tut'e klar'e dir'i tio'n, tiu'kaz'e Mr. Dils cert'e est'us dir'int'a al vi, ke hejt'ist'o ne mank'as al ni. Bon'e do, tial ni nun pov'as ek'skrib'i.» Li pren'is la list'o'j'n de la ŝip'an'ar'o kaj demand'is pri mi'a nom'o.

Mi'a bon'a mar'ist'a nom'o sur la list'o de mort'ul'a ŝip'o? Neniam. Tiel profund'e mi ĝis nun ne sink'is. Mi ja neniam de'nov'e en mi'a viv'o pov'us vetur'i honest'a'n ŝip'o'n. Prefer'e la adiaŭ'a'n atest'o'n de honor'ind'a prizon'o, tio pli taŭg'us ol la kvitanc'a libr'o de mort'ul'a ŝip'o.

Tiel mi rezign'is pri mi'a bon'a nom'o kaj for'ĵur'is ek'de nun mi'a'j'n famili'a'j'n lig'o'j'n. Mi ne plu hav'is nom'o'n.

“Nask'it'a kiam kaj kie?” La nom'o est'is for, sed mi'a'n hejm'land'o'n mi ankoraŭ hav'is.

“Nask'it'e kiam kaj kie?”

“En . . . en . . .”

“Kie do?”

“En Aleksandria.”

“En Uson'o?”

“Ne, en Egipt'uj'o.” Nun ankaŭ la hejm'land'o est'is for; ĉar ek'de nun la kvitanc'libr'o de Jorike est'is mi'a sol'a legitim'aĵ'o, ĝis la fin'o de mi'a viv'o.

“Kiu'n ŝtat'an'ec'o'n? La brit'a'n?”

“Ne. Sen naci'ec'o.”

Ĉu mi hav'u registr'it'a mi'a'n nom'o'n kaj mi'a'n naci'ec'o'n en la list'o'j de Jorike dum la etern'ec'o? Ĉu bon'e lav'it'a uson'an'o, civiliz'it'a, proviz'it'a per la evangeli'o de la dent'o'bros'o kaj la scienc'o de la ĉiu'tag'a pied'o'lav'ad'o, kiam ajn jam vetur'is sur iu Jorike, li kiam ajn jam serv'is, frot'lav'is kaj farb'is sur iu Jorike? Mi'a hejm'land'o, ne, ne mi'a hejm'land'o, sed la reprezent'ant'o'j de mi'a hejm'land'o, est'as ver'e, el'puŝ'is kaj kontest'is mi'n. Sed, ĉu mi pov'as kontest'i la ter'o'n, kies arom'o'n mi en'suĉ'is de mi'a unu'a en'spir'o? Ne pro la reprezent'ant'o'j, kaj ne pro ĝi'a flag'o, sed pro la am'o al la hejm'land'o, pro ĝi mem, por ĝi'n honor'i, mi dev'is for'ĵur'i ĝi'n. Sur Jorike ne vetur'as honest'a uson'a knab'o, eĉ se li for'kur'is de la ekzekut'ist'o. “Ne, sinjor'o, neniu'n naci'ec'o'n.”

Pri la mar'ist'a dokument'o, pri la salajr'a libr'o, pri la pasport'o aŭ pri io simil'a li ne demand'is. Li sci'is, ke oni ne demand'u pri tia'j aĵ'o'j al mar'ist'o'j ven'int'a'j al Jorike. Ili ja pov'us dir'i: “Mi ne hav'as paper'o'j'n.” Kio'n far'i tiu'kaz'e? Tiu'kaz'e li ne rajt'us dung'i ili'n, kaj Jorike ne hav'us ŝip'an'ar'o'n. Ĉe la unu'e ating'ebl'a konsul'o oni dev'is ja oficial'e konfirm'ig'i la list'o'n. Sed tiam neni'o plu ŝanĝ'ebl'is, la vir'o est'is jam dung'it'a, jam vetur'is sur la ŝip'o, jen ne plu ebl'is rifuz'i al li la konsul'a'n konfirm'o'n. La konsul'o oficial'e neni'o'n sci'as pri mort'ul'a'j ŝip'o'j, kaj ne'oficial'e li ne kred'as ili'a'n ekzist'o'n. Est'i konsul'o postul'as talent'o'j'n. La konsul'o'j ankaŭ ne kred'as la nask'iĝ'o'n de hom'o, se la nask'iĝ'atest'o ne pruv'as la nask'iĝ'o'n.

Kio ankoraŭ rest'is al mi, post kiam mi for'lud'is mi'a'n nom'o'n kaj la hejm'land'o'n? La labor'fort'o. Nur kun tiu oni pov'is kalkul'i. Ne kun ĝi'a plen'a rekompenc'o. Sed iom, por ke la lac'iĝ'o ne fuŝ'u la plezur'o'n.

“La salajr'o por la sub'hejt'ist'o'j est'as sep'dek pes'et'o'j,” la ŝip'estr'o dir'is kvazaŭ preter'e, dum li skrib'is sur la list'o'n. “Kiiiio?” mi kri'as. “Sep'dek pes'et'o'j'n?”

“Jes, ĉu vi ne sci'is tio'n?” li demand'is kun lac'a gest'o. “Mi dung'iĝ'is por angl'a salajr'o,” mi nun defend'is mi'a'n salajr'o'n.

“Mr. Dils?” la ŝip'estr'o demand'is. “Kio tio est'as, Mr. Dils?”

“Ĉu mi promes'is angl'a'n salajr'o'n al vi?” la ĉeval'ŝakr'ist'o dir'is rikan'e al mi.

“Mi tuj pov'us draŝ'i sur la fi'a'n vizaĝ'o'n de tiu hund'o, sed ĉi tie mi ver'e ne em'as kuŝ'i en fer'a'j katen'o'j. Ne sur Jorike, kie la rat'o'j, ek'mord'us mi'n viv'ant'a, se mem'defend'o ne ebl'as. Jes ja, vi promes'is angl'a'n salajr'o'n al mi,” mi nun el'kri'is mi'a'n koler'o'n al la kanajl'o. Tio est'as ja la last'a afer'o, kiu'n mi pov'as defend'i, mi'a'n salajr'o'n. Tiu'n hund'a'n salajr'o'n. Ju pli streĉ'a la labor'o, des pli et'a la salajr'o. La sub'hejt'ist'o hav'as la plej streĉ'a'n kaj infer'a'n labor'o'n sur la kest'o, kaj plej oft'e la plej aĉ'a'n salajr'o'n. Ankaŭ la angl'a salajr'o ne ind'as laŭd'o'n, sed kie en la mond'o la labor'ist'o ricev'as la plen'a'n salajr'o'n? Kiu ne pag'as la salajr'o'n al la labor'ist'o, tiu est'as sang'o'hund'o.* Sed oni dev'as nur antaŭ'e inter'konsent'i kun la labor'ist'o la salajr'o'n, kiu bezon'as la labor'o'n pli ol kio'n ajn, kaj ĝi est'as jam li'a salajr'o. Li'a salajr'o, kaj oni ne plu est'as sang'o'hund'o. Se ne est'us leĝ'o'j, ankaŭ ne est'us miliard'ul'o'j. Vort'o'j'n oni pov'as kned'i, tial oni skrib'as leĝ'o'j'n en la form'o de vort'o'j. La mal'sat'ul'o'n minac'as la mort'o'pun'o, se tiu kned'as ili'n; se est'as mild'ig'a'j cirkonstanc'o'j, oni antaŭ'vid'as la prizon'o'n, por pov'i praktik'i indulg'o'n kaj por pruv'i la human'ec'o'n de la leĝ'o'j.

“Jes ja, tio'n vi far'is, vi promes'is angl'a'n salajr'o'n al mi,” mi kri'is pli'a'n foj'o'n.

“Ne kri'u tiel laŭt'e,” dir'is la kapitan'o, lev'ant'e la okul'o'j'n de sur la list'o. “Kiel do est'as, Dils? Mi nun fin'fin'e sat'as de tio. Se vi dung'as iu'n, mi ver'e dezir'as, ke ĉio est'u en ord'o.” La ŝip'estr'o aktor'is delikat'e. Jorike rajt'as fier'i pri si'a mastr'o.

“Pri angl'a salajr'o mi tut'e ne parol'is,” dir'is la ĉeval'ŝakr'ist'o.

“Vi tamen dir'is, tio'n mi pov'as ĵur'i.” La et'a'n angul'et'o'n de la laŭ'rajt'ec'o, kiu ankoraŭ rest'is al mi, mi vol'is defend'i per mi'a tut'a fort'o.

“Ĵur'i, ĉu? Ja ne far'u fals'a'n ĵur'o'n, vir'o. Mi ekzakt'e sci'as, kio'n mi dir'is al vi, kaj mi sci'as preciz'e, kio'n vi respond'is. Mi hav'as ĉi tie sufiĉ'e da atest'ant'o'j, kiu'j star'is apud mi, kiam mi dung'is vi'n. Mi dir'is ‘angl'a'n mon'o'n’, sed pri angl'a salajr'o mi eĉ ne vort'o'n dir'is.” Tiu hund'o prav'as. Li efektiv'e dir'is ‘angl'a mono’ kaj tut'e ne menci'is la vort'o'n salajr'o. Kompren'ebl'e mi kompren'is, ke tem'as pri angl'a salajr'o.

“Tiu'kaz'e do ankaŭ tio nun est'as en ord'o,” la ŝip'estr'o dir'is trankvil'e. “Vi kompren'ebl'e ricev'os vi'a'n salajr'o'n en angl'a'j funt'o'j kaj ŝiling'o'j. Por ĉiu hor'o de plus'labor'o kvin penc'o'j'n. Kaj kie vi vol'as mal'dung'iĝ'i?”

“En la unu'a haven'o, en kiu'n ni unu'e en'vetur'os.”

“Tio'n vi ne rajt'as,” la ĉeval'ŝakr'ist'o dir'is rikan'e.

“Jes ja, tio'n mi tamen rajt'as.”

“Vi ne rajt'as,” li ripet'is. “Vi dung'iĝ'is por Liverpol'o.”

“Tio'n ja ankaŭ mi opini'as,” mi dir'as, “Liverpol'o est'as ja la haven'o, kiu'n ni en'vetur'os unu'e.”

“Ne,” la ŝip'estr'o respond'is, “ni deklar'is Grek'land'o'n, sed mi ŝanĝ'is mi'a'j'n intenc'o'j'n kaj cel'as nun la nord'a'n Afrik'o'n.” Vi deklar'is kaj post'e en la vetur'o ŝanĝ'as la kurs'o'n. Aj, kar'a amik'o, vi est'as klar'dir'a. Maroko kaj Sirio pag'as bon'a'j'n prez'o'j'n por . . . Kaj se vi rapid'e kaj feliĉ'e en'spez'is la mon'o'n, tiam sekv'os la dung'o'j por la last'a grand'a ve tur'o, hej? De sal'akv'a fiŝ'o, kiu naĝ'is en tiom da mar'o'j, vi ne pov'as kaŝ'i i'o'n. Tio ne est'as la unu'a kamufl'o'ŝip'o, kiu'n mi vetur'as.

“Vi dir'is al mi, ke Liverpol'o, kaj vi klar'e esprim'is, ke mi rajt'as mal'dung'iĝ'i en Liverpol'o,” mi vok'as ekscit'it'e al la poŝ'o'ŝtel'ist'o.

“Neni'u ver'a vort'o, ŝip'estr'o,” dir'as la ruz'a bub'o. “Mi dir'is, ke ni hav'as pec'var'o'j'n por Liverpol'o, kaj, ke li pov'os mal'dung'iĝ'i tie, se ni halt'os en Liverpol'o.”

“En tiu kaz'o ĝi est'as tut'e en ord'o,” konfirm'as nun la kapitan'o.

“Ni hav'as ok kest'o'j'n da sardin'o'j en ole'o por Liverpol'o, pec'var'o'n, mult'e sub la karg'o'tarif'o. Liver'a lim'dat'o post dek'ok monat'o'j. Pro tiu'j ok kest'o'j, kiu'j est'as neglekt'ebl'a'j var'o'j, mi ja ne vetur'os al Liverpol'o. Tiu'j est'as okaz'a var'o, kiu ne kaŭz'u karg'o'kost'o'j'n. Se mi sur'ŝip'ig'os pli da ili, por ke ili ind'u atent'o'n, mi kompren'ebl'e jam iam en la ven'ont'a'j ses monat'o'j vetur'os tie'n.”

“Tiu'kaz'e vi ja tuj pov'int'us dir'i, ke ne est'as pec'var'o, sed okaz'a var'o, kiu'n vi hav'as por Liverpol'o.”

“Tio'n vi ja ne demand'is,” kontraŭ'dir'as la ĉeval'ŝakr'ist'o.

Jen fajn'a societ'o. Kontraband'i, fals'i deklar'o'j'n, tromp'i haven'a'j'n instanc'o'j'n, mensog'i kurs'o'j'n kaj vetur'i mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n. Kompar'e kun ili tradici'a mar'rab'ist'o est'as ja nobel'o. Vetur'i sur pirat'o'ŝip'o ne est'as hont'ind'e, tie mi nek la nom'o'n nek la naci'ec'o'n for'ĵur'us. Vetur'i mar'rab'ist'a'n ŝip'o'n est'as afer'o de honor'o. Sed vetur'i tiu'n kest'o'n, tio est'as hont'ind'aĵ'o, pro kiu mi long'e dev'os barakt'i, antaŭ ol mi glut'os kaj digest'os tio'n.

“Bon'vol'u sub'skrib'i vi'a'n nom'o'n ĉi tie.” La ŝip'estr'o trans'don'is font'plum'o'n al mi. “Sub tio? Neniam! Neniam!” Mi vok'as la vort'o'j'n indign'e.

“Kiel plaĉ'as al vi. Mr. Dils, bon'vol'u sub'skrib'i ĉi tie kiel atest'ant'o.” Tiu poŝ'o'ŝtel'ist'o, tiu ĉeval'ŝakr'ist'o, tiu fripon'o, tiu tromp'ist'o, tiu ŝanhajisto, tiu vir'o, por kiu la maŝ'o, per kiu du'dek kvar rab'murd'ist'o'j est'is pend'ig'it'a'j, est'as tro dec'a kaj honor'ind'a, sub'skrib'u tie por mi. Tiu putr'ul'o ne rajt'as eĉ sub mi'a el'pens'it'a nom'o met'i si'a'n lepr'a'n man'o'n.

“Don'u ĝi'n, ŝip'estr'o, mi mem sub'skrib'os, nun ver'e jam ĉio est'as fek'o kaj fuk'o.”

“Helmont Rigbay*, Aleksandria (Egipt'uj'o).” Jen skrib'it'as. Firm'e kaj sekur'e. Do Jorike, hojhoj! Ve tur'u en la infer'o'n, se vi vol'as. Nun ĉio est'as egal'a. Mi est'as esting'it'a el la viv'ant'o'j. For'blov'it'o. Eĉ spir'o de mi ne rest'is en la mond'o.

Hola-hej! Ave Caesar, Morituri te salutant!* La modern'a'j gladiator'o'j salut'as vi'n, ho Cezar'o Aŭgust'o Kapital'ism'o, morituri te salutant! La mort'ont'o'j salut'as vi'n, ho Cezar'o Aŭgust'o Imperi'estr'o, ni pret'as mort'i por vi, por la sankt'a kaj glor'riĉ'a asekur'kompani'o.

Ho, temp'o'j, ho, mor'o'j! La gladiator'o'j en'marŝ'is en bril'a'j kiras'o'j la aren'o'n. Fanfar'o'j trumpet'is kaj cimbal'o'j tint'is. Bel'a'j vir'in'o'j man'salut'is ili'n de sur la balustrad'o'j kaj las'is fal'i la or'e brod'it'a'j'n tuk'et'o'j'n; la gladiator'o'j lev'is ili'n de la ter'o, prem'is ili'n al si'a'j lip'o'j, en'spir'is la rav'a'n odor'o'n, kaj dolĉ'a rid'et'o dank'is al ili kaj salut'is ili'n. Ĉe la entuziasm'a hura'a kri'ad'o de ekscit'it'a hom'amas'o, ĉe la son'ad'o de bru'ant'a milit'a muzik'o ili el'ig'is si'a'n last'a'n el'spir'o'n.

Sed ni, la nun'a'j gladiator'o'j, ni dron'as en kot'o. Ni tro lac'as por lav'i ni'n. Ja por kio lav'i si'n? Ni mort'as pro mal'sat'o, ĉar ni en'dorm'iĝ'as antaŭ la pelv'o. Ni mort'as pro mal'sat'o, ĉar la kompani'o dev'as ŝpar'i, por ne sub'fal'i sub la konkur'ant'o'j'n. Ni mort'as en ĉifon'o'j, mut'a'j, ĉe selekt'it'a rif'o, profund'e en la kaldron'ej'o. Ni vid'as en'torent'i la akv'o'n, kaj ni jam ne sukces'as fuĝ'i supr'e'n. Ni esper'as, ke la kaldron'eg'o'j eksplod'u, por ke la fin'o ven'u rapid'e, ĉar la man'o'j est'as firm'e en'pinĉ'it'a'j, ĉar la fajr'o'pord'o'j salt'e mal'ferm'iĝ'is kaj la ard'ant'a karb'o lant'e vor'as je ni'a'j pied'o'j kaj femur'o'j. La sub'hejt'ist'a band'o, ĉu? Tiu'j kutim'iĝ'is al tio. Tiu'j facil'e el'ten'as brog'it'a'n haŭt'o'n kaj vund'o'j'n.

Ni mort'as sen fanfar'muzik'o, sen la rid'ad'o de bel'a'j vir'in'o'j, sen la aplaŭd'a rumor'ad'o de hom'amas'o en fest'a ekscit'iĝ'o. Ni mort'as mut'a'j kaj en ĉifon'o'j, por vi, ho Cezar'o Aŭgust'o! Grac'o'n al vi, Imperi'estr'o, ni ne hav'as nom'o'j'n, ni ne hav'as naci'ec'o'n. Ni est'as neniu'j, ni est'as neni'o.

Grac'o'n al vi, Cezar'o Aŭgust'o Imperi'estr'o, vi ne dev'as pag'i pensi'o'j'n por vidv'in'o'j kaj orf'o'j. Ni, ho, Cezar'o, est'as la plej fidel'a'j el vi'a'j serv'ist'o'j. La mort'ont'o'j salut'as vi'n!

Ĉapitr'o 27

Est'is tri'dek minut'o'j antaŭ la dek'ok'a, kiam negr'o al'port'is la vesper'manĝ'o'n en la kajut'o'n. La vesper'manĝ'o est'is en du gras'a'j lad'o'kruĉ'o'j, kiu'j aspekt'is kvazaŭ atak'it'a'j per klab'o'j. Ĝi konsist'is el akv'ec'a piz'o'sup'o, ŝel'kuir'it'a'j ter'pom'o'j kaj varm'eg'a brun'a akv'o en emajl'o'kruĉ'o, kiu sam'e aspekt'is kvazaŭ pri'martel'it'a. La brun'a akv'o hav'is la nom'o'n te'o.

“Kie est'as la viand'o?” mi demand'is la negr'o'n.

“Neni'u viand'o hodiaŭ,” li dir'is.

Mi rigard'is li'n kaj rimark'is, ke li ne est'as negr'o, sed blank'ul'o. Li est'is la sub'hejt'ist'o de ali'a vaĉ'o.

“Al'port'i la vesper'manĝ'o'n est'as vi'a afer'o,” la vir'o dir'is al mi.

“Ĉi tie mi ne est'as la mes'bub'o, la Moseo*, por ke vi tuj de'komenc'e sci'u tio'n,” mi respond'is.

“Ĉi tie ni ne hav'as mes'bub'o'j'n.”

“Ĉu?”

“Tio'n ĉi tie dev'as far'i la sub'hejt'ist'o'j.”

Tiel mi jam ricev'is la unu'a'n bat'o'n. Tio promes'as ja ĉarm'a'n viv'o'n. Mi jam sci'as, kial kaj por kio. La sort'o pretend'as si'a'j'n rajt'o'j'n.

“La vesper'manĝ'o'n al'port'as la sub'hejt'ist'o de la rat'o'vaĉ'o.” La du'a bat'o. Nun mi ne plu kalkul'os la bat'o'j'n. Las'u ili'n al'ven'i kaj traf'i. Far'u dik'a vi'a'n fel'o'n.

Do la rat'vaĉ'o*. Tio ja antaŭ'vid'ebl'is. La vaĉ'o de tag'mez'o ĝis la dek'ses'a aŭ de nokt'mez'o ĝis la kvar'a, la plej malic'a vaĉ'o, kiu'n oni el'trov'is por tortur'i mar'ist'o'j'n. Je la dek'ses'a oni ven'as de la vaĉ'o. Oni lav'as si'n. Post'e oni al'port'as la vesper'manĝ'o'n por la tut'a band'o. Post'e oni lav'as la manĝ'il'ar'o'n por la tut'a band'o, ĉar mes'bub'o ja mank'as kaj la sub'hejt'ist'o'j mem dev'as far'i ĉio'n. Post'e oni kuŝ'iĝ'as en si'a lit'benk'o. Ĉar oni ne ricev'as pli'a'n manĝ'o'n ĝis la ok'a maten'e, sed en la nokt'o dev'as ir'i al la vaĉ'o kaj ne dev'as nur ir'i tie'n, sed labor'i kaj mult'e labor'i, tial neces'as fervor'e vesper'manĝ'i, ĉar ali'e oni kolaps'us en la nokt'o. Sed kun plen'a stomak'o oni ne pov'as dorm'i. Kelk'foj'e ĝis la du'dek'du'a ankaŭ la liber'vaĉ'ul'o'j ankoraŭ sid'as kaj lud'as kart'o'j'n kaj babil'as pri io. Ĉar ili ne hav'as ali'a'n lok'o'n al kiu ir'i, ili do sid'as ĉi tie. Oni ja ne pov'as mal'permes'i babil'i al ili, ĉar ali'e ili forges'us la lingv'o'n, kaj ili ja jam parol'as mal'laŭt'e por ne ĝen'i la dorm'ant'a'j'n kamarad'o'j'n. Sed la mal'laŭt'a parol'ad'o ĝen'as eĉ pli ol la laŭt'a. Je la du'dek'tri'a oni komenc'as en'dorm'iĝ'i. Du'dek minut'o'j'n antaŭ nokt'mez'o sekv'as la vek'vok'o: “El'e'n kaj sub'e'n!” Je la kvar'a oni ven'as de la vaĉ'o, lav'as si'n. Ebl'e. Oni fal'as sur la lit'benk'o'n. Tri'dek minut'o'j'n antaŭ la ses'a ek'as jam la tag'a bru'o sur la ŝip'o. Je la ok'a oni ŝir'iĝ'as el la dorm'o: “Maten'manĝ'o!” Sur la ŝip'o oni dum la tut'a antaŭ'tag'mez'o martel'as, najl'as, seg'as, komand'as. Du'dek minut'o'j'n antaŭ tag'mez'o neni'u ven'as por vek'i, ĉar oni ja ne supoz'as, ke ebl'as dorm'i je tiu hor'o. Oni jam vek'iĝ'is kaj komenc'as si'a'n vaĉ'o'n. Kaj tiel plu, je la dek'ses'a . . . kaj ĉiam tiel plu.

“Kiu lav'as la manĝ'il'ar'o'n, se ne est'as mes'bub'o?”

“La sub'hejt'ist'o.”

“Kiu frot'viŝ'as la latrin'o'j'n?”

“La sub'hejt'ist'o.” Tio est'as cert'e honor'ind'a okup'o, se oni ne dev'as far'i i'o'n al'don'a'n. En tiu ĉi kaz'o est'is pork'aĵ'o. Kaj tiu, kiu vid'us la latrin'o'j'n, dir'us: “Tio est'as la plej grand'a pork'aĵ'o, kiu'n mi vid'is kiam ajn en mi'a viv'o aŭ en iu tranĉe'o.” Sed mi spert'is, ke la pork'o'j est'as pur'em'a'j best'o'j kaj ne jot'o'n mal'pli pur'em'a'j ol ĉeval'o'j. Se mi met'us kamp'ar'an'o'n aŭ pork'o'bred'ist'o'n en morn'a'n stal'o'n, kiu est'as long'a kaj larĝ'a du paŝ'o'j'n, tro nutr'us kaj ne el'las'us li'n, kaj nur de temp'o al temp'o en'ĵet'us kelk'a'j'n pajl'o'tig'o'j'n kaj ne aŭ nur mal'oft'e el'pren'us la mal'nov'a'n kaĉ'ig'it'a'n pajl'o'n, ĉar li ja tiom bon'e fart'as en la sterk'o, tiam mi volont'e vid'us kiel la kamp'ar'an'o aspekt'as en tiu stal'o post du semajn'o'j, kaj kiu tiam est'as la pli grand'a pork'aĉ'o, la kamp'ar'an'o aŭ li'a dik'a pork'et'o? Ne zorg'u, la venĝ'o pro ĉi tio sekv'os kontraŭ la hom'o'j, pro ĉio, kio'n la hom'o'j krim'is kontraŭ ĉeval'o'j, hund'o'j, pork'o'j, ran'o'j kaj bird'o'j. Por tio ili iam pli pent'os ol pro tio, kio'n ili krim'is kontraŭ si'a'j kun'hom'o'j. Oni ne pov'as frot'lav'i latrin'o'n, se oni tro lac'as por met'i la kuler'o'n da riz'o en la buŝ'o'n, ne, sinjor'o.

Sun'a Hispanio, jen la pun'o ĉar mi for'las'is vi'n, afabl'a gast'ig'ant'in'o! Sur bon'a ŝip'et'o est'as naŭko; tag'labor'ist'o, kiu kvazaŭ kiel ost'a al'don'o kun'vetur'as, kiu neniam tro labor'as, kiu ĉiam ĉie est'u por help'i ĉe la labor'o, kiu ricev'as la salajr'o'n de ferdek'labor'ist'o kaj en'tut'e kaj plej oft'e hav'as sufiĉ'e agrabl'a'n viv'o'n. La naŭko est'as la vir'o por ĉio. Kaj ĉio'n, kio mis'e ir'as, oni atribu'as al la naŭko. Li kulp'as ĉio'n. Se en la hold'o'j fajr'o ek'brul'as, jen la naŭko kulp'as, kvankam li neniam rajt'as en'ir'i la hold'o'j'n, sed li ne lev'is regul'e la hold'o'luk'o'j'n. Se la kuir'ist'o tro long'e rost'is la manĝ'o'n, tiel ke ĝi nigr'iĝ'is, jen oni spektakl'as al la naŭko, kvankam li neniam rajt'as en'ir'i la kuir'ej'o'n, sed li ŝraŭb'is je la akv'o'kran'o'j, kiam li pur'ig'is ili'n. Se la ŝip'o sub'akv'iĝ'as, jen la naŭko kulp'as, ĉar li, tial ke . . . nu jes, pro tio, ke li est'as la naŭko.

Sur Jorike la sub'hejt'ist'o'j est'is la naŭkoj, kaj la plej grand'a naŭko el ĉiu'j naŭkoj est'is . . . vi prav'e diven'is: la sub'hejt'ist'o de la rat'vaĉ'o. Se io kot'a, mal'agrabl'a, viv danĝer'a est'is far'end'a, la Unu'a Inĝenier'o dir'is al la Du'a, ke li far'u tio'n. Tiu dir'is al la sub'oficir'o, kaj tiu dir'is al la lubrik'ist'o, kaj tiu dir'is al la hejt'ist'o kaj la hejt'ist'o dir'is: “Tio ne est'as hejt'ist'o'labor'o, jen afer'o por sub'hejt'ist'o.” Kaj la sub'hejt'ist'o de la rat'vaĉ'o far'is, ĉar li dev'is far'i.

Se la sub'hejt'ist'o post'e el'ven'is kun sang'ant'a'j kaj vund'bat'it'a'j kaj grat'vund'it'a'j krur'o'j kaj kovr'it'a de du'dek brul'vund'o'j, kaj se oni dev'is el'tir'i li'n je la krur'o'j, ĉar li ali'e brog'iĝ'us, tiam la hejt'ist'o ir'is al la lubrik'ist'o kaj dir'is: “Mi far'is ĝi'n.” La lubrik'ist'o al la sub'oficir'o: “Mi far'is.” La sub'oficir'o al la Du'a Inĝenier'o: “Mi far'is.” Kaj la Du'a al la Unu'a, kaj la Unu'a Inĝenier'o ir'is al la ĉef'o kaj dir'is: “Mi dezir'as, ke oni raport'u en la ŝip'ĵurnal'o: ‘La Unu'a Inĝenier'o ripar'is en viv'danĝer'o, dum la kaldron'eg'o'j rest'is plen'e pri'fajr'at'a'j, por ke la ŝip'rapid'ec'o ne mal'pli'iĝ'u, tub'o'difekt'o'n de la unu'a grad'o. La ŝip'o pov'is ten'i la plen'a'n vetur'rapid'ec'o'n. ‘” En la kompani'o oni leg'as la ĵurnal'o'n kaj la prezid'ant'o dir'as: “Ni dev'as don'i al la Unu'a Inĝenier'o de Jorike pli grand'a'n ŝip'o'n, la vir'o merit'as i'o'n pli bon'a'n.” La sub'hejt'ist'o ricev'is la cikatr'o'j'n, kiu'j rest'os al li por ĉiam, kaj li kripl'iĝ'is. Sed kial la sub'hejt'ist'o dev'is far'i? Ankaŭ li cert'e pov'is dir'i kiel la ali'a'j: “Tio'n mi ne far'os, el tio mi ne el'ven'us viv'a.” Sed tio'n li ne pov'is dir'i. Li dev'is far'i, nepr'e dev'is far'i tio'n. “Ja vir'o, ĉu vi vol'as, ke la tut'a ŝip'o sink'u profund'e'n, ke dron'u tiel ĉiu'j vi'a'j kamarad'o'j? Ĉu vi'a konscienc'o permes'us tio'n?” La ferdek'labor'ist'o'j ja ne pov'is far'i ĝi'n, ili sci'is neni'o'n pri kaldron'eg'o'j. Ankaŭ la sub'hejt'ist'o sci'is neni'o'n pri kal dron'eg'o'j, li sci'is nur kiel ŝovel'i karb'o'j'n. La inĝenier'o sci'is i'o'n pri kaldron'eg'o'j, pro tio oni ja pag'is li'n kiel Unu'a'n Inĝenier'o'n, ĉar li hav'as spert'o'j'n pri kaldron'eg'o'j kaj en si'a'j ekzamen'o'j dev'is far'i tia'j'n ripar'o'j'n. Sed la sub'hejt'ist'o labor'is antaŭ la kaldron'eg'o'j kaj apud la kaldron'eg'o'j kaj post la kaldron'eg'o'j, kaj li est'is la sub'hejt'ist'o, kaj li est'is la vir'o, kiu ne vol'is respond'ec'i la mort'o'n de tiom da hom'o'j, eĉ, se li'a propr'a viv'o pro tio fin'iĝ'os en rub'aĵ'a barel'o. La viv'o de kot'a sub'hejt'ist'o ne est'as viv'o, neni'u konsider'as ĝi'n kiel viv'o. Li mort'as kaj fin'it'e, ni ne parol'u pri tio. Muŝ'o'n oni ja ebl'e el'fiŝ'as el la lakt'o kaj donac'as al ĝi la et'a'n viv'o'n, sed sub'hejt'ist'o ne sam'rang'as al muŝ'o. La sub'hejt'ist'o est'as kot'o, polv'o, viŝ'ĉifon'o; li ĝust'e ankoraŭ sufiĉ'e taŭg'as por ŝovel'i karb'o'j'n.

“Sub'hejt'ist'o, hej!” vok'as la Unu'a Inĝenier'o. “Ĉu vi vol'as trink'i rum'o'n?”

“Jes, ĉef'o.” Sed la brand'o'glas'o el'fal'as el li'a man'o, la rum'o perd'iĝ'as. La man'o est'as brog'it'a, jes, sinjor'o.

La vesper'manĝ'o kuŝ'is sur la tabl'o. Mi mal'sat'iĝ'is inter'temp'e kaj pens'is, ke konven'us manĝ'i i'o'n. Tio est'is mi'a intenc'o. Sed hav'i intenc'o'n kaj real'ig'i intenc'o'n, tio est'as du afer'o'j. Mi ĉirkaŭ'rigard'is pro teler'o kaj kuler'o. “Las'u star'i la teler'o'n, tiu est'as la mi'a.”

“Nu, de kie mi do pren'u teler'o'n?”

“Se vi ne kun'port'is iu'n, jen vi cert'e dev'os viv'i sen teler'o.”

“Ĉu oni ĉi tie ver'e ne dispon'ig'as manĝ'il'ar'o'n?”

“Nur tio'n, kio'n vi mem hav'as, vi pov'as dispon'ig'i al vi.”

“Kiel mi do manĝ'u sen teler'o, sen fork'o, sen kuler'o?”

“Vi'a afer'o.”

“Aŭskult'u, nov'ul'o,” iu vok'is el si'a lit'benk'o, “vi pov'as hav'i mi'a'n teler'o'n, mi'a'n tas'o'n kaj mi'a'n manĝ'il'ar'o'n. Sed tiu'kaz'e vi ĉiu'foj'e dev'os pur'ig'i ĝi'n.” Jen iu est'is, kiu hav'is nur romp'it'a'n teler'o'n, sed ne tas'o'n; ali'a hav'is fork'o'n, sed ne kuler'o'n. Se nun la manĝ'o al'ven'is en la kajut'o, ĉiu'foj'e unu'e ek'est'is kverel'o pri tio, kiu rajt'as la unu'a uz'i la kuler'o'n aŭ la tas'o'n aŭ la teler'o'n; ĉar tiu, kiu rajt'is uz'i la unu'a la teler'o'n aŭ la kuler'o'n, kompren'ebl'e el'fiŝ'is la plej bon'a'j'n pec'o'j'n. Neni'u riproĉ'u tio'n.

Tio, kio nom'iĝ'is te'o, est'is varm'eg'a brun'a akv'o. Oft'e ĝi ne varm'eg'is, sed varm'et'is. Tio'n, kio nom'iĝ'is kaf'o, oni dis'don'is je maten'manĝ'o kaj je la tri'a. Tiu'n kaf'o'n je la tri'a mi vid'is neniam. La kial'o: rat'vaĉ'o. De tag'mez'o ĝis la dek'ses'a mi vaĉ'is. Je la dek'kvin'a oni dis'don'is la kaf'o'n.

Je la dek'ses'a, kiam mi'a post'e'ul'o anstataŭ'is mi'n, post'rest'is eĉ ne gut'o de tiu kaf'o. Kelk'foj'e ankoraŭ est'is varm'eg'a akv'o en la kuir'ej'o, sed se oni ne hav'is propr'a'j'n kaf'o'grajn'o'j'n, oni ne pov'is prepar'i kaf'o'n.

Ju pli kaf'o aŭ te'o diferenc'as dis'de aŭtentik'a kaf'o aŭ te'o, des pli oni sent'as la bezon'o'n pli'bel'ig'i ili'n per suker'o kaj lakt'o, por tiel stimul'i la fantazi'o'n. Ĉiu'n tri'a'n semajn'o'n ĉiu vir'o ricev'is mal'grand'a'n lad'skatol'o'n kun kondens'it'a kaj suker'it'a lakt'o kaj ĉiu'n semajn'o'n pund'o'n da suker'o; ĉar la kaf'o kaj la te'o el la kuir'ej'o al'ven'is pur'a, do sen lakt'o kaj suker'o.

Kiam oni ricev'is la lakt'o'n, oni mal'ferm'is la lad'skatol'o'n kaj kiel ŝpar'em'a hom'o el'pren'is kuler'et'plen'o'n, por don'i nub'et'o'n al la te'o. Post'e oni zorg'em'e for'met'is si'a'n lad'skatol'o'n, por uz'i ĝi'n nur ĉe la ven'ont'a kaf'o. Sed dum'e oni vaĉ'is, la ali'a'j ne ŝtel'is la lad'skatol'o'n, sed for'konsum'is ĝi'n ĝis la last'a rest'o. Ĉar oni plej facil'e mal'kovr'as la plej sekur'a'j'n kaŝ'lok'o'j'n, tio okaz'is nur je la unu'a foj'o al mi, ke mi'a lakt'o mal'aper'is. Kiam mi ricev'is la du'a'n foj'o'n mi'a'n lakt'o'n, mi tuj per unu foj'o el'kuler'is ĝi'n, ĉar tio est'is la sol'a metod'o por sav'i mi'a'j'n porci'o'j'n, jen la metod'o, kiu'n ĉiu'j uz'is.

Kun la pund'o da suker'o oni far'is preciz'e la sam'o'n, oni tuj post la ricev'o manĝ'is ĝi'n sen en'met'o de paŭz'o. Foj'e ni sukces'is inter'konsent'i. La suker'o de la tut'a kajut'o est'is ŝut'it'a en komun'a'n skatol'o'n, kaj ĉiu el'pren'u por si kuler'plen'o'n, kiam la kaf'o aŭ la te'o al'ven'os. La sekv'o de tiu inter'konsent'o est'is, ke la tut'a suker'o en la du'a tag'o jam mal'aper'is kaj nur vak'a skatol'o al'gap'is mi'n.

Freŝ'a'n pan'o'n ni ricev'is ĉiu'tag'e. Kaj ĉiu'n semajn'o'n la kajut'an'o'j ricev'is skatol'o'n da margarin'o, kiu kvant'e sufiĉ'is. Sed neni'u pov'is manĝ'i ĝi'n, ĉar ŝmir'sap'o pli bon'e gust'is.

En tag'o'j, dum kiu'j ni dev'is brid'i la lang'o'n kaj ferm'i la okul'o'j'n, ĉiu vir'o ricev'is du glas'o'j'n da rum'o kaj je du'on'o plen'ig'it'a'n tas'o'n da marmelad'o. Tio est'is la tag'o'j, kiam mister'a var'o al'ven'is kaj for'ir'is.

Maten'manĝ'e ni ricev'is horde'a'n sup'o'n kun prun'o'j aŭ riz'o'n kun sang'o'kolbas'o aŭ ter'pom'o'j'n kaj haring'o'j'n aŭ nigr'a'j'n fab'o'j'n kaj sal'it'a'j'n fiŝ'o'j'n. Ĉiu'n kvar'a'n tag'o'n la tut'a vic'o re'komenc'iĝ'is per horde'a sup'o kun prun'o'j.

Dimanĉ'e tag'mez'e ni ricev'is bov'aĵ'o'n kun mustard'a saŭc'o aŭ spic'it'a'n bov'aĵ'o'n kun akv'o'buljon'o, lund'e sal'it'a'n viand'o'n, kiu'n neniam iu manĝ'is, ĉar ĝi konsist'is nur el sal'o kaj lard'o'haŭt'o, mard'e sek'ig'it'a'n sal'fiŝ'o'n, merkred'e sek'a'j'n legom'o'j'n kaj bak'it'a'j'n prun'o'j'n en blu'e akv'ec'a muk'o'kaĉ'o el ter'pom'a amel'o. La muk'aĵ'o'n oni nom'is puding'o. Ĵaŭd'e la vic'o komenc'iĝ'is de'nov'e per sal'viand'o, kiu'n neniam iu manĝ'is.

La vesper'manĝ'o est'is unu el la nom'it'a'j maten'manĝ'o'j aŭ tag'manĝ'o'j. Ĉiu'n manĝ'o'n akompan'is ŝel'kuir'it'a'j ter'pom'o'j el kiu'j nur du'on'o uz'ebl'is. La ŝip'estr'o neniam aĉet'is ter'pom'o'j'n. Oni pren'is ili'n el la karg'o, se ni trans port'is sud'ter'pom'o'j'n. Tiom long'e, kiom la ter'pom'o'j est'is nov'a'j kaj jun'a'j, ili ĝoj'ig'is ni'n kaj est'is frand'aĵ'o'j, sed se ni dum long'a temp'o ne transport'is ter'pom'o'j'n, jen ven'is la vic'o de tiu'j, pri kiu'j mi parol'is.

Kiel kamufl'a'n karg'o'n ni transport'is de temp'o al temp'o ne nur ter'pom'o'j'n, sed ankaŭ tomat'o'j'n, banan'o'j'n, ananas'o'j'n, daktil'o'j'n, kokos'o'j'n. Sol'e tiu'j karg'o'j ebl'ig'is al ni trans'viv'i tiu'n manĝ'o'n kaj ne mort'aĉ'i pro manĝ'o'naŭz'o. Kiu part'o'pren'is mond'milit'o'n, ebl'e lern'is, kio'n hom'o pov'as el'ten'i sen mort'aĉ'i, sed kiu vetur'is sur original'a mort'ul'a ŝip'o kaj sur original'a kontraband'ŝip'et'o, tut'e cert'e sci'as, kiom da sufer'o'j hom'o pov'as el'ten'i. Tre rapid'e oni de'kutim'iĝ'as de ĉia naŭz'iĝ'o.

La manĝ'il'ar'o, tiel ofer'em'e propon'it'a al mi por la uz'o, ne tut'e komplet'is, ĝi konsist'is el nur'a teler'o. Kiam mi jam ar'ig'is la neces'a'n manĝ'il'ar'o'n, mi uz'is la fork'o'n de Stanislav, la tas'o'n de Fernand'o, la tranĉ'il'o'n de Rub'e'n, kaj kuler'o'n mi est'us ricev'int'a de Herman'n, sed kuler'o'n mi mem posed'is. Pro tiu ofer'em'o mi dev'is pur'ig'i la manĝ'il'ar'o'n de ĉiu'j ĝis ĝi bril'as, du'foj'e po ĉiu manĝ'o. Unu'e trans'pren'int'e ĝi'n, kaj post'e mem uz'int'e ĝi'n.

Kiam la vesper'manĝ'o pas'is, mi dev'is pur'ig'i la gamel'o'j'n, do la klab'it'a'j'n lav'pelv'o'j'n, en kiu'j oni al'port'is la manĝ'o'n el la kuir'ej'o. Por tiu lav'ad'o nek mi nek kiu ajn bezon'is sap'o'n, sod'o'n aŭ bros'o'n, ĉar tia'j aĵ'o'j ne ekzist'is.

Kiel la gamel'o'j aspekt'is, kiam oni de'nov'e en'ŝut'is iu'n manĝ'o'n, mi ne dev'as rakont'i.

En tiu kot'o mi ne pov'is viv'i. Mi entrepren'is viŝ'i la kajut'o'n. La ul'o'j post la manĝ'o fal'is sur si'a'j'n lit'benk'o'j'n kvazaŭ mort'a'j. Dum la manĝ'o oni preskaŭ ne parol'is i'o'n. Est'is kvazaŭ pork'o'j star'as ĉe trog'o. Post tri tag'o'j mi ne plu pens'is pri tiu kompar'o. La kapabl'o'j kompar'i i'o'n aŭ re'vek'i klar'a'j'n memor'o'j'n el pli fru'a viv'o, jam esting'iĝ'is.

“Sap'o'n oni ne proviz'as,” oni vok'is grumbl'e al mi el lit'benk'o.

“Ankaŭ ne lav'bros'o'j'n aŭ bros'o'j'n ali'a'j'n. Kaj nun fin'u vi'a'j'n manipul'o'j'n, ni vol'as dorm'i.” Tuj mi kur'is mez'ŝip'e al la inĝenier'a kabinet'o, kie mi frap'is.

“Mi vol'as viŝ'i la kajut'o'n kaj postul'as sap'o'n kaj fort'a'n frot'bros'o'n.”

“Kio'n vi pens'as pri mi? Vi ja ne ebl'e vol'as dir'i, ke mi dev'as aĉet'i sap'o'n aŭ bros'o'j'n por vi? Tut'e ne'ebl'e.”

“Bon'e, sed nun mi mem. Mi ne hav'as sap'o'n por mi mem. Kaj mi ja labor'u antaŭ la kaldron'eg'o'j.” Mi tamen sci'vol'is, ĉu mi ver'e ne ricev'os sap'o'n.

“Tio est'as vi'a propr'a afer'o. Se vi vol'as lav'i vi'n, vi dev'as hav'i sap'o'n. Sap'o aparten'as al laŭ'ord'a ekip'aĵ'o de mar'ist'o.”

“Pov'as est'i, sed tio est'as nov'a por mi. La tualet'sap'o'n jes, sed ne la labor'sap'o'n, kaj por la kaldron'o'band'o la inĝenier'o dev'as dispon'ig'i la sap'o'n, aŭ la ŝip'estr'o aŭ la kompani'o. Est'as indiferent'e al mi, kiu dev'as dispon'ig'i la sap'o'n. Sed mi vol'as hav'i sap'o'n. Ceter'e, kia pork'aĵ'o tio est'as? Sur ĉiu honest'a kest'o oni dispon'ig'as la neces'a'n, matrac'o'n, kusen'o'n, lit'tuk'o'n, kovr'il'o'n, man'tuk'o'n, labor'sap'o'n kaj antaŭ ĉio ali'a manĝ'il'ar'o'n. Tio aparten'as al la ekip'aĵ'o de la ŝip'o kaj ne al tiu de la mar'ist'o.”

“Ne ĉi tie. Se ne plaĉ'as al vi, vi pov'as ja for'ir'i.”

“Impertinent'a kanajl'o vi est'as.”

“For el mi'a kabinet'o aŭ mi raport'os vi'n al la ŝip'estr'o, por ke tiu katen'ig'u vi'n.”

“Tio ne ĝen'us mi'n.”

“Ne okaz'os tiel, kiel vi pens'as, vir'o. Tiel ebri'a'j ni ne est'as. Mi bezon'as la sub'hejt'ist'o'n. Ne, mi katen'ig'os vi'n per'e de tut'a monat'a salajr'o, se vi tiel provok'os mi'n ankoraŭ'foj'e.”

“Vi est'as ver'a'j ĝentleman'o'j, tio'n mi dev'as dir'i. Eĉ la groŝ'o'j'n vi ŝtel'as.” La fripon'o sid'is kaj rikan'is. Pugn'o'batal'o'j neniam hav'as kontent'ig'a'n rezult'o'n, kaj tiu'kaz'e li ŝtel'us de mi eĉ du monat'a'j'n salajr'o'j'n.

“Rakont'u tio'n, mi pet'as, al vi'a pra'av'in'o,” li dir'is, “ŝi trankvil'e aŭskult'os tio'n. Sed ne mi. Ekster'e'n nun! Kaj rapid'e. Antaŭ'e'n al la lit'benk'o, je la du'dek'tri'a vi'a vaĉ'o komenc'os.”

“Mi'a vaĉ'o komenc'iĝ'os nokt'o'mez'e. Nokt'o'mez'e ĝis la kvar'a.”

“Ne ĉe ni kaj ne por sub'hejt'ist'o'j. La sub'hejt'ist'o'j komenc'as je la dek'unu'a aŭ du'dek'tri'a, ili el'ig'as cindr'o'n de la dek'unu'a ĝis tag'mez'o aŭ de la du'dek'tri'a ĝis nokt'mez'o, kaj je tag'mez'o aŭ je nokt'o'mez'o komenc'iĝ'as la labor'vaĉ'o.”

“Do, la hor'o antaŭ tag'mez'o aŭ nokt'mez'o ne est'as labor'temp'o, ĉu?”

“La cindr'o'n la sub'hejt'ist'o'j ĉe ni dev'as el'ig'i al'don'e.”

“Sed krom'hor'o'j est'as al'kalkul'at'a'j, ĉu?”

“Ne ĉe ni, kaj ne por la el'ig'o de la cindr'o.” Mi demand'is mi'n, en kiu jar'cent'o mi viv'as. Inter kia'n hom'a'n spec'o'n mi fal'is? Kiel ebri'ul'o mi ŝancel'iĝ'is al la kajut'o.

Jen est'is la mar'o, la blu'a bel'eg'a mar'o, kiu'n mi tiel pasi'e am'is, ke la pens'o dron'i kiel honest'a mar'ist'o en ĝi, neniam terur'ig'is mi'n. Tio ja est'as la grand'a solen'a ge'edz'iĝ'o kun la in'o, kiu tiom kapric'as, kiu tiel koler'e pov'as furioz'i, kiu hav'as tia'n grandioz'a'n temperament'o'n, kiu pov'as rid'i tiel fascin'e kaj pov'as kant'i tia'j'n rav'a'j'n lul'kant'o'j'n, kaj kiu tiel mir'ind'e bel'as, aĥ, tiel super'mezur'e bel'as.

Ĝi est'is la sam'a mar'o, sur kiu vetur'is mil'o'j kaj mil'o'j da honest'a'j kaj san'a'j ŝip'o'j. Kaj nun la sort'o elekt'is mi'n por vetur'i ŝip'o'n, kiu mal'san'iĝ'is je lepr'o, kaj kiu nun vetur'is plu nur pro la esper'o, ke la mar'o kompat'u. Sed la impres'o trud'is si'n al mi, mi sent'is tio'n, ke la mar'o ne vol'as akcept'i la lepr'o'ŝip'o'n, por ke ĝi ne mem pest'iĝ'u. Ankoraŭ ne. Ĝi'a temp'o ankoraŭ ne al'ven'is. Ankoraŭ la mar'o atend'is, ankoraŭ la mar'o esper'is, ke ĝi ne dev'os toler'i tiu'n pest'o'n, ke tiu mar'a absces'o ie sur'ter'e aŭ en iu putr'ant'a angul'a haven'o dis'krev'os kaj pere'os. Ankoraŭ ne ven'is la temp'o por Jorike. Mi ankoraŭ ne antaŭ'sent'is la mort'o'n, ĉe mi'a lit'benk'o la gast'o ankoraŭ ne frap'is. Sed est'as ver'e, kiam mi nun star'is ĉe la balustrad'o, kaj super mi est'is la bril'ant'a'j stel'o'j de la ĉiel'o kaj antaŭ mi la verd'e bril'et'ant'a mar'o, kaj kiam mi pens'is pri mi'a perd'it'a Nov-Orlean'o kaj pri mi'a sun'a Hispanio, jen la tent'o atak'is mi'n: Hop! Salt'u mar'e'n, bub'o, fuŝ'u al ili la plezur'o'n pro la sub'hejt'ist'o, far'u rapid'a'n glat'a'n fin'o'n, por ke vi ne tut'e perd'u vi'n. Sed post'e ja nur ali'a kompat'ind'a, lac'a, ĉifon'vest'it'a, etern'e mal'sat'a, mal'pur'a kaj ĉas'at'a sub'hejt'ist'o dev'us trans'pren'i ankaŭ mi'a'n vaĉ'o'n, kaj tial li far'us tiel ne'el'ten'ebl'a al mi la last'a'n vojaĝ'o'n, ke mi dev'us naĝ'i de'nov'e kaj de'nov'e al la surfac'o de la mar'o.

Ho ne, ĉe ĉiu'j diabl'o'j en la infer'o, kun'mord'u la dent'o'j'n kaj pri'pis'u ili'n. Vi'n, kar'a amik'o, Jorike ne pov'as venk'i. Ne la konsul'o'j. Ne Jorike. Ne la poŝ'o'ŝtel'ist'o. Vi est'as ja el Nov-Orlean'o, bub'o. En'salt'u en la merd'o'n kaj tra'naĝ'u! Iam temp'o kun akv'o kaj sap'o re'ven'os. La fetor'o est'as nur ekster'a. Hop! Ke ŝpruc'u! For de la balustrad'o, kaj al la best'aĉ'o, kiu vol'as venk'i vi'n, draŝ'u pugn'o'n inter la dent'o'j'n! Kraĉ'u pli'a'n foj'o'n mar'e'n, kaj nun antaŭ'e'n al la lit'benk'o! Kiam mi for'ir'is de la balustrad'o, mi sci'is efektiv'e, ke mi trov'iĝ'as sur mort'ul'a ŝip'o kaj sur tromp'kest'o, sed mi ankaŭ sci'is, ke ne plu est'as mi'a mort'ul'a ŝip'o. Sur Jor'i ke mi ne help'os en'spez'i la asekur'mon'o'n. Sur ĝi mi ne far'iĝ'os gladiator'o. Mi kraĉ'as sur vi'a'n vizaĝ'o'n, Cezar'o Aŭgust'o Imperi'estr'o. Ŝpar'u vi'a'n sap'o'n kaj vor'u ĝi'n, mi ne plu bezon'as sap'o'n. Sed vi ne vid'os mi'n lament'i de'nov'e. Mi kraĉ'as sur vi'a'n vizaĝ'o'n, al vi kaj al vi'a'j kanajl'a'j id'o'j.*

Ĉapitr'o 28

En'dorm'iĝ'i mi ne pov'is. Mi kuŝ'is sur la nud'a'j tabul'o'j de mi'a lit'benk'o kiel arest'it'a fripon'o sur la nud'a kuŝ'benk'o en polic'ej'o. La fulg'ant'a petrol'a lamp'o plen'ig'is la ĉambr'o'n per tia fum'a aer'o, ke la spir'ad'o far'iĝ'is turment'o. Ĉar mi ja ne hav'is kovr'il'o'n, mi sent'is la frost'o'n. La nokt'o'j sur'mar'e pov'as iĝ'i diabl'e frid'a'j. Ĝust'e kiam mi fal'is en facil'a'n dorm'o'n, fort'a'j kaj sen'pacienc'a'j man'o'j subit'e mi'n tiel sku'is kaj puŝ'is, kvazaŭ oni vol'us ĵet'i mi'n tra la vand'o.

“El'iĝ'u. Du'on'o antaŭ la du'dek'tri'a.”

“Ankoraŭ du'on'o? Kial vi ne ven'as kvar'on'o'n antaŭ'e?”

“Mi ĝust'e nun est'as supr'e, ĉar mi al'port'as la trink'akv'o'n por la hejt'ist'o. Mi ne pov'as de'nov'e ven'i supr'e'n. Vi dev'as el'iĝ'i. Dek minut'o'j'n antaŭ la nokt'mez'o vi vek'os la hejt'ist'o'n kaj al'port'os la kaf'o'n por li.”

“Tiu'n mi ne kon'as, ne sci'as li'a'n lit'benk'o'n.”

“El'ven'u, mi montr'os al vi.” Mi ek'star'is kaj li montr'is la lit'benk'o'n de la hejt'ist'o, kiu aparten'is al mi'a vaĉ'o.

“Far'u, rapid'u. Ir'u tuj al la cindr'o'vinĉ'o. Damn'e, ni hav'as mont'o'n da cindr'o.” La vir'o mal'aper'is kiel fantom'o.

La kajut'o est'is preskaŭ sen'lum'a, ĉar la lamp'o ne don'is lum'o'n.

Ĉe la lum'o de romp'it'a, mal'grand'a kaj fulg'e nigr'ig'it'a lantern'o la sub'hejt'ist'o de la antaŭ'vaĉ'o, Stanislav*, montr'is al mi kiel manipul'i la vinĉ'o'n.

“Aŭskult'u, Stanislav, tio'n mi ne kompren'as,” mi dir'is. “Ja ankaŭ mi sci'as iom pri ŝip'o'j kun dik'a sal'haŭt'o, sed tio'n mi neniam spert'is ĝis nun, ke la sub'hejt'ist'o'j est'as pun'it'a'j per al'don'a'j vaĉ'a'j hor'o'j. Kial?”

“Mi ja sci'as. Ankaŭ mi ne ĵus el'ramp'is el la vind'o'j. Sur ali'a'j ŝip'o'j la hejt'ist'o dev'as help'i el'ig'i la cindr'o'n. Sed ĉi tie la hejt'ist'o sol'a ja neniam pov'us fin'i ĝust'a'temp'e la labor'o'n, kaj se la sub'hejt'ist'o ne help'as de temp'o al temp'o, la prem'o kun fanfar'o'j tuj fal'as ĝis cent'du'dek, kaj la kest'o ek'sink'as kiel sak'o kaj ek'star'as kiel rudr'o ofend'it'a. Sur ali'a'j ov'o'kest'o'j, eĉ se est'as ĉerk'o'j, la vaĉ'o hav'as du hejt'ist'o'j'n aŭ almenaŭ unu hejt'ist'o'n kaj pli'a'n du'on'e. Sed mi pens'as, ke vi jam sci'as, kie vi trov'iĝ'as, mar'ist'a anĝel'et'o mi'a.”

“Mi ne anĝel'os. Vi pov'as vet'i pri tio, fid'u tio'n.”

“Ĉu vi vol'as el'salt'i pob'e? Tio ne sukces'os. Tio'n vi ankoraŭ lern'os. Do prefer'e tuj ĵet'u en la lan'o'n vi'n kaj el'serĉ'u por vi la sav'boat'o'n, per kiu vi pov'as fuĝ'i. La kuir'ist'o ĉi tie est'as la av'o. Li rakont'os al vi ĉio'n neces'a'n, se vi plekt'os bon'a'n faden'o'n kun'e kun li. Tiu hund'o stiv'is du jak'o'j'n en si'a lit'benk'o.”

“Ĉu ni sekv'e ne hav'as sav'jak'o'j'n?” mi demand'is mir'ig'it'e.

“Eĉ sav'ring'o ne ekzist'as, nur kvar dekoraci'a'j ring'o'j kun or'o'bronz'o. Sed mi konsil'as al vi, pren'u neniu'n el ili. Se vi tie tra'ŝov'u vi'a'n kap'o'n, prefer'e pren'u muel'ŝton'o'n. Kun la muel'ŝton'o vi ebl'e pov'as esper'i, sed kun la dekoraci'a'j kolbas'o'j neniam.”

“Kiel la hund'o pov'as far'i tio'n? Jen ja en ĉiu lit'benk'o dev'as trov'iĝ'i sav'jak'o. Mi est'as tiel kutim'ig'int'a al tio, ke mi tut'e ne rimark'is, ke la sav'jak'o'j mank'as.” Stanislav rid'is kaj dir'is: “Tia'n ĉerk'o'n vi ne vetur'is ĝis nun. Tial. Sed por mi Jorike est'as jam la kvar'a mort'ul'a ĉerk'o. Tiu'j'n oni ja nun pov'as el'serĉ'i.”

“Hej-ho, Lavski!” li'a hejt'ist'o kri'is supr'e'n tra la cindr'o'ŝakt'o.

“Kio est'as, hejt'ist'o?” Stanislav demand'is al la profund'o.

“Ĉu vi hodiaŭ ne lev'as la cindr'o'n, aŭ kiel?” la hejt'ist'o blek'is supr'e'n. Est'is Mart'in.

“Kompren'ebl'e ni lev'os. Sed mi ja dev'as instru'i la nov'ul'o'n. Tiu ankoraŭ ne kon'as la vinĉ'o'n.”

“Jen rapid'u kaj ven'u mal'supr'e'n. Ĵus krad'o el'fal'is.” La hejt'ist'o supr'e'n'kri'is.

“Unu'e ni dev'as lev'i la cindr'o'n. La krad'o pov'as atend'i. Mi dev'as instru'i la nov'ul'o'n,” Stanislav de'nov'e kri'is profund'e'n.

“Nu, se tem'as pri mort'ul'a'j ĉerk'o'j . . . kiu'n nom'o'n vi ceter'e hav'as, nov'ul'o?”

“Mi? Pippip*.”

“Bel'et'a nom'o. Ĉu vi est'as turk'o?”

“Egipto.”

“Tio konven'as. Egipto mank'is. Ni hav'as ĉi tie ĉiu'j'n naci'o'j'n sur la kest'o.”

“Ĉiu'j'n? Ankaŭ uson'an'o'j'n?”

“Mi supoz'as, ke vi dorm'as ankoraŭ. La sol'a'j, kiu'j neniam vetur'us sur mort'ul'a ĉerk'o, est'as uson'an'o'j kaj komsoj.”

trov'iĝ'is la “Dada-almanak'o” el la jar'o 1920 kaj la kajer'o “Vingt-cinq poèmes” de Trist'a'n Tzara kun man'skrib'a dediĉ'o.

“Komsoj?”

“Ha, ne ŝajn'ig'u vi'n tiel naiv'a, vi ŝaf'o. Bolŝoj. Komun'ist'o'j. Uson'an'o'j ne ven'as, ĉar ili mizer'e mort'us en la kot'o en la unu'a tag'o, kaj ĉar ili ankaŭ ĉiu'foj'e trov'as help'o'n ĉe si'a'j konsul'o'j. La konsul'o'j jam flustr'as al ili la ver'o'n pri tiu'j kest'o'j.”

“Kaj la komsoj?”

“Tiu'j tro ruz'as, tiu'j flar'as jam, pri kio tem'as, se ili vid'as nur la mast'pint'o'n. Vi pov'as fid'i tio'n. Tiu'j lert'as kaj spert'as. Tie, kie aŭtentik'a komso kun'vetur'as, asekur'o ne hav'as ŝanc'o'n. Tiu'j en'tomb'ig'as ĉiu'n asekur'o'n, kiom ajn fajn'e ĝi est'as suker'it'a. Ili hav'as flar'naz'o'j'n, kontraŭ ili ni ĉiu'j ne pov'as konkur'i. Kaj ili hav'as ankaŭ tuj la plej bel'a'n fulm'o'tondr'o'n kun la inspekt'ist'o'j. Sed nun mi pov'as rakont'i al vi ankaŭ tio'n, se ie vetur'as san'a ŝip'o, kie ne nur uson'an'o'j kun'vetur'as, sed ankaŭ uson'an'o'j, kiu'j est'as komsoj, amik'o mi'a, tio est'as miel'o. Tio est'as . . . Mi ja pov'as dir'i al vi, mi vetur'as ja nur por iam pov'i vetur'i sur tia ŝip'o. Tia'n ŝip'o'n mi neniam for'las'us. Tie mi eĉ kiel naŭko labor'us. Est'us tut'e egal'e al mi. Se vi ebl'e iam vid'os kest'o'n el Nov-Orlean'o, aŭ de ie tie. Tio est'as interes'a afer'o.”

“Tia'n ŝip'o'n mi ne vid'is ĝis nun,” mi dir'is.

“Tia'n vi neniam vetur'os, eĉ se vi hav'us cent jar'o'j'n kaj ĉiu'j for'las'is la ŝip'o'n. Ne vi. Egipto tut'e ne, eĉ se li hav'us pasport'o'n el suker'o. Nun ankaŭ mi ne plu hav'as ŝanc'o'n. Tiu, kiu vetur'is sur Jorike, neniam plu re'ven'os sur san'a'n ŝip'o'n. Sed nun ni ek'labor'u.”

“Ĉu ĝi pend'as firm'e?” Stanislav kri'is en la ŝakt'o'n.

“Ek'lev'u!” Stanislav puŝ'is la baskul'il'o'n antaŭ'e'n, kaj la cindr'o kruĉ'o mov'iĝ'is kun ĉen'a tint'ad'o supr'e'n. Kiam ĝi trov'iĝ'is en la alt'ec'o, kie oni pov'as ating'i ĝi'n per'man'e, li re'tir'is rapid'e la baskul'il'o'n al la ali'a flank'o. La kruĉ'o salt'et'is ankoraŭ'foj'e supr'e'n kaj ankoraŭ'foj'e mal'supr'e'n kaj tiam pend'is en la ŝakt'luk'o.

“Nun el'kroĉ'u kaj port'u ĝi'n al la balustrad'o kaj el'ŝut'u ĝi'n mar'e'n. Sed bon'e atent'u, por ke la kruĉ'o ne fal'u en la mar'o'n. Jen ni hav'us la kaĉ'o'n kaj dev'us labor'i per unu kruĉ'o, tiu'kaz'e ni rajt'os du hor'o'j'n pli fru'e el'lit'iĝ'i. Sci'u tio'n.” La kruĉ'o ard'e varm'eg'is, kaj supr'e de ĝi kuŝ'is la ruĝ'e ard'ant'a'j skori'a'j pec'o'j. Mi apenaŭ pov'is tuŝ'i ĝi'n, sed mi dev'is. Kaj pez'a la kruĉ'o est'is. Cert'e kvin'dek kilo'gram'o'j'n. Nun mi dev'is port'i antaŭ'brust'e la kruĉ'o'n rekt'e trans la ferdek'voj'o'n, kiu larĝ'is kvar metr'o'j'n, kaj mi dev'is ŝut'i ĝi'n en la lign'a'n ŝakt'o'n, tra kiu la cindr'o fal'is en la mar'o'n kaj tie sibl'e mal'aper'is. Tiam mi re'port'is la kruĉ'o'n kaj kroĉ'is ĝi'n de'nov'e en la lev'ĉen'o'j'n.

“Tio est'as tut'e klar'a, kial la sav'jak'o'j perd'iĝ'is. Mi cert'as, ke la ŝip'estr'o vend'is ili'n, por hav'i al'don'a'n en'spez'o'n,” dir'is Stanislav. “Sed li far'is tio'n ne nur por vend'i i'o'n. Atent'u, se ne est'as sav'jak'o'j, jen ne ven'os atest'ant'o'j antaŭ la mar'ist'a'n tribunal'o'n. Ĉu vi nun gust'as la cinam'o'n? Atest'ant'o'j neniam ver'e fid'ind'as. Kelk'foj'e ili tamen i'o'n vid'is aŭ rimark'is, kaj ankaŭ la asekur'kompani'o'j ĉiu'foj'e tuj sekv'as kaj kapt'as la tromp'ul'o'j'n. La boat'o'j'n vi dev'as foj'e rigard'i ĉe tag'lum'o . . . kiel vi dir'is, ke vi nom'iĝ'as? Jes, rigard'u ĉe tag'lum'o la boat'o'j'n, Pippip. Tie vi pov'as tra'ĵet'i vi'a'j'n bot'o'j'n. Kaj glat'e! Est'us eĉ mal'pli da atest'ant'o'j.”

“Nu, ne rakont'u mar'fabel'o'j'n, ĉu ne?” mi kontraŭ'dir'is. “Ja ankaŭ la ŝip'estr'o vol'as for'las'i la ŝip'o'n.”

“Ne mal'trankvil'iĝ'u pro la ŝip'estr'o. Pens'u unu'e pri vi'a haŭt'o. La ŝip'estr'o cert'e iel el'ven'os. Se vi sci'os ĉio'n tiel bon'e kiel vi sci'as tio'n, neni'o plu mank'os al vi.”

“Sed vi ja jam eskap'is el tri mort'ul'a'j ĉerk'o'j, ĉu ne ver'as?”

“El du mi ver'e el'ir'is kaj kiel ver'a amik'o de la last'a haven'o ne for'las'is ĝi'n. Kaj el la tri'a . . . sed vi azen'o, ankaŭ feliĉ'o'n vi bezon'as. Se vi ne hav'as feliĉ'o'n, tiu'kaz'e eĉ ne proksim'iĝ'u al la akv'o, ali'e vi fal'us en lav'pelv'o'n kaj neniam plu el'ven'us.”

“Lavski! Hej! Kio okaz'as tie supr'e?” la hejt'ist'o nun de'nov'e kri'is el la profund'o.

“La ĉen'o'j mal'kroĉ'is si'n, fulm'o'tondr'o!” Stanislav blek'is mal'supr'e'n.

“La cindr'o eĉ morgaŭ ne est'os supr'e, se vi tiel plu labor'os,” la voĉ'o de'nov'e vok'is el la profund'o.

“Do, prov'u foj'e la vinĉ'o'n, sed mem'gard'u, ĝi bat'as ĉirkaŭ si kiel sovaĝ'a ĉeval'o. Ĝi glat'e de'hak'os vi'a'n krani'o'n, se vi sonĝ'as dum sekund'o.” La pez'a kruĉ'o supr'e'n'ven'is kaj tie tondr'is sur la kovr'il'o'n, tiel, ke mi pens'is, ke ĝi frakas'os la tut'a'n ŝakt'o'n en mil pec'o'j'n, sed antaŭ ol mi re'puŝ'is la baskul'il'o'n, la vinĉ'o mem puŝ'is ĝi'n al la kontraŭ'a flank'o, kaj la sitel'o re'e sag'is mal'supr'e'n en la ŝakt'o'n. Tie mal'supr'e ĝi traf'is la plank'o'n kun terur'a bru'o, la skori'o'j ŝpruc'is ĉirkaŭ'e'n, la hejt'ist'o kri'is kiel frenez'ul'o, kaj en la sam'a moment'o la baskul'a efik'o ek'funkci'is pli'a'n foj'o'n, kaj la kruĉ'o, nun du'on'plen'a, je du'a foj'o paf'iĝ'is furioz'e kontraŭ la ŝakt'o'kovr'il'o'n, ĉirkaŭ'bat'is tie kun tondr'a'j krak'o'j kaj la skori'o'j fal'is kun terur'a bru'o en la ŝakt'o'n. Bat'ant'e, fal'ant'e kontraŭ la fer'vand'o'j'n de la ŝakt'o, ili tiom pli'ig'is la tambur'ad'o'n kaj la ĉen'tint'ad'o'n, ke oni pov'us kred'i la tut'a'n ŝip'o'n dis'split'iĝ'ant'a. La kruĉ'o jam de'nov'e ek'fulm'is mal'supr'e'n, sed Stanislav nun inter'romp'e kapt'is la baskul'il'o'n. Tuj la kruĉ'o tiel obe'em'e halt'is, kvazaŭ ĝi est'us mort'a est'aĵ'o.

“Nu,” dir'is Stanislav, “tiel simpl'e tio ne est'as. Tio'n oni dev'as lern'i. Jen vi bezon'os du semajn'o'j'n, ĝis kiam vi reg'os la truk'o'n. Prefer'e ir'u mal'supr'e'n kaj en'ŝovel'u, tiam mi trans'pren'os la vinĉ'o'n. Mi montr'os tio'n al vi morgaŭ tag'mez'e, en tag'lum'o, tiam jam pli bon'e sukces'os al vi. Se la vinĉ'o adiaŭ'os ni'n, tiam ni pov'os lev'i la cindr'o'n per la man'o'j. Kaj tio'n mi dezir'as nek al vi nek al ni. Jen ni nek ir'os nek ramp'os, jen ni jam nur rul'iĝ'os de lok'o al lok'o.”

“Las'u mi'n prov'i pli'a'n foj'o'n, Lavski. Mi vol'as dir'i Sinjor'in'a Moŝt'o al ŝi. Ebl'e ŝi tiam obe'os mi'n.” Post'e mi vok'is mal'supr'e'n: “Kroĉ'u ĝi'n!”

“Ek'lev'u!” kri'o respond'is.

“Nu, Graf'in'a Moŝt'o, ĉu vi nun em'as?” Mahometo atest'as, ke ŝi far'is ĝi'n, ŝi far'is ĝi'n tiel tener'e, tiel delikat'e. Ŝi ek'halt'is mili'metro'preciz'e. Mi kred'as, ke mi kon'is Jorike pli bon'e ol la ŝip'estr'o aŭ la av'o. La vinĉ'o aparten'is al tiu'j part'o'j de la ŝip'o, kiu'j jam kun'rol'is en la arke'o de No'a kaj jam de'ven'is el la temp'o antaŭ la diluv'o. En tiu ĉi vapor'vinĉ'o kun'est'is ĉiu'j kobold'o'j kaj spirit'o'j*, kiu'j ne trov'is lok'o'n en la ceter'a'j angul'o'j kaj kaŝ'ej'o'j de Jorike, ĉar ili est'is tro mult'nombr'a'j. Kaj pro tio la vinĉ'o hav'is si'a'n person'ec'o'n, kiu postul'is respekt'o'n. Stanislav ating'is la respekt'o'n per long'e spert'iĝ'int'a man'o, mi dev'is far'i tio'n per vort'o'j.

“Vi'a Reĝ'in'a Moŝt'o, ankoraŭ'foj'e, mi pet'as.”

Jen, pli'a'n foj'o'n la cindr'o'kruĉ'o glit'is kvazaŭ kares'it'e per velur'a'j man'o'j. Sed kompren'ebl'e, sufiĉ'e oft'e ŝi plu petol'is kaj far'is dis'split'iĝ'a'j'n efekt'o'j'n, sed nur, se mi forges'is ĝentil'e trakt'i ŝi'n. Est'is foj'e kaj foj'e sufiĉ'e amuz'a'j kapt'o'manovr'o'j, kiu'j'n mi dev'is entrepren'i, por halt'ig'i la supr'e'n-mal'supr'e'n sag'ant'a'n uj'o'n. Jen ĝi tra'sag'is supr'e, jen ĝi sag'is mal'supr'e'n kaj tuj de'nov'e alt'e'n. Se oni ne preciz'e, do tut'e preciz'e ten'is la baskul'il'o'n, ek'is la kontraŭ'a efik'o.

Stanislav ir'is mal'supr'e'n, ŝovel'is en la kruĉ'o'j'n kaj post'e ĉiu'foj'e vok'is: Ek'lev'u! Kaj mi kroĉ'is aŭ mal'kroĉ'is la kruĉ'o'j'n, port'is ili'n ard'e varm'eg'a'j, tia'j, kia'j ili est'is, trans la ferdek'voj'o'n kaj el'ŝut'is la cindr'o'n en la ŝakt'o'n.

Kiam kvin'dek kruĉ'o'j est'is lev'it'a'j, Stanislav kri'is, ke ni las'u la rest'o'n por la sekv'ant'a vaĉ'o, ĉar jam tro mal'fru'as. Mi pens'is, ke mi nun renvers'iĝ'os pro tiu spir'rab'a port'ad'o de la ne'kred'ebl'e pez'a'j kruĉ'o'j. Sed antaŭ ol mi hav'is la okaz'o'n renvers'iĝ'i, Stanislav kri'is supr'e'n: “Hej, rapid'u, du'dek minut'o'j'n ĝis nokt'mez'o.” Mi tren'is mi'a'n korp'o'n al la kajut'o. La ferdek'o ne est'is lum'ig'at'a, por ŝpar'i la petrol'o'n; kaj mi vund'bat'is kvar'foj'e mi'a'j'n tibi'o'j'n, antaŭ ol mi ven'is al la antaŭ'ferdek'o. Tio, kio kuŝ'is sur la ferdek'o, est'as preciz'e pri'skrib'ebl'a nur per tio, ke mi dir'as: Tie ĉio kuŝ'is sur la ferdek'o. Ĉio, kio'n la ter'glob'o est'ig'as aŭ iam est'ig'is. Part'o de tiu ĉio est'is alt'grad'e ebri'a ŝip'ĉarpent'ist'o, la ĉarpent'ist'o de Jorike, kiu en ĉiu haven'o drink'is kiel pork'o kaj dum la unu'a tag'o de ĉiu vetur'o uz'ebl'is eĉ ne kiel bala'il'a stang'o. La ŝip'estr'o jam ĝoj'is, se la rudr'ist'o'j ne ĉiam akompan'is li'n kaj ankoraŭ almenaŭ unu rudr'ist'o re'ten'is tiom da viv'o por pov'i star'i ĉe la rudr'o. Al la ĉarpent'ist'o, al la tri rudr'ist'o'j kaj al kelk'a'j pli'a'j oni sen'zorg'e est'us pov'int'a don'i sav'jak'o'j'n. Ili ne est'us fuŝ'int'a'j la asekur'polis'o'n, mal'e, ili sav'int'us la plej dub'ind'a'n polis'o'n sen konsci'i, kio'n oni postul'as de ili. Ili ankaŭ hav'is la plej bon'a'n ŝanc'o'n kun'ir'i sur la boat'o'n n-ro unu, kiu'n la ŝip'estr'o bezon'is por sav'i la bon'e fleg'at'a'n ŝip'ĵurnal'o'n kaj konserv'i la licenc'o'n kaj gajn'i premi'o'n pro deĵor'a fervor'o spit'e al viv'danĝer'o.

Nun mi dev'is pren'i la kaf'o'kruĉ'o'n, dev'is ir'i kun ĝi al la kuir'ej'o, kie la kaf'o star'is sur la fornel'o, kaj dev'is plen'ig'i ĝi'n. Tiam mi dev'is tra'ir'i tri'a'n foj'o'n la sen'lum'a'n fer dek'o'n. Mi'a'j tibi'o'j sang'is horor'e. Sed kompren'ebl'e ne est'is hejm'apotek'o sur la ŝip'o, kaj se la Unu'a Oficir'o efektiv'e kaŝ'e re'ten'is i'o'n por la unu'a help'o, mi tamen ne pov'is molest'i li'n pro tia'j bagatel'o'j.

Nun mi atak'is mi'a'n hejt'ist'o'n, por vek'i li'n. Li intenc'is murd'i mi'n, ĉar mi aŭdac'is li'n jam vek'i. Kaj kiam la sonor'il'o vok'is kaj li jam ne pov'is glut'i la varm'eg'a'n kaf'o'n, li vol'is murd'i mi'n la du'a'n foj'o'n, ĉar mi vek'is li'n tro mal'fru'e. Kverel'i est'as disip'i fort'o'j'n. Nur azen'o'j kverel'as. Dir'u vi'a'n opini'o'n, se vi ver'e hav'as iu'n, kio ja sufiĉ'e mal'oft'e okaz'as, kaj post'e ferm'u vi'a'n babil'tru'o'n kaj las'u parol'i la ali'a'n ĝis li'a'j makzel'o'j salt'as el la kardin'o'j. Ĉiam jes'u la opini'o'n de la ali'a, kaj se li tiam fin'is kaj eĉ pep'i ne plu pov'as, kaj demand'as vi'n “Nu, ĉu mi ne prav'as?” tiam memor'ig'u li'n tut'e preter'e pri tio, ke vi jam antaŭ long'e dir'is vi'a'n opini'o'n al li, kaj ke li pri ĉio ali'a cert'e prav'as. Vek'i nur dum semajn'o la hejt'ist'o'n de la rat'vaĉ'o mal'ebl'ig'as por jar'o'j kompren'i politik'o'n.

La kaf'o varm'eg'is, nigr'is kaj amar'is. Neni'u suker'o, neni'u lakt'o. Pan'o est'is, sed oni dev'is manĝ'i ĝi'n sek'a, ĉar la margarin'o fetor'is. La hejt'ist'o ven'is al la tabl'o, fal'is sur la benk'o'n, rekt'iĝ'is, kaj kiam li vol'is konduk'i la kaf'o'tas'o'n al la buŝ'o, li'a kap'o fal'is mal'supr'e'n sur la tas'o'n, tiel, ke ĝi renvers'iĝ'is. Li jam de'nov'e dorm'is kaj palp'is sonĝ'em'e la pan'o'n por de'ŝir'i pec'o'n, ĉar li pro lac'o ne pov'is ten'i la tranĉ'il'o'n. Ĉiu'j'n si'a'j'n mov'o'j'n li far'is per la tut'a korp'o, ne nur per la man'o'j, la brak'o'j, la fingr'o'j, la lip'o'j aŭ la kap'o. La sonor'il'o vok'is, li eksplod'is koler'e, pro la kaf'o, kaj li dir'is: “Ir'u mal'supr'e'n, mi tuj ven'os. Zorg'u pri la skori'a akv'o.” Kiam mi preter'pas'is la kuir'ej'o'n, mi tie vid'is Stanislavon far'i manipul'ad'o'j'n en la mal'hel'o. Li prov'is ŝtel'i sap'o'n, kiu'n la kuir'ist'o ebl'e ie kaŝ'is. La kuir'ist'o ŝtel'is la sap'o'n de la stevard'o, kaj la stevard'o ŝtel'is la sap'o'n el la kofr'o de la ŝip'estr'o.

“Montr'u foj'e la voj'o'n mal'supr'e'n to the stokehold, al la kaldron'ej'o, Lavski,” mi dir'is al li.

Li el'ven'is kaj ni dev'is grimp'i sur pli alt'a'n etaĝ'o'n, kiu est'is la inter'ferdek'o de la mez'ŝip'o. Li montr'is al mi nigr'a'n ŝakt'o'n: “Jen la eskal'o'j mal'supr'e'n. Vi ne pov'as erar'i pri la voj'o,” li dir'is kaj re'ir'is al la kuir'ej'o.

El la peĉ'o'nigr'a kaj tamen tiel bril'e klar'a mar'a nokt'o mi rigard'is profund'e'n en la ŝakt'o'n. En ŝajn'e sen'fin'e for'a profund'o mi vid'is flagr'ant'a'n, nebul'a'n, fum'ec'a'n hel'o'n. Tiu hel'o ruĝ'ec'is de la reflekt'iĝ'ant'a'j kaldron'eg'fajr'o'j. Mi hav'is la impres'o'n kvazaŭ mi vid'us la sub'mond'o'n. En tiu'n ruĝ'a'n, nebul'a'n lum'o'n paŝ'is nun nud'a hom'figur'o, nigr'a de fulg'o kaj kun arĝent'a'j stri'o'j el gut'ant'a ŝvit'o sur la korp'o. La figur'o star'is tie kun kruc'it'a'j brak'o'j kaj gap'is sen'mov'e la font'o'n de la ruĝ'a lum'o. Post'e la figur'o mov'iĝ'is, man'kapt'is long'a'n pez'a'n fer'stang'o'n, per kiu oni vigl'ig'as la fajr'o'n, kaj apog'is ĝi'n kontraŭ la mal'antaŭ'a vand'o, post kiam ĝi ne'decid'em'e pik'um'ad'is per ĝi. La figur'o nun antaŭ'e'n'ir'is, klin'iĝ'is, kaj moment'o'n post'e ŝajn'is, kvazaŭ la flam'o'j glut'us ĝi'n. Tiam la figur'o rekt'iĝ'is, la flam'o'j est'is esting'it'a'j, kaj nur la fantom'a ruĝ'ec'a lum'o post'rest'is.

Mi vol'is mal'supr'e'n'grimp'i la eskal'o'n, sed kiam mi met'is pied'o'n sur la plej supr'a'n rung'o'n, atak'is mi'n terur'a kolon'o el varm'eg'o, sufok'a ole'a fetor'o, karb'o'polv'o, flug'ant'a cindr'o, dik'a petrol'a fum'o kaj akv'o'vapor'o. Mi retro'fal'is, kaj kun laŭt'a avid'a en'spir'o mi prov'is kapt'i freŝ'a'n aer'o'n, ĉar mi supoz'is, ke mi'a'j pulm'o'j ne plu pov'us funkci'i. Sed neni'o help'is. Mi dev'is tie mal'supr'e'n'ir'i. Jen en la profund'o trov'iĝ'is vir'o. Viv'ant'a hom'o, kiu tie mov'iĝ'as. Kaj tie, kie pov'as est'i ali'a hom'o, ankaŭ mi pov'as est'i. Mi mal'supr'e'n'grimp'is rapid'e kvin aŭ ses rung'o'j'n, sed tiam ne plu ebl'is. Kiel simi'o mi fuĝ'is supr'e'n por pov'i en'spir'i aer'o'n.

La eskal'o est'is el fer'o, la rung'o'j el fingr'o'dik'a rond'fer'o. La eskal'o hav'is nur unu balustrad'o'n, la ali'a flank'o, la ekster'a flank'o, ne hav'is balustrad'o'n. Do, ĝust'e tiu flank'o est'is sen'bar'a, ĉe kiu oni pov'is fal'i en la ŝakt'o'n, sed la flank'o, kiu trov'iĝ'is ĉe la vand'o de la maŝin'hal'o, est'is sekur'ig'it'a per balustrad'o.

Kiam mi de'nov'e plen'ig'is mi'a'j'n pulm'o'j'n, mi far'is la tri'a'n prov'o'n kaj ating'is plat'aĵ'o'n. Tri paŝ'o'j trans la platform'o'n, kiu larĝ'is nur kvin'dek centi'metr'o'j'n, konduk'is al la fin'o de la platform'o, kie du'a eskal'o konduk'is pli profund'e'n. Sed tiu'j'n tri paŝ'o'j'n mi ne pov'is far'i. En vizaĝ'a alt'o ĉi tie trov'iĝ'is la cindr'o'vinĉ'o, kaj la vapor'tub'o de la vinĉ'o hav'is long'a'n, sed mal'vast'a'n fend'o'n. Tra tiu fend'o sibl'is brog'e varm'eg'a akv'o'vapor'o, akr'e kaj tranĉ'e kiel pik'flam'o. La fend'o situ'is tiel, ke oni eĉ klin'iĝ'int'e ne pov'is evit'i tiu'n el'sag'ant'a'n vapor'radi'o'n. Mi prov'is rekt'iĝ'i, sed tiam la vapor'o mord'is mi'a'j'n brak'o'j'n kaj la brust'o'n kaj brog'is ili'n. Inter'temp'e mi re'e dev'is fuĝ'i supr'e'n por en'spir'i aer'o'n.

Mi trov'iĝ'is sur la mal'ĝust'a voj'o. Tio ne est'is la mi'a. Mi re'ir'is al la kuir'ej'o, kie Stanislav ankoraŭ serĉ'is sap'o'n. “Mi akompan'os vi'n mal'supr'e'n, ven'u do,” Stanislav dir'is help'o'pret'e.

Kiam ni est'is sur'voj'e, li dir'is: “Vi neniam est'is ĉe kal dron'eg'o, ĉu ne? Tio'n mi ja tuj vid'is. Al vinĉ'o oni ja ne dir'as bon'a'n tag'o'n. Vinĉ'o'n oni draŝ'as sur la krani'o'n kaj fin'o.” Mi nun ne hav'is la humor'o'n, por rakont'i al li, kiel oni trakt'u aĵ'o'j'n, kiu'j hav'as anim'o'n.

“Vi prav'as, Lavski, mi neniam est'is ĉe kaldron'eg'o, eĉ neniam en'met'is la naz'o'n tie'n. Mi est'is ferdek'labor'ist'o, stevard'o, ŝip'knab'o, ek'de kiam mi vid'is mi'a'n unu'a'n kest'o'n. Mi neniam flar'is ĉe la nigr'a band'o, la aer'o tie est'is ĉiam tro sufok'a por mi. Dir'u, ĉu vi iom'et'e help'os al mi en la unu'a vaĉ'o?”

“Ne babil'u tiel long'e, kompren'ebl'e. Antaŭ'e'n, ven'u. Iel ni ja kuir'os la brasik'o'sup'o'n. Mi kon'as vi'a'j'n zorg'o'j'n. Jen vi'a unu'a kadavr'o'ĉar'o. Mi kon'as la ĉerk'o'j'n, tio'n kred'u al mi. Sed foj'e kaj foj'e vi dank'as la ĉiel'o'n kaj la infer'o'n, se tia Jorike aper'as antaŭ vi'a pru'o, kaj vi sur'salt'as kun volupt'a sent'o, kvazaŭ vi . . . nu, ne mal'trankvil'iĝ'u. Se io ne ir'os glat'e, jen vok'u mi'n, mi cert'e tir'os vi'n el la kaĉ'o. Eĉ se ĉiu el ni nur est'as mort'ul'o, ne mal'esper'iĝ'u. Ne pov'as far'iĝ'i ankoraŭ pli fi'e.” Sed iĝ'is pli fi'e. Oni pov'as vetur'i sur mort'ul'a ŝip'o. Oni pov'as est'is mort'ul'o, mort'ul'o inter mort'ul'o'j. Oni pov'as est'i esting'it'a el la vic'o de la viv'ant'o'j, for'blov'it'a de la surfac'o de la mond'o, kaj tamen oni pov'as est'i dev'ig'at'a el'ten'i terur'a'j'n ne evit'ebl'a'j'n turment'o'j'n, ĉar oni jam mort'as kaj pli'a fuĝ'voj'o ne rest'is.

Ĉapitr'o 29

Mi rigard'is al Stanislav, kiu ir'is al la ŝakt'o, kiu'n mi ĵus for'las'is, ĉar mi supoz'is, ke mi erar'is pri la voj'o. Li mal'supr'e'n'grimp'is sen'hezit'e la eskal'o'n, kaj mi sekv'is li'n. Kiam ni trov'iĝ'is ĉe la fin'o de la unu'a eskal'o kaj ven'is sur la platform'o'n sub la varm'eg'a vapor'radi'o, mi dir'is: “Tie ni ne pov'as tra'ir'i. La vapor'o brog'us ni'a'n fel'o'n ĝis'ost'e.”

“Tut'e glat'e vi tra'ven'as nur mal'oft'e. Morgaŭ mi montr'os al vi mi'a'j'n brak'o'j'n. Sed ni dev'as tra'ir'i tie, dir'is Stanislav. Neni'o help'as, neni'u ali'a voj'o al la kaldron'eg'o'j por ni. La inĝenier'o'j ne permes'as al ni tra'ir'i la maŝin'ej'o'n, ĉar ni est'as tro kot'a'j, kaj ĉar kontraŭ'us la regul'ar'o'n.” Dum li ankoraŭ dir'is tio'n, mi vid'is li'n subit'e volv'i la brak'o'j'n ĉirkaŭ la kap'o'n por tiel gard'i la vizaĝ'o'n, la orel'o'j'n kaj la nuk'o'n. Nun li turn'iĝ'is, tra'prem'is kaj etend'is si'n kiel trem'ant'a limak'o inter la ard'e varm'eg'a'j'n vapor tub'o'j'n, kies protekt'kovr'aĵ'o'j jam de'long'e for'putr'is kaj de'ŝir'iĝ'is, kaj la fajr'e ard'a'n vand'o'n de la maŝin'ej'o. Tio'n eĉ serpent'o'hom'o ne pov'us imit'i, mi pens'is, kiam mi vid'is ĝi'n. Sed nun mi ek'sci'is, ke la tut'a kaldron'o'band'o dev'as far'i tio'n, kaj per unu foj'o mi ankaŭ kompren'is, kial sur Jorike est'as tiom da manĝ'aĵ'o'j, kiu'j'n neni'u hom'o pov'as manĝ'i, kaj kiu'j'n oni ĵet'as mar'e'n. Oni ĵet'is ili'n mar'e'n nur tiam, kiam la kuir'ist'o* ne pov'is vid'i ĝi'n, ĉar ali'e ek'is tumult'a spektakl'o pri tio, ke ni nepr'e dev'as re'port'i en la kuir'ej'o'n ĉiu'j'n sal'it'a'j'n lard'haŭt'o'j'n kaj ĉi'a'n ne'manĝ'ebl'a'n aĵ'o'n, kiu'j ne en'ir'is en la obstin'e rifuz'int'a'n stomak'o'n, por ke la kuir'ist'o pov'u far'i el ili Irish Stew*, irland'an stuf'aĵ'o'n, viand'a'j'n bul'et'o'j'n, gulaŝ'o'n, fajn'a'n viand'a'n hak'et'aĵ'o'n kaj simil'a'j'n delikat'aĵ'o'j'n.

“Ĉu vi nun vid'is, fil'o mi'a, kiel far'i tio'n? Ne tro long'e medit'u. Se vi unu'e medit'as kaj rigard'as kaj cerb'um'as pri tio, ke vi dekstr'e est'os brog'it'a kaj mal'dekstr'e fulm'o'rapid'e fal'os en la ŝakt'o'n, jen tut'e ne ebl'as. Per la brak'o'j volv'u la kap'o'n, vid'u, tiel . . . kaj post'e la serpent'o'danc'o. Tio util'os al vi, kiam vi tro profund'e met'is vi'a'n naz'o'n en la poŝ'o'n de ali'a'j hom'o'j kaj oni met'is fer'a'j'n kurten'o'j'n antaŭ vi'a'n fenestr'o'n. Ankaŭ tie mi jam tra'pas'is. Ĉiam est'as bon'e ekzerc'i, vi sci'as neniam, ĉu vi bezon'os ĝi'n. Hop!”

Mi salt'is, kaj jam mi est'is tra'pas'int'a. Mi sent'is eg'a'n varm'o'n je mi'a'j brak'o'j, sed tio est'is cert'e nur imag'o.

Je la ali'a rand'o de la platform'o long'a fer'a eskal'o konduk'is pli profund'e'n al la fundament'o'j de la sub'mond'o. Tiu du'a eskal'o tiom varm'eg'is, ke mi'a ĝis tiam uz'it'a naz'tuk'o sen'valor'iĝ'is. Mi dev'is apog'i mi'n per la kubut'o'j sur la balustrad'o'n, por ek'ten'i mi'n sur la eskal'o. Ju pli mi profund'iĝ'is des pli dik'iĝ'is la aer'o, des pli varm'eg'a, fum'ec'a, ole'a kaj ne'toler'ebl'a ĝi far'iĝ'is. La infer'o, kiu'n mi nun post mi'a mort'o fin'fin'e ating'is, tio ne pov'is est'i. En la infer'o ja ankaŭ la diabl'o'j dev'as viv'i, sed ĉi tie diabl'o'j ne pov'is viv'i, tio est'is ne'imag'ebl'a.

Sed jen star'is hom'o, nud'a kaj ŝvit'ant'a hom'o, la hejt'ist'o de la antaŭ'a vaĉ'o. Hom'o'j ĉi tie ne pov'is viv'i. Sed ili dev'is. Ili est'is mort'ul'o'j. Esting'it'o'j. Sen'land'ul'o'j. Sen'pasport'ul'o'j. Sen'patri'ul'o'j. Tiu'j dev'is, ĉu ili pov'is aŭ ne. Diabl'o'j ĉi tie ne pov'is viv'i, ĉar rest'aĵ'o'n de kultur'o oni las'as eĉ al la diabl'o'j, tio'n Goethe sci'as*. Sed hom'o'j ĉi tie dev'is ne nur viv'i, ili dev'is labor'i ĉi tie, kaj ili dev'is labor'i ĉi tie tiel streĉ'e, ke ili forges'is ĉio'n, plej last'e eĉ, post kiam ili long'e antaŭ'e si'n mem forges'is, ke ĉi tie ne ebl'as labor'i.

Antaŭ ol oni far'is mort'ul'o'n el mi, kaj antaŭ ol mi ven'is al la mort'ul'o'j, mi oft'e ne kompren'is kiel sklav'ec'o ebl'as, kiel milit'serv'o ebl'as, kiel ebl'as, ke san'a'j kaj pru dent'a'j hom'o'j sen'protest'e las'as si'n pel'i antaŭ kanon'o'j'n kaj mitral'o'j'n, ke hom'o'j ne mil'obl'e pli volont'e mort'ig'as si'n ol el'ten'i sklav'ec'o'n, milit'serv'o'n, galer'a'j'n ĉen'o'j'n kaj skurĝ'o'bat'o'j'n. De kiam mi est'is ĉe la mort'ul'o'j, de kiam mi mem est'as mort'ul'o, de kiam mi vetur'is sur mort'ul'a ŝip'o, ankaŭ tiu sekret'o rivel'iĝ'is al mi, kiel ja ĉiu'j sekret'o'j revelaci'iĝ'as nur post la mort'o. Tiel profund'e neni'u hom'o pov'as sink'i, ke li ne pov'us sink'i ĉiam ankoraŭ pli profund'e'n, tiel pez'e neni'u sort'o'bat'o pov'as traf'i hom'o'n, ke li ne pov'us el'ten'i eĉ pli pez'a'n. Jen est'as la kaŭz'o, kial la intelekt'o, kiu lev'as la hom'o'j'n super la best'o'j'n, profund'e mal'alt'ig'as ili'n sub la best'o'j'n. Mi konduk'is vic'o'j'n de kamel'o'j, lam'o'j, azen'o'j kaj mul'o'j, kiu'j transport'is ŝarĝ'o'j'n. Mi vid'is dek'o'j'n el tiu'j best'o'j, kiu'j kuŝ'ig'is si'n, se oni nur per kilo'gram'o tro'ŝarĝ'is ili'n, kiu'j kuŝ'ig'is si'n, kiam ili opini'is si'n mal'bon'e traktat'a'j, kiu'j sen plend'o'j las'is si'n mort'skurĝ'i — kaj ankaŭ tio'n mi vid'is — ol ek'star'i kaj akcept'i la ŝarĝ'o'n aŭ plu toler'i la mal'bon'a'n trakt'ad'o'n. Mi vid'is azen'o'j'n vend'it'a'j'n al hom'o'j, kiu'j kruel'e turment'is la best'o'j'n, kaj la azen'o'j ĉes'is manĝ'i kaj mort'is. Eĉ maiz'o ne pov'is ŝanĝ'i ili'a'n decid'o'n. Sed la hom'o'j, ĉu? La mastr'o'j de la kre'it'ar'o, ĉu? Ili am'as sklav'i, ili fier'as pri la rajt'o est'i soldat'o kaj perd'i la viv'o'n per mitral'o'j, ili am'as est'i skurĝ'at'a'j kaj tortur'at'a'j. Kial? Ĉar ili pov'as pens'i. Ĉar ili esper'as. Ĉar ili esper'as, ke re'ven'os pli bon'a'j temp'o'j. Per tio ili est'as damn'it'a'j kaj neniam ben'it'a'j. Kompat'o al sklav'o'j? Kompat'o al soldat'o'j kaj soldat'kripl'ul'o'j? Mal'am'o kontraŭ tiran'o'j? Ne! Ne! Ne!

Se mi est'us salt'int'a trans la balustrad'o'n, mi nun ne trov'iĝ'us en infer'o, kie eĉ la diabl'o'j ne pov'us el'ten'i. Sed mi ne salt'is kaj nun mi ne hav'as la rajt'o'n plend'i aŭ eĉ akuz'i ali'a'j'n. Las'u la almoz'ul'o'n mort'i pro mal'sat'o, se vi respekt'as la hom'o'n je li. Mi ne hav'as la rajt'o'n lament'i pri mi'a mal'feliĉ'a sort'o. Kial mi ne salt'is? Kial mi ne salt'as nun? Kial mi las'as mi'n skurĝ'i kaj tortur'i? Ĉar mi esper'as re'vid'i Nov-Orlean'o'n. Ĉar mi esper'as, kaj ĉar mi prefer'as naĝ'i tra la merd'o ol ĵet'i mi'a'n ŝat'at'a'n kaj dorlot'at'a'n esper'o'n en la merd'o'n. Imperi'estr'o, vi neniam est'os en embaras'o pro mank'o de gladiator'o'j; la plej bel'a'j kaj plej fier'a'j vir'o'j sur'genu'e pet'eg'os vi'n: “Ho, ador'at'a, ho, admir'ind'a imperi'estr'o, permes'u al mi est'i vi'a gladiator'o!”

Ĉapitr'o 30

Est'as kompren'ebl'e, ke mi pov'as labor'i ĉi tie. Ĉi tie ja ankaŭ ali'a'j labor'as. Tio'n mi vid'as per mi'a'j propr'a'j okul'o'j. Tio'n, kio'n ali'a pov'as far'i, ankaŭ mi pov'as far'i. La imit'a instinkt'o de la hom'o'j est'ig'as hero'o'j'n, kaj ĝi est'ig'as sklav'o'j'n. Se tiu ali'a ne mort'as pro la skurĝ'bat'o'j, cert'e ankaŭ mi trans'viv'os ili'n. “Rigard'u, jen la vir'o, li paŝ'as rekt'e al la paf'ant'a mitral'o. Fulm'o'tondr'o, kia brav'ul'o, diabl'o! Respekt'o'n al tiu vir'o! Kia brav'ul'o! Li kuraĝ'as kiel leon'o.” Kompren'ebl'e ankaŭ mi pov'as far'i tio'n. Tiel la milit'o'j dis'volv'iĝ'as, kaj tiel la mort'ul'a'j ŝip'o'j vetur'as, ĉiu'j laŭ la sam'a recept'o. La hom'o'j hav'as nur unu ŝablon'o'n, laŭ kiu ili far'as ĉio'n; tio tiel glat'e ir'as, ke ili tut'e ne dev'as streĉ'i si'a'n cerb'o'n por el'pens'i ali'a'n recept'o'n. Neniu'j'n voj'o'j'n oni pli ŝat'as ol oft'e irit'a'j'n. Tiel oni sent'as si'n agrabl'e sekur'a. La imit'a instinkt'o kulp'as je tio, ke la hom'ar'o dum la last'a'j ses'mil jar'o'j ne progres'is, sed malgraŭ radi'o kaj aer'flug'o'j viv'as en la sam'a barbar'ec'o kiel komenc'e de la eŭrop'a period'o. Tiel far'is la patr'o, kaj tiel sam'e far'u la fil'o. Kio por mi, vi'a patr'o, sufiĉ'e taŭg'is, tio por vi, muk'naz'ul'o, ja tiom pli sufiĉ'e taŭg'as. La sankt'a konstituci'o, kiu est'is sufiĉ'e bon'a por Georg'o Vaxhington kaj la revoluci'a'j batal'ant'o'j, tiom pli por ni sufiĉ'e bon'as, kaj la konstituci'o est'as bon'a, ĉar ĝi el'ten'is jam cent kvin'dek jar'o'j'n. Sed ankaŭ konstituci'o'j, kiu'j iam hav'is jun'a'n fajr'ec'a'n sang'o'n en la vejn'o'j, iom post iom skler'oz'iĝ'as. La plej bon'a religi'o iu'tag'e est'os pagan'a superstiĉ'o, kaj neni'u religi'o tiu'rilat'e est'as escept'o. Nur tio, kio'n oni far'is ali'e ol antaŭ'e, nur tio, kio'n oni kontraŭ la protest'o de la patr'o'j kaj sankt'ul'o'j kaj respond'ec'ul'o'j ali'e pens'is, hav'ig'is nov'a'j'n perspektiv'o'j'n al la hom'ar'o kaj don'is al ĝi la kred'o'n, ke tamen en iu for'a tag'o ebl'os observ'i progres'o'n. Tiu for'a tag'o est'os en vid'proksim'o, se la hom'o'j ne plu kred'os je instituci'o'j, nek je aŭtoritat'o'j . . .

“Kial vi tie star'ad'as? Mi eĉ vi'a'n nom'o'n ne sci'as, dir'u al mi, sub'hejt'ist'o.” Mi'a hejt'ist'o est'is ven'int'a mal'supr'e'n kaj grumbl'is fi'humor'e.

“Pippip est'as mi'a nom'o.” Tio ŝajn'e iom pli'bon'ig'is li'a'n humor'o'n. “Do vi est'as perso, ĉu?”

“Ne, mi est'as abisen'o. Mi'a patr'in'o est'is parsi'o. Tiu'j ĵet'as si'a'j'n mort'int'o'j'n antaŭ la vultur'o'j'n.”

“Ni al la fiŝ'o'j. Ŝajn'e vi'a patr'in'o est'is tut'e honest'a vir'in'o. Mi'a est'is old'a mal'ben'it'a putin'o. Sed, se vi dir'as ‘fil'o de putin'o’ al mi, mi draŝ'os vi'a'n melon'kap'o'n.”

Do, li est'is hispan'o. Se tiu'j parol'as kvar vort'o'j'n, tri el ili est'as “fil'o de putin'o”. De'pend'as de la grad'o de amik'ec'o, ĉu oni rajt'as dir'i al hispan'o, ke li'a patr'in'o est'is groŝ'o'putin'o. Ju pli oni proksim'iĝ'as al la ver'o, des pli ver'ŝajn'e oni dev'os subit'e tir'i tranĉ'il'o'n el si'a'j rip'o'j. Ju pli oni for'as de la ver'o, des pli ver'ŝajn'e oni aŭd'os la respond'o'n: “Muchas gracias, Señor, mi tre dank'as, ne ĝen'iĝ'u, mi est'as tut'e je vi'a dispon'o.” Neni'u hav'as tia'n delikat'a'n kaj rid'ind'a'n sent'o'n de honor'o kiel la plej kot'a prolet'o. Kaj se la kot'a'j prolet'o'j iu'tag'e hav'os la sent'o'n de honor'o tie, kie ĝi dev'us trov'iĝ'i, tiam ili est'os la rid'ant'o'j. Nun'temp'e ili hav'as la sent'o'n de honor'o tie, kie la ali'a'j ŝat'as vid'i ĝi'n, ĉar tiu'kaz'e ili tiel bon'e pov'as lud'i per ĝi, je si'a propr'a avantaĝ'o. Por kio vi bezon'as honor'o'n, prolet'o? Salajr'o'n vi bezon'as, bon'a'n salajr'o'n, kaj tiam la honor'o al'don'iĝ'os per si mem. Kaj se vi hav'os ankaŭ la fabrik'o'n, vi pov'os trans'las'i por ĉiam la honor'o'n al la ali'a'j; tiam vi ek'sci'os, kiom mal'mult'e la honor'o interes'as ili'n . . .

La hejt'ist'o de la antaŭ'vaĉ'o tir'is nun ard'ant'a'n dik'a'n bolt'o'n el la fajr'o kaj met'is ĝi'n en sitel'o'n da freŝ'a akv'o. En mar'akv'o oni ja ne pov'as lav'i si'n, ĝi est'as apenaŭ sufiĉ'e bon'a por mal'varm'ig'i la skori'o'j'n. Tiam li ek'lav'is si'n per sabl'o kaj cindr'o, ĉar li ne hav'is sap'o'n.

La kaldron'ej'o est'is lum'ig'at'a per du lamp'o'j. Unu el tiu'j lamp'o'j pend'is antaŭ la vapor'metr'o, por ke la hejt'ist'o pov'u leg'i kaj regul'i la vapor'prem'o'n. La ali'a lamp'o,

kiu'n uz'is la sub'hejt'ist'o'j, pend'is en angul'o. En tiu mond'o de mort'ul'o'j oni sci'is neni'o'n pri la ter'glob'o, oni sci'is neni'o'n pri la ekzist'o de acetilen'a'j lamp'o'j, lamp'o'j de fabrik'it'a gas'o, gazolinlanternoj, alkohol'a'j lamp'o'j. Pri elektr'o, kiu'n oni pov'us facil'e produkt'i per la al'kupl'o de dinam'o, mi prefer'e tut'e silent'as. Sed ĉiu cend'o el'spez'it'a por Jorike est'is ja mon'o disip'it'a. Nutr'i la fiŝ'o'j'n per mon'o, tio est'us bufon'aĵ'o, ili kontent'u manĝ'i la ŝip'an'ar'o'n. Tiu'j'n du lamp'o'j'n oni trov'is ĉe la el'fos'ad'o de la antikv'a Kartago.

Tiu, kiu dezir'as kon'iĝ'i kun la form'o de tiu'j lamp'o'j, ir'u en muze'o'n kaj rigard'u la romi'an'a'n sekci'o'n, kie inter la pot'ist'a'j axoj trov'iĝ'as ankaŭ tia'j lamp'o'j, kia'j'n ni hav'is. Est'is uj'o'j kun tub'ec'a'j meĉ'ing'o'j. En la meĉ'ing'o en'est'is bul'ig'it'a stri'o de viŝ'tuk'o. La uj'o'n oni plen'ig'is per tiu likv'aĵ'o, kiu dev'is serv'i ankaŭ por la virg'ul'in'a lamp'o en la kajut'o kaj hav'is la erar'ig'a'n nom'o'n petrol'o. Kvar'foj'e hor'e oni dev'is iom pli el'tir'i la ŝtof'o'stri'o'n, ĉar ĝi fulg'is kaj plen'ig'is la kaldron'ej'o'n per ne'tra'vid'ebl'a dik'a nigr'a fum'o, en kiu la fulg'o'flok'o'j flug'is tiel dens'e kiel la akrid'o'j en Argentinio dum plag'o. La stri'o'n oni dev'is pen'e el'tir'i per la nud'a'j fingr'o'pint'o'j, pro kio oni en la unu'a vaĉ'o for'brul'ig'is al si la ung'o'j'n kaj brul'vund'is si'n la fingr'o'pint'o'j'n. Sid'ant'e en la karb'o'hold'o'j kun la lamp'o, oni ne pov'is unu'e esting'i la lamp'o'n, ĉar tiu'kaz'e oni pli post'e dev'us mal'supr'e'n'ir'i en la kaldron'ej'o'n por pov'i re'e ek'brul'ig'i ĝi'n.

Stanislav hodiaŭ jam tra'labor'is du'obl'a'n vaĉ'o'n. Kio'n tio signif'as, ankoraŭ klar'iĝ'os. Malgraŭ tio, ke li apenaŭ pov'is ramp'i plu, li ankoraŭ rest'is plen'a'n hor'o'n en la kaldron'ej'o por asist'i mi'n. Naŭ fajr'o'j'n la hejt'ist'o dev'is pri'serv'i, kaj por nutr'i la naŭ fajr'o'j'n, la sub'hejt'ist'o dev'is al'port'i la karb'o'j'n. Sed antaŭ ol oni pov'is komenc'i al'port'i la karb'o'j'n, ali'a'j labor'o'j far'end'is. Ĉar la fajr'o'j mem ne konsider'is tiu'j'n labor'o'j'n, kaj ĉar ili tuj el'kri'is ĉiu'n neglekt'o'n sur la vapor'metr'o aŭ eĉ el'hurl'is tio'n sur la pont'o, tial neces'is amas'ig'i en la kaldron'ej'o atent'ind'a'n karb'o'proviz'o'n, sufiĉ'a'n por tiu temp'o de al'don'a'j labor'o'j. Tiu'n grand'a'n proviz'o'n la vaĉ'ant'o'j dev'is las'i por la vaĉ'ont'o'j, kaj tiu'j nov'a'j vaĉ'ant'o'j dev'is trans'don'i fin'e de la vaĉ'o egal'a'n proviz'o'n al la sekv'ant'o'j. Tiu proviz'o est'is amas'ig'ebl'a nur per ŝajn'e super'hom'a fort'o'streĉ'o dum la du mez'a'j hor'o'j de vaĉ'o, do en mi'a vaĉ'o de la unu'a ĝis la tri'a aŭ de la dek'tri'a ĝis la dek'kvin'a. De tag'mez'e ĝis la dek'tri'a aŭ de nokt'o'mez'e ĝis la unu'a ven'is la antaŭ'labor'o'j, kaj je la tri'a aŭ dek'kvin'a komenc'iĝ'is la cindr'o'lev'ad'o kun la sub'hejt'ist'o de la nov'a vaĉ'o. Do, en du hor'o'j oni dev'is al'port'i ĉiu'j'n karb'o'j'n, kiu'j'n naŭ fajr'o'j de vapor'ŝip'o vor'as en plen'rapid'a vetur'o dum kvar hor'o'j. Se la karb'o'j kuŝ'as en la hold'o'j front'e de la fajr'o'j, la al'port'ad'o de la karb'o est'as la streĉ'a labor'kvant'o de san'a,

fort'a kaj bon'e nutr'at'a labor'ist'o. Sed, se la karb'o kuŝ'is tie, kie ĝi plej oft'e kuŝ'is sur Jorike, jen est'as labor'o por tri aŭ kvar fort'a'j vir'o'j. Ĉi tie tiu'n labor'o'n dev'is far'i unu vir'o. Kaj li far'is. Li est'as ja mort'ul'o. Tiu pov'as far'i ĉio'n. Kaj neni'u pli bon'e kapabl'as pel'i iu'n, neni'u pli sarkasm'e pov'as dir'i: “Lam'a hund'o! Rigard'u foj'e mi'n!” ol la kun mort'ul'o, ol la kun'prolet'o, ol la kun'mal'sat'ul'o, ol la kun skurĝ'at'o. Ankaŭ la galer'sklav'o'j* hav'as si'a'n fier'o'n kaj si'a'n honor'sent'o'n, ili fier'as est'i bon'a'j galer'sklav'o'j, ili fier'as “nun foj'e montr'i”, kio'n ili kapabl'as. Se la okul'o'j de la skurĝ'ist'o, kiu laŭ'ir'as kun skurĝ'o la vic'o'j'n, kun plaĉ'o fiks'iĝ'as al unu el ili, tiu est'as tiel feliĉ'a, kvazaŭ la imperi'estr'o mem fiks'us orden'o'n sur li'a'n brust'o'n.

La hejt'ist'o ĵet'is karb'o'j'n sur ĉiu'n tri'a'n fajr'o'n, ĉiu'foj'e preter'las'ant'e du. Post'e li romp'is la skori'o'j'n en tri ali'a'j inter'a'j fajr'o'j, tiel, ke ili de'nov'e flam'iĝ'is. Super ĉiu fajr'o leg'ebl'is krete skrib'it'a numer'o, de unu ĝis naŭ. Kiam la en'ĵet'ad'o de la karb'o'j kaj la romp'ad'o de la skori'o'j est'is fin'it'a'j, la fajr'o numer'o tri est'is en la vic'o. Ĝi preskaŭ mal'supr'e'n'brul'is ĝis la krad'o, kaj la hejt'ist'o romp'is per pez'a long'a fer'stang'o la skori'o'j'n de sur la krad'o'j. La skori'o'j sid'is firm'e. Kaj de la fajr'o el'ir'is muĝ'ant'a varm'eg'o. Per ĉiu pli'a skori'o, kiu'n oni el'romp'is kaj tir'is antaŭ la fajr'o'n, la varm'eg'o eĉ pli potenc'iĝ'is. Ĉar nun la ard'ant'a'j skori'o'j kuŝ'is antaŭ la fajr'o'pord'o'j en la kaldron'ej'o kaj hejt'is ĝi'n tiom, kvazaŭ ĝi est'us alt'a forn'o. La hejt'ist'o kaj ankaŭ mi sur'hav'is nur pantalon'o'n, neni'o'n pli. La hejt'ist'o port'is pied'e ĉifon'a'j'n babuŝ'o'j'n, kaj mi bot'o'j'n. Foj'e kaj foj'e la hejt'ist'o supr'e'n'salt'is kaj stamf'e for'sku'is de si'a'j pied'o'j la ard'ant'a'j'n skori'er'o'j'n, sur kiu'j'n ili salt'is. La fajr'o'stang'o'n ebl'is ten'i per la man'o'j nur tial, ĉar la hejt'ist'o en'volv'is si'a'j'n man'o'j'n per sak'ĉifon'o'j, kaj ĉar li ten'is led'o'n de mal'nov'a valiz'o inter la man'o'j kaj la stang'o. Fin'fin'e la varm'eg'o, kiu el'ir'is de la skori'o'j, iĝ'is tiom super'fort'a, ke la hejt'ist'o dev'is fuĝ'i for de la fajr'o. Nun ni esting'is la skori'o'j'n per akv'o, kiu'n mi pren'is el la lign'a kuv'o. La eksplod'e dis'vast'iĝ'ant'a vapor'o ni'n ambaŭ salt'ig'is re'turn'e al la vand'o. Tuj pec'o'n post pec'o mal'varm'ig'i la skori'o'j'n, tio ne ebl'as, ĉar la hejt'ist'o ne pov'us labor'i dum'e. Tiu'kaz'e la el'pren'o de la skori'o'j daŭr'us tro long'e, la fajr'o ne flam'us, kaj la vapor'prem'o tiom fal'us, ke neces'us labor'i kvazaŭ frenez'e tri'dek minut'o'j'n, por re'alt'ig'i la prem'o'n. Sub'e'n ĝi fal'as rapid'e, supr'e'n ĝi grimp'as nur lant'e kaj per pen'ig'a labor'o.

Ĉio, kio trov'iĝ'is sur Jorike, serv'is por mal'facil'ig'i la viv'o'n kaj la labor'o'n de la ŝip'an'ar'o. La kaldron'ej'o tro mal'larĝ'is. Ĝi mult'e pli mal'larĝ'is ol long'is la fajr'o'kanal'o'j. Se vir'o dev'is en'puŝ'i en la fajr'o'n aŭ el'tir'i el ĝi la fajr'o'stang'o'n, li dev'is entrepren'i per la stang'o ĉi'a'j'n ebl'a'j'n turn'o'j'n kaj manovr'o'j'n, por manipul'i ĝi'n, ĉar li ĉiu'foj'e de'nov'e puŝ'is ĝi'n kontraŭ la mal'antaŭ'a'n vand'o'n. Pro tiu'j danc'o'j far'end'a'j de la hejt'ist'o, ne mal'oft'e okaz'is, ke li jen tie jen tie ĉi stumbl'is kaj fal'is sur karb'o'mont'o'n. Jen ĉe la vand'o, jen ĉe fajr'o'pord'o li vund'o'bat'is si'a'j'n fingr'a'j'n artik'o'j'n. Se li fal'is kaj instinkt'e vol'is ten'i si'n, li man'kapt'is ard'ant'a'j'n skori'o'j'n aŭ la ruĝ'ard'ant'a'n fajr'o'stang'o'n. Ankaŭ okaz'is, precip'e kiam la ŝip'o rul'iĝ'ad'is, ke li fal'is per la vizaĝ'o sur la skori'o'j'n aŭ la ruĝ'ard'ant'a'n fajr'o'stang'o'n aŭ la fajr'o'pord'o'n aŭ sur'tret'is nud'a'pied'e sur el'pren'it'a'n varm'eg'a'n krad'o'n aŭ varm'eg'a'n skori'o'pec'o'n. Mi'a hejt'ist'o iam perd'is la ekvilibr'o'n pro ne'atend'it'e pez'a rul'iĝ'o de la ŝip'o, kaj li fal'is per la nud'a dors'o sur la blank'e ard'ant'a'j'n skori'o'j'n, kiu'j kuŝ'is antaŭ la fajr'o. Mort'ul'a ŝip'o, jes, sinjor'o. Ekzist'as mort'ul'a'j ŝip'o'j, kiu'j intern'e far'as kadavr'o'j'n, kaj ekzist'as mort'ul'a'j ŝip'o'j, kiu'j far'as kadavr'o'j'n ekster'e, kaj ekzist'as mort'ul'a'j ŝip'o'j, kiu'j ĉie far'as kadavr'o'j'n. Jorike far'is ĉio'n kaj ĉiu'j'n, — ĝi est'is bon'a mort'ul'a ŝip'o.

Kiam la skori'o'j est'is jam el'pren'it'a'j kaj esting'it'a'j, ni sur'ĵet'is freŝ'a'j'n nuks'o'karb'o'j'n. Tiu'j karb'o'j, kiu'j'n la sub'hejt'ist'o jam antaŭ'e dev'is el'serĉ'i el la karb'o'proviz'o, dev'is est'i bon'a'j, ne tro grand'a'j karb'o'pec'o'j, kiu'j facil'e ek'brul'u, por ke la fajr'o rapid'e de'nov'e flam'iĝ'u. Ĉar la karb'o, per kiu ni hejt'is sur Jorike, est'is la plej mal'mult'e'kost'a kaj la plej aĉ'a karb'o, kiu kie ajn ekzist'is, ĝi est'ig'is nur ne'kontent'ig'a'n hejt'energi'o'n. Kaj tio est'is pli'a kaŭz'o, pro kiu la sub'hejt'ist'o dev'is al'port'i ne'kred'ebl'e grand'a'n karb'amas'o'n, por pov'i ten'i alt'e la prem'o'n. Nun la hejt'ist'o de'nov'e kontrol'is la ali'a'j'n fajr'o'j'n, kaj mi ŝovel'is la skori'o'j'n al la mez'o de la kaldron'eg'a vand'o, kie ili ne ĝen'is ni'n dum la labor'o.

La ali'a hejt'ist'o inter'temp'e ĝis'fin'e lav'is si'n, sed dum tiu tut'a temp'o li trov'iĝ'is konstant'e en la danĝer'o, ke la ard'ant'a fajr'o'stang'o puŝ'as aŭ brul'mark'as li'n aŭ, ke salt'ant'a skori'o li'n brul'vund'as. Sed li ne tro mal'trankvil'iĝ'is pro tio, ĉar li est'is mort'a. Nun oni pov'is ankaŭ vid'i tio'n. La vizaĝ'o kaj la korp'o pro la lav'ad'o per sabl'o kaj cindr'o preskaŭ pur'iĝ'is. Sed per sabl'o kaj cindr'o frot'lav'i la okul'o'j'n, tio'n li ne bon'e pov'is far'i, kaj tial la okul'o'j hav'is larĝ'a'j'n nigr'a'j'n ring'o'j'n. Tio don'is al la vizaĝ'o la aspekt'o'n de skelet'krani'o, tiom pli, ĉar la vang'o'j pro la mizer'a manĝ'o kaj pro la tro'a labor'o profund'e kav'iĝ'is. Li sur'met'is si'a'n pantalon'o'n kaj si'a'n tru'it'a'n ĉemiz'o'n kaj supr'e'n'grimp'is la eskal'o'n. Mi hav'is ĝust'e sufiĉ'e da temp'o por ĵet'i rigard'o'n supr'e'n kaj vid'i, ke li serpent'um'as. Stanislav inter'temp'e al'port'is karb'o'j'n, por ke mi hav'u almenaŭ la proviz'o'n. Tiam est'is la vic'o de la fajr'o'j ses kaj naŭ. Kiam la skori'o'j el la ses'a est'is el'tir'it'a'j kaj la karb'o'j sur'ĵet'it'a'j kaj la ceter'a'j fajr'o'j tiom pret'a'j, ke ebl'is el'tir'i la skori'o'j'n el la naŭ'a, Stanislav ven'is al mi kaj dir'is:

“Nun mi kaput'as. Mi'a'j fort'o'j for'las'is mi'n. Est'as la unu'a. Mi nun jam dek'kvin hor'o'j'n sen'inter'romp'e kiel ĉeval'o labor'is. Je la kvin'a mi jam de'nov'e dev'os lev'i la cindr'o'n. Est'as ja bon'e, ke vi ven'is, pli long'e ni ne el'ten'us tio'n. Mi jam nun vol'as konfes'i al vi, ni est'as nur du sub'hejt'ist'o'j, se oni kalkul'as ankaŭ vi'n. Do, ni hav'as ne po du vaĉ'o'j'n, sed po tri, kaj al tio al'don'iĝ'as por ĉiu vaĉ'o krom'hor'o por la cindr'o'lev'ad'o. Kaj morgaŭ, kiel pli'a al'don'o, ni dev'os for'ŝovel'i la cindr'o'mont'o'j'n sur la ferdek'o, ĉar en la haven'o oni ja ne rajt'as el'ĵet'i la cindr'o'n. Atend'os ni'n po kvar hor'o'j al'don'a'j.”

“Ĉiu'j ĉi hor'o'j est'as ja krom'hor'o'j, la du'obl'a'j vaĉ'o'j, la for'ŝovel'ad'o de la ferdek'cindr'o kaj la cindr'o'lev'ad'o,” mi dir'is.

“Jes, tiu'j ĉi hor'o'j ĉiu'j est'as krom'hor'o'j. Se plezur'ig'as vi'n, kaj se vi ŝat'as skrib'i, not'u por vi ĉiu'j'n ĉi krom'a'j'n hor'o'j'n. Sed neni'u pag'os ili'n.”

“Sed tio'n ili ja konsent'is, kiam ni far'is la kontrakt'o'n,” mi respond'is.

“Kontrakt'o ne valid'as ĉi tie. Nur tio, kio en'est'as en vi'a poŝ'o, valid'as. Kaj en la poŝ'o'n vi ricev'as ĉiu'foj'e nur antaŭ'pag'o'n, antaŭ'pag'o'n, antaŭ'pag'o'n. Ĉiu'foj'e tiom, ke ĝust'e sufiĉ'as por ebri'iĝ'i kaj ebl'e por babuŝ'o'j aŭ ĉemiz'o, sed ne pli. Ĉar, se vi aspekt'us laŭ'ord'a kaj pov'us ir'i kun trankvil'a anim'o sur la strat'o'j, vi ja ebl'e pov'us re'viv'iĝ'i. Ĉu vi nun flar'as la pipr'o'n?* Vi ne pov'as for'ir'i. Vi bezon'as mon'o'n, bon'a'n pantalon'o'n, bon'a'n jak'o'n, bon'a'j'n bot'o'j'n kaj paper'o'j'n. Vi ne ricev'os ili'n. Vi ne pov'as re'viv'iĝ'i. Se vi for'las'os la ŝip'o'n, li ordon'os kapt'i vi'n, pro dizert'o. Ili tuj kapt'os vi'n, pro vi'a'j ĉifon'a'j vest'aĵ'o'j kaj pro vi'a'j paper'o'j ne ekzist'ant'a'j. Tiam li minus'os du aŭ tri monat'salajr'o'j'n de vi, pro dizert'o. Li rajt'as, kaj li far'os. Tiam vi sur'genu'e pet'eg'os pro groŝ'o por brand'o. Brand'o'n vi nepr'e bezon'as. Est'i mort'a foj'e tamen dolor'as, eĉ se oni jam de'long'e kutim'iĝ'is al tio. Bon'a'n nokt'o'n. Mi ne lav'os mi'n, eĉ la man'o'n mi ne pov'as lev'i plu. Ne las'u tra'fal'i krad'o'j'n, tio kost'us sang'o'n, Pippip. Bon'a'n nokt'o'n.”

“Sankt'a Maria, seks'per'fort'it'a Gabrielo, Josefo kaj Arimatia, apr'o'testik'o'j kaj vir'seks'a'j arane'o'j, fulm'o'tondr'o de la ĉiel'o! . . .” La hejt'ist'o kri'is kiel frenez'ul'o, kaj post'e far'is tia'n gigant'a'n en'spir'o'n, ke li pov'is el'las'i nov'a'n vic'o'n da sakr'o'j kaj damn'o'j, tiel, ke la en'loĝ'ant'o'j de ĉiu'j infer'o'j dev'is ruĝ'iĝ'i pro hont'o. De la majest'o de li'a di'o, de la virg'ul'in'a sen'kulp'ec'o de la ĉiel'reĝ'in'o, de la dign'o de la sankt'ul'o'j neni'o post'rest'is. Ili sink'is en la strat'kot'o'n, kie oni tren'is ili'n tra la fetor'a flu'aĵ'o de la strat'kanal'et'o'j. La infer'o por li perd'is si'a'n horor'o'n, ne plu pov'is traf'i li'n kia ajn terur'a ĉiel'a anatem'o, ĉar li, kiam mi demand'is: “Hejt'ist'o, dir'u al mi, kio okaz'as?” ek'hurl'is kiel sang'o'soif'a rab'o'best'o: “Ses krad'o'j fal'is. Sankt'a putiniĝ . . .”

Ĉapitr'o 31

Stanislav supr'e'n'ir'ant'e dir'is, ke la fal'ad'o de la krad'o'j kost'as sang'o'n. Sed li parol'is pri la kaz'o, ke unu el ili fal'as. Nun ses fal'is. La re'en'met'o kost'is ne nur sang'o'n kaj for'skrap'it'a'j'n karn'o'pec'o'j'n, for'brog'it'a'j'n haŭt'part'o'j'n, ĝi kost'is sang'ant'a'n sperm'o'n, el'ŝir'it'a'j'n tenden'o'j'n; la medol'o flu'is kiel akv'ec'a lav'o el la ost'o'tub'o'j; la artik'o'j krak'is kiel lign'o romp'at'a. Kaj dum ni labor'is kiel piramid'o'sklav'o'j, la vapor'prem'o fal'is kaj fal'is kaj fal'is. Kaj ni imag'is la labor'o'n, kiu atend'is ni'n, por re'alt'ig'i la prem'o'n. Tiu antaŭ'sent'o ramp'is kaj mord'e en'ir'is ni'a'j'n kadavr'o'j'n, dum ni turment'is ni'n pro la krad'o'j. Ek'de tiu nokt'o mi star'as super la di'o'j. Oni ne plu pov'as damn'i mi'n. Mi liber'as, rajt'as sen'zorg'e far'i aŭ ne far'i ĉio'n laŭ mi'a vol'o. Mi rajt'as mal'ben'i di'o'j'n, mi rajt'as mal'ben'i mi'n mem, rajt'as ag'i laŭ mi'a plaĉ'o. Neni'u hom'a leĝ'o, neni'u di'a ordon'o pov'as plu influ'i mi'a'j'n ag'o'j'n, ĉar oni ne plu pov'as damn'i mi'n. La infer'o est'as paradiz'o. Neni'u hom'o'best'aĉ'o pov'as el'pens'i infer'a'j'n turment'o'j'n tia'j'n, kia'j pov'us tim'ig'i mi'n. Kiel ajn la infer'o prezent'iĝ'us, ĝi est'us liber'ig'o, liber'ig'o de la en'met'o de fal'int'a'j krad'o'j sur Jorike.

La ŝip'estr'o neniam est'is en la kaldron'ej'o, kaj neni'u el ambaŭ oficir'o'j. Neni'u liber'vol'e en'ir'is en tiu'n infer'o'n. Ili eĉ elekt'is ali'a'n voj'o'n, se ili dev'is nur preter'ir'i la en'ir'a'n ŝakt'o'n. La inĝenier'o'j kuraĝ'is en'ir'i la kaldron'ej'o'n nur, kiam Jorike delikat'e ankr'is en haven'o kaj la kaldron'o'band'o far'is pur'ig'a'j'n labor'o'j'n, do viŝ'is tub'o'j'n, pur'ig'is la maŝin'ej'o'n kaj far'is simil'a'j'n aĉ'a'j'n tag'labor'o'j'n. Eĉ tiam la inĝenier'o'j dev'is trakt'i diplomat'e la nigr'a'j'n bandit'o'j'n. Ĉar tiu'j ĉiam kaj ĉe ĉiu okaz'o est'is en la stat'o por draŝ'i per martel'o la krani'o'n de la inĝenier'o. Ĉu la kaldron'o'band'o hav'is iu'n respekt'o'n antaŭ prizon'o'j, pun'dom'o'j aŭ ekzekut'ist'o? Ne, tio glit'is de ili kiel piz'o de la mur'o . . . De la maŝin'hal'o konduk'is mal'vast'a kaj mal'alt'a voj'o inter la tribord'a kaldron'ej'o kaj la tribord'a vand'o en la kaldron'ej'o'n. Tiu tra'ir'ej'o est'is apart'ig'it'a de la maŝin'hal'o per pez'a fer'a pord'o'luk'o hermetik'e ferm'ebl'a, do tiel hermetik'a, kiel oni pov'as imag'i tio'n sur Jorike. Se iu ven'is de la maŝin'hal'o kaj tra'pas'is la hold'o'luk'o'n, tiu dev'is mal'supr'e'n'ir'i kelk'a'j'n rung'o'j'n, por ating'i la tra'ir'ej'o'n. Tiu tra'ir'ej'o larĝ'is nur tri fut'o'j'n kaj mal'alt'is tiom, ke oni dev'is ir'i tut'e klin'iĝ'int'e, por ke oni ne puŝ'u si'a'n kap'o'n je la akr'e eĝ'a'j transvers'a'j fer'o'trab'o'j. Kiel ĉio ali'a sur Jorike, kiel la kaldron'ej'o, tiel ankaŭ la tra'ir'ej'o tag'e kaj nokt'e est'is nigr'e sen'lum'a. Al'don'e tiu voj'o varm'eg'is kiel alt'a forn'o. Ni, la sub'hejt'ist'o'j, al'traf'us tie eĉ kun bandaĝ'o antaŭ la okul'o'j ĉiu'n cel'o'n, ĉar tiu tra'ir'ej'o est'is part'o de la special'a'j tortur'voj'o'j. Tra tiu ir'ej'o ni dev'is ŝovel'i kaj ŝov'i kelk'a'j'n tun'a'j'n cent'o'j'n da karb'o al la kaldron'eg'o'j, el la hold'o'j apud la maŝin'hal'o. Ni kon'is tiu'n tortur'voj'o'n kaj ĝi'a'j'n labirint'a'j'n enigm'o'j'n. Ali'a'j hom'o'j ne tiel bon'e kon'is ĝi'n.

Se la vapor'prem'o grav'e fal'is, mult'e sub cent tri'dek, la deĵor'ant'a oficir'o dev'is far'i i'o'n. Por tio li est'is ja pag'at'a. Ankaŭ la Unu'a ne ven'is en la kaldron'ej'o'n, sur'mar'e neniam . Dis'romp'it'a skapol'o instru'is li'n, ke oni ne molest'u sur'mar'e la kaldron'band'o'n. Li vok'is nur de supr'e sur la ferdek'o en la ŝakt'o'n: “La prem'o fal'as!” Sed tuj post'e li jam est'is for, ĉar el la profund'o el'ven'is la kri'ad'o: “Hund'o de putin'o, mal'ben'it'a de Di'o, tio'n ni mem sci'as. Ven'u mal'supr'e'n, pork'o, se vi hav'as postul'o'n.” Sed tiu'moment'e jam karb'o'pec'o'j flug'is kontraŭ la en'ir'o'luk'o'n.

Oni ne parol'u al la labor'ist'o pri bon'a kondut'o, ĝentil'ec'o kaj bon'a'j mor'o'j, se oni sam'temp'e ne vol'as don'i al li la kondiĉ'o'j'n, por ke li pov'u rest'i bon'e kondut'a kaj ĝentil'a. Kot'o kaj ŝvit'o trans'kolor'ig'as, eĉ pli intern'e'n ol ekster'e'n.

La Du'a Inĝenier'o est'is ankoraŭ relativ'e jun'a, ebl'e tri dek ses'jar'a. Li est'is grand'a ambici'ul'o kaj cel'is la posten'o'n de la Unu'a. Li kred'is, ke li plej bon'e pov'as pruv'i si'a'n ambici'o'n, se li pel'as la forn'o'band'o'n, precip'e kiam ni est'is en haven'o, ĉar tiam li hav'is la maŝin'komand'o'n. Li ne est'is tre lern'kapabl'a kaj nur rezist'e, pli ĝust'a'dir'e neniam lern'is kiel trakt'i la kaldron'a'n band'o'n de Jorike. Ekzist'as inĝenier'o'j, kiu'j'n la kaldron'o'band'o ador'as. Mi kon'as ŝip'estr'o'n, kiu'n la forn'o'band'o ador'is kvazaŭ di'o'n. Tiu ŝip'estr'o mem ĉiu'tag'e en'ir'is la kuir'ej'o'n: “Kuir'ist'o, mi vol'as vid'i la manĝ'o'n, kiu'n mi'a'j hejt'ist'o'j kaj sub'hejt'ist'o'j hodiaŭ ricev'os. Mi vol'as gust'um'i ĝi'n. Tio est'as kot'o. Tio ir'os mar'e'n. La hejt'ist'o'j kaj sub'hejt'ist'o'j, neni'u ali'a, vetur'ig'as la vapor'ŝip'o'n.” Kaj se li renkont'is sub'hejt'ist'o'n aŭ hejt'ist'o'n sur la ferdek'o, li demand'is: “Sub'hejt'ist'o, kiel la hodiaŭ'a manĝ'o gust'is? Sufiĉ'e da viand'o? Ĉu vi ĉiu'j kontent'as pri la lakt'o? Vesper'e vi ĉiu'j ricev'os al'don'a'n porci'o'n da ov'o'j kaj lard'o. Ĉu la ŝip'knab'o efektiv'e regul'e al'port'as la frid'a'n te'o'n mal'supr'e'n, kiel ordon'it'e?” Kaj strang'e, la hejt'ist'o'j kaj sub'hejt'ist'o'j sur tiu ŝip'o tiel kondut'is, ke oni pov'us invit'i ili'n al diplomat'o'bal'o.

Kiam dum la en'met'o de la krad'o'j la prem'o fal'is kaj fal'is, ven'is la deĵor'ant'a Du'a tra la ir'ej'o, ŝov'is la naz'o'n ĉirkaŭ la kaldron'eg'vand'o'n kaj dir'is: “Ĉu la prem'o fal'as? La kest'o tuj ek'halt'os.” La hejt'ist'o en tiu moment'o ĝust'e manten'is la ruĝ'ard'a'n fajr'o'stang'o'n, per kiu li prov'is re'met'i krad'o'n fal'int'a'n en la cindr'ej'o'n. Kun terur'a hurl'ad'o, kun sang'e ruĝ'a'j okul'o'j kaj ŝaŭm'ant'a buŝ'o li rekt'iĝ'is kaj sag'is kiel frenez'ul'o kun la ard'ant'a stang'o kontraŭ la inĝenier'o'n por tra'pik'i ties korp'o'n. Sed kiel fulm'o la inĝenier'o mal'aper'is post la angul'o kaj hast'e for'kur'is tra la ir'ej'o. Ĉar li tiel rapid'e fuĝ'is, li ne sufiĉ'e taks'is la ir'ej'a'n alt'o'n kaj vund'bat'is si'a'n krani'o'n je unu el la transvers'a'j trab'o'j. La hejt'ist'o traf'is la lok'o'n, kie la inĝenier'o star'is. La puŝ'o est'is tiel fort'eg'a, ke larĝ'a pec'o de la mason'aĵ'o, kiu gard'is la kaldron'eg'o'n kontraŭ la varm'o'perd'o, de'salt'is kaj la stang'o ĉe la pint'o kurb'iĝ'is. Sed la vir'o ne ĉes'ig'is la persekut'o'n. Li ĉas'is la Du'a'n kun la stang'o, kaj sen kompat'o li est'us mort'bat'int'a kaj frakas'int'a li'n, se la inĝenier'o ne sufiĉ'e fru'e, kovr'it'a de sang'o pro la kur'ad'o kontraŭ la fer'o'trab'o'j'n, est'us ating'int'a la rung'o'j'n, se li ne est'us krak'e ferm'int'a kaj bar'int'a la luk'o'n. La inĝenier'o ne raport'is la okaz'aĵ'o'n, sam'e kiel neni'u sub'oficir'o aŭ oficir'o, frap'it'a sur vang'o'n sen atest'ant'o'j de simpl'a soldat'o, raport'us la vang'o'frap'o'j'n, por ne dev'i konfes'i, ke io tia pov'is okaz'i al li. Se la inĝenier'o est'us raport'int'a la afer'o'n, mi kiel atest'ant'o est'us ĵur'int'a, ke la inĝenier'o en'ven'is kaj intenc'is mort'bat'i la hejt'ist'o'n per ŝraŭb'ŝlos'il'o, ĉar laŭ li'a dir'o la vapor'prem'o ne sufiĉ'is kaj la hejt'ist'o dir'is al li, ke li rapid'e el'ir'u, ĉar li tut'e ebri'as, ke li tiam ebri'a ŝancel'iĝ'is ekster'e'n kaj vund'bat'is si'a'n kap'o'n. Tio ne est'us mensog'o. Sen'de'pend'e de ĉio ali'a, la hejt'ist'o est'as mi'a kun'sufer'ant'o. Kaj se la ali'a'j blek'as: “Right or wrong, my country! Ĉu just'e ĉu mal'just'e, est'as mi'a patri'o!”, jen ankaŭ mi hav'as, mil diabl'o'j, la rajt'o'n kaj la dev'o'n vok'i: “Right or wrong, my fellow-worker! Ĉu just'e ĉu mal'just'e, mi'a'j kun'prolet'o'j!”

En la post'a tag'o la Unu'a demand'is la Du'a'n kial li ek'hav'as tiu'n tru'o'n en la krani'o. La demand'it'o rakont'is la ver'o'n. Sed la Unu'a, la ruz'a bub'o, raport'is neni'o'n, sed dir'is al la Du'a: “Dank'u la diabl'o'n por tiu feliĉ'o, amik'o! Ne far'u tio'n ankoraŭ'foj'e. Se krad'o'j fal'is, ne montr'u vi'n, jen rigard'u en la en'ir'ŝakt'o'n, sed montr'u eĉ ne per en'spir'o, ke vi ĉe'est'as. Las'u la prem'o'n fal'i, kiom ĝi fal'as, eĉ se la kest'o ek'halt'us. Se vi mal'supr'e'n'ir'as tiam, kiam krad'o'j ankoraŭ el'est'as aŭ dum la post'a'j tri'dek minut'o'j, ili sen'kompat'e mort'bat'os kaj ŝov'os vi'n en la fajr'o'kanal'o'n. Neni'u hom'o kiam ajn ek'sci'os, kie'n vi mal'aper'is. Mi avert'as vi'n.” Tiom'a ambici'ul'o la Du'a efektiv'e ne est'is, ke li ne plen'kor'e akcept'us tiu'n avert'o'n. Li neniam de'nov'e re'ven'is en la kaldron'ej'o'n, kiam krad'o'j fal'is, kaj se li ven'is en ali'a temp'o, ĉar la vapor'prem'o mal'pli'iĝ'is kaj ne vol'is alt'iĝ'i, tiam li tamen en'ven'is, sed ne dir'is eĉ silab'o'n, rigard'is la vapor'metr'o'n, star'is dum iom da temp'o, propon'is cigared'o'n al la hejt'ist'o kaj al la sub'hejt'ist'o kaj dir'is tiam: “Ni hav'as tiel fav'a'n karb'o'n, ke hejt'ist'o pov'us est'i el or'o, kaj li tamen ne pov'us ten'i la prem'o'n.” Hejt'ist'o'j ja ne est'as idiot'o'j kaj kompren'ebl'e tuj sci'as, kio'n la inĝenier'o cel'as, kaj ili far'as si'a'n plej bon'a'n, por alt'ig'i la vapor'prem'o'n. Ja ne nur ali'a'j hom'o'j, sed ankaŭ prolet'o'j hav'as sport'a'n sprit'o'n. Sed neni'u labor'ist'o plend'u pri si'a super'ul'o, li hav'as ĉiam tiu'j'n, kiu'j'n li merit'as,

kaj kia'j'n li far'as al si. Bon'e cel'it'a kaj bon'e traf'ant'a pugn'o'bat'o en la ĝust'a temp'o pli util'as ol long'a strik'o aŭ long'e daŭr'a ĉagren'o. Ĉu oni nom'as krud'ul'o'j la labor'ist'o'j'n aŭ ne, tio indiferent'u al ili. Sed nepr'e oni respekt'u ili'n, jen la plej grav'a afer'o. Nur ne est'u tim'em'a, pro let'o. Kio'n ajn fi'fam'ig'a'n oni ali'kaz'e pov'is dir'i pri Jorike, pro unu afer'o ĝi merit'is laŭr'o'kron'o'n: Ĝi est'is bon'eg'a instru'majstr'o. Post ses monat'o'j sur Jorike oni ne plu hav'is idol'o'j'n. Vi mem help'u al vi, ne tro fid'u, ke ali'a'j help'os. Re'met'i fal'int'a'j'n krad'o'j'n, tio eĉ sur san'a'j kest'o'j ne est'as plezur'o, kiel mi pli post'e ek'sci'is. Tio ĉiam est'as tre ĉagren'ig'a afer'o. Sed ne pli. Sed sur Jorike ĝi est'is sang'o'labor'o.

Ĉiu krad'o'blok'o pez'is proksim'um'e kvar'dek ĝis kvin dek kilo'gram'o'j'n. Tiu'j blok'o'j kuŝ'is per si'a'j dent'o'j sur transvers'a'j trab'o'j antaŭ'e kaj fin'e de la fajr'o'kanal'o. La transvers'a'j trab'o'j iam est'is bon'a'j kaj nov'a'j, en la temp'o, kiam eksplod'is la grand'a strik'o ĉe la tur'a konstru'ad'o en Babilono kaj est'iĝ'is tiu'n lingv'o'konfuz'o'n, kiu sur Jorike ating'is si'a'n kulmin'o'n.

Ne mir'ind'e, ke tiu'j transvers'a'j trab'o'j en la long'a inter'temp'o perd'is si'a'n apog'o'pov'o'n. Mult'foj'e ard'iĝ'int'e la trab'o'j svelt'iĝ'is. La krad'o'j kuŝ'is per si'a'j dent'o'j nur sur tre mal'dik'a'j stri'o'j de tiu'j ard'e svelt'iĝ'int'a'j transvers'a'j trab'o'j. Ĉe la romp'ad'o de la skori'o'j sufiĉ'is nur mili'metr'a mis'atent'o, aŭ nur, ke la skori'o'j tre firm'e sid'is, kaj jam krad'o'blok'o for'glit'is kaj fal'is en la cindr'ej'o'n. La blok'o ard'is, kaj oni dev'is el'fiŝ'i ĝi'n el la cindr'ej'o per kurioz'a il'o, kiu nom'iĝ'is krad'o'tenajl'o kaj pez'is proksim'um'e du'dek kilo'gram'o'j'n. El'fiŝ'int'e la blok'o'n, oni dev'is lev'i ĝi'n en la fajr'o'kanal'o'n kaj en si'a'n antaŭ'a'n pozici'o'n. Ĉar la transvers'a'j trab'o'j el'ard'iĝ'int'e stri'iĝ'is en la pas'o de jar'mil'o'j, la kripl'a'j kaj for'brul'ig'it'a'j trab'et'o'j, sur kiu'j la blok'o'j kuŝ'u, apenaŭ col'a'n du'on'o'n mal'larĝ'is. Se oni bon'e sur'met'is la antaŭ'o'n de la blok'o, ĝi'a fin'o for'glit'is kaj re'fal'is en la cindr'ej'o'n, kie oni dev'is du'a'foj'e el'fiŝ'i ĝi'n, por pov'i ankoraŭ'foj'e prov'i la re'met'o'n. Ĉi'foj'e ĝi'a mal'antaŭ'o kuŝ'is bon'e sur la trab'et'o, sed ĝi'a antaŭ'o ne ating'is la rest'o'n de la trab'o kaj ĝi fal'is nun antaŭ'e en la cindr'ej'o'n. Se la blok'o je unu el la fin'aĵ'o'j fal'is en la cindr'ej'o'n, ankaŭ ĝi'a ali'a fin'aĵ'o ced'is kaj la tut'a krad'o fal'is. Tiu'n el'fiŝ'ad'o'n kaj re'met'ad'o'n oni dev'is prov'i tiom oft'e, ĝis la blok'o per favor'a koincid'o de kelk'a'j favor'a'j cirkonstanc'o'j per ambaŭ fin'aĵ'o'j ating'is tiu'n apenaŭ'a'n col'du'on'o'n da sur'kuŝ'a surfac'o.

Se tem'is pri nur unu blok'o, jam est'is la plej malic'e imag'ebl'a labor'o. Sed pro la el'fiŝ'ad'o kaj re'met'ad'o oni tuŝ'is foj'e kaj foj'e najbar'a'n blok'o'n, kaj tiu re'ag'is je la vok'o kaj mem fal'is obe'em'e en la cindr'ej'o'n, kun'ŝir'ant'e ĉe tio la najbar'o'n. Ĉe la re'met'o de la last'a najbar'o fal'is pli'a najbar'o, kiu per nur'a mili'metr'a stri'o apog'is si'n kaj jam dum hor'o sopir'e atend'is, ke fin'e iu tuŝ'u ĝi'n, por ke ankaŭ ĝi fin'fin'e hav'u kial'o'n glit'i en la cindr'ej'o'n kaj part'o'pren'i la danc'o'n.

Dum tiu el'fiŝ'a kaj re'met'a temp'o la fajr'o en la kanal'o kompren'ebl'e gaj'e brul'is plu, la krad'o'j ard'is, la tenajl'o ard'is, la fer'o'stang'o, per kiu la krad'o'j dum la re'met'ad'o de sub'e est'is apog'at'a'j, ard'is, kaj la krad'o'blok'o'j hav'is tia'n pez'o'n, ke ili eĉ tiam prezent'is konsider'ind'a'n pez'o'n, kiam ili est'is frid'a'j kiel glaci'o kaj oni pov'is sur'brak'e port'i ili'n. Sen'inter'romp'e oni ne pov'is labor'i je la blok'o'j, ĉar neces'is pri'serv'i la ali'a'j'n fajr'o'j'n, por ke ili ne esting'iĝ'u. La tut'a'n karb'o'proviz'o'n, kiu kuŝ'is en la kaldron'ej'o, la ali'a'j fajr'o'j dum'e for'manĝ'is, kaj neces'is al'port'i nov'a'n proviz'o'n.

Kiam ni fin'fin'e en'ig'is la ses krad'o'j'n kaj neni'u el ni kuraĝ'is firm'e paŝ'i proksim'e de la fajr'o'pord'o, por ke la blok'o'j ne sku'iĝ'u kaj ĵet'iĝ'u for de si'a'j mili'metr'e dik'a'j trab'et'o'j, ni ambaŭ fal'is sen'viv'e sur karb'o'mont'o'n. “Sen'viv'e” est'as la ĝust'a esprim'o; ĉar ĉia viv'o en ni dum tri dek minut'o'j esting'iĝ'is. Ni sang'is, sed ni ne sent'is tio'n, ni'a haŭt'o pend'is en stri'o'j de la brak'o'j kaj man'o'j, sur la brust'o kaj dors'e, kaj ĝi est'is brog'it'a grand'part'e, sed ni ne sent'is tio'n. Ni ne plu hav'is la fort'o'n por spir'i.

Blov'et'o da viv'o fin'e re'ven'is kaj ni dev'is de'nov'e alt'ig'i la vapor'prem'o'n. El la plej for'a'j angul'o'j de la ŝip'o ni dev'is al'port'i la karb'o'j'n, ĉar la karb'o'hold'o'j tie trov'iĝ'is, kie ili for'pren'is plej mal'mult'e da karg'o'kapacit'o. La karg'o'hold'o'j est'is la plej grav'a afer'o. Pro ili Jorike vetur'is, pro ili ĉiu ŝip'o vetur'as. La karb'o, la manĝ'o por la ŝip'o, est'is akcesor'aĵ'o, kiel la manĝ'o por la ŝip'an'ar'o est'is akcesor'aĵ'o. Ĉiu'n super'flu'a'n angul'o'n, ne uz'ebl'a'n kiel karg'o'hold'o'n, oni plen'ig'is per karb'o'j, kaj de tie oni dev'is for'port'i ili'n. En kvar'hor'a vaĉ'o la naŭ fajr'o'j de Jorike glut'is pli ol mil kvar'cent kvin'dek pez'a'j'n ŝovel'plen'o'j'n da karb'o'j. Tiu'j'n mil kvar'cent kvin'dek ŝovel'plen'o'j'n oni dev'is al'port'i. Kaj tio'n ni dev'is far'i al'don'e al la el'ig'o de la skori'o'j, al'don'e al la el'pren'o de cindr'o el la cindr'ej'o, al'don'e al la cindr'o'lev'ad'o kaj en special'e ben'it'a'j vaĉ'o'j al'don'e al la re'met'ad'o de krad'o'j.

Tio'n dev'is far'i unu sub'hejt'ist'o, la plej kot'a vir'o de la ŝip'an'ar'o, la plej mal'estim'at'a, tiu, kiu hav'is nek matrac'o'n nek kovr'il'o'n, nek kusen'o'n, nek teler'o'n, nek fork'o'n, nek tas'o'n, tio'n dev'is far'i vir'o, kiu'n ĝis'sat'e nutr'i ne ebl'is, ĉar la kompani'o laŭ asert'o tiu'kaz'e ne est'us konkurenc'kapabl'a. Kaj ke kompani'o'j est'u konkurenc'kapabl'a'j, pri tio eĉ la ŝtat'o atent'as. Tial, ĝi des mal'pli atent'as pri tio, ke la hom'o'j est'u konkurenc'kapabl'a'j. Ambaŭ sam'temp'e, la kompani'o'j'n kaj la labor'ist'o'j'n, oni ne pov'as ten'i konkurenc'kapabl'a'j.

Je la kvar'a mi'a hejt'ist'o est'is anstataŭ'ig'it'a. Sed ne mi. Du'dek minut'o'j'n antaŭ la kvin'a mi ir'is por vek'i Stanislavon, mi'a'n anstataŭ'ul'o'n, por lev'i la cindr'o'n. Mi dev'is tir'i li'n el la lit'benk'o. Li dorm'is kiel ŝton'o.

Li est'is jam de'long'e sur Jorike. Li ne kutim'iĝ'is al tio. Se iu, ebl'e pasaĝer'o kun luks'a kajut'o, pel'at'e de sci'vol'o, proksim'iĝ'as la kaldron'ej'a'n ŝakt'o'n, ties unu'a pens'o est'as: “Kiel ebl'as, ke hom'o'j pov'as labor'i tie?” Sed tiam tiu, kiu ĉiam proksim'as por far'i li'a'n viv'o'n el'ten'ebl'a, tuj flustr'as en li'a'n orel'o'n: “Tiu'j kutim'iĝ'is al tio, ili eĉ ne rimark'as tio'n*.” Tiel oni pov'as sen'kulp'ig'i ĉio'n, kaj tiel oni sen'kulp'ig'as ĉio'n. Tiom mal'mult'e, kiom hom'o kutim'iĝ'as je tuberkul'oz'o aŭ daŭr'a mal'sat'o, tiom mal'mult'e hom'o pov'as kutim'iĝ'i el'ten'i i'o'n, kio en la unu'a tag'o tiel fort'e turment'as la korp'o'n kaj la anim'o'n, ke oni dezir'as ĝi'n al neni'u, kiu hav'as hom'a'n vizaĝ'o'n. Help'e de la mal'ind'a pretekst'o: “Tiu'j kutim'iĝ'is al tio!” oni sen'kulp'ig'as ankaŭ la skurĝ'ad'o'n de sklav'o'j.

Stanislav, fortik'a kaj rezist'o'pov'a vir'o, neniam kutim'iĝ'is al tio, kaj mi neniam vid'is hom'o'n, kiu kiam ajn kutim'iĝ'is al turment'o'j. Nek best'o'j nek hom'o'j pov'as kutim'iĝ'i al turment'o'j, nek al korp'a'j, nek al anim'a'j. Ili nur iĝ'as obtuz'a'j, kaj tio'n oni nom'as kutim'iĝ'o. Sed mi ne kred'as, ke hom'o iam tiom obtuz'iĝ'as, ke li ne sopir'as liber'iĝ'o'n, ke li ne plu port'as en'kor'e la etern'a'n kri'o'n: “Mi esper'as, ke mi'a liber'ig'ont'o ven'os!” Nur tiu kutim'iĝ'is, kiu ne plu esper'as.

La esper'o de la sklav'o'j est'as la potenc'o de la mastr'o'j. “Ĉu jam la kvin'a?” dir'is Stanislav. “Mi ja nur antaŭ sekund'o kuŝ'iĝ'is.” Li est'is ankoraŭ tiel kot'a, kiel li ir'is supr'e'n. Ankaŭ nun li ne pov'is lav'i si'n. Li tro lac'is.

“Mi dev'as dir'i al vi, Stanislav, mi ne el'ten'as tio'n. Mi ne pov'as lev'i la cindr'o'n je la dek'unu'a kaj ek'vaĉ'i tag'mez'e. Mi salt'os mar'e'n.” Stanislav sid'is sur la lit'benk'o, rigard'is mi'n dorm'em'e, li osced'is kaj dir'is: “Ne far'u tio'n. Mi ne pov'as far'i al'don'e ankaŭ vi'a'n vaĉ'o'n. Ankaŭ mi salt'os mar'e'n. Tuj post vi. Ne. Tio'n mi ne far'os. Tiu'kaz'e prefer'e la prun'a'n kaĉ'o'n sub la fajr'o'n. Tiu'kaz'e ĉio kun'ir'os, kaj ili ne plu pov'os kapt'i iu'n. Est'as ja amuz'aĵ'o, se oni pri'pens'as. Tio kun la prun'kaĉ'o.” La kompat'ind'a Stanislav est'as ja ankoraŭ tut'e ebri'a de dorm'o, mi pens'is.

Ĉapitr'o 32

Je la ses'a maten'e mi'a vaĉ'o fin'iĝ'is. Mi ne pov'is las'i karb'o'proviz'o'n por Stanislav. Mi ne plu pov'is ten'i la ŝovel'il'o'n. Mi bezon'is nek matrac'o'n, nek kovr'il'o'n, nek kusen'o'n, nek sap'o'n. Mi fal'is sur mi'a'n lit'benk'o'n, tiel kot'a, ole'e pri'ŝmir'it'a, gras'kovr'it'a kaj ŝvit'ant'a, kiel mi est'is. Mi'a'j pantalon'o'j est'is fuŝ'it'a'j por ĉiam, ankaŭ mi'a ĉemiz'o kaj mi'a'j bot'o'j. Ili est'is pri'ŝmir'it'a'j per ole'o, karb'o'polv'o kaj petrol'o. Ili hav'is brul'tru'o'j'n, brul'makul'o'j'n, kaj est'is ŝir'it'a'j. Se mi nun en iu haven'o star'us ĉe la balustrad'o de Jorike, vic'e kaj marŝ'ord'e kun'e kun la ali'a'j poŝ'o'ŝtel'ist'o'j, en'romp'ist'o'j kaj fuĝ'int'a'j pun'kapt'it'o'j, ne plu ebl'us diferenc'ig'i mi'n de la ali'a'j. Ankaŭ mi hav'is nun mi'a'n vest'aĵ'o'n de pun'kapt'it'o, en kiu mi ne plu pov'is el'ŝip'iĝ'i sen tuj est'i kapt'it'a kaj re'konduk'it'a. Mi far'iĝ'is nun part'o de Jorike, mi dev'is vetur'i kun ĝi, se eĉ al mort'o kaj pere'o. Fuĝ'o ne plu ebl'is.

Iu ŝir'e vek'is mi'n kaj kri'is al mi'a orel'o: “La maten'manĝ'o pret'as.” Ne ebl'is prepar'i kiu'n ajn maten'manĝ'o'n en la mond'o, kiu kapabl'us log'i mi'n el la lit'benk'o. Kio est'is maten'manĝ'o kaj manĝ'ad'o por mi? Nigr'a, dik'a, nebul'ec'a, ŝton'e pez'a io. Kelk'a'j hom'o'j dir'as: »Mi est'as tiel lac'a, ke mi ne plu pov'as mov'i eĉ fingr'o'n.» Kiu dir'as tio'n, ne sci'as, kio'n signif'as lac'ec'o. Mov'i la fingr'o'j'n? Eĉ la okul klap'o'j ne tut'e ferm'iĝ'is pro lac'o. Mi'a'j okul'o'j est'is du'on'e apert'a'j, kaj mi percept'is la ne'bril'a'n tag'lum'o'n kvazaŭ ŝarĝ'ant'a'n dolor'o'n, sed mi neniel pov'is ferm'i la palpebr'o'j'n. Ili ne ferm'iĝ'is per si mem kaj ne per mi'a vol'o. Tiu'n vol'o'n mi ja ne kapabl'is est'ig'i en mi. Mi hav'is ne la dezir'o'n, sed nur anim'pez'ig'a'n mal'komfort'a'n sent'o'n: “La tag'lum'o mal'aper'u.” Kaj kiam mi ne pens'is, sed sen'rezist'i'pov'a sent'is: “Kial mi zorg'u pri la tag'lum'o?”, tiam la pez'a fer'a hok'o de argan'o supr'e'n'ŝir'is mi'n, la lev'il'o glit'is el la man'o de la argan'ist'o, mi fal'is tre rapid'e tri'dek metr'o'j'n mal'supr'e'n, traf'is kun laŭt'a bru'o per la tut'a korp'o sur la karg'o'kaj'o'n, kaj dens'a svarm'o da hom'o'j al'sturm'is mi'n kaj kri'is: “El'iĝ'u, du'dek antaŭ la dek'unu'a, lev'u la cindr'o'n.” Post kiam la cindr'o est'is lev'it'a, mi al'port'is la tag'manĝ'o'n el la kuir'ej'o, mi dev'is supr'e'n'ir'i kun mi'a kruĉ'o la ŝip'mez'a'n eskal'o'n kaj post'e mal'supr'e'n'grimp'i la eskal'o'n al la antaŭ'ferdek'o. Mi manĝ'is kelk'a'j'n prun'o'j'n, kiu'j nom'iĝ'is “la puding'o”, kaj kuŝ'is en blu'a amel'a muk'o. Por pov'i manĝ'i i'o'n ali'a'n kaj pli mult'e mi tro lac'is. Mi ne lav'is mi'n, sed komenc'is sen tio la vaĉ'o'n. Kiam mi'a vaĉ'o fin'iĝ'is je la ses'a vesper'e, mi est'is tro lac'a por lav'i mi'n. La vesper'manĝ'o est'is mal'varm'a kaj rigid'a. Tio ne tuŝ'is mi'n. Mi las'is mi'n fal'i sur mi'a'n lit'benk'o'n.

Tio ir'is tiel tri tag'o'j'n kaj tri nokt'o'j'n. Mi ne hav'is ali'a'n pens'o'n ol dek'unu'a ĝis la dek'ok'a, du'dek'tri'a ĝis la ses'a, dek'unu'a ĝis la dek'ok'a, du'dek'tri'a ĝis la ses'a. En tiu kompren'o sum'iĝ'is por mi la mond'percept'o kaj mi'a konsci'o pri mi'a person'o. Mi est'is esting'it'a. Anstataŭ mi'a mi'o est'is neni'o ali'a ol dek'unu'a ĝis la dek'ok'a kaj du'dek tri'a ĝis la ses'a. Du ne'dir'ebl'e ve'a'j kri'o'j en'tranĉ'is tiu'n hist'o'n mi'a'n, kiu iam est'is cerb'o, karn'o, anim'o, kor'o. Ili kaŭz'is akr'a'n dolor'o'n, kiu ŝrik'ig'is mi'n. Pov'as est'i, ke oni sent'as simil'a'n kriĉ'ig'a'n dolor'o'n, se la nud'a cerb'o est'as tikl'at'a per ŝtal'a risort'o. La kri'o'j al'ven'is ĉiu'foj'e de tre for'a lok'o, ili ĉiu'foj'e est'is la sam'a'j, ĉiu'foj'e sam'e kruel'a'j kaj dolor'ig'a'j: “El'iĝ'u, du'dek antaŭ la . . . ! Sankt'a per'fort . . . — krad'o'j fal'is!” Kiam kvar tag'o'j kaj kvin tag'o'j est'is pas'int'a'j, mi komenc'is mal'sat'i, manĝ'is kaj komenc'is kutim'iĝ'i al tio.

“Tiel terur'e, kiel mi pens'is, tio en'ver'e ne est'as, Stanislav,” mi dir'is, kiam mi trans'pren'is la vaĉ'o'n de Stanislav. “La frit'bul'et'o'j tut'e bon'e gust'as. Nur iom pli da lakt'o ni bezon'us. Nu, kaj la proviz'o, kiu'n vi las'is al mi, ne tre impon'as. Tiu'n ni en'pik'os ja en kav'a'n dent'o'n de fajr'o unu. Ceter'e, kiel oni pov'as el'log'i rum'o'n el la Unu'a?”

“Lud'e facil'a afer'o, Pippip. Sufiĉ'e magr'a vi ja aspekt'as. Li kred'os al vi. Ir'u do tuj supr'e'n kaj dir'u, ke vi'a stomak'o mal'ord'iĝ'is, ke vi dev'as vom'i sen inter'romp'o. Dir'u, ke vi ne pov'as ir'i al la vaĉ'o, ke vi vom'as verd'e. Tuj vi ricev'os plen'a'n glas'o'n da vin'o. Du'foj'e po semajn'o vi pov'as uz'i la recept'o'n. Se vi prov'us pli oft'e, li ne plu kred'os al vi. Tiu'kaz'e li en'verŝ'os sen hezit'o ricin'a'n ole'o'n je du'on'o, kaj vi rimark'os ĝi'n nur tiam, kiam vi jam glut'is. Kaj vi ne pov'as kraĉ'i bon'e en li'a kabinet'o, ĉar vi mem dev'us viŝ'i post'e. Vi do glut'us. Ne don'u la recept'o'n al ali'a. Est'as nur por ni. La hejt'ist'o'j hav'as apart'a'n. Sed ili ne el'fajf'as ĝi'n, tiu'j fripon'o'j.” Mi kutim'iĝ'is pli kaj pli al ĉio.

Tiam ven'is la temp'o, kiam mi re'hav'is krom'a'j'n pens'o'j'n, kiam mi ne lac'e kaj kvazaŭ dorm'em'e, sed tut'e sek'e al'kri'is la Du'a'n, ke mi, se li ne tuj for'las'os la kaldron'ej'o'n, ne nur martel'o'n, sed ankaŭ streĉ'bolt'o'n ĵet'os al li'a krani'o, kaj ke li rajt'as ĵet'i mi'n sen mi'a rezist'o en la mar'o'n, se ne tut'e cert'e mi romp'bat'os per la martel'o li'a'n frunt'o'n kaj per la bolt'o la mal'antaŭ'o'n de li'a idiot'o'krani'o kaj, ke li ĉi'foj'e ne sukces'os fuĝ'i tra la ir'ej'o. Li efektiv'e ne pov'us fuĝ'i. Ankaŭ li ŝajn'e sent'is tio'n. Ni fiks'is fer'stang'o'n en la ir'ej'o tiel, ke ĝi pend'is ŝveb'e. De la dors'flank'a vand'o en la kaldron'ej'o konduk'is ŝnur'o al tiu fer'stang'o. Se la Du'a prov'us fuĝ'i, unu el ni tuj salt'us al la ŝnur'o kaj tir'us ĝi'n. Tiel la stang'o ĉes'us ŝveb'i kaj fal'us tiel sur li'a'n fuĝ'voj'o'n, ke li sid'us en la kapt'il'o. Ĉu li ne plu viv'a aŭ nur kun frakas'it'a'j membr'o'j el'ir'us, tio de'pend'is nur de la nombr'o de fal'int'a'j krad'o'j.

Pas'is foj'e kvin vaĉ'o'j sen la fal'o de eĉ unu krad'o. Sed la krad'o'j ja ankaŭ el'brul'is, kaj ni dev'is anstataŭ'ig'i ili'n per nov'a'j, ĉar ali'e la fajr'o'j tra'fal'us en la cindr'ej'o'n. De temp'o al temp'o oni hav'is tiom'a'n bon'a'n ŝanc'o'n, ke ĉe la en'met'o de nov'a krad'o nur unu najbar'o kun'fal'is, kaj ke oni sukces'is trakt'i kun pacienc'o kaj sang'o tiel delikat'e tiu'j'n du krad'o'j'n, ke pli'a'j ne fal'is. Sed kompens'is tio'n post'e des pli kruel'a'j ekzamen'o'j, dum kiu'j ne nur ses fal'is, sed ok, kaj ne nur en unu fajr'o'kanal'o, sed en du aŭ tri en la sam'a vaĉ'o. Ver'e, ni ricev'is neni'o'n donac'it'e. Kiam ni al'stir'is la Or'a'n Mar'bord'o'n, ni en'ven'is en ŝtorm'o'n, kaj kia'n ŝtorm'o'n! Laŭd'u Di'o'n en la alt'o kaj blov'u al mi la trumpet'o'j'n! Kia veter'o! Ĉe tio port'u foj'e la kruĉ'o'j'n kun sup'o kaj tajlor'a gulaŝ'o sen karambol'o tra la mez'ŝip'o al la kajut'o. Labor'sap'o kaj benzin'o! Tio'n oni dev'as lern'i.

Kaj nun la cindr'o'lev'ad'o'n. Jen oni do el'kroĉ'is la pez'a'n cindr'o'kruĉ'o'n kaj port'as ĝi'n varm'a inter la brak'o'j sur la ferdek'voj'o al la cindr'o'ŝakt'o. Sed antaŭ ol oni al'ven'as tie kun la am'at'a kruĉ'o, Jorike rul'iĝ'is kaj oni retro'flug'as kun la am'ind'a plen'ig'it'a kruĉ'o laŭ'long'e de la tut'a ferdek'voj'o kaj rekt'e ĝis la al'ferdek'a eskal'o. Se Jorike pob'e huf'o'bat'as, oni sur'plank'iĝ'as kun la ankoraŭ nun firm'e brak ten'at'a cindr'o'kruĉ'o sur la antaŭ'ferdek'o'n, se Jorike antaŭ'e montr'as la nud'a'j'n femur'o'j'n, oni bru'e glit'as kun la kruĉ'o al la pob'o kaj rul'iĝ'as sur la tut'a pob'a ferdek'o antaŭ'e'n kaj mal'antaŭ'e'n, kaj la Unu'a Oficir'o kri'as de la pont'o mal'supr'e'n: “Hej, sub'hejt'ist'o, se vi em'as salt'i mar'e'n, far'u tio'n, neni'u re'ten'os vi'n, sed la cindr'o'kruĉ'o'n bon'vol'u las'i ĉi tie. Tiu'n vi ne bezon'os, kiam vi kapt'os fiŝ'o'j'n.” Tiam ankaŭ sub'e ĉe la kaldron'eg'o'j est'as mult'e pli agrabl'e ol en ali'a'j temp'o'j. Ĝust'e, kiam la hejt'ist'o vol'as sur'ĵet'i per bon'e ekzerc'it'a sving'o ŝovel'il'plen'o'n en la fajr'o'n, li subit'e turn'as si'n kaj ĵet'as la ŝovel'il'plen'o'n da karb'o'j krak'e sur la vizaĝ'o'n aŭ inter la rip'o'j'n de la sub'hejt'ist'o. En la sekv'ant'a ŝip'rul'iĝ'ad'o li eĉ ne pov'as ek'sving'i la ŝovel'il'o'n, sed flug'as kun ĝi en karb'o'mont'o'n, en kiu li mal'aper'as, kaj el kiu li nur tiam el'ramp'as, kiam Jorike de'nov'e tie rul'iĝ'as.

En la hold'o'j, se est'as supr'a'j hold'o'j, kiu'j'n oni pov'as ŝarĝ'i ankaŭ per karg'o, est'as eĉ mult'e pli da amuz'o, ĉar oni hav'as pli da manovr'o'spac'o. Oni feliĉ'e amas'ig'is ĉe la tribord'ŝakt'o du'cent ŝovel'il'plen'o'j'n kaj ĵus komenc'as ĵet'i ili'n en la kaldron'ej'a'n ŝakt'o'n.

Sed nun Jorike subit'e bru'e turn'iĝ'as babord'e'n. Kaj la sub'hejt'ist'o, li'a ŝovel'il'o kaj la bel'a'j du'cent ĵet'o'j da karb'o glit'as sovaĝ'e kirl'iĝ'ant'e babord'e'n kaj supr'e'n'grimp'as la babord'vand'o'n. Jorike nun laŭ'long'e etend'iĝ'as, oni re'akir'as la ekvilibr'o'n kaj decid'as en'ĵet'i en la babord'a'n ŝakt'o'n la du'cent ŝovel'il'plen'o'j'n. Oni ĵus en'ĵet'is la unu'a'n, sed jen Jorike por ŝanĝ'o turn'as si'n tribord'e'n. Kaj la kirl'iĝ'ant'a miks'aĵ'o kun la sub'hejt'ist'o en la mez'o bru'e ŝut'iĝ'as tribord'e'n, de kie ĝi antaŭ'e ven'is. Sed nun oni super'ruz'as la bon'a'n Jorike. Oni ne long'e medit'as, hast'e en'ĵet'as dek, dek'kvin ŝovel'il'plen'o'j'n en la tribord'a'n ŝakt'o'n, post'e oni kur'as ankoraŭ sufiĉ'e fru'e trans'e'n al la babord'o, kaj kiam la lavang'o tie al'ven'as, en'ĵet'as tuj de'nov'e kvin'dek ŝovel'il'plen'o'j'n en la babord'a'n ŝakt'o'n, kaj tiam oni kur'as kiel Satan'o tribord'e'n, kaj jam la lavang'o sekv'is, nun oni tie en'ĵet'as dek'kvin ŝovel'il'plen'o'j'n en la ŝakt'o'n, kaj tiel oni manovr'as la karb'o'j'n antaŭ la kaldron'eg'o'j'n, se ili trov'iĝ'as en la supr'a'j hold'o'j. Sub'hejt'ist'o dev'as sam'e tiel bon'e reg'i la navig'ad'o'n kiel la ŝip'estr'o, ali'e sub'hejt'ist'o en cert'a'j temp'o'j ne mov'us eĉ kilo'gram'o'n da karb'o'j antaŭ la kaldron'eg'o'j'n. Mem'kompren'ebl'e, la sub'hejt'ist'o sur la tut'a korp'o est'as brun'a kaj blu'a, la naz'o est'as bat'it'a, la tibi'o'j vund'bat'it'a'j, la man'o'j kaj brak'o'j part'e sen'haŭt'ig'it'a'j. Gaj'a est'as la mar'ist'a viv'o, hoj hoj! Kaj eĉ pli gaj'a est'as, ke cent'o'j da ŝip'o'j kiel Jorike, cent'o'j da mort'ul'a'j ŝip'o'j vetur'as sur la sep mar'o'j. Ĉiu'j naci'o'j hav'as si'a'j'n mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n. La plej fier'a'j kompani'o'j, kiu'j fanfaron'e flirt'ig'as la plej bel'a'j'n flag'o'j'n, ne hont'as vetur'ig'i mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n. Por kio oni pag'as asekur'premium'o'j'n? Ne por plezur'o. Ĉio dev'as en'spez'ig'i profit'o'n. Vetur'as mult'a'j mort'ul'a'j ŝip'o'j sur la sep mar'o'j, ĉar est'as mult'a'j mort'ul'o'j. Neniam ekzist'is tiom da mort'ul'o'j, kiom ek'de la temp'o, kiam la grand'a milit'o por la liber'ec'o est'is gajn'it'a. Por tiu liber'ec'o, kiu al'trud'is al la hom'ar'o pasport'o'j'n kaj ŝtat'an'ec'a'j'n konfirm'il'o'j'n, por montr'i al la hom'o'j la ĉio'pov'o'n de la ŝtat'o. La epok'o de la tiran'o'j, la epok'o de la despot'o'j, de la absolut'a'j reg'ant'o'j, de la reĝ'o'j, imperi'estr'o'j kaj de ties lake'o'j kaj konkub'in'o'j est'as super'venk'it'a, kaj la venk'int'o est'as la epok'o de pli grand'a tiran'o, la epok'o de la land'a flag'o, la epok'o de la ŝtat'o kaj de ties lake'o'j.

Lev'u la liber'o'n al simbol'o de religi'o, kaj facil'e pro ĝi eksplod'os la plej sang'a'j religi'a'j milit'o'j. Ver'a liber'o est'as relativ'a. Neni'u religi'o est'as relativ'a. Mal'plej relativ'a est'as la profit'avid'o. Ĝi est'as la plej mal'nov'a religi'o, ĝi hav'as la plej bon'a'j'n pastr'o'j'n kaj la plej bel'a'j'n preĝ'ej'o'j'n. Jes, sinjor'o.

Ĉapitr'o 33

Se ili dev'ig'as labor'i vi'n, ĝis vi tro kaput'as, por eĉ dir'i “pip”, vi ne plu zorg'as pri tio, kio okaz'as ĉirkaŭ'e. Okaz'u kio ajn, rapid'e en la lit'benk'o'n kaj dorm'i. Oni pov'as est'i dev'ig'at'a labor'i ĝis tia lac'iĝ'o, ke oni ĉes'as pens'i pri rezist'o, ke oni ĉes'as pens'i pri fuĝ'o, ke oni ĉes'as pens'i pri la lac'o. Oni far'iĝ'as maŝin'o, oni far'iĝ'as aŭtomat'o. Ĉirkaŭ'e ili nun rajt'as rab'i aŭ murd'i, oni ne rigard'as, oni ne aŭskult'as, nur dorm'i kaj dorm'i kaj neni'o'n ali'a'n. Dorm'em'e mi star'is ĉe la balustrad'o kaj sonĝ'is star'ant'e. Grand'a kvant'o da feluk'o'j kun strang'a'j pint'a'j vel'o'j proksim'is. Sed tio ne frap'is la atent'o'n. Ili ĉiam est'is en la ĉirkaŭ'aĵ'o. Fiŝ'ist'o'j kaj kontraband'ist'o'j kaj ali'a'j kun ali'a'j negoc'o'j, negoc'o'j, pri kiu'j oni eĉ ne aŭdac'us pens'i. Subit'e mi sku'is mi'n kaj tut'e vek'iĝ'is. Mi ne kompren'is, kio tiel ekscit'is mi'a'n atent'o'n. Ŝajn'e est'is potenc'a bru'o. Sed kiam mi kutim'iĝ'is al la ide'o de bru'o, mi konsci'iĝ'is, ke ne bru'o tiel frap'e vek'is mi'n, sed profund'a kviet'o. La maŝin'o ĉes'is labor'i, kaj tio kaŭz'as strang'a'j'n sent'o'j'n. Tag'e kaj nokt'e oni aŭd'as la stamf'o'j'n kaj tondr'o'j'n de la maŝin'o, ĝi bru'as en la kaldron'ej'o kiel rul'iĝ'ant'a tondr'ad'o, en la hold'o'j kiel obtuz'a pez'a martel'ad'o, kajut'e kiel turn'iĝ'ant'a rasl'a anhel'ad'o kaj pump'ad'o. La bru'o ramp'as en la karn'o'n kaj cerb'o'n. Oni sent'as ĝi'n en ĉiu'j fibr'o'j de la korp'o. La tut'a korp'o est'as reg'at'a de la krud'a stamf'ad'o. La tut'a hom'o en'fal'as en la ritm'o'n de la maŝin'o. Oni parol'as, manĝ'as, leg'as, labor'as, aŭd'as, vid'as, dorm'as, vaĉ'as, pens'as, sent'as kaj viv'as en tiu ritm'o. Kaj subit'e la stamf'ad'o de la maŝin'o ĉes'iĝ'as. Oni percept'as strang'a'n dolor'o'n. Oni sent'as vaku'o'n en si, kvazaŭ oni fulm'rapid'e vetur'us lift'e mal'supr'e'n. La ter'o sink'as de sub la pied'o'j, kaj oni hav'as la sent'o'n, kvazaŭ la sub'a part'o de la ŝip'o el'fal'is, pro kio oni sink'as ĝis la fund'o de la mar'o.

Jorike ek'halt'is kaj balanc'iĝ'is facil'mov'e sur la glat'a kviet'a mar'o. La ĉen'o'j tint'ad'is kaj la ankr'o fal'is.

Stanislav tiu'moment'e al'proksim'iĝ'is kun la kaf'o'kruĉ'o. “Pippip,” li vok'is kaj dir'is mal'laŭt'e, “nun ni dev'os salt'ad'i antaŭ la kaldron'eg'o'j, hoj diabl'o! Ni dev'os supr'e'n'ĉas'i la prem'o'n ĝis cent naŭ'dek'kvin.”

“Ĉu vi frenez'as, Stanislavski?” mi dir'is. “Jen ni tuj flug'os sen inter'romp'o ĝis la sirius'o. Jam ĉe cent sep'dek ni'a'j intest'o'j trem'as.”

“Tial mi ja tiom oft'e, kiom ebl'as, ferdek'e promen'as,” Stanislav rikan'e dir'is. “Tiam oni ne kur'os unu'e kelk'a'j'n foj'o'j'n per la krani'o kontraŭ la fer'o'plafon'o'n. Oni tuj ek'flug'os kiel gum'o'pilk'o, kaj antaŭ ol la ŝip'fragment'o'j sekv'os, oni jam naĝ'os. Kiam mi vid'is la feluk'o'j'n, tiom suspekt'ind'e proksim'a'j'n, mi amas'ig'is kiel frenez'iĝ'int'o proviz'o'n, por ke mi hav'u la okaz'o'n tre oft'e ven'i supr'e'n. Al la hejt'ist'o mi dir'is, ke mi hav'as laks'o'n. La ven'ont'a'n foj'o'n vi dev'os el'serĉ'i i'o'n ali'a'n, ĉar ĉiu'foj'e oni ne pov'as rakont'i la sam'a'n kanab'o'sem'o'n — ali'e li ebl'e mem ven'os supr'e'n kaj gust'os la amar'a'j'n oranĝ'o'j'n.”

“Pri kio tem'as?”

“Nu, vi est'as naiv'a ŝaf'o. Ili kaŝ'e marĉand'as i'o'n. La ŝip'estr'o en'poŝ'ig'as la procent'o'j'n por la asekur'polis'o. Azen'o'n tia'n, kia vi est'as, mi ne vid'is en mi'a tut'a viv'o. Sur kio ni laŭ vi'a opini'o vetur'as?”

“Sur ĉerk'vetur'il'o.”

“Almenaŭ tio jam klar'as al vi. Sed ili ja ne sen muzik'o tomb'ig'os tia'n ĉerk'o'n. Tio'n ja ne imag'u. La Jorike est'as fin'it'a. La mort'atest'o jam kuŝ'as ĉe la kompani'o, ili nur ankoraŭ dev'as en'skrib'i la dat'o'n. Nu, kaj pri'pens'u, amik'o, se oni jam lud'as sur la last'a violon'kord'o, tiam ver'e ĉio est'as kik'o kaj kakt'o. La Jorike pov'as far'i ĉio'n, kio plaĉ'as al ŝi, ŝi ne plu hav'as esper'o'n, ŝi trov'iĝ'as sur la mort'o'list'o. Ŝi pov'as risk'i ĉio'n, ĉu vi kompren'as? Rigard'u supr'e'n al la lantern'korb'o. Jen pend'as la maato kun la prism'a tub'o kaj observ'as, ĉu la aer'o est'as klar'a. Tiam vi foj'e pov'os observ'i kiel Jorike ek'vost'um'os, amik'o, la old'a el'uz'it'a dam'o en la unu'a kvar'on'o de hor'o far'os tia'n salt'o'n, ke vi sku'iĝ'os pro tim'o ĉe tiu vapor'prem'o. Aŭ supr'e'n sur la lun'o'n aŭ al la alt'a mar'o kun tri'dek kvin mejl'o'j hor'e. En tiu stat'o observ'u Jorike. Post tri'dek minut'o'j ŝi fajf'as kaj anhel'as el ĉiu'j buton'tru'o'j kaj hav'os astm'o'n dum kvar semajn'o'j. Sed ŝi el'ir'is. Kaj tio est'as la plej grav'a afer'o. Sed nun mi dev'as ir'i mal'supr'e'n. Mi tuj re'ven'os, kiam mi est'os en'ŝovel'int'a kelk'a'j'n ĵet'plen'o'j'n, kaj post'e mi de'nov'e iom promen'os ferdek'e.” Kutim'e ni vetur'is kun prem'o de cent kvin'dek, ankaŭ kun cent kvin'dek kvin, se Jorike dev'is batal'i kontraŭ ŝtorm'a veter'o. Cent ses'dek signif'is: Atent'u. Cent ses'dek kvin: avert'o! Cent sep'dek: danĝer'o! Ĉe tiu prem'o ŝi blov'e el'fajf'is kun tia hurl'ad'o, ke la suk'o en la ost'o'j terur'iĝ'is. Por el'pel'i el ŝi la plor'em'o'n, nun la larm'gland'o'j est'is ferm'ŝraŭb'it'a'j. Se ŝi em'is, ŝi pov'is plor'i intern'e'n, pov'is lar mi pri si'a terur'a sort'o kaj mal'gaj'e re'memor'i tiu'n temp'o'n, kiam ankaŭ ŝi est'is honest'a ruĝ'vang'a virg'ul'in'o. Ŝi tra'viv'is ĉiu'j'n stadi'o'j'n de aventur'em'a in'o en si'a long'a, riĉ'a viv'o*. Ŝi danc'is sur bril'a'j bal'o'j, kie ŝi est'is la reĝ'in'o de la fest'o, kaj kie la plej bel'a'j vir'o'j klopod'is svat'i ŝi'n. Plur'foj'e ŝi edz'in'iĝ'is, for'kur'is de si'a'j edz'o'j, re'trov'iĝ'is en aĉ'a'j hotel'o'j, tri'dek'foj'e eks'edz'in'iĝ'is, re'e hav'is feliĉ'o'n kaj re'akcept'iĝ'is en la societ'o, ŝi far'is pli'a'j'n petol'aĵ'o'j'n, dum kelk'a temp'o for'don'is si'n al la drink'em'o kaj kontraband'is skot'a'n viski'o'n al Norvegi'o kaj al la krab'o'tru'o'j ĉe la bord'o de la ŝtat'o Maine*, kaj nun ŝi far'iĝ'is fin'fin'e bordel'patr'in'o, testament-intrig'ul'in'o, venen'miks'ist'in'o kaj anĝel'far'ist'in'o*. Tiel profund'e pov'as sink'i vir'in'o, kiu de'ven'is el tre nobl'a famili'o, kiu'n oni proviz'is per bon'eg'a eduk'o, kaj kiu en'ir'is la viv'o'n kun silk'a'j jup'et'o'j kaj rob'et'o'j. Sed la mal'feliĉ'o de mult'a'j bel'a'j vir'in'o'j est'as, ke ili ne sci'pov'as mort'i en la ĝust'a temp'o . . .

La karg'o'luk'o'j est'is mal'ferm'it'a'j, kaj oni tra'fos'is diligent'e la intest'o'j'n de Jorike.

La feluk'o'j jam proksim'is, kaj du el ili halt'is ŝip'flank'e kaj tie est'is firm'lig'at'a'j. Sur la feluk'o'j trov'iĝ'is marokaj fiŝ'ist'o'j. Tiu'j grimp'is kiel kat'o'j sur la ferdek'o'n. La karg'o'mast'o'j est'is star'ig'it'a'j kaj komenc'is labor'i, ŝrik'e grinc'ant'e. Tri marok'an'o'j, kiu'j port'is la vest'aĵ'o'j'n de fiŝ'ist'o'j, sed spit'e al tio ne simil'is al fiŝ'ist'o'j, kaj kiu'j aspekt'is pru dent'a'j kaj inteligent'a'j, ir'is kun la Du'a Oficir'o al la kab'i net'o de la ŝip'estr'o. La oficir'o re'e el'ven'is kaj kontrol'e observ'is la karg'ad'o'n. La Unu'a star'is sur la pont'o kaj direkt'is la okul'o'j'n ĉi'e'n, al la horizont'o, sur la akv'o'n, al la ŝip'o. Ventr'o'flank'e sub si'a zon'o li port'is pez'a'n Browning-pistol'o'n.

“Ĉu la aer'o klar'as, maato?” li kri'is supr'e'n al la mast'o. “La aer'o klar'as, aye, aye, Sir*.”

“All right! Keep on!*” La kest'o'j sving'iĝ'is gaj'e tra la aer'o, kaj mal'supr'e'n en la feluk'o'j'n. Tie ali'a'j marok'an'o'j kun lert'a'j man'o'j rapid'e labor'is, stiv'ant'e la kest'o'j'n sub la karg'o'j'n de fiŝ'o'j kaj frukt'o'j. Kiam feluk'o est'is ŝarĝ'it'a, oni mal'lig'is ĝi'n, kaj ĝi for'vetur'is. Tuj al'rem'is ali'a, al'lig'iĝ'is kaj trans'pren'is la karg'o'n.

Ĉiu feluk'o, kiu ricev'is la karg'o'n, puŝ'it'e dis'iĝ'is de la ŝip'o, his'is la vel'o'j'n kaj for'flug'is. Ĉiu vel'is en ali'a direkt'o. Kelk'a'j en tiu direkt'o, kie firm'a ter'o nur est'us, se ili vol'us vel'i ĝis Amerik'o.

La Du'a Oficir'o ten'is not'blok'o'n kun en'ŝov'it'a karb'o paper'o kaj krajon'o'n. Li kalkul'is la kest'o'j'n. Post'e mar'o kan'o, kiu ŝajn'e labor'is kiel karg'estr'o, vok'is nombr'o'n al li, la oficir'o re'vok'is la sam'a'n nombr'o'n kaj post'e not'is ĝi'n. Ankaŭ la karg'estr'o pri'skrib'is paper'foli'o'n. La nombr'o'j'n ili vok'is angl'e.

Fin'fin'e oni ne plu tir'is kest'o'j'n supr'e'n kaj ferm'is la luk'o'j'n. La last'a feluk'o, kiu trans'pren'is karg'o'n, est'is jam tre for'a. La unu'a'j'n oni ne plu vid'is. Ili aŭ mal'aper'is post la horizont'o aŭ nebul'o vual'is ili'n. La ali'a'j'n oni vid'is ĉirkaŭ'flos'i divers'direkt'e kiel pec'et'o'j de blank'a paper'o.

Pli'a feluk'o, la last'a, ĉi tie vid'ebl'a, est'is firm'lig'it'a ŝip'flank'e. Ĝi ne trans'pren'is karg'o'n. Ĝi transport'is nur fiŝ'o'j'n.

La tri marok'an'o'j, kiu'j trov'iĝ'is ĉe la ŝip'estr'o en la kabinet'o, nun el'ven'is kun li. Ili rid'is kaj inter'babil'is. Tiam la tri vir'o'j adiaŭ'is li'n per grand'a'j bel'a'j gest'o'j de la brak'o'j kaj man'o'j, mal'supr'e'n'grimp'is per la ŝnur'ŝtup'et'ar'o, en'ir'is si'a'n ŝip'et'o'n, de'puŝ'iĝ'is, kaj his'is la vel'o'j'n, oni supr'e'n'tir'is la ŝnur'ŝtup'ar'o'n, la ankr'o'ĉen'o tint'ad'is, kaj Jorike plen'rapid'e ek'vetur'is.

Post proksim'um'e dek minut'o'j la ŝip'estr'o el'ven'is sur la ferdek'o'n:

“Kiom da mejl'o'j for?”

“Ses for de la bord'o.”

“Brav'e. Ni do el'iĝ'is, ĉu?”

“Jes, sinjor'o!”

“Ven'u maten'manĝ'i. Ni lav'u iom la gorĝ'o'n. Inform'u la stir'ist'o'n pri la kurs'o kaj post'e ven'u.” Tiel la fantom'a okaz'aĵ'o fin'iĝ'is.

Sed la fantom'a okaz'aĵ'o post'las'is i'o'n. Ni ĉiu'j ricev'is grand'a'n post'ŝtorm'a'n maten'manĝ'o'n. Rost'it'a'j'n kolbas'o'j'n, ŝink'o'j'n, kaka'o'n, rost'it'a'j'n ter'pom'o'j'n kaj po gorĝ'o akv'o'glas'o'n da rum'o verŝ'it'a'n en ni'a'j'n lad'o'tas'o'j'n. Tiu post'ŝtorm'a maten'manĝ'o est'is la buŝ'plastr'o por ni. La buŝ'plastr'o por la ŝip'estr'o aspekt'is ali'a. Tio'n oni ne pov'is manĝ'i, oni dev'is met'i ĝi'n en la mon'uj'o'n.

Sed ni eĉ tiel jam kontent'is. Ni est'us vetur'int'a'j en la infer'o'n kun la ŝip'estr'o, se li est'us dir'int'a: “Ek, vir'o'j!” Kaj eĉ ne ŝraŭb'o'j por poleks'o'j est'us pov'int'a'j el'tortur'i el ni tio'n, kio'n ni vid'is.

Ni vid'is nur, ke lagr'o de la maŝin'o varm'eg'iĝ'is, ke ni dev'is ankr'i ĝis la difekt'o est'is ripar'it'a, kaj ke, dum ni ankr'is, feluk'o'j al'ven'is, kiu'j intenc'is vend'i fiŝ'o'j'n kaj frukt'o'j'n al ni. La kuir'ist'o aĉet'is fiŝ'o'j'n por du manĝ'o'j, kaj la oficir'o'j aĉet'is ananas'o'j'n kaj freŝ'a'j'n daktil'o'j'n kaj oranĝ'o'j'n.

Ni pov'as ĵur'i tio'n, ĉar ĝi est'as la ver'o, jes, sinjor'o. Tiel bon'a'n kapitan'o'n oni ne perfid'as, ne, sinjor'o.

Ĉapitr'o 34

Se oni ne dev'as labor'i ĝis renvers'iĝ'o, oni tuj okup'iĝ'as pri ali'a'j afer'o'j kaj ŝov'as si'a'n naz'o'n en afer'o'j'n, kiu'j tut'e ne interes'u ni'n, kiu'j konduk'as nur al ide'o'j kaj pens'o'j, kiu'j dev'as pere'ig'i ni'n, se ni dorlot'as kaj kares'as ili'n. Mar'ist'o, rest'u ĉe vi'a rudr'o kaj ĉe vi'a farb'o'pot'o; tiel vi ĉiam est'os brav'a mar'ist'o kaj honest'a vir'o.

La inĝenier'o las'is mal'ferm'ŝraŭb'i karb'o'hold'o'n proksim'a'n al la kaldron'eg'o'j, ĉar ĝi est'u uz'at'a por karg'o. Nun ni pov'is plen'ig'i bel'e kaj kvazaŭ lud'e facil'e la karb'o'ŝakt'o'j'n de la kaldron'ej'o. Kaj kiam ni est'is plen'ig'int'a'j ili'n, kiam la hold'o vak'is kaj Jorike trans'pren'is la karg'o'n, komenc'iĝ'is paradiz'a temp'o. Ĝi daŭr'is nur tri tag'o'j'n, post'e la ŝakt'o'j de'nov'e bezon'is karb'o'n, sed tamen est'is bel'a'j tag'o'j, tut'e ne'forges'ebl'a'j.

La tag'o'j de la galer'sklav'o'j, kiam ĉiu'j vel'o'j est'as his'it'a'j kaj oni nur board'as sen'cel'e. Ili rest'as al'katen'it'a'j, por ke ili ne mal'kutim'iĝ'u, ili est'as plu skurĝ'at'a'j, por ke ili ne perd'u la sent'o'n kaj ne ek'pens'u pri ribel'o; ili dev'as plu labor'i, por ke la muskol'o'j ne sen'fort'iĝ'u. Sed foj'e kaj foj'e ili rajt'as ripoz'i kaj rajt'as las'i fal'i la kap'o'n sur la rem'il'o'j'n, ĉar sub la plen'a'j vel'o'j la el'met'it'a'j rem'il'o'j brems'us kaj ne efik'us laŭ'direkt'e. Ankaŭ la plen'a'j kaldron'ŝakt'o'j pov'is brems'i, se oni ne en'met'is paŭz'o'n, kaj la karb'o'j pov'is tiom ŝtop'i la kaldron'ej'o'n, ke la hejt'ist'o ne pov'is labor'i kaj ebl'e eĉ incendi'o ek'flam'us.

Ankaŭ la karg'o'trans'pren'o okaz'is sur'mar'e. Tio cert'e est'is ie ĉe la bord'o de Portugal'o; ĉar la boat'ist'o'j parol'is portugal'e. Okaz'is simil'e kiel la karg'o'trans'don'o pli sud'e ĉe la bord'o'j de Afrik'o.

Ankaŭ ĉi'foj'e unu'e ven'is sur la ŝip'o'n tri vir'o'j, kiu'j aspekt'is kiel fiŝ'ist'o'j, sed ne est'is marok'an'o'j. Ankaŭ ili ir'is kun la ŝip'estr'o en ties kabinet'o'n. Oni en'karg'is, oni vok'is angl'e nombr'o'j'n kaj skrib'is arab'e. Post'e la boat'o'j kun si'a'j fiŝ'a'j kaj oranĝ'a'j karg'o'j re'tir'iĝ'is ĉiu'direkt'e. Last'e ankaŭ la tri vir'o'j en'ir'is si'a'n boat'o'n kaj for'vetur'is.

Ĉi'foj'e ni ne ricev'is grand'a'n post'ŝtorm'a'n maten'manĝ'o'n, sed nur kaka'o'n kaj krist'nask'a'n kuk'o'n kun sek'a'j vin'ber'o'j. Ni ja nun ne hav'is i'o'n por ĵur'i.

“Ja kio'n ĵur'i?” dir'is Stanislav. “Se iu ven'us kaj lev'us la luk'o'n, en'rigard'us kaj vid'us la kest'o'j'n, kio'n vi pov'us ĵur'i? Vi ne bon'e pov'as ĵur'i, ke tie ne est'as kest'o, se la vir'o met'is man'o'n sur la kest'o'n. Sed tiam vi eĉ ne hav'us la okaz'o'n ĵur'i. Jen la kest'o'j kaj fin'o. Tiu'kaz'e nur la ŝip'estr'o pov'us ĵur'i, kie'n li intenc'as vetur'i kun la kest'o'j. Kaj tiu ja ĵur'us i'o'n al ili, tio est'as tiel cert'a kiel la skori'o'j en la kaldron'eg'o'j.”

Nun mi kaj kompren'ebl'e ankaŭ Stanislav hav'is agrabl'a'j'n vaĉ'o'j'n. Post la el'tir'ad'o de la skori'o'j ni el'pren'is la cindr'o'n el la cindr'ej'o'j, post'e mi lev'is la antaŭ'tuk'o'n de la karb'o'ŝakt'o, kaj tuj la kaldron'ej'o plen'ig'is si'n, inkluziv'e la rezerv'a'n proviz'o'n.

En tiu temp'o en nokt'a vaĉ'o mi iom ramp'um'is en la ŝip'a'j intest'o'j. Kelk'foj'e oni trov'as sufiĉ'e agrabl'a'j'n aĵ'o'j'n. Nuks'o'j'n, oranĝ'o'j'n, tabak'foli'o'j'n, cigared'o'j'n kaj ali'o'n. Kelk'foj'e oni dev'as mal'ferm'i la kest'o'j'n kaj rigard'i, ĉu en'est'as nov'a'j ĉemiz'o'j aŭ bot'o'j aŭ sap'o. Moral'o'n ili ja nur tial instru'as al ni, por ke tiu'j, kiu'j hav'as ĉio'n, plu posed'u tio'n kaj eĉ ricev'u ĉio'n ceter'a'n al'don'e. La moral'o est'as la buter'o por tiu'j, al kiu'j mank'as la pan'o.

Oni dev'as nur bon'e re'ferm'i la kest'o'j'n kaj ne tuj vest'i si'n per la ĉemiz'o aŭ la bot'o'j. Se suspekt'o lev'iĝ'as, oni prefer'e vend'as ili'n en la ven'ont'a haven'o. Ĉiu aĉet'os. La mar'ist'o postul'as mal'mult'o'n. Li ja ŝpar'as la lu'prez'o'n por la magazen'o kaj tial pov'as vend'i sub la fabrik'prez'o'j.

El'spez'o'j'n ankaŭ ni hav'is. Ne est'as tiel facil'e ven'i ĝis la kest'o'j. Oni dev'as est'i serpent'o'hom'o. Tio'n mi lern'is. Ĉiu'tag'e plur'foj'a trejn'ad'o; se oni ne plu pen'is, oni tuj sent'is tio'n je la brog'it'a'j brak'o'j kaj la rost'it'a haŭt'o sur la dors'o. Komplik'aĵ'o'j ankaŭ en la karg'o'hold'o'j ek'est'as, kiam oni tie barakt'e mov'iĝ'as kaj serĉ'as la var'o'n por pov'i trans'pren'i ĝi'n. Jen ebl'e kest'o for'glit'as, kelk'a'j ali'a'j post'glit'as, kaj jam oni sid'as en la kapt'il'o aŭ far'iĝ'is kaĉ'o.

Lamp'o'n oni ja ne hav'as, sed vaks'alumet'o'j'n, per kiu'j signal'i al la var'o'j la ĝust'a'n voj'o'n.

Jorike ne transport'is aŭtentik'a'j'n var'o'j'n, ĝi vetur'ig'is var'o'j'n sen'valor'a'j'n. Mal'nov'a'j'n ŝraŭb'o'j'n asekur'it'a'j'n kiel spic'it'a'n bov'aĵ'o'n. Tamen, tiu'j en- kaj el'karg'ad'o'j ne las'is trankvil'a mi'a'n negoc'a'n sent'o'n. Tio ne est'is mal'nov'a'j ŝraŭb'o'j kaj ankaŭ ne cement'a'j plomb'o'j. Mi kon'as la marok'an'o'j'n, ili ne interes'iĝ'as pri ŝraŭb'o'j kaj bak'it'a cement'o. Krom'e mi vid'is, ke nur unu sav'boat'o ne lik'as kaj, ke la oficir'o'j hav'as bon'a'n rilat'o'n kun la ŝip'estr'o. La du oficir'o'j pretend'is la boat'o'n du; ili ne rajt'is en'ir'i en la boat'o'n unu, ĉar tiu'kaz'e, ek'sci'int'e, pri kio tem'as, oni mort'bat'us la kapitan'o'n kaj la oficir'o'j'n. Du'a'n boat'o'n ili cert'e dev'us pret'ig'i. La du ali'a'j'n boat'o'j'n en'ir'us ja la maato kaj la rudr'ist'o'j, la kaldron'o'band'o kaj inĝenier'o. Se la Du'a Oficir'o en'ir'us ĉe la ŝip'estr'o en la boat'o'n unu, tio ne al'tir'us ies atent'o'n, sed ambaŭ oficir'o'j ne rajt'is en'ir'i. Do, ĝis la boat'o du ne est'us ripar'it'a, al Jorike neni'o mal'bon'a pov'is okaz'i. Se tamen io mal'bon'a okaz'us al ĝi, tem'us pri ver'a akcident'o, kaj ĉiu'j pov'us ir'i en la boat'o'n unu. Kiu ne trov'us lok'o'n, tiu'n oni el'ĵet'us. En tiu kaz'o ĉiu'j man'o'j ek'as labor'i. Ankaŭ ne neces'us sankt'ig'i atest'ant'o'j'n, ĉar ĉiu, kiu hejm'e'n'ven'as, est'as bon'eg'a atest'ant'o, ĉar est'is ver'a en'tomb'iĝ'o; la asekur'mon'o'n eĉ mus'o ne pov'us ronĝ'i.

La boat'o du sekv'e est'is por mi la signal'o de la en'tomb'iĝ'o. Ĝi est'is ankoraŭ tiel sek'a, ke ĝi pov'us ek'flam'i, sekv'e Jorike ankoraŭ hav'is ali'a'j'n, aŭtentik'a'j'n var'o'j'n sur'ŝip'e, kaj ne nur tut'e mort'a'j'n. Kvankam est'is kamufl'o'kest'o, mi ja vol'is sci'i, kio'n ĝi port'is stomak'e. Scienc'o foj'e don'as profit'o'n.

Jen mi jam trov'iĝ'is en la karg'o'hold'o kaj rigard'is la kest'o'j'n.

Ni est'as grand'a'j azen'o'j. Ni vor'as la ŝmir'sap'o'n nom'at'a'n margarin'o, kaj ĉi tie kuŝ'as tavol'e stapl'it'a la plej bel'a ŝvab'a prun'kaĉ'o. Ho, Stanislav, mi opini'is vi'n inteligent'a vir'o, sed vi est'as ja la plej grand'a ŝtip'kap'ul'o sur ni'a planed'o.

Tio est'is mi'a unu'a pens'o, Stanislav ĉiu'foj'e tiom fanfaron'is, li ĉiu'foj'e tiel saĝ'e parol'is kaj ĉio'n sci'is, kie'n Jorike ir'as, kaj kie'n ne. Sed la prun'kaĉ'o'n li tamen ne mal'kovr'is.

Mal'ferm'i kest'o'j'n est'as infan'lud'o por hom'o kutim'iĝ'int'a. Delikat'a'j grand'a'j skatol'o'j. Jen festen'o por morgaŭ, dik'e ŝmir'it'a sur la varm'a pan'o. La akv'o flu'is en mi'a buŝ'o. Garanti'at'e pur'a'j frukt'o'j kaj suker'o. Neni'u surogat'o el la german'a nap'a temp'o. Pur'a'j frukt'o'j kaj suker'o. La marok'an'o'j sci'as ja, kio bon'e gust'as. Tio est'as pli bon'a ol daktil'o'j kaj sek'a'j vin'ber'o'j, la ŝvab'a prun'kaĉ'o el la unu'a prun'kaĉ'a fabrik'o. Per la ĉiz'il'o, per kiu mi mal'ferm'is la kest'o'n, mi nun tuj mal'ferm'is lad'uj'o'n. Mi antaŭ'e jam ramp'is kun du lad'uj'o'j al la karb'o'hold'o, kie mi pov'is lum'ig'i sen'zorg'e mi'a'n lamp'o'n. Neni'u pov'is supr'e'n'ven'i al mi, ĉar mi for'tir'is la tabul'o'n, kiu kuŝ'is sur la du transvers'a'j fer'trab'o'j kaj konduk'is al la hold'o'luk'o. De la inĝenier'o'j neniu'kaz'e iu ir'us sur la tabul'o, ĉar tio postul'is kuraĝ'o'n. Tre fort'a la tabul'o ne est'is, kaj ĝi ankaŭ ne est'is nov'a. Ĉu ĝi hodiaŭ aŭ nur morgaŭ dis'romp'iĝ'os, ne est'is decid'it'e. Kaj se ĝi romp'iĝ'us, aŭ se oni ir'ant'e sur la tabul'o perd'us la ekvilibr'o'n pro ne'atend'it'a rul'iĝ'ad'o de Jorike, oni fal'us du'dek paŝ'o'j'n mal'supr'e'n en la kaldron'ej'o'n kaj sur'voj'e romp'us si'n la krani'o'n, se oni hav'us fortun'o'n. Se oni hav'us fortun'o'n, est'us fin'fin'e egal'e, ĉu oni kapt'is unu aŭ dek krani'a'j'n romp'iĝ'o'j'n. Sed pli sekur'e est'as pli sekur'e, mi pens'is, kaj tial mi for'tir'is la tabul'o'n. La lad'uj'o mal'ferm'iĝ'is. Ne est'is kamufl'o'var'o, mil diabl'o'j. Est'is efektiv'e garanti'at'e pur'a prun'kaĉ'o. Vid'ebl'e mi atend'is or'o'polv'o'n, ĉar mi tiel mir'is. Tio'n mi ne supoz'is pri la Jorike. Ĝi vetur'as fid'ind'a'j'n aŭtentik'a'j'n var'o'j'n. Kaj mi suspekt'is la kompat'ind'a'n dam'o'n je tio, ke ĝi mensog'as deklar'o'j'n kaj transport'as kamufl'o'var'o'j'n. Oni neniam tro hast'e juĝ'u, se tem'as pri dam'o'j. Oni ne tro hast'e juĝ'u, se tem'as pri . . .

Ĉu ĝi bon'e gust'as? Gust'as sufiĉ'e bon'e. Gust'as . . . nu . . . nu . . . atend'u iom . . . ĝi gust'as iom ranc'e. Ne, ĝi gust'as kiel . . . kiel, nu, kiel ĝi gust'as, fulm'o'tondr'o?! Ili en'met'is kupr'er'o'j'n, tiu'j pork'o'j! Ili en'met'is kupr'o'mon'er'o'j'n, por ke la prun'o'j konserv'u la kolor'o'n. Garanti'at'e sen al'don'a kolor'aĵ'o. Ne est'as kolor'aĵ'o, sed gust'as tiel. Mi foj'e gust'um'u. Ja diabl'e, ĝi gust'as kiel verdigr'o, tut'e kiel latun'o. Tio'n mi ne pov'as manĝ'i sur'pan'e. Mi ne pov'us liber'ig'i mi'n de la gust'o. Ĝi tiel acid'as, ke ĝi penetr'as la lang'o'n kaj glu'iĝ'as al la palat'o.

Ebl'e ĝi nur supr'e tiel aĉ'as. Mi met'u la fingr'o'n pli profund'e'n en la marmelad'o'n! Kio tio est'as? Jen ankoraŭ en'est'as ĉiu'j prun'kern'o'j. Tio est'as ja strang'a marmelad'o. Ŝajn'as est'i laŭ la aŭtentik'a ŝvab'a manier'o, ke oni las'as ĉiu'j'n kern'o'j'n intern'e.

Nu? Kaj kio tio est'as? Tio est'as ja kurioz'a'j prun'o'j, tiu'j ver'a'j ŝvab'a'j prun'o'j. Ili hav'as tre mister'a'j'n kern'o'j'n. La kern'o'j est'as ja el plumb'o, efektiv'e el plumb'o. Kaj por ke la plumb'o'n ne traf'u damaĝ'o, ĝi hav'as blank'a'n ŝtal'kiras'o'n. Kaj ĉiu kern'o sid'as sur latun'a ing'o. Pro tio do la latun'a gust'o. Kaj en la ing'o'j, kio en'est'as? Suker'o. Delikat'a suker'o. Ĝi cert'e est'as ŝvab'a suker'o. Nigr'a kaj tut'e sal'e gust'ant'a. Garanti'at'e pur'a'j frukt'o'j kaj suker'o. Delikat'a kamufl'o'var'o. Oni ne tro hast'e juĝ'u, Jorike . . .

Post'e mi entrepren'is mi'a'n du'a'n vojaĝ'o'n. Mus'kapt'il'o'j. Ke la marok'an'o'j est'us tiel avid'a'j je mus'kapt'il'o'j, tio'n mi ne kred'is. Est'is efektiv'e mus'kapt'il'o'j en la kest'o'j. Sed kiam mi serĉ'is la kern'o'j'n, mi trov'is ne mus'kapt'il'o'j'n sed mus'o'j'n kun “r” je la fin'o. German'e: Mauser*.

Jen est'is kest'o'j kun infan'lud'il'o'j. “Lad'a'j aŭtomobil'o'j kun re'streĉ'ebl'a'j risort'o'j.” Mi ne serĉ'is la kern'o'j'n kaj ŝpar'is al mi la pen'o'n, ĉar la lad'a'j aŭtomobil'o'j kun re'streĉ'ebl'a'j risort'o'j ven'is el “la plej old'a lud'il'fabrik'o de Suhl.3” Sed Angli'o est'is mult'e pli bon'e kaj pli komplet'e reprezent'it'a ol Belgi'o kaj la najbar'a'j region'o'j. Belgi'o kontribu'is suker'aĵ'o'j'n kaj Angli'o kaserol'o'j'n el stan'it'a fer'o'lad'o. La marok'an'o'j tut'e prav'as. Hispanio al la hispan'o'j. Franci'o al la franc'o'j kaj Ĉini'o al la ĉin'o'j. Ni ne en'las'as ĉin'o'j'n. Sed, se tiu'j ne en'las'as ni'n, tiu'kaz'e ni'a ruĝ'a-blank'a-blu'a hura-hura-hura'o! est'as makul'it'a, kot'ŝmir'it'a, sur'fek'it'a kaj oni dev'as el'lav'i ĝi'n per sap'o kontraŭ sang'o'makul'o'j, jes, sinjor'o.

Hej, ŝip'estr'o, vi pov'as fid'i al mi. Vi far'as la profit'o'n, kaj mi hav'as la favor'o'n de Di'o.

Ĉapitr'o 35

“Stanislav, dir'u foj'e, kial vi ĉiam tiel avid'e vor'as la margarin'o'n? Ĉu vi tut'e ne hont'as?”

“Kio'n far'i, Pippip? Unu'e mi mal'sat'as, kaj du'e mi ja ne pov'as bol'ig'i mi'a'j'n ĉifon'o'j'n kaj dik'ig'i la suk'o'n, kaj post'e ŝmir'i ĝi'n kvazaŭ marmelad'o sur la pan'o'n. I'o'n ali'a'n mi ja ne hav'as por ŝmir'i. Kaj ĉiu'foj'e glut'i nur la sek'a'n pan'o'n, amik'o mi'a, de tio oni ja tut'e obtuz'iĝ'as en la kap'o. De tio oni ricev'as ja beton'fundament'o'n en la stomak'o.”

“Vi est'as efektiv'e stult'a,” mi nun dir'is, “ĉu vi sci'as, ke ni en'karg'is marmelad'o'n?”

“Kompren'ebl'e mi sci'as tio'n,” dir'is Stanislav, trankvil'e plu maĉ'ant'e.

“Kial vi ne konfisk'as kest'o'n?” mi demand'is. “Tio ne est'as marmelad'o por ni.”

“Sed kial ne?”

“Tiu taŭg'as nur por marok'an'o'j, hispan'o'j kaj franc'o'j, kaj kompren'ebl'e por la liver'ant'o'j. Sed por ni, por vi kaj por mi, tio ne est'as marmelad'o. Vi ne pov'as digest'i ĝi'n. Tiu'n vi pov'as digest'i nur, se oni paf'as ĝi'n tra vi'a'j rip'o'j. Sed tiam vi kapt'os laks'a'n kur'em'o'n, vi tuj kur'os tiom rapid'e, ke vi ankoraŭ sufiĉ'e fru'e ating'os vi'a'n pra'av'o'n kaj kun'ir'os kun li.” Ĉu li ebl'e jam . . . ? Tuj el'krev'is el mi: “Ĉu vi ebl'e jam sci'as, kio tie en'est'as? Vi ja ne ebl'e jam . . . ?”

“En'rigard'is, ĉu? Kia grand'a azen'o vi supoz'as mi'n? Dir'u. La tri nobel'o'j ankoraŭ trov'iĝ'is ĉe la ŝip'estr'o en la kabinet'o kaj supr'e oni ankoraŭ ferm'is la luk'o'n, por ke neni'u pov'u observ'i, kaj jen mi jam mal'ferm'is kest'o'n. Mi dev'as ja nur leg'i prun'kaĉ'o aŭ marmelad'o aŭ dan'a buter'o aŭ spic'it'a bov'aĵ'o aŭ ole'sardin'o'j aŭ ĉokolad'o, kaj jam mi ekzamen'as la kaz'o'n.”

“Sed tie ver'e prun'kaĉ'o en'est'as,” mi re'dir'is.

“Ĉiam io en'est'as. Sed tio'n vi ne pov'as manĝ'i. Tio gust'as tro verdigr'e. Vi mort'us pro toks'iĝ'o de vi'a sang'o. En la last'a vetur'o, antaŭ ol vi al'ven'is, ni hav'is spic'it'a'n bov'aĵ'o'n. Kompren'ebl'e sam'e kamufl'o'var'o, sed mi de'tir'is la haŭt'o'n ĝis'fin'e, tio'n mi pov'as dir'i al vi. Est'is ver'a ĝoj'o. Neni'u mank'o. Ĝi en'est'is en gras'it'a pergamen'o. Foj'e oni ja hav'as fortun'o'n. Bon'a'j uson'a'j var'o'j. Ili ir'is al Damasko aŭ al ie tie.”

“Kaj kiel la ost'o'j est'is?”

“La ost'o'j, ĉu? En la spic'it'a bov'a . . . ? Ha, tiel, la ost'o'j'n vi cel'as. Est'is krab'o'j, karab'o'j. Karaben'o'j. Made in USA. Alt'kvalit'a model'o. Jen la ŝip'estr'o fiŝ'is pez'a'n pred'o'n. Jen ni ricev'is konjak'o'n, bov'aĵ'o'n, kok'aĵ'o'n kaj freŝ'a'j'n legom'o'j'n. Jen ne nur la buŝ'o, sed ankaŭ la gap'il'o'j kaj la flar'il'o bezon'is plastr'o'n. Franc'a ĉas'ŝip'o ating'is ni'n antaŭ ol ni el'est'is. Ili spion'is, abund'e dis'don'is cigared'o'j'n kaj frank'o'j'n. Sed ili dev'is re'tir'iĝ'i, riverenc'ant'e al la ŝip'estr'o.”

“Ĉu neni'u el'fajf'is i'o'n pro la sub'aĉet'a'j frank'o'j?”

“Ĉe ni? Sur Jorike? Ni ĉiu'j est'as kot'o kaj ne plu hav'as i'o'n por dir'i. Ni est'as mort'a'j. Ankaŭ vi. Nu, pri'pens'u foj'e, rigard'i en ies mon'uj'o'n aŭ en ies vitr'o'ŝrank'o'n aŭ mal'ferm'i kest'o'j'n en remiz'o aŭ sur Jorike, kaj krom'e ĵet'i martel'o'n al la krani'o de la Du'a kaj Unu'a, ĉio ĉi est'as afer'o pri honor'o. Tiel vi ĉiam ten'as supr'e vi'a'n kap'o'n, tiel vi ĉiam konserv'as vi'a'n grumbl'o'n, vi'a'n fier'o'n. Sed fajf'i ĉe la polic'o aŭ help'i ĝi'n eĉ nur per fingr'o'pint'o, tio est'us fi'a. Tiu'kaz'e vi ne plu pov'us rigard'i en la propr'a'j'n okul'o'j'n. Se ili vol'as i'o'n, las'u ili'n far'i. Sed vi est'as ja knab'o honest'a, tia ne pur'ig'as la okul'vitr'o'j'n de tiu'j ul'o'j. Prefer'e mi mizer'e mort'os kun kaj sur Jorike, ol inter'ŝanĝ'i la lok'o'j'n kun polic'ist'o.” Ni trov'iĝ'is sur rod'o de la portugal'a bord'o por en'pren'i alibi'a'n karg'o'n kaj por liber'iĝ'i de la tikl'a'j var'o'j. Jorike est'is subit'e traf'it'a de suspekt'o. Tial la ŝip'estr'o akcept'is nur aŭtentik'a'j'n var'o'j'n kaj deklar'is ili'n tiel preciz'e, ke eĉ punkt'et'o ne est'is pri'dub'ebl'a. La karg'o preskaŭ neni'o'n kost'is, ĉar neni'u konfid'is mult'e'kost'a'n karg'o'n al Jorike. Ne tiu, kiu kon'is ĝi'n. Sed ekzist'as ja tiom da var'o'j, kiu'j en si mem ne prezent'as apart'a'n valor'o'n, kiu'j tamen est'as transport'end'a'j kaj tamen tro bon'a'j por vetur'i nur kiel balast'o. Valor'o'n tia karg'o ek'hav'as nur tiam, se ĝi ating'is la cel'o'n.

Post la kvin'a post'tag'mez'e ne plu est'is labor'o por ni, kaj la labor'o re'komenc'iĝ'is nur je la sep'a en la post'a maten'o. Jen la labor'temp'o, kiam ni trov'iĝ'is rod'e aŭ kaj'e en haven'o. La labor'o en tiu'j kaz'o'j plej oft'e est'is mal'agrabl'a, sed ne tiom pen'ig'a kiel dum la vetur'o.

En tiu'j temp'o'j okaz'is, ke ni pov'is foj'e kun'sid'i kelk'a'j'n hor'o'j'n por babil'i trankvil'e. Ŝip'o est'as ĉiam sufiĉ'e grand'a por tio, ke oni pov'as sid'i ie sen al'puŝ'iĝ'i kubut'e unu al la ali'a.

Kiom da person'o'j est'is sur la Jorike, tiom da naci'o'j est'is reprezent'at'a'j. Ĉiu naci'o hav'as si'a'j'n mort'ul'o'j'n, kiu'j viv'as kaj spir'as, sed por la naci'o tamen est'as mort'a'j por etern'e. Kelk'a'j ŝtat'o'j tut'e mal'kaŝ'e hav'as si'a'j'n mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n. Tiu'j'n mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n oni tiu'kaz'e nom'as Fremd'ul'a Legi'o. Kiu trans'viv'as ili'n, ebl'e per tio aĉet'is nov'a'n viv'o'n por si. Li akir'is nov'a'n nom'o'n, kiu'n oni konfirm'as al li, kaj trov'is nov'a'n lok'o'n en naci'o, kiel beb'o ĵus nask'it'a tie.

Ĉiu'j'n komand'o'j'n sur Jorike oni ordon'is angl'e, kaj ĉiu'j inter'parol'ad'o'j okaz'is angl'e, ĉar ali'e neni'u inter'kompren'iĝ'o est'us imag'ebl'a. Ĝi est'is tre strang'a angl'a lingv'o. Nur la ŝip'estr'o parol'is pur'a'n sen'erar'a'n angl'a'n. Ĉiu'j ceter'a'j parol'is i'o'n, kio hav'is neniu'n rilat'o'n al la angl'a lingv'o. Ĝi est'is la jorika. Lingv'o por si mem*.

Kiel la lingv'o son'is kaj aspekt'is, est'as nur pen'e pri skrib'ebl'a. Ĉiu mar'ist'o sci'as kelk'dek angl'a'j'n vort'o'j'n. Kaj ĉiu sci'as tri ĝis ses vort'o'j'n, kiu'j'n la ali'a'j ne kon'as, sed lern'as pro la kun'viv'o sur'ŝip'e, se nur la angl'a est'as parol'at'a. Tiel ĉiu dum iom'a temp'o lern'as du'cent vort'o'j'n. Du'cent vort'o'j, tiu'manier'e, sed nur tiu'manier'e lern'it'a'j, kaj al'don'e la nombr'o'j, la nom'o'j de la tag'o'j kaj monat'o'j en la angl'a, ebl'ig'as al ĉiu hom'o klar'e kaj cert'e esprim'i ĉio'n, kio'n li vol'as dir'i en tiu rond'o. Tut'a'j'n roman'o'j'n li pov'as rakont'i per tiu vort'trezor'o. Kompren'ebl'e li ne pov'as leg'i angl'a'n libr'o'n kaj eĉ mult'e mal'pli angl'a'n gazet'o'n. Neni'u ali'a lingv'o en Eŭrop'o pov'as don'i tiu'n avantaĝ'o'n al si'a'j lern'ant'o'j, ke oni tiel facil'e kaj rapid'e pov'as ek'uz'i ĝi'n en la viv'o.

Sed antaŭ ol mi kompren'is la jorikan kaj pov'is esprim'i jorike mi'n, pas'is kelk'a'j tag'o'j. Se mi est'us uz'int'a vort'o'j'n kaj vort'kombin'o'j'n tiel, kiel mi aŭd'is kaj post'babil'is ili'n ek'de la temp'o de mi'a'j unu'a'j mal'sek'a'j vind'o'j, neni'u sur Jorike, krom la ŝip'estr'o, est'us kompren'int'a mi'n, kaj cert'e oni ne kred'us al mi, ke mi parol'as la angl'a'n.

Kiel la jorika angl'a ek'est'is, kaj kiel la angl'a sur ali'a'j mort'ul'a'j ŝip'o'j ek'est'is? La lingv'a konfuz'o inter la an'o'j de divers'a'j naci'o'j vetur'ant'a'j sur Jorike neces'ig'is komun'a'n lingv'o'n. Ĉar ĉiu, kiu vetur'as eĉ nur kelk'a'j'n semajn'o'j'n, lern'as kelk'a'j'n angl'a'j'n vort'o'j'n kaj tuj kun'pren'as ali'a'j'n, tial tut'e per si mem el tio sekv'as la uz'ad'o de la angl'a kiel komand'o'lingv'o kaj komun'a lingv'o.

Jen la vort'o First-Mate, Unu'a Oficir'o, kiu'n sci'as la plej mult'a'j, kaj jen la vort'o money*, kiu'n sci'as ĉiu'j.

Sed nun sekv'as la viv'ant'a evolu'o, lingv'a evolu'o tia, kia ĝi montr'iĝ'is ne nur sur Jorike, sed kia ĝi montr'iĝ'as en tut'a'j popol'o'j en ĉiu'j temp'o'j.

La vort'o'n mate oni prononc'as en la okcident'a Londono tut'e ali'e ol en la orient'a Londono, kaj la uson'an'o'j prononc'as ok'dek procent'o'j'n de la vort'o'j tut'e ali'e ol la angl'o'j, kaj tre mult'a'j'n ili ankaŭ tut'e ali'e skrib'as kaj uz'as en tut'e mal'sam'a'j noci'a'j kombin'o'j.

La ĉarpent'ist'o neniam aŭd'is la vort'o'n First-Mate en Angli'o, sed de sved'o, kiu aŭd'is la vort'o'n de mar'ist'o el la orient'o de Londono. Jam la sved'o mem ne pov'is el'parol'i ĝi'n ĝust'e, krom'e li aŭd'is ĝi'n en la aĉ'a Petty-coatlane- aŭ Cockney-dialekt'o*, kiu'n li dev'is supoz'i la ĝust'a kaj sol'e valid'a prononc'o, ĉar li aŭd'is la vort'o'n ja de angl'o. Kiel la vort'o'n nun el'parol'is la ĉarpent'ist'o, tio'n oni ebl'e pov'as imag'i. Hispan'o kun'port'as la prononc'o'n de la vort'o money, dan'o kun'port'as coal, nederland'an'o bread*, pol'o meal*, franc'o thunder* kaj german'o water*.

La vort'o First-Mate tra'ir'as ĉiu'j'n fonetik'a'j'n evolu'stadi'o'j'n, kiu'j'n hom'o pov'as produkt'i: Feist-Moat, Fuerst Meit, Forst-Miet, Fisst-Meet kaj tiel plu laŭ la nombr'o de la hom'o'j sur Jorike. Sed post iom'a temp'o la divers'a'j prononc'a'j nuanc'o'j tiel ŝlif'as unu la ali'a'n, ke ek'est'as unu'ec'a prononc'manier'o, en kiu ĉiu'j son'nuanc'o'j en mal'pli intens'a form'o re'trov'iĝ'as. Nov'a al'ven'int'o, eĉ se li tut'e preciz'e sci'as kiel ĝust'e el'parol'i la vort'o'n, ja eĉ se li est'us profesor'o de fonetik'o en Oxford, dev'as el'parol'i ĝi'n jorike, se li dev'as port'i al iu la ordon'o'n, ke la First-Mate dezir'as vid'i li'n, ĉar ali'kaz'e la vir'o tut'e ne sci'us pri kio tem'as. La profesor'o post iom'a temp'o tut'e ne rimark'us plu, ke li el'parol'as la vort'o'j'n jorike, ĉar li nur tiel aŭd'as kaj en'cerb'ig'as ili'n. Se tem'as pri la vokal'o'j ne rest'as mult'o de la ĝust'a prononc'o, sed de la konsonant'o'j rest'as sufiĉ'e, por tamen kompren'i la vort'o'n post plur'foj'a aŭskult'ad'o. Tiel do la lingv'o skelet'e ĉiam rest'as la angl'a kaj oni pov'as trans'pren'i ĝi'n sur ĉiu'n ali'a'n ŝip'o'n. Se ne est'us la pres'art'o, ekzist'us tiom da tut'e mem'star'a'j lingv'o'j kiom da dialekt'o'j. Se la uson'an'o'j ne hav'us la sam'a'n skrib'a'n lingv'o'n kiel la angl'o'j, la lingv'o de tiu'j du popol'o'j hodiaŭ tiel mal'sam'us kiel la lingv'o'j de la nederland'an'o'j kaj german'o'j.

La mar'ist'o'j, se tem'as pri lingv'o, neniam embaras'iĝ'as. Al kiu ajn bord'o ili est'as ĵet'it'a'j, ili ĉiam trov'as voj'o'n kaj kapabl'as kompren'ig'i si'n. Kaj tiu, kiu pov'as tra'sufer'i kaj trans'viv'i ŝip'o'n kiel Jorike, tiu'n neni'o plu pov'as terur'ig'i, por tiu neni'o mal'ebl'as.

Ĉapitr'o 36

Stanislav nur de mi kaj de la hejt'ist'o'j est'is vok'at'a Stanislav aŭ Lavski. Ĉiu'j ceter'a'j, ankaŭ la oficir'o'j kaj inĝenier'o'j vok'is li'n pol'o, kelk'a'j pol'aĉ'o. La pli'mult'o'n de la ŝip'an'ar'o oni vok'is laŭ la naci'ec'o: Hej, hispan'o aŭ rus'o aŭ nederland'an'o. Kaj tio est'is ironi'a ŝerc'o de la sort'o. Ili'a naci'o kontest'is kaj for'puŝ'is ili'n, sed sur Jorike ili'a naci'ec'o est'is ili'a tut'a individu'ec'o. Ĉiu'n, kiu'n oni intenc'as dung'i por ŝip'o, oni konduk'as al la konsul'o, al la konsul'o de tiu ŝtat'o, sub kies flag'o la ŝip'o vetur'as. La konsul'o dev'as konfirm'i kaj registr'i la dung'o'n. Li kontrol'as la paper'o'j'n de la mar'ist'o, kaj se la paper'o'j ne plaĉ'as al li, li rifuz'as la registr'ad'o'n, kaj la vir'o ne pov'as dung'iĝ'i. La dung'iĝ'o antaŭ la konsul'o dev'as okaz'i haven'e, antaŭ ol la vir'o komenc'as la labor'o'n.

Jorike tiu'manier'e neniam pov'int'us dung'i vir'o'n, ebl'e eĉ ne inĝenier'o'n kaj oficir'o'j'n; ĉar tiu, kiu hav'is laŭ'ord'a'j'n paper'o'j'n, laŭ grand'a ark'o ĉirkaŭ'ir'is Jorike. Jorike fuŝ'is la plej bon'a'j'n paper'o'j'n de vir'o, kaj vir'o, kiu mal'dung'iĝ'is sur Jorike, dev'is vetur'i dum unu aŭ du jar'o'j ŝip'o'j'n, kiu'j tri'kvar'on'e aŭ du'on'e jorikecas, antaŭ ol li pov'is montr'i si'n de'nov'e ĉe la ŝip'estr'o de honest'a ŝip'o,

se efektiv'e li sukces'is dung'iĝ'i sur tri'kvar'on'a Jorike. Eĉ sur tia ŝip'o la ŝip'estr'o est'is suspekt'em'a. “Sur Jorike vi vetur'is? Kie oni serĉ'as vi'n? Do, kiu'n pek'o'n vi krim'is?” Tio'n dir'as la ŝip'estr'o.

Kaj la vir'o dir'as: “Dung'iĝ'o sur ali'a ŝip'o ne sukces'is al mi, kaj tial mi akcept'is Jorike por unu vetur'o.”

“Mi ne em'as al iu kaĉ'o kun la polic'o aŭ la konsul'o'j. Mi ver'e ne dezir'as, ke oni dir'u, ke sur mi'a ŝip'o ili arest'is el la ŝip'an'o'j rab'murd'ist'o'n serĉ'at'a'n en Buenos Aires,” tio'n dir'as la ŝip'estr'o.

“Sed, ŝip'estr'o, kiel vi pov'as dir'i tio'n? Mi est'as tut'e honest'a vir'o.”

“Jes ja. Sed de Jorike. Mi ja ne pov'as postul'i de vi, ke vi antaŭ'met'u al mi polic'a'n atest'o'n pri bon'a kondut'o de ĉiu land'o de la ter'glob'o, kiu mal'nov'as ne pli ol kvar se majn'o'j'n. Jen du ŝiling'o'j, por bon'a vesper'manĝ'o, sed dung'i vi'n? Tiu'n risk'o'n mi prefer'e ne trans'pren'os. Ebl'e vi sukces'os sur ali'a ŝip'o, jen ja amas'o da ili ankr'as ĉi tie. Ir'u al la ital'a tie. Pov'as est'i, ke ili ne tiel sever'e kontrol'as.” La ŝip'estr'o de Jorike pov'is ir'i kun neni'u el si'a'j ŝip'an'o'j al la konsul'o, ver'ŝajn'e eĉ ne kun si'a Unu'a Oficir'o, kaj mi ne mir'us, se li mem ne pov'us montr'i si'n ĉe la konsul'o sen tio, ke la konsul'o tuj pren'us la aŭskult'il'o'n kaj dir'us al la ŝip'estr'o: “Bon'vol'u sid'iĝ'i, kapitan'o, nur moment'o'n, post'e mi est'os je vi'a serv'o.”

Tiu'j'n serv'o'j'n la ŝip'estr'o ebl'e ne ĝis'atend'us, sed far'us ali'o'n, for en la aŭt'o'n, supr'e'n sur Jorike, la ankr'o'n alt'e'n kaj for'sag'it'e per cent naŭ'dek kvin kaj ferm'ŝraŭb'it'a'j larm'o'gland'o'j.

Jorike kapt'is ĉiu'j'n ŝip'an'o'j'n help'e de la Leĝ'o pri kaz'o'j de urĝ'ec'o. Ili sur'ŝip'iĝ'is, kiam la Blu'a Petro est'is en'tir'it'a kaj la pilot'o jam ferdek'e trov'iĝ'is. Neni'u konsul'o de la ter'o en tiu kaz'o postul'us, ke la ŝip'estr'o nun de'nov'e halt'u kaj ir'u kun la vir'o al la konsul'o. Tio'n eĉ mult'e mal'pli postul'as iu haven'a instanc'o. Ja pli fru'e oni ne pov'is dung'i la vir'o'n, ĉar neni'u trov'ebl'is kaj ĉar oni ne sci'is, ke iu mar'ist'o drink'is ĝis ebri'o kaj el'salt'is pob'e. Tio'n oni rimark'is nur tiam, kiam la pilot'signal'o est'is fajf'at'a, ke la vir'o ne est'as sur la ŝip'o.

Mal'oft'e sur Jorike iu rivel'is si'a'n ĝust'a'n nom'o'n* kaj si'a'n ĝust'a'n naci'ec'o'n. Sam'e mal'oft'e oni ek'sci'is, sub kiu nom'o kaj sub kiu naci'ec'o iu dung'iĝ'is. Se nov'ul'o al'ven'is, tiam aŭ la oficir'o demand'is li'n aŭ la inĝenier'o aŭ vir'o, do iu ajn, kiu la unu'a okup'iĝ'is pri li: “Kiu'n nom'o'n vi hav'as?”Al tio la demand'it'o dir'is: “Mi est'as dan'o.” Tiel li respond'is du demand'o'j'n kaj de nun oni nom'is li'n la dan'o aŭ nur Dan'o. Met'i pli'a'j'n demand'o'j'n oni opini'is super'flu'a. Oni sci'is plej oft'e aŭ supoz'is plej oft'e, ke la dan'ec'o jam est'as mensog'o, kaj pli'a'j'n mensog'o'j'n de la vir'o oni ne cel'is. Se vi ne dezir'as, ke iu mensog'u al vi, ne demand'u li'n.

Por pas'ig'i temp'o'n dum iu pigr'a vesper'o, kiam ni ne labor'is, ĉar ni trov'iĝ'is en rod'o kun la ŝip'o, Stanislav rakont'is al mi si'a'n viv'o'n kaj mi la mi'a'n al li. Mi rakont'is ne mi'a'n ver'a'n viv'o'n al li, sed nur iu'n rakont'o'n. Ĉu li rakont'is si'a'n ver'a'n viv'o'n, aŭ ne, tio'n mi ne sci'as. Kiel mi sci'u tio'n? Mi eĉ ne sci'as, ĉu herb'ej'o est'as verd'a, ebl'e ĝi est'ig'as en mi'a'j okul'o'j nur iluzi'o'n pri verd'o.

Sed bon'a'j kial'o'j ig'as mi'n kred'i, ke la viv'raport'o, kiu'n Stanislav rakont'is al mi, est'as tut'e ver'a, ĉar ĝi tre simil'as al la rakont'o'j de ĉiu'j vojaĝ'ant'o'j sur mort'ul'a'j ŝip'o'j.

Li'a nom'o, kiu'n mi, kun'e kun li'a tut'a rakont'o, ne rajt'is el'babil'i sur la lad'o'kest'o, est'is Stanislav Koslovski. Li est'is nask'it'a en Posen kaj tie ĝis la dek'kvar'a jar'o frekvent'is lern'ej'o'n. Rakont'o'j pri indi'an'o'j kaj la mar'o for'log'is li'n, li fuĝ'is el la hejm'o, ven'is al Stettin, kaŝ'is si'n tie sur dan'a fiŝ'kutr'o kaj vetur'is sur ĝi al Fünen. Tie la fiŝ'ist'o'j trov'is li'n preskaŭ mort'a pro frid'o kaj mal'sat'o en si'a kutr'o. Li dir'is, ke li ven'is el Danzig, li prunt'e'pren'is de la libr'o'bind'ist'o, ĉe kiu li kutim'e aĉet'is la mar'rakont'o'j'n, la nom'o'n kaj asert'is ek'de nun, ke ĝi est'as li'a nom'o. Li rakont'is plu, ke li est'as orf'o, ke la hom'o'j li'n adopt'int'a'j,

tiel fi'e trakt'is kaj tiom mult'e bat'is li'n, ke li salt'is mar'e'n por dron'ig'i si'n. Sed ĉar li pov'as naĝ'i, li ek'naĝ'is kaj kaŝ'is si'n sur la kutr'o. Li fin'is si'a'n rakont'o'n kun larm'o'j en la okul'o'j: “Se mi dev'as re'ir'i al Germanio, mi kun'ŝnur'os mi'a'j'n man'o'j'n kaj pied'o'j'n kaj tuj salt'os en la mar'o'n. Sed al la adopt'a'j ge'patr'o'j mi ne re'ir'os.” La edz'in'o'j de la fiŝ'ist'o'j ĉiu'j kor'dis'ŝir'e larm'is pri la mal'ĝoj'a sort'o de la german'a knab'et'o kaj akcept'is li'n hejm'e. Ĵurnal'o'j'n ili ne leg'is, kaj cert'e oni ne skrib'is en dan'a'j gazet'o'j, ke la knab'o est'as serĉ'at'a en la tut'a Germanio, kaj ke la plej terur'a'j rakont'o'j rond'ir'as pri tio, kio al la knab'o ver'ŝajn'e okaz'is.

Ĉe la fiŝ'ist'o'j en Fünen li dev'is mult'e labor'i, sed tio plaĉ'is al li cent'obl'e pli bon'e ol en la strat'o'j de Posen; kaj se li pens'is pri tio, ke oni intenc'is far'i li'n meti'lern'ant'o ĉe tajlor'o, for'las'is li'n la last'a em'o send'i eĉ sign'et'o'n al si'a'j ge'patr'o'j, ke li plu viv'as. La tim'o far'iĝ'i tajlor'o est'is pli grand'a ol la am'o al la patr'o kaj la patr'in'o, kiu'j'n li ne mal'mult'e hat'is pro tio, ke ili intenc'is far'i diligent'a'n tajlor'o'n el li.

Dek'sep'jar'a li for'las'is la fiŝ'ist'o'j'n kun ties ben'a'j dezir'o'j, por ir'i al Hamburg'o kaj dung'iĝ'i je grand'a vetur'o. En Hamburg'o neni'u ŝip'o bezon'is li'n, kaj li labor'is kelk'a'j'n monat'o'j'n ĉe vel'far'ist'o. Li registr'ig'is si'n laŭ'regul'e je si'a ver'a nom'o, ricev'is si'a'n invalid'o'kart'o'n kaj las'is fin'fin'e pret'ig'i por si bon'a'n german'a'n mar'ist'o'dokument'o'n.

Post'e li komenc'is la grand'a'j'n vetur'o'j'n sur honest'a'j german'a'j ŝip'o'j. Tiam li ŝanĝ'is al nederlanda ŝip'o. Kaj tiam sekv'is la sang'a danc'o ĉirkaŭ la or'a bov'id'et'o. Kiam tio komenc'iĝ'is, li trov'iĝ'is kun la nederlanda ŝip'o en Nigr'a Mar'o. En la hejm'vetur'o la ŝip'o pas'is la Bospor'o'n, kie la turk'o'j kontrol'is ĝi'n, kaj li'n kaj pli'a'n german'o'n ili konduk'is el la ŝip'o, kaj serv'ig'is ili'n en la turk'a milit'flot'o, sub ali'a nom'o, ĉar ili ne dir'is si'a'j'n ĝust'a'j'n.

Post'e ven'is al Konstantinopol'o du german'a'j milit'ŝip'o'j, kiu'j antaŭ'e ankr'is en ital'a haven'o kaj tie eskap'is de la angl'o'j, kiu'j embusk'is ili'n. Stanislav ven'is nun sur unu el tiu'j ŝip'o'j kaj serv'is plu sub la turk'a flag'o, ĝis li trov'is oportun'a'n okaz'o'n adiaŭ'i la turk'o'j'n.

Li trov'is labor'o'n kiel mar'ist'o sur dan'a ŝip'o. La dan'a'n ŝip'o'n tra'serĉ'is german'a sub'mar'ŝip'o, kaj sved'o vetur'ant'a sur la ŝip'o, al kiu li rakont'is, ke li ne est'as dan'o, sed german'o, perfid'is li'n al la oficir'o'j de la sub'mar'ŝip'o. Stanislav send'iĝ'is al Kiel, kaj tie oni met'is li'n sub fals'a nom'o en la german'a'n milit'flot'o'n, kie li serv'is en la artileri'o.

En Kiel renkont'is li'n ali'a kuli'o, kun kiu li vetur'is pli fru'e sur german'a komerc'a ŝip'o. Pro tiu la ĝust'a nom'o rivel'iĝ'is, kaj Stanislav serv'is nun sub si'a ĝust'a nom'o en la german'a milit'flot'o.

Stanislav ĉe'est'is, kiam proksim'e de Skagen du inter'batal'ant'a'j naci'o'j, la angl'a kaj la german'a, sam'temp'e venk'is, kaj la angl'o'j pli da ŝip'o'j perd'is ol la german'o'j kaj la german'o'j pli ol la angl'o'j. Dan'a'j fiŝ'ist'o'j en si'a'j boat'o'j el'fiŝ'is li'n el la mar'o kaj ven'ig'is li'n en si'a'n vilaĝ'o'n. Ĉar li sci'pov'is rilat'i kun dan'a'j fiŝ'ist'o'j, kaj ĉar tie est'is frat'o de tiu vir'in'o, kiu en Fünen hejm'e akcept'is li'n, la fiŝ'ist'o'j ne trans'don'is li'n al la dan'a reg'ist'ar'o, sed kaŝ'is li'n kaj fin'e help'is al li dung'iĝ'i kiel dan'o sur bon'a dan'a ŝip'o en Ejsberg, sur kiu Stanislav de'nov'e ir'is sur grand'a vetur'o. Ĉi'foj'e li brid'is si'n kaj ne el'babil'is, ke li est'as german'o, kaj tiel li pov'is pri'rid'i ĉiu'j'n sub'mar'ŝip'o'j'n, angl'a'j'n kaj german'a'j'n, se ili ven'is antaŭ li'a'n vizaĝ'o'n.

La reg'ist'ar'o'j inter'pac'iĝ'is, la grand'a'j rab'ist'o'j ĉiu'j sid'iĝ'is ĉe gras'a re'pac'ig'a banked'o, kaj la labor'ist'o'j kaj simpl'a'j hom'o'j en ĉiu'j land'o'j dev'is pag'i la akcident'a'j'n kost'o'j'n, la hospital'faktur'o'j'n, la en'tomb'ig'a'j'n kost'o'j'n kaj la re'pac'ig'a'n banked'o'n. Kompens'e ili rajt'is sving'i flag'et'o'j'n kaj naz'tuk'o'j'n al la hejm'e'n're'ven'ant'a'j arme'o'j, kiu'j “venk'is batal'e”, kaj al la ceter'a'j arme'o'j, kiu'j “ne est'is venk'it'a'j batal'e”, ili rajt'is vok'i kun muĝ'ant'a entuziasm'o: Ne ĉagren'iĝ'u pri tio! La ven'ont'a'n foj'o'n! Kaj kiam la labor'ist'o'j kaj simpl'a'j hom'o'j ek'hav'is kap'turn'o'j'n pro la grand'a'j sum'o'j de la pag'end'a'j faktur'o'j, ĉar la grand'a'j rab'ist'o'j ne gajn'is profit'o'n kaj eĉ ofer'don'is por la karitat'a help'o, oni konduk'is ili'n al la tomb'o de la “ne'kon'at'a soldat'o”, kie ili tiel long'e star'is kaj kie oni tiel long'e agit'is kaj agit'is ili'n, ĝis ili kred'is je si'a pag'o'dev'o kaj je la aŭtentik'ec'o de la ne'kon'at'a soldat'o. Tie, kie oni ne pov'is star'ig'i ne'kon'at'a'n soldat'o'n, ĉar oni ne hav'is iu'n, oni en'dorm'ig'is la pens'ad'o'n de la labor'ist'o'j per tio, ke oni montr'is al ili la ponard'o'n en la dors'o kaj las'is ili'n diven'i kaj kverel'i pri tio, kiu en'puŝ'is ĝi'n.

Tiam ven'is en Germanio la temp'o, kiam alumet'o kost'is kvin'dek'du bilion'o'j'n da mark'o'j, dum'e la produkt'ad'o de tiu'j kvin'dek'du bilion'o'j da mark'o'j en ne'bilion'a'j mon'bilet'o'j pli kost'is ol trajn'vagon'o plen'a de alumet'o'j. Tiu'temp'e la dan'a kompani'o decid'is, ke ven'is la ĝust'a temp'o por send'i si'a'j'n ŝip'o'j'n al dok'o en Hamburg'o, por komplet'a ripar'o. La mar'ist'o'j'n oni mal'dung'is kaj send'is hejm'e'n. Stanislav ven'is per la ŝip'o al Hamburg'o kaj nun tuj est'is en si'a hejm'land'o.

Ĉapitr'o 37

La dan'a mar'ist'a libr'o ne mult'e valor'is. En Dan'land'o tiom da ŝip'o'j dev'is ankr'i, ke esper'o pri dung'iĝ'o apenaŭ est'is. Kaj Stanislav nepr'e vol'is re'hav'i ver'a'n mar'ist'o'dokument'o'n.

Li ir'is al la mar'ist'ofic'ej'o*, ĉar li pens'is, ke tie li ricev'os la dokument'o'n.

“Tiu'kaz'e unu'e al'port'u atest'o'n de la polic'o.”

“Mi kun'hav'as mi'a'n mal'nov'a'n mar'ist'o'dokument'o'n.”

“Tio est'as dan'a. Ĉi tie ni ne est'as en Dan'land'o.” La dan'a mar'ist'a libr'o en'ten'is ali'a'n nom'o'n, ne la ĝust'a'n nom'o'n de Stanislav.

Li ir'is al la polic'o, dir'is si'a'n ĝust'a'n nom'o'n kaj pet'is atest'o'n, por ke li pov'u ricev'i mar'ist'o'dokument'o'n.

“Ĉu registr'it'a ĉi tie?” oni demand'is li'n. “Ne. Mi nur hieraŭ al'ven'is, sur dan'a ŝip'o,” dir'is Stanislav.

“Tiu'kaz'e unu'e zorg'u por tio, ke oni send'u al vi vi'a'n nask'iĝ'atest'o'n, ali'kaz'e ni ne pov'as don'i al vi atest'o'n,” dir'is la polic'o.

Stanislav skrib'is al Posen por ricev'i si'a'n nask'iĝ'atest'o'n. Li atend'is semajn'o'n. La nask'iĝ'atest'o ne ven'is. Li atend'is du semajn'o'j'n. La nask'iĝ'atest'o ne ven'is.

Nun Stanislav skrib'is registr'it'a'n leter'o'n kaj en'pak'is kvin'dek bilion'o'j'n da mark'o'j por kompens'i la kost'o'j'n.

Stanislav atend'is tri semajn'o'j'n. La nask'iĝ'atest'o ne ven'is. Li atend'is kvar semajn'o'j'n. La nask'iĝ'atest'o ne ven'is. Kial oni zorg'u en Pollando pri la nask'iĝ'atest'o de vir'o loĝ'ant'a en Germanio? Ili hav'as ali'a'j'n zorg'o'j'n. La unu'a el ili est'as Supr'a Silezio. Kaj jen Danzig. Kaj kiu sci'u, kie la nask'iĝ'o est'is registr'it'a? En tiu kaĉ'o ni ne pov'as trov'i la faden'o'n. Ĉio ĉi ne est'as ni'a afer'o. La mon'o, kiu'n Stanislav port'is ĉe si, bel'a fask'o da dan'a'j kron'o'j, jam de'long'e est'is trans la mont'o'j. Ĉu mont'o'j? Ne, ĝi est'is el'spez'it'a jam de'long'e en St. Pauli. En St. Pauli oni kon'as dan'a'j'n kron'o'j'n kaj estim'as ili'n, ili preskaŭ est'as tiel bon'a'j kiel dolar'o'j. “Kio'n far'i, se tie est'as la knab'in'o'j? Vi ja ne bon'e pov'as rifuz'i ili'n per man'gest'o. Tio ja aspekt'us kvazaŭ vi ne plu . . . nu, kaj tiel do la kron'o'j est'is en . . .”

“Nur ŝtip'kap'ul'o'j kaj idiot'o'j ne manĝ'as kaj mal'sat'mort'as, ĉar la mon'o mank'as,” dir'is Stanislav, “honest'a meti'o ĉiam nutr'as vir'o'n.”

En la karg'o'staci'dom'o ja foj'e kest'o fal'as el var'vagon'o, ĉar la pord'o tro facil'e mal'ferm'iĝ'is. “Neces'as nur est'i tie, kiam ĝi fal'as, kaj ne las'i ĝi'n kuŝ'i. Jen la tut'a sekret'o de la afer'o,” dir'is Stanislav.

Krom'e kelk'a'j suker'sak'o'j foj'e mal'ferm'iĝ'as en la haven'o. “Se vi tie ir'as kun mal'plen'a dors'o'sak'o,” dir'is Stanislav, “kaj tie mal'lig'iĝ'as tia suker'o- kaj kaf'o'sak'o tut'e per si mem, kaj la tut'a en'hav'o ŝut'iĝ'as en vi'a'n dors'o'sak'o'n, tiam vi ja ne de'met'as la dors'o'sak'o'n kaj el'ŝut'as la kaf'o'n kaj for'ir'as. Tio est'us provok'o al Di'o. Se vi el'ŝut'us la kaf'o'n kaj ali'a vid'us tio'n, li ebl'e eĉ pens'us, ke vi ĝi'n ŝtel'is, kaj li denunc'us vi'n.” Ankaŭ salvarsan'o kaj kokain'o est'is hav'ig'ebl'a'j. “Por la kompat'ind'a sufer'ant'a hom'ar'o oni dev'as hav'i kor'o'n, tiu'n dev'o'n vi ne pov'as preter'ir'i. Vi ne sci'as kiel fart'us vi, se vi bezon'us salvarsan'o'n, kaj ne ricev'us ĝi'n. Ne zorg'u ĉiam nur por vi mem, pens'u foj'e ankaŭ pri ali'a'j, se vi vol'as, ke vi mem bon'e fart'u.”

“Pri'pens'u, Pippip,” Stanislav komplet'ig'is si'a'n rakont'o'n, “ĉiu afer'o hav'as si'a'n temp'o'n*. Iam ven'as la temp'o, kiam oni dev'as dir'i al si, ke nun oni cel'u i'o'n ali'a'n. Tio est'as la erar'o, ke la plej mult'a'j ne pov'as dir'i ĝust'a'temp'e: Sed nun for de la Elinjo*, ali'e vi ne plu el'ven'os, kaj la bel'ul'in'o kapt'os vi'n. Kiam tia temp'o ven'is, mi dir'is al mi, ke mi nun nepr'e bezon'as ŝip'o'n, eĉ se mi dev'us ŝtel'i ĝi'n, ĉar ali'e mi sid'us en la kapt'il'o.”

Kiam Stanislav ek'hav'is tiu'n konvink'o'n, li ir'is de'nov'e al la polic'o kaj dir'is, ke la nask'iĝ'atest'o ne al'ven'is.

“Tiu'j mal'ben'it'a'j pol'aĉ'o'j,” dir'is la inspektor'o, “tio'n ili far'as pro nur'a malic'o. Ni ja ankoraŭ hejt'os la infer'o'n por ili, atend'u nur ĝis la franc'o'j en Afrik'o kaj la angl'o'j en Hindio kaj Ĉini'o hav'os la man'o'j'n plen'a'j de ter'a kot'o, tiam ni fajf'os la marŝ'o'n al ili.” Stanislav, kiu'n la politik'a konvink'o de la inspektor'o ne interes'is, sed kiu ĝentil'e aŭskult'is, kap'jes'is kaj la pugn'o'n sur la tabl'o'n draŝ'is, dir'is: “De kie mi nun ricev'os mi'a'n mar'ist'o'dokument'o'n, sinjor'o inspektor'o?”

“Vi jam foj'e loĝ'is en Hamburg'o, ĉu ne?”

“Kompren'ebl'e. Antaŭ la milit'o.”

“Dum long'a temp'o?”

“Pli ol ses monat'o'j'n.”

“Ĉu registr'it'a ĉi tie?”

“Klar'e.”

“En kiu kvartal'o?”

“En tiu ĉi kvartal'o. En tiu ĉi polic'ej'o.”

“Do ir'u rapid'e al la ĉef'a registr'ej'o kaj dir'u, ke ili don'u al vi registr'a'n konfirm'il'o'n. Post'e re'ven'u kun ĝi ĉi tie'n, kaj kun'port'u du aŭ tri fot'o'j'n, por ke mi pov'u stamp'i ili'n.”

Stanislav ricev'is la konfirm'il'o'n kaj rapid'is re'e'n al la inspektor'o. La inspektor'o dir'is: “La konfirm'il'o est'as en ord'o, sed se mi nur klar'e sci'us, ke vi ver'e est'as tiu, kiu est'as menci'it'a en tiu konfirm'il'o?”

“Tio'n mi pov'as pruv'i. Mi pov'as konduk'i al ĉi tie la vel'far'ist'o'n Andresen, ĉe kiu mi labor'is. Sed tie star'as ja serĝent'o, kiu ebl'e ankoraŭ kon'as mi'n.”

“Mi? Kon'i vi'n?” demand'is la serĝent'o.

“Jes, al vi mi dank'as naŭ'mark'a'n disciplin'a'n pun'o'n, kiu'j'n vi kroĉ'is al mi, pro pugn'o'kverel'o. Tiam vi hav'is ankoraŭ barb'et'o'n kiel Chaplin, kiu'n vi for'raz'is,” dir'is Stanislav.

“Jeees! Nun mi re'memor'as vi'n. Prav'as, vi labor'is ĉe tiu Andresen. Ni ja ankaŭ hav'is la problem'o'n kun vi. Posen serĉ'is vi'n, ĉar vi kiel knab'o for'kur'is de hejm'e. Ni fin'e las'is vi'n ĉi tie, ĉar vi ĉi tie honest'e labor'is.”

“Tiu'kaz'e tio est'as ja en ord'o,” dir'is nun la inspektor'o. “Nun mi pov'as don'i al vi la atest'o'n kaj stamp'i la fot'o'j'n.” La ven'ont'a'n tag'o'n Stanislav ir'is kun la atest'o al la ofic'ej'o.

“La atest'o est'as en ord'o. La inspektor'o konfirm'as, ke li kon'as vi'n person'e. Sed. Sed la regn'a'n ŝtat'an'ec'o'n ni ankoraŭ pri'dub'as. Jen est'as skrib'it'e, ke vi hav'as la german'a'n regn'a'n ŝtat'an'ec'o'n. Tio'n vi dev'as pruv'i al ni.” Tio'n oni dir'is al li en la ofic'ej'o.

“Mi ja serv'is en la Imperi'estr'a Milit'flot'o kaj oni vund'is mi'n ĉe Skagerrak.” La ofic'ist'o supr'e'n'lev'is la brov'o'j'n kaj far'is gest'o'n, kvazaŭ de tio, kio'n li nun dir'os, de'pend'as la plu'a ekzist'o de la ter'glob'o. “Kiam vi serv'is en la I. M. kaj vund'iĝ'is ĉe Skagerrak, kie ni sufiĉ'e drast'e tra'draŝ'is tiu'j'n hipokrit'a'j'n hund'o'j'n, tiam vi est'is german'a regn'an'o. Tio'n ni ne pri'dub'as. Sed ĉu vi ankoraŭ nun est'as ŝtat'an'o de Germanio, tio'n vi dev'os pruv'i. Tiom long'e, kiom vi ne pov'as pruv'i tio'n, ni ne pov'as pret'ig'i por vi mar'ist'a'n dokument'o'n.”

“Kie'n mi ir'u en tiu kaz'o?”

“Jen vi dev'as ir'i al la polic'a prezid'ej'o. Al la sekci'o por ŝtat'an'ec'o.”

Ĉapitr'o 38

Stanislav tamen dev'is re'ir'i al si'a honest'a meti'o, por ke li ne mort'u pro mal'sat'o. Ali'a ebl'o ne rest'is. Ne est'is li'a kulp'o. Eĉ la plej modest'a labor'o ne hav'ebl'is. Ĉiu'j suĉ'is je la sen'labor'ul'a mon'o.

Stanislav ne prov'is ricev'i ĝi'n. Li prefer'is la honest'a'n meti'o'n.

“Tio tiel prem'as la anim'o'n, se oni star'ad'as inter sen labor'ul'o'j kaj tie dev'as atend'i en vic'o dek'du hor'o'j'n pro la rid'ind'a'j sum'et'o'j, kaj se oni ĉiu'tag'e dev'as ir'i tie'n. Tial mi prefer'e nokt'e kaŝ'as mi'n sur la strat'o aŭ atent'as, ĉu juk'as al iu la mon'uj'o,” dir'is Stanislav. “Mi'a kulp'o tio ne est'as. Se ili est'us don'int'a'j mar'ist'a'n libr'o'n al mi, kiam mi pet'is ĝi'n unu'a'foj'e, mi de'long'e est'us for. Iu'n kest'o'n mi ja est'us trov'int'a.” En la polic'a prezid'ej'o oni demand'is li'n: “Ĉu vi nask'iĝ'is en Posen?”

“Jes.”

“Nask'iĝ'atest'o'n?”

“Jen la kvitanc'o por la registr'it'a leter'o. Ili ne send'as ĝi'n.”

“La konfirm'il'o de la inspektor'o en vi'a kvartal'o sufiĉ'as al mi. Tem'as nur pri la ŝtat'an'ec'o. Ĉu vi opci'is por Germanio?”

“Ĉu mi kio'n far'is?”

“Ĉu vi opci'is por Germanio? Ĉu vi, kiam ni dev'is trans'don'i la pol'a'j'n provinc'o'j'n, person'e protokol'ig'is antaŭ german'a rajt'ig'it'a instanc'o la deklar'o'n, ke vi vol'as daŭr'ig'i la german'a'n ŝtat'an'ec'o'n?”

“Ne,” dir'is Stanislav. “Tio'n mi ne far'is. Mi tut'e ne sci'is, ke mi dev'as far'i tio'n. Mi kred'is, ke mi, kiel german'o, kiu ne ŝanĝ'as la ŝtat'an'ec'o'n, est'as german'o por ĉiam. Mi est'is ja en la I. M. kaj kun'batal'is ĉe Skagerrak.”

“Tiam vi est'is german'o. Tiam la provinc'o Posen ankoraŭ aparten'is al Germanio. Kie vi do est'is, kiam la hom'o'j dev'is opci'i?”

“Mi vetur'is sur ŝip'o, sur la mar'o.”

“Tiu'kaz'e vi dev'int'us ir'i al german'a konsul'o por protokol'ig'i tie vi'a'n opci'o'n.”

“Sed mi ja neni'o'n sci'is pri tio,” dir'is Stanislav. “Se oni vetur'as sur la mar'o kaj far'as si'a'n mal'ben'it'a'n eg'e streĉ'a'n labor'o'n, ne est'as temp'o por pens'i pri tia'j stult'aĵ'o'j.”

“Ĉu do vi'a kapitan'o dir'is al vi neni'o'n?”

“Mi vetur'is sur dan'a ŝip'o.”

La ofic'ist'o medit'is kelk'a'n temp'o'n kaj tiam dir'is: “Jen vi est'as sen ŝanc'o. Ĉu vi hav'as propriet'aĵ'o'n? Ĉu vi hav'as bien'o'n aŭ dom'o'n?”

“Ne, mi est'as mar'ist'o.”

“Nu, kiel mi jam dir'is, est'as neni'o plu far'ebl'a. Ĉiu'j lim'dat'o'j, eĉ la lim'dat'o'j por mal'fru'iĝ'int'o'j pas'is. Kaj vi eĉ ne pov'as pretend'i, ke iu ne'influ'ebl'a cirkonstanc'o mal'help'is vi'n opci'i. Vi ne est'is ŝip'romp'ul'o en iu land'o, kiu situ'as ekster'e de la kutim'a trafik'o. Vi ĉiam pov'is vizit'i german'a'n konsul'o'n aŭ konsul'o'n de ali'a ŝtat'o, kiu hav'is la rajt'o'n reprezent'i ni'n. La ordon'o'n por la opci'o oni anonc'is en la tut'a mond'o, kaj tio okaz'is plur'foj'e.”

“Ni ne hav'as la ebl'o'n leg'i ĵurnal'o'j'n. German'a'j'n oni ne vid'as kaj ali'a'j'n oni ne kompren'as. Kaj se oni ver'e foj'e ricev'as ĵurnal'o'n, la ordon'o ne en'est'as, ĉar ĝi ja ne en ĉiu numer'o aper'as.”

“Mi pov'as far'i neni'o'n, Koslovski. Mi tre bedaŭr'as. Mi ja volont'e help'us al vi. Sed mi ne hav'as la kompetent'o'j'n. Vi pov'us turn'i vi'n ankoraŭ al la ministeri'o. Sed tio daŭr'us long'e, kaj ĉu vi sukces'us, tio'n mi tre pri'dub'as. La pol'o'j neniel help'as ni'n. Kial ni do el'bala'u ili'a'j'n ĉambr'o'j'n? Ebl'e eĉ ankoraŭ okaz'os, ke ili deport'os ĉiu'n el Pollando, kiu opci'is por Germanio, kaj tiam ankaŭ ni kompren'ebl'e far'os la sam'o'n.” Ĉie oni rakont'is al la kompat'ind'a Stanislav politik'a'j'n opini'o'j'n anstataŭ efektiv'e help'i. Se iu ofic'ist'o ne vol'as help'i al iu, jen li dir'as, ke li tre dezir'us help'i, sed ke li hav'as nek la pov'o'n nek la kompetent'o'j'n.

Sed, se oni parol'as laŭt'e al ofic'ist'o aŭ medit'em'e rigard'as li'n, oni dev'as ir'i en prizon'o'n pro ofend'o al ŝtat'a ofic'ist'o kaj pro rezist'o kontraŭ la ŝtat'a reg'pov'o. En tiu kaz'o li est'as subit'e mem la ŝtat'o, proviz'it'a per ĉiu'j kompetent'o'j kaj ĉiu'j pov'o'j. Li'a frat'o dir'as la verdikt'o'n, kaj li'a ali'a frat'o met'as vi'n en la ĉel'o'n aŭ bat'as vi'n per la baston'o sur la krani'o'n. Kiu'n valor'o'n hav'as la ŝtat'o, se ĝi ne pov'as help'i al vi, se vi bezon'as ĝi'n? “Mi pov'as don'i al vi nur la jen'a'n konsil'o'n, Koslovski,” dir'is la ofic'ist'o, dum li las'is knar'i la seĝ'o'n, “ir'u al la pol'a konsul'o. Vi est'as pol'o. La pol'a konsul'o dev'as pret'ig'i por vi pol'a'n pasport'o'n. Tio est'as li'a dev'o. Vi est'as nask'it'a en Posen. Se vi hav'os la pol'a'n pasport'o'n, tiam ni pov'os far'i escept'o'n kaj don'i al vi german'a'n mar'ist'a'n libr'o'n, ĉar vi loĝ'as en tiu ĉi lok'o kaj jam pli fru'e loĝ'is ĉi tie. Tio est'as ĉio, kio'n mi pov'as konsil'i.” Stanislav ir'is la post'a'n tag'o'n al la pol'a konsul'o.

“Vi est'as nask'it'a en Posen, ĉu?”

“Jes. Mi'a'j ge'patr'o'j ankoraŭ loĝ'as tie.”

“Ĉu vi loĝ'is en Posen aŭ en iu el la provinc'o'j, kiu'j'n Germanio, Ruslando aŭ Aŭstrio dev'is ced'i, en la temp'o de la trans'don'o'j?”

“Ne.”

“Ankaŭ ne inter mil naŭ'cent dek'du kaj la tag'o de la trans'don'o?”

“Ne, mi vetur'is sur'mar'e.”

“Kio'n vi far'is kaj kie vi vetur'is, tio'n mi ne vol'as sci'i jam nun.”

“Stanislav, jen la ĝust'a temp'o por tir'i li'n trans la tabl'o'n.”

“Tio'n mi sci'as, Pippip, sed antaŭ'e mi ja vol'is hav'i la pasport'o'n, post'e mi ja est'us boks'int'a li'a'n naz'o'n, hor'o'n antaŭ la ek'vetur'o de la ŝip'o.”

“Ĉu vi en Pollando, ĉe pol'a instanc'o rajt'ig'it'a por tio, en'e de la fiks'it'a temp'o kaj person'e protokol'ig'is, ke vi plu vol'as est'i pol'o?”

“Sed mi jam dir'is al vi, ke mi ne est'is en Posen aŭ en Okcident'a Prus'uj'o dum la last'a'j jar'o'j.”

“Tio ne est'as respond'o al mi'a klar'a demand'o. Ĉu jes, ĉu ne?”

“Ne.”

“Ĉu vi antaŭ laŭ'leĝ'e en'ofic'ig'it'a pol'a konsul'o en ekster'a land'o, kiu eksplic'it'e ricev'is la kompetent'o'n akcept'i tia'j'n vol'deklar'o'j'n, person'e protokol'ig'is, ke vi vol'as est'i plu pol'a ŝtat'an'o?”

“Ne.”

“Kial vi do ven'is ĉi tie'n? Vi est'as german'o. For'iĝ'u al la german'a'j instanc'o'j kaj neniam plu molest'u ni'n.”

Stanislav tio'n rakont'is ne koler'e, sed iom mal'ĝoj'e, ĉar li, pro ali'spec'a'j kaŭz'o'j ne pov'is dir'i si'a'n opini'o'n al la konsul'o laŭ la dec'a manier'o de mar'ist'o.

“Tio est'as ja interes'a,” mi dir'is, “kio'n tiu'j nov'a'j ŝtat'o'j permes'as al si. Pli ol oni supoz'us. Ili ankoraŭ ating'os mult'o'n. Konsider'u nur foj'e, kiel mult'e Uson'o jam ating'is en tiu rilat'o kaj kiel streĉ'e ili sklav'labor'aĉ'as, por eĉ mult'e pli ating'i kaj por ke ili super'u je mucid'ec'o kaj mens'a lim'ig'it'ec'o la plej mucid'a'n kaj polv'o'kovr'it'a'n prus'a'n imperi'estr'a'n ofic'ist'a'n cerb'et'o'n. Ir'u al Germanio aŭ al Pollando aŭ al Angli'o kaj help'u vi'a'n Elinjon el la pom'o'saŭc'o per ruĝ'vin'o kaj cinam'o kaj kariofil'o'j, jen vi tuj kapt'us tut'a'n jar'o'n, sen iu ‘sed’ kaj ‘tamen’. La ŝtat'o ne perd'u hom'o'n. Sed, se vi plen'kresk'iĝ'is, neni'u vol'as hav'i vi'n. Vi ja ne hav'as propriet'aĵ'o'n, ne bien'o'n, ne dom'o'n. La ŝtat'o'j el'spez'as milion'o'j'n da dolar'o'j, mil'foj'e preleg'as, far'as film'o'j'n kaj pres'as libr'o'j'n, por ke la jun'ul'o'j ne ir'u en Fremd'ul'a'n Legi'o'n. Sed se jun'ul'o ven'as kaj ne hav'as pasport'o'n, ili pied'tret'as li'n sur la pug'o'n. Tiel li dev'as ir'i en Fremd'ul'a'n Legi'o'n, aŭ mult'e pli terur'e, sur mort'ul'a'n ŝip'o'n. La popol'o, kiu la unu'a nul'ig'os la pasport'o'j'n kaj re'e en'konduk'os kondiĉ'o'j'n kiel antaŭ la Liber'ig'a Milit'o, kiu damaĝ'is al neni'u kaj facil'ig'us la viv'o'n por ĉiu'j, tiu popol'o, kiu la unu'a entrepren'os tiu'n paŝ'o'n, re'don'os la viv'o'n al la mort'ul'o'j de la mort'ul'a'j ŝip'o'j kaj fuŝ'os la plezur'o'n al la posed'ant'o'j.”

“Ebl'as,” dir'is Stanislav. “Sed de Jorike neni'u pov'as for'ir'i. Ne en la nun'a temp'o. Oni hav'as nur unu perspektiv'o'n, tio est'as, ke ĝi sink'us al la fund'o, kaj oni mem ne kun'sink'as. Sed tiel cert'a ankaŭ tio ne est'as. Pov'as facil'e okaz'i, ke oni fin'e al'ven'us sur ali'a Jorike.” Stanislav ir'is nun de'nov'e al la polic'a prezid'ej'o. Al la sekci'o por ŝtat'an'ec'o.

“La pol'a konsul'o ne akcept'as mi'n.”

“Tio antaŭ'vid'ebl'is. Kio'n ni nun far'u, Koslovski? Vi ja dev'as hav'i paper'o'j'n, ali'e neni'u ŝip'o dung'os vi'n.”

“Cert'e, sinjor'o komisar'o.”

“Bon'e, mi don'as al vi atest'o'n, ir'u do kun ĝi morgaŭ maten'e je la dek'a al la pasport'ofic'ej'o. Ĝi trov'iĝ'as ĉi tie, en la ĉambr'o tri'cent tri'dek kvar. Tie vi ricev'os pasport'o'n. Kun tiu pasport'o vi post'e ricev'os mar'ist'a'n dokument'o'n.” Stanislav ĝoj'is, kaj la german'o'j pruv'is, ke ili est'as hom'o'j, kiu'j mal'pli ol ĉiu'j ali'a'j merit'as la nom'o'n burokrat'o'j. Li ir'is al la pasport'ofic'ej'o, trans'don'is si'a'n atest'o'n kaj si'a'j'n fot'o'j'n, sub'skrib'is si'a'n bel'a'n pasport'o'n, pag'is kvar'dek trilion'o'j'n da mark'o'j kaj ricev'is si'a'n pasport'o'n.

En la pasport'o ĉio est'is en ord'o. Est'is bon'a paper'o. Stanislav neniam en si'a tut'a viv'o hav'is tia'n bon'a'n paper'o'n. Kun tiu pasport'o li pov'int'us vetur'i rekt'e ĝis Nov-Jork'o. Eĉ Ellis Island* li ne dev'int'us tra'pas'i.

“Ĉio en ord'o, la nom'o, la nask'iĝ'dat'o, la profesi'o, la nask'iĝ'lok'o. Sed kio tio est'as? ‘Sens'ŝtat'a’. Ne grav'as, mi ne bezon'as. Mi ricev'os mar'ist'o'dokument'o'n. Kaj tio, kio'n tio signif'as? ‘Valid'a nur en'land'e’. Ver'ŝajn'e la ofic'ist'o'j pens'as, ke oni vetur'as vapor'ŝip'o'j'n ankaŭ sur la erik'ej'o de Lüneburg aŭ, ke mi vol'as rem'i sur transport'ŝip'o'j de Elb'o.” Pli'a tag'o pas'is, kaj Stanislav trov'iĝ'as en la mar'ist'ofic'ej'o.

“Mar'ist'a'n dokument'o'n? Tio'n ni ne pov'as pret'ig'i por vi. Vi ja ne hav'as ŝtat'an'ec'o'n. Kaj la ŝtat'an'ec'o, la rajt'o je hejm'land'o est'as la plej grav'a afer'o por mar'ist'a dokument'o, por la ceter'a'j afer'o'j sufiĉ'as ankaŭ la invalid'o'kart'o.”

“Kiel mi tiu'kaz'e dung'iĝ'u sur ŝip'o? Dir'u tio'n.” Stanislav est'is je la fin'o de si'a saĝ'o.

“Vi ja hav'as pasport'o'n, per ĝi vi pov'as dung'iĝ'i sur ĉiu ŝip'o. La pasport'o montr'as ja, kiu vi est'as, kio vi est'as, kaj ke vi loĝ'as ĉi tie en Hamburg'o. Vi est'as ja vir'o lert'a kaj mar'spert'a, do est'os infan'lud'o por vi dung'iĝ'i sur ŝip'o. Sur ĉiu ekster'land'a ŝip'o vi pov'us dung'iĝ'i je pli alt'a salajr'o ol sur german'a'j ŝip'o'j, pro la valor'fal'o de la mark'o.”

Stanislav sukces'is dung'iĝ'i sur ŝip'o. Sur bel'a nederlanda. Bon'a salajr'o. Kiam la dung'o'mastr'o vid'is la pasport'o'n, li dir'is: “Ĝi ja nobl'as.” Kaj kiam la ŝip'estr'o vid'is la pasport'o'n, li dir'is: “Bon'a'j paper'o'j, tio'n mi ŝat'as; ni ir'u nun al la konsul'o por dung'i kaj registr'ig'i vi'n, por la leg'o de la akt'o'j.” La konsul'o registr'is kaj en'skrib'is la nom'o'n Stanislav Koslovski.

Tiam li dir'is: “Mar'ist'a'n dokument'o'n?”

Kaj Stanislav respond'is: “Pasport'o'n.”

“Sam'e tiel bon'e,” la konsul'o re'dir'is.

“La pasport'o est'as nov'a, de la ĉi'tie'a prezid'ej'o, pret'ig'it'a antaŭ du tag'o'j. Ĉio est'as en ord'o. La vir'o est'as ĝust'a.” Tio'n dir'is la ŝip'estr'o kaj brul'ig'is cigar'o'n.

La konsul'o pren'is la pasport'o'n, foli'um'is en ĝi, plaĉ'e kap'jes'is, ĉar ĝi est'is majstr'o'verk'o de bon'e lubrik'it'a burokrati'o. Tia'j'n aĵ'o'j'n ŝat'as la konsul'o.

Subit'e li ĉes'is foli'um'i kaj glaci'iĝ'is.

“Mi ne pov'as dung'i vi'n.”

“Kio'n?” vok'is Stanislav.

“Kio'n?” vok'is la ŝip'estr'o kaj mir'ig'it'e las'is fal'i la alumet'skatol'o'n.

“Mi ne dung'os li'n,” dir'is la konsul'o. “Sed kial ne? Mi ja person'e kon'as la ofic'ist'o'n de la prezid'ej'o, kiu sub'skrib'is.” La kapitan'o sen'pacienc'iĝ'is. “La pasport'o est'as cert'e sen mank'o. Sed mi ne pov'as dung'i li'n. Li ja ne hav'as ŝtat'an'ec'o'n,” ekscit'iĝ'is la konsul'o.

“Tio mi'n absolut'e ne interes'as,” la ŝip'estr'o dir'is je tio. “Mi vol'as hav'i la vir'o'n, mi'a Unu'a kon'as li'n, kaj la ŝip'o'j, kiu'j'n la vir'o vetur'is, est'as la plej bon'a'j referenc'o'j. Tia'j'n vir'o'j'n mi vol'as hav'i ĉirkaŭ mi.” La konsul'o frap'e ferm'is la pasport'libr'et'o'n kaj klak'ad'is per ĝi si'a'n mal'dekstr'a'n man'plat'o'n.

Li dir'is nun: “Vi nepr'e vol'as hav'i tiu'n vir'o'n, sinjor'o kapitan'o, ĉu? Ĉu vi vol'as adopt'i li'n?”

“Sen'senc'aĵ'o!” boj'is la ŝip'estr'o.

“Ĉu vi person'e trans'pren'as la respond'ec'o'n liber'iĝ'i de li, se neces'os?”

“Mi ne kompren'as,” grumbl'is la ŝip'estr'o.

“Tiu vir'o en neni'u land'o rajt'as al'bord'iĝ'i. Li ne pov'as for'las'i la ŝip'o'n, dum la ŝip'o est'as en haven'o. Se la ŝip'o for'vetur'us kaj oni kapt'us li'n, la kompani'o aŭ vi, kapitan'o, hav'us la dev'o'n konduk'i li'n el la land'o. Kie'n vi vol'as konduk'i li'n?!”

“Li ja ĉiam ajn pov'as re'ven'i ĉi tie'n al Hamburg'o,” dir'is la ŝip'estr'o.

“Pov'as. Pov'as. Ne, li ne pov'as. Germanio rajt'as rifuz'i li'n kaj li'n trans'don'as al la kompani'o aŭ al vi. Germanio ne plu dev'as re'akcept'i li'n, tuj kiam li trans'paŝ'os la lim'o'n. Jen voj'o por li. Li pov'as hav'ig'i al si atest'o'n, ke li kiam ajn rajt'as re'ven'i al Hamburg'o aŭ Germanio, kaj, ke li rajt'as loĝ'i ĉi tie. Sed tia'n atest'o'n nur la ministeri'o rajt'as pret'ig'i, kaj la ministeri'o sen neces'o apenaŭ far'os tio'n, ĉar tiu atest'o est'as egal'valor'a al la german'a ŝtat'an'ec'o. Kaj tiam ni trov'iĝ'as de'nov'e je la komenc'o. Se li pov'us ricev'i ŝtat'an'ec'o'n, li hav'us ĝi'n, li est'as ja german'o, nask'it'a en Posen. Sed nek Germanio nek Pollando agnosk'as li'n. Nur se vi aŭ vi'a kompani'o plen'e trans'pren'us la respond'ec'o'n por la vir'o . . .”

“Ja kiel mi far'u tio'n?” la kapitan'o vok'is mal'vol'e.

“En tiu kaz'o mi ne pov'as dung'i la vir'o'n,” la konsul'o dir'is trankvil'e, el'strek'is la nom'o'n el la libr'o kaj don'is al Stanislav la pasport'o'n.

“Aŭskult'u,” la ŝip'estr'o ankoraŭ'foj'e turn'is si'n kaj dir'is al la konsul'o, “aŭskult'u, ĉu vi ebl'e tamen pov'us far'i escept'o'n? Mi volont'e vol'us hav'i la vir'o'n. Li est'as bon'eg'a rudr'ist'o.”

“Mi bedaŭr'as, kapitan'o, sed por tio mi'a'j kompetent'o'j ne sufiĉ'as. Mi dev'as ag'i laŭ la direktiv'o'j. Mi est'as nur serv'ist'o.” La konsul'o lev'is la ŝultr'o'j'n ĝis la orel'o'j, kiam li dir'is tio'n, li'a'j brak'o'j sam'temp'e lev'iĝ'is, kaj la antaŭ'brak'o'j pend'is perpendikular'e kaj pendol'is de la kubut'o'j. Tio aspekt'is, kvazaŭ oni sen'plum'ig'is li'n kaj stuc'is li'a'j'n flug'il'o'j'n.

“Mal'ben'it'a fek'o, damn'it'a!” la ŝip'estr'o kri'is, ĵet'is si'a'n cigar'o'n koler'e sur la plank'o'n, tret'ad'is ĝi'n kiel frenez'iĝ'int'o, ir'is al la pord'o kaj krak'e ferm'ĵet'is ĝi'n.

Ekster'e sur la koridor'o star'is Stanislav. “Kio'n mi nun far'u kun vi, amik'o,” dir'is la old'a ŝip'estr'o. “Mi ja tiel volont'e kun'pren'us vi'n. Sed nun mi eĉ ne pov'us dung'i vi'n per la leĝ'o de urĝ'ec'o, ĉar la konsul'o kon'as vi'a'n nom'o'n. Jen du gulden'o'j, pas'ig'u plezur'a'n vesper'o'n. Mi nun dev'as rigard'i pro ali'a rudr'ist'o.” La ŝip'estr'o kaj la bel'a nederlanda ŝip'o mal'aper'is.

Ĉapitr'o 39

Sed ŝip'o'n Stanislav nepr'e bezon'is. “Honest'a meti'o est'as tut'e bon'a, por cert'a temp'o. Sed ne tro long'e. Iu kest'o aŭ iu sak'o, tio damaĝ'as neniu'n. Tio est'as ripet'iĝ'ant'a'j kost'o'j en grand'a dom'o. Kest'o pov'as ankaŭ dis'romp'iĝ'i, se oni karg'as ĝi'n. Sed la ĝoj'o pri la honest'a meti'o baldaŭ perd'iĝ'as.” Mi dir'is neni'o'n kaj las'is trankvil'e parol'i li'n.

“Jes, la ĝoj'o perd'iĝ'as,” Stanislav daŭr'ig'is, “iam vi komenc'as sent'i, ke vi viv'as je la kost'o'j de ali'a'j. Dum cert'a temp'o est'as en ord'o, sed tiam naŭz'as vi'n, ke vi dev'as viv'i je la kost'o'j de ali'a'j. Vi vol'as far'i i'o'n, kre'i i'o'n. Vi vol'as vid'i kiel la afer'o funkci'as, kiu'n vi far'as. Ja Pippip, star'i ĉe la rudr'o en ŝtorm'a veter'o, kaj ten'i la kurs'o'n . . . Tio est'as task'o! Kompar'e al ĝi la tut'a honest'a meti'o est'as neni'o. Fulm'o'tondr'o kaj diabl'o, eĉ mal'pli ol neni'o! Vi do star'as kaj star'as kaj la kest'o vol'as rul'iĝ'i kaj el'salt'i el la kurs'o. Sed vi brid'as ĝi'n. Vid'u, tiel.” Stanislav kapt'is mi'n je la zon'o. Li prov'is mi'n turn'i, kvazaŭ li hav'us la rudr'o'n en la man'o.

“Hej, mi ne est'as rudr'o, de'las'u de mi!”

“Kaj tiam, se vi el'ten'as en la ŝtorm'o, kaj la rudr'o de'glit'as eĉ ne kvar'on'a'n rumb'o'n, Pippip, mi dir'as al vi, jen vi pov'us kri'i kaj tumult'i pro plezur'o, ĉar vi tiel pov'as ten'i la gigant'a'n kest'o'n, tiel, ke ĝi dev'as far'i laŭ vi'a vol'o, kiel jun'a ŝaf'id'o blank'a kiel neĝ'o. Kaj se tiam la Unu'a aŭ eĉ la ŝip'estr'o rigard'as al la vent'kompas'o kaj dir'as: ‘Kosĉjo, amik'o, vi bril'e ten'as la kurs'o'n, bon'eg'a labor'o, mi mem ne pov'us far'i tio'n pli bon'e. Tiel ni ten'os la bel'ul'in'o'n en la ĝust'a temp'o! Tiel'e!’ Jes Pippip, jen vi'a kor'o tiel rid'as, ke vi tuj pov'us ek'larm'i kaj ek'hurl'i ĝis la akv'o gut'as laŭ la vang'o'j, pro pur'a plezur'o. Ĉu vi nun kompren'as? Tio'n la honest'a meti'o ne kaj neniam ebl'ig'as. Vi ja rid'as, se vi fiŝ'is pred'o'n, sed vi ne rid'as tiom, vi rid'as pli hipokrit'e kaj dum'e vi ĉiam turn'iĝ'as por vid'i, ĉu jam iu persekut'as vi'n.”

“Dik'a'j'n kest'o'j'n mi ja ne rudr'is ĝis nun, sed jam mal'grand'a'j'n, kaj mi pens'as, ke vi prav'as,” mi dir'is. “Sed, se vi farb'as i'o'n, vi sent'as la sam'o'n. Se verd'a aŭ brun'a lini'o bel'e kaj delikat'e sukces'as al vi, sen far'i super'flu'a'j'n makul'o'j'n kaj sen el'glit'i el la lini'o, vi sent'as la sam'a'n ĝoj'o'n.”

Stanislav silent'is dum iom da temp'o, kraĉ'is trans la balustrad'o'n, ŝov'is pli'a'n dik'a'n cigar'o'n inter la dent'o'j'n, kiu'n li aĉet'is antaŭ tri'dek minut'o'j de komerc'ist'o al'rem'int'a en boat'o, kaj dir'is: “Vi ebl'e rid'os. Ŝovel'i karb'o'j'n, se oni est'as spert'a rudr'ist'o, kaj pli bon'a rudr'ist'o ol tiu'j rab'ist'o'j ĉi tie, tio ja ebl'e est'as hont'o. Sed tamen ne. Ankaŭ tio pov'as ĝoj'ig'i. Sur tia kest'o ĉio grav'as. Se oni ne ŝovel'as karb'o'j'n, la hejt'ist'o ne pov'as ten'i la vapor'prem'o'n, kaj se li ne ten'as la prem'o'n, la kest'o star'as kiel ram'o en argil'o. Kaj se vi foj'e ĵet'as fulm'rapid'e ĉirkaŭ kvin'cent ŝovel'plen'o'j'n sen inter'romp'o el la distanc'o de dek paŝ'o'j tra la ŝakt'luk'o kaj amas'ig'as krak'e tia'n proviz'o'n, ke la hejt'ist'o preskaŭ ne pov'as mov'iĝ'i, nur por observ'i, kio'n vi pov'as ating'i, se vi foj'e streĉ'as la muskol'o'j'n, kaj post'e rigard'as la mont'o'n, kiu'n vi amas'ig'is, ankaŭ tiam la kor'o rid'as en vi'a brust'o. Vi efektiv'e pov'us ŝmac'e kis'i la mont'o'n pro plezur'o, se ĝi tie tiel dik'e amas'ig'it'e kuŝ'as kaj al'gap'as vi'n tiel mir'e, ĉar ĝi trov'iĝ'is ja antaŭ moment'o ankoraŭ en iu supr'a hold'o kaj nun subit'e ĉi tie antaŭ la kaldron'eg'o'j. Jes ja, kompar'e al labor'o, kompar'e al ĝust'a labor'o, vi pov'as forges'i eĉ la plej bel'a'n honest'a'n meti'o'n.”

“Kaj kial oni praktik'as la honest'a'n meti'o'n? Ĉar oni ne hav'as labor'o'n, ĉar oni ne ricev'as labor'o'n. Vi ja dev'as far'i i'o'n, vi ja ne pov'us kuŝ'i dum la tut'a tag'o en la lit'o aŭ vag'i en la strat'o'j, vi ja tut'e konfuz'iĝ'us en la kap'o.”

“Nu, kaj kio sekv'is, kiam la nederlanda ŝip'o for'vetur'is sen vi?” mi demand'is.

“Labor'o'n mi nepr'e bezon'is, kaj ŝip'o'n mi bezon'is, ĉar ali'e mi est'us frenez'iĝ'int'a. La bon'a'n pasport'o'n, la fajn'a'n paper'o'n mi vend'is por dolar'o'j. Tiam de'nov'e krev'is sak'o, kaj mi hav'is kelk'a'j'n arĝent'a'j'n mon'er'o'j'n en la man'o. Kun kelk'a'j dan'a'j fiŝ'ist'o'j mi far'is suk'a'n negoc'o'n per alkohol'aĵ'o'j, kiu'n mi pilot'is tra la dogan'zon'o, nu, kaj tiam mi hav'is sufiĉ'e da mon'o. Mi tuj sid'iĝ'is en trajn'o'n kaj ek al Emmerich. Mi glat'e tra'ven'is. Sed post la lim'o, kiam mi vol'is aĉet'i bilet'o'n al Amsterdamo, ili kapt'as mi'n, kaj nokt'e ili konduk'is mi'n al la lim'o kaj ŝov'is mi'n al la ali'a flank'o.”

“Kio'n?” mi demand'is. “Vi ja ne ebl'e vol'as dir'i, ke la nederland'an'o'j nokt'e konduk'as hom'o'j'n trans la lim'o'n, tut'e kaŝ'e, ĉu?” Mi vol'is aŭskult'i, kio'n Stanislav tra'viv'is.

“Ili? Ili?” Stanislav dir'is kaj ŝov'is si'a'n kap'o'n pli antaŭ'e'n kaj fiks'najl'is mi'n per si'a'j okul'o'j. “Ili far'as eĉ tut'e ali'a'j'n afer'o'j'n. Nokt'e ĉe la land'lim'o'j okaz'as la plej vigl'a inter'ŝanĝ'a negoc'o de hom'o'j. La german'o'j puŝ'as si'a'j'n mal'oportun'a'j'n ekster'land'an'o'j'n kaj bolŝevist'o'j'n trans la nederland'an, belg'a'n, franc'a'n kaj dan'a'n lim'o'j'n, kaj tio'n ankaŭ la nederland'an'o'j, la belg'o'j, la franc'o'j kaj la dan'o'j far'as. Mi cert'as, ke la svis'o'j, la ĉeĥ'o'j kaj pol'o'j tio'n tut'e sam'e far'as.”

Mi kap'ne'is kaj dir'is: “Tio'n mi ne kred'as. Tio est'as tut'e ne'leĝ'a.”

“Sed ili far'as. Ili ja far'is tio'n al mi, kaj mi renkont'is ĉe la lim'o kaj en Nederlando kelk'dek hom'o'j'n, al kiu'j oni far'is tio'n de ĉiu'j flank'o'j.”

“Ja kio'n ali'a'n ili far'u? Mort'bat'i kaj en'fos'i tiu'j'n hom'o'j'n ili ja ne pov'as. Ili ja ne krim'is i'o'n. Ili nur ne hav'as pasport'o'n kaj ne pov'as ricev'i pasport'o'n, ĉar ili ne nask'iĝ'is aŭ ne opci'is. Ĉiu land'o prov'as liber'iĝ'i de si'a'j sen'pasport'ul'o'j kaj sen'ŝtat'an'o'j, ĉar tiu'j person'o'j ĉiam de'nov'e kaŭz'as problem'o'j'n. Se oni for'ig'us la pasport'o'j'n, ankaŭ tiu var'kontraband'o fin'iĝ'us. Do, ĉu vi kred'as, aŭ ne, mi'n ili trakt'is tiel.”

Sed Stanislav ne las'is si'n tim'ig'i, nek per la minac'it'a labor'dom'o nek per la minac'it'a prizon'o, nek per la minac'o intern'ig'ej'o. Tuj en la sam'a nokt'o li de'nov'e trans ir'is al Nederlando, far'is ĝi'n pli inteligent'e kaj ven'is ĝis Amsterdamo. Li dung'iĝ'is sur ital'a ŝip'o, kiu est'is tut'e hont'ind'a mort'ul'a ŝip'o, kaj vetur'is per ĝi ĝis Ĝenovo. Tie li el'salt'is pob'e, de'nov'e dung'iĝ'is sur mort'ul'a ŝip'o, ĉif'o je sur tia mort'ul'a ŝip'o, kiu tuj far'is kadavr'o'j'n, kaj vetur'is kun ĝi sur rif'o'n. Li kaj kelk'a'j ali'a'j trans'viv'is. Pet'ant'e almoz'o'j'n, li vag'ad'is ĝis ali'a haven'o. Kaj post pli'a mort'ul'a ŝip'o, sur kiu li dev'is fuĝ'i pro terur'e brutal'a pugn'o'batal'o, li al'ven'is sur Jorike.

Kie li rest'os? Kie mi rest'os? Kie ĉiu'j mort'ul'o'j iu'tag'e rest'os? Sur rif'o. Pli aŭ mal'pli fru'e. Iam okaz'os. Oni ne pov'as vetur'i mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n etern'e. Iu'tag'e oni tamen dev'os pag'i tiu'j'n vetur'o'j'n, eĉ se oni hav'us mi ne sci'as kiom da feliĉ'o. Kaj ĉiu'foj'e oni dev'as re'ir'i sur mort'ul'a'n ŝip'o'n. Ali'a voj'o ne plu ebl'as. La firm'a ter'o est'as ĉirkaŭ'at'a per ne'trans'grimp'ebl'a mur'o, pun'dom'o por tiu'j intern'e, mort'ul'a ŝip'o aŭ Fremd'ul'a Legi'o por tiu'j ekster'e. Est'as la sol'a liber'o, kiu'n ŝtat'o, kiu vol'as kaj dev'as dis'volv'iĝ'i ĝis la ekstrem'o de si'a senc'o, pov'as propon'i al la individu'o, kiu ne pov'as est'i numer'it'a, se la ŝtat'o ne vol'as murd'i li'n per frid'sang'a gest'o. Tiu'n frid'sang'a'n gest'o'n la ŝtat'o ankoraŭ dev'os uz'i. Ĝis nun Cezar'o Kapital'ism'o ankoraŭ ne hav'as esenc'a'n interes'o'n je tia murd'o, ĉar li ankoraŭ pov'as uz'i la rub'aĵ'o'n ĵet'at'a'n trans la prizon'mur'o'j'n. Kaj Cezar'o Kapital'ism'o de'las'as de neni'o, se ĝi ankoraŭ promes'as profit'o'n. Ankaŭ la rub'aĵ'o, ĵet'it'a de la ŝtat'o'j trans la mur'o'j'n, hav'as ankoraŭ valor'o'n kaj en'spez'ig'as bon'a'j'n profit'o'j'n, kiu'j'n rifuz'i est'us pek'o, ne'pardon'ebl'a pek'o.

“En la lit'benk'o super mi,” mi dir'is iu'tag'e al Stanislav, “jen iu mizer'e mort'is, oni rakont'is al mi. Ĉu vi sci'as i'o'n pri tio, Lavski?”

“Kompren'ebl'e, mi sci'as tio'n. Se tiel dir'i, ni ja est'is frat'o'j. Li est'is german'o, ven'is el Mulhaŭz'o en Alzaco. Li'a'n ĝust'a'n nom'o'n mi ne sci'as. Tiu ceter'e ne interes'as mi'n.”

“Li dir'is, ke li nom'iĝ'as Paul. Oni vok'is li'n ‘franc'o’ aŭ pli bon'e ‘French’. Li est'is sub'hejt'ist'o. En iu nokt'o, sid'ant'e kun mi en pob'a kajut'o, li rakont'is al mi, plor'ant'e kiel knab'et'o, kio'n li tra'viv'is.”

“Paul est'is nask'it'a en Alzaco kaj lern'is la meti'o'n de kupr'o'forĝ'ist'o, se mi ne erar'as, en Strasburgo aŭ en Metz. Mi ne plu sci'as tio'n preciz'e, ĉar li menci'is ĝi'n nur preter'ir'e.”

“Li tiam migr'is al Franci'o kaj Italio. En Italio li trov'iĝ'is en intern'ig'ej'o, kiam la kaĉ'o tie komenc'iĝ'is — sed atent'u moment'o'n, est'is ali'e. Li est'is en Svis'land'o, kiam la milit'o ek'is, li ne hav'is mon'o'n, oni trans'ŝov'is li'n al Germanio kaj tie li'n met'is en la arme'o'n. Tiam, je patrol'ad'o la ital'o'j arest'is li'n. Li fuĝ'is, ŝtel'is civil'a'j'n vest'aĵ'o'j'n, en fos'is si'a'j'n griz'a'j'n mal'nov'a'j'n ĉifon'o'j'n kaj vag'is en la sud'o kaj mez'o de Italio. Li ja kon'is la region'o'j'n, ĉar li jam labor'is tie.”

“Fin'e ili kapt'is li'n. Ke li est'is fuĝ'int'a milit'kapt'it'o, oni ne sci'is, oni opini'is li'n german'o, kiu tie vag'ad'is la tut'a'n temp'o'n, kaj tial oni met'is li'n en intern'ig'ej'o'n por civil'kapt'it'o'j. Tiel la rakont'o est'is.”

“Antaŭ ol la civil'kapt'it'o'j est'is inter'ŝanĝ'it'a'j, li jam de'nov'e eskap'is kaj migr'is nord'e'n tra Svis'land'o. Oni trans lim'ig'is li'n al Germanio, kaj tie li labor'is en bier'far'ej'o. Post'e li en'volv'iĝ'is en revoluci'a'j afer'o'j, oni arest'is kaj deport'is li'n, ĉar li est'is franc'o. La franc'o'j ne akcept'is li'n, ĉar li jam etern'e for'est'is de Mulhaŭz'o kaj opci'is nek por Franci'o nek por Germanio. Kial labor'ist'o zorg'u pri tia'j stult'aĵ'o'j? Kiel labor'ist'o oni dev'as pens'i kaj zorg'i pri ali'a'j afer'o'j, precip'e, se oni ne hav'as labor'o'n kaj dev'as kur'i kiel frenez'ul'o, por hav'ig'i al si almenaŭ i'o'n manĝ'ebl'a'n por la stomak'o.”

“Sed pro la bolŝevism'a'j afer'o'j, kiu'j'n li tut'e ne kompren'is, oni pel'is li'n el la land'o. Oni las'is al li ĝis du tag'o'j por mal'aper'i, je minac'o de ses monat'o'j en labor'dom'o. Se li el'ven'us el la labor'dom'o, li de'nov'e ricev'us du tag'o'j'n, kaj se li ne for'iĝ'us en tiu temp'o, atend'us li'n ankoraŭ'foj'e labor'dom'o aŭ prizon'o aŭ intern'ig'ej'o. Labor'dom'o'n ili ja ne plu hav'as, aŭ tiu'j dom'o'j hav'as nun ali'a'n nom'o'n, li dir'is al mi. Sed anstataŭ tio ili hav'as simil'a'j'n instituci'o'j'n. Tiu'j ul'o'j trov'as ĉiu'foj'e nov'a'n ĉikan'o'n, se ili bru'e ĉes'ig'as mal'nov'a'n pro iu'j kaŭz'o'j. Kio'n tia'j ul'o'j sci'as pri hom'a'j motiv'o'j? Por ili ekzist'as nur krim'ul'o'j kaj ne'krim'ul'o'j. Kiu ne pov'as pruv'i, ke li tut'e cert'e ne est'as krim'ul'o, est'as krim'ul'o.”

“Sekv'e li dev'is for'las'i la land'o'n. Jam ses foj'o'j'n li vizit'is la franc'a'n konsul'o'n, sed tiu vol'is sci'i neni'o'n pri li, el'ĵet'is li'n kaj mal'permes'is al li la en'ir'o'n en la konsul'ej'o'n.”

“Paul migr'is nun al Luksemburgi'o, li majstr'is la land'lim'o'j'n kaj ven'is al Franci'o. Kiam ili kapt'is li'n, dir'is tiu azen'o, ke li est'as franc'o. Ali'a'n ebl'o'n li ja ne hav'is. Oni esplor'is li'a'n kaz'o'n kaj el'trov'is, ke li tiel ne'leĝ'e vol'is tromp'e akir'i la franc'a'n ŝtat'an'ec'o'n. Tio est'as grand'a krim'o. Suk'a romp'ŝtel'o kompar'e kun tio est'as bagatel'o. Ili est'us ŝarĝ'int'a'j li'n per kelk'a'j jar'o'j.”

“Nu, konciz'e kaj preciz'e, oni prezent'is mus'o'tru'o'n al li, por ke li pov'u el'turn'i si'n. Dung'iĝ'o ĉe la Fremd'ul'a Legi'o. Tiel li ja pov'us per'labor'i al si dek'on'o'n de la franc'a ŝtat'an'ec'o, se li el'ten'us tio'n.”

“Sed li ne el'ten'is ĝi'n kaj dev'is fuĝ'i. Kiel li rakont'is al mi, est'as ja tiel, se oni fuĝ'as kvazaŭ lepor'o. Kie'n ir'i? Trans'e'n al la hispan'a teritori'o? Bon'e, se nur la voj'o ne est'us tiel long'a. Sed tiam ven'as marok'an'o'j, kiu'j vol'as en'spez'i la kapt'o'premi'o'n. Oni ja ne vid'as tio'n je ili'a'j naz'pint'o'j, kiam oni pet'as kiel almoz'o'n de ili kelk'a'j'n daktil'o'j'n aŭ glut'o'n da akv'o. Kaj re'ven'i kiel dizert'int'o? Tiu'kaz'e prefer'e est'i mort'e tra'pik'it'a per pint'ig'it'a lign'o'pec'o.”

“Tiam vi iam renkont'as marok'an'o'j'n, kiu'j for'pren'as de vi la ĉemiz'o'n kaj las'as vi'n kuŝ'i sub la ard'ant'a sun'o kaj en la sabl'o.”

“Tiam vi renkont'as kelk'a'j'n, kiu'j ne el'rab'as, sed kiu'j mort'bat'as aŭ ĝis'mort'e turment'as vi'n, ĉar vi est'as de la mal'am'at'a Fremd'ul'a Legi'o aŭ unu el tiu'j mal'am'at'a'j krist'o'hund'o'j.”

“Tiam est'as ankaŭ kelk'a'j, kiu'j rab'as kaj vend'as vi'n en la intern'o de Afrik'o kiel sklav'o'n por la kapstan'a'j muel'ej'o'j. Ankaŭ tio est'as plezur'o, sed prefer'e las'i el'ŝir'i la intest'o'j'n el la korp'o.”

“Sed Paul hav'is feliĉ'o'n, ekster'ordinar'a'n feliĉ'o'n. Li renkont'is marok'an'o'j'n, kiu'j vol'is li'n mort'bat'i aŭ lig'i al ĉeval'vost'o kaj sen'haŭt'ig'i. Sed li sukces'is klar'ig'i al ili, ankoraŭ sufiĉ'e fru'e, kvankam ili kutim'e ne las'as si'n en'tir'i en diskut'o'n, ke li est'as german'o. Nu, la german'o'j est'as ja ankaŭ krist'o'hund'o'j, sed ili batal'is kontraŭ la franc'o'j, pro kiu merit'o oni alt'e estim'as ili'n, kiel oni en Hispanio kaj en Meksiko estim'as la german'o'j'n pro tio, ke ili send'is kvin'dek mil uson'an'o'j'n en la trans'mond'o'n. Sed ĉe la marok'an'o'j la german'o'j hav'as eĉ pli'a'n kredit'o'n, ĉar ili batal'is flank'e de la turk'o'j, flank'e de la mahomet'an'o'j kontraŭ la angl'o'j kaj franc'o'j, kaj ili trakt'is la mahomet'an'a'j'n sam'kred'an'o'j'n, batal'int'a'j'n flank'e de la angl'o'j kaj franc'o'j kaj kapt'it'a'j'n de la german'o'j, ne kiel milit'kapt'it'o'j'n, sed kvazaŭ ili est'us tri'kvar'on'a'j amik'o'j. Tio'n ĉiu sci'as, kiu al'vok'as Alah'o'n kaj la profet'o'n, egal'e ĉu tiu loĝ'as en Maroko aŭ en Hindio.”

“Est'as nur tiel ne'kred'ebl'e mal'facil'e kompren'ig'i al ne turk'a mahomet'an'o, ke oni est'as german'o. Li supoz'as, ke la german'o'j tut'e ali'e aspekt'as ol la mal'am'at'a'j franc'o'j kaj angl'o'j, kaj se li rigard'as german'o'n kaj rimark'as, ke tiu aspekt'as preskaŭ kiel ili, li ne kred'as ties german'ec'o'n kaj pens'as, ke la vir'o vol'as tromp'i li'n. Se la vir'o kiel german'o eĉ serv'as en la Fremd'ul'a Legi'o por batal'i kontraŭ la mahomet'an'o'j, tiam eĉ tiu ne plu kred'as i'o'n al li, kiu komenc'e ebl'e akcept'is li'a'n german'ec'o'n. Ĉar German'o tut'e ne batal'as ĉe'flank'e de la franc'o'j kontraŭ mohamed'an'o'j, kiu'j batal'as por si'a liber'ec'o, ĉar la german'o'j mem sci'as, kio'n tio signif'as, dev'i batal'i por la liber'ec'o kaj sen'de'pend'ec'o de si'a land'o kontraŭ franc'o'j kaj angl'o'j.”

“Kiel tio okaz'is, neni'u pov'us dir'i. Pro ne'kompren'ebl'a sent'o, kiu subit'e ek'aper'is en la marok'an'o'j, ili kred'is kaj li'a'n german'ec'o'n kaj, ke li neniam batal'is kontraŭ la marok'an'o'j. Ili akcept'is, fleg'is kaj bon'e nutr'is li'n, trans'don'is li'n de parenc'ar'o al parenc'ar'o kaj de gent'o al gent'o, ĝis li al'ven'is la mar'bord'o'n, kaj tie li kun la prun'kaĉ'a'j komerc'ist'o'j ven'is sur Jorike.”

“La ŝip'estr'o akcept'is ĝi'n kun ĝoj'o, ĉar li bezon'is sub hejt'ist'o'n, kaj Paul radi'is pro feliĉ'o, ke li est'as inter ni. Sed jam post du tag'o'j, kvankam li hav'is feliĉ'o'n rilat'e al la krad'o'j kaj la karb'o'j tiu'temp'e kuŝ'is kvazaŭ ĉe'man'e, li dir'is: ‘Mi dezir'us, ke mi ne fuĝ'is de la Fremd'ul'a Legi'o. Tiu ĉi ŝip'o est'as dek'obl'e pli fi'a ol la plej aĉ'a kompani'o en ni'a divizi'o. Kompar'e al ĉi tie ni viv'is ja kiel la princ'o'j. Ni ricev'is hom'ind'a'n manĝ'o'n kaj hav'is hom'ind'a'j'n kvartir'o'j'n. Tio'n mi ne long'e el'ten'os.’”

“‘Las'u la plend'o'j'n, Paul,’ dir'is Stanislav por kuraĝ'ig'i li'n. Sed Paul, kies korp'o ebl'e jam de la streĉ'o'j de la fuĝ'o est'is traf'it'a, komenc'is kraĉ'i sang'o'n. Pli kaj pli. Tiam li vom'is grand'a'j'n flak'o'j'n da sang'o. Kaj en nokt'o, kiam mi ven'is por trans'pren'i la vaĉ'o'n, li kuŝ'is sur karb'o'mont'o en supr'a hold'o en si'a dik'a sang'o. Mort'a li ne est'is. Mi tren'is li'n en la kajut'o'n kaj pak'is li'n en li'a'n lit'benk'o'n tie supr'e. Maten'e, kiam mi vol'is vek'i li'n, li est'is mort'a. Je la ok'a oni ĵet'is li'n en la mar'o'n. La ŝip'estr'o eĉ ne de'pren'is la ĉapel'o'n, li nur tuŝ'is per fingr'o la rand'o'n. Oni eĉ ne en'volv'is li'n. Li sur'hav'is nur ĉifon'o'j'n makul'it'a'j'n de sang'o. Al unu el li'a'j krur'o'j oni lig'is dik'a'n karb'o'bul'o'n. Mi pens'as, ke la ŝip'estr'o trans'las'is eĉ tiu'n dik'a'n karb'o'bul'o'n nur kun oblikv'a buŝ'o. En la ŝip'libr'o'n oni ne skrib'is la nom'o'n de Paul. Li est'is aer'o, for'blov'it'a aer'o.”

Ĉapitr'o 40

Paul ne est'is la sol'a sub'hejt'ist'o, kiu'n Jorike glut'is kaj digest'is, dum Stanislav vetur'is sur ĝi. Jen Kurt, jun'a vir'o el Memel, ankaŭ li ne opci'is. En tiu temp'o li vagabond'is en Aŭstrali'o, sed neniam oni kapt'is li'n, kaj tial ne ebl'is met'i Kurt en intern'ig'ej'o'n. Fin'fin'e Kurt tra'sufer'is ne'dir'ebl'a'n hejm'sopir'o'n kaj vol'is re'ir'i Germanion. Ie en Aŭstrali'o li romp'is la leĝ'o'n. Est'is afer'o kun tra'draŝ'it'a'j strik'romp'ant'o'j. Unu el tiu'j fripon'o'j kuŝ'iĝ'is kaj ne plu ek'star'is. Kurt ne pov'is ir'i al la konsul'o por el'ven'i help'e de la leĝ'o. Se tem'as pri strik'o aŭ pri afer'o'j, kiu'j odor'as je komun'ism'o, tiam ĉiu'j konsul'o'j tuj komun'e obstakl'as, eĉ se ili antaŭ monat'o'j ankoraŭ vol'is kraĉ'i sur la vizaĝ'o'n unu al la ali'a. La konsul'o cert'e tuj est'us flustr'int'a li'n al la polic'o, kaj tiel por Kurt du'dek jar'o'j est'us cert'a'j. Konsul'o ĉiam trov'iĝ'as flank'e de la ŝtat'ide'o, flank'e de tiu grand'a majest'a vort'o, kiu est'ig'as neni'o'n ali'a'n krom stult'aĵ'o'j'n kaj far'as numer'o'j'n el la hom'o'j. Kaj tiu ĉi ŝtat'ide'o tiel fort'e dis'volv'iĝ'is en la konsul'o'j, ke ili favor'ant'e la ŝtat'ide'o'n vend'as la propr'a'j'n fil'o'j'n, nur por ke la ŝtat'o rest'u prav'a. Strik'o est'as ja ag'o kontraŭ la ŝtat'o. Foj'e kaj foj'e, se est'as honest'a kaj ne sub'vend'it'a strik'o. Kurt sukces'is ven'i sen paper'o'j ĝis Angli'o. Sed Angli'o est'as malic'a lok'o. Insul'o ĉiam malic'as.* Oni pov'as sur'salt'i ĝi'n, sed post'e ne pov'as de'salt'i. Kurt ne pov'is de'salt'i. Li dev'is ir'i al la konsul'o. La konsul'o vol'is sci'i, kial li for'las'is Brisban'e en Aŭstrali'o, pro kio li tie ne vizit'is la german'a'n konsul'o'n, kaj kial li ven'is sur ne'leĝ'a voj'o al Angli'o. Kurt ne pov'is kaj ankaŭ ne vol'is rakont'i tio'n, ĉar Angli'o por li ne est'is pli sekur'a ol Aŭstrali'o. La angl'o'j tuj est'us trans'don'int'a'j li'n al Aŭstrali'o, por ke tie oni pov'u verdikt'i li'n.

En la konsul'ej'o en Londono aŭ en Southampton, aŭ en kiu ajn urb'o en Angli'o okaz'is, Kurt ek'hav'is tiel super fort'a'n hejm'sopir'o'n, ke li komenc'is amar'e plor'i, ĉar tie ĉio re'memor'ig'is li'n pri li'a hejm'land'o. Sed la konsul'o kri'is al li, ke li ne lud'u teatr'aĵ'o'n, ĉar ali'e li el'ĵet'os li'n, ĉar li kon'as jam sufiĉ'e da tia'j vagabond'o'j. Kurt don'is la sol'a'n respond'o'n, kiu'n kuraĝ'a vir'o re'ten'as por tia'j okaz'o'j, kaj por sufiĉ'e emfaz'i tiu'n ‘kis'u mi'a'n post'aĵ'o'n’ — respond'o'n, li kapt'is sabl'o'ŝut'il'o'n aŭ i'o'n tia'n kaj ĵet'is ĝi'n al la kap'o de la konsul'o. Tiu tuj ek'sang'is kaj kri'is, sed Kurt mal'aper'is rapid'e kiel fulm'o.

La vizit'o ĉe la konsul'o est'is tut'e super'flu'a. Ĉar li nask'iĝ'is en Memel kaj ne opci'is, la konsul'o efektiv'e ne pov'is help'i li'n, ĉar li'a kompetent'o por tio ne sufiĉ'e vast'as. Kiel kutim'e. Li est'is ja nur la serv'ist'o de la idol'o.

Tial Kurt nun definitiv'e est'is mort'a kaj ne pov'is re'vid'i la hejm'land'o'n. Konfirm'is ja ofic'ej'a person'o al li, ke li'a hejm'sopir'o est'as nur teatr'aĵ'o. Kio'n oficial'a person'o sci'as pri tio, ke ankaŭ vagabond'o, ke ankaŭ ĉifon'ul'a mond'vag'ant'o subit'e pov'as sent'i hejm'sopir'o'n? Tia'j sent'o'j est'as rezerv'it'a'j nur por tiu'j, kiu'j hav'as blank'a'n tol'aĵ'o'n kaj ĉiu'tag'e pov'as pren'i pur'a'n naz'tuk'o'n el la komod'o. Jes, sinjor'o.

Mi ne hav'as hejm'sopir'o'n. Mi lern'is, ke tio, kio est'u hejm'land'o, kio est'u la patri'o, est'as pekl'it'a kaj en'fiks'it'a en dosier'o'j'n, kaj, ke ĝi est'as reprezent'at'a en la form'o de ŝtat'a'j ofic'ist'o'j, kiu'j el'pel'as tiel cert'e la honest'a'n hejm'sopir'o'n, ke eĉ ne spur'o de ĝi post'rest'as*. Kie mi est'as hejm'e? Tie, kie mi trov'iĝ'as kaj kie neni'u mi'n ĝen'as. Tie, kie neni'u vol'as sci'i, kiu mi est'as kaj kio'n mi far'as. Kie neni'u vol'as sci'i, de kie mi ven'is, tie est'as mi'a hejm'o, tie est'as mi'a patr'uj'o.

La jun'a vir'o el Memel pov'is dung'iĝ'i sur hispan'a ŝip'o kaj fin'fin'e ven'is al Jorike kaj far'iĝ'is sub'hejt'ist'o.

Protekt'a'j instal'aĵ'o'j sur Jorike ne ekzist'is, ĉar tio unu'e kost'us mon'o'n kaj du'e est'us ĝen'aĵ'o ĉe la labor'o. Mort ul'a ŝip'o ne est'as azil'ej'o por beb'o'j. Uz'u vi'a'j'n okul'o'j'n, kaj se io perd'iĝ'as de vi, jen est'as nur pigr'a karn'o aŭ pigr'a fingr'o, kiu jam antaŭ'e ne em'is labor'i.

La vitr'o'tub'et'o'j ĉe la kaldron'eg'o'j, indik'ant'a'j la akv'o'nivel'o'n, hav'is nek protekt'a'n vitr'o'n nek drat'krad'o'n. En iu tag'o unu el ili krev'is, kiam vaĉ'is Kurt. Oni ankaŭ ne hav'is long'a'n stang'o'n, per kiu ferm'ŝraŭb'i el sekur'a distanc'o la tub'o'n, kiu konduk'is al la akv'o'nivel'a tub'et'o. La bol'ant'a akv'o el'sibl'is, kaj la kaldron'ej'o plen'ig'is si'n per dens'a varm'eg'a vapor'o.

Neces'is ferm'ŝraŭb'i la tub'o'n. Neces'is far'i tio'n. Sed la ferm'kran'o trov'iĝ'is rekt'e sub la romp'it'a vitr'o'tub'o, du col'o'j'n for de la tru'o, kie el'sag'is la vapor'o. Neces'is ferm'ŝraŭb'i ĝi'n, ĉar ali'e la kest'o ne plu pov'us vetur'i eĉ du'on'o'n de tag'o, kaj se lev'iĝ'us ŝtorm'a veter'o, oni ne pov'us manovr'i la ŝip'o'n. La ŝip'o est'us tiel sku'at'a, ke eĉ split'o ne rest'us sen difekt'o.

Kiu ferm'ŝraŭb'u la kran'o'n? Kompren'ebl'e la sub'hejt'ist'o. La vagabond'o ofer'is si'a'n viv'o'n, por ke Jorike pov'u manovr'i plu, por ke ĝi ir'u nur tiam al la fiŝ'o'j, kiam oni ordon'os tio'n.

Kurt do ferm'ŝraŭb'is ĝi'n. Post'e li renvers'iĝ'is kaj la inĝenier'o kaj la hejt'ist'o port'is li'n al li'a lit'benk'o.

“Kiel li kri'is,” rakont'is Stanislav, “vi ne pov'as imag'i tio'n. Li ne pov'is kuŝ'i sur la dors'o kaj ne sur la ventr'o kaj ne sur la flank'o'j. La haŭt'o pend'is kiel dis'ŝir'it'a ĉemiz'o de li mal'supr'e'n, la tut'a korp'o est'is kovr'it'a de blaz'o'j, dik'a'j kiel kap'o'j, apud ĉiu blaz'o trov'iĝ'is ali'a. Se oni est'us transport'int'a li'n en hospital'o'n, mi ja ne sci'as — help'o per trans'plant'ad'o de haŭt'o ver'ŝajn'e ebl'us. Sed tiu'kaz'e oni dev'int'us pren'i la tut'a'n haŭt'o'n de bov'id'o, por kun'flik'i li'n. Kaj li kri'is kaj kri'is kaj kri'is! Mi dezir'us nur, ke la konsul'o en la dorm'o aŭskult'us li'n, li neniam pov'us liber'iĝ'i de la kri'o'j. Ili sid'as ĉe tabl'o'j kaj plen'ig'as formul'ar'o'j'n, cent mejl'o'j'n for de la batal'lini'o de la efektiv'a viv'o.”

“Kuraĝ'o en la milit'o, ĉu? Idiot'aĵ'o! Kuraĝ'o sur la batal'kamp'o de la labor'o! Sed tie vi ne ricev'as orden'o'n. Tie vi ne est'as hero'o. Li kri'is, ĝis li est'is mort'a. Vesper'e oni ĵet'is li'n en la mar'o'n, la jun'a'n vir'o'n el Memel. Nu, Pippip, mi dev'as de'met'i la ĉap'o'n, ne gap'u tiel strang'e. Jen vi kvazaŭ dev'as prezent'i la fusil'o'n. Vi ne pov'as evit'i tio'n. En la mar'o'n, kun karb'o'bul'o sur krur'o. Li aspekt'is kiel pun'kapt'it'o. La Du'a Inĝenier'o post'rigard'is li'n kaj tiam dir'is: ‘Mal'ben'it'a afer'o, nun ni de'nov'e ne hav'as sub'hejt'ist'o'n.’ Tio est'is ĉio, kio'n li dir'is. Kaj ĝust'e li est'is la vir'o, kiu hav'as la dev'o'n far'i ĝi'n, ĉar tio est'is ja ripar'o, kaj tia'j ripar'o'j tut'e ne est'as la afer'o de sub'hejt'ist'o. Jes ja, jen Kurt. Ankaŭ li'n oni ne en'skrib'is en la ŝip'libr'o'n. La Du'a'n Inĝenier'o'n oni en'skrib'is. La kuir'ist'o vid'is tio'n, kiam li ŝtel'is sap'o'n en la kabinet'o de la ŝip'estr'o. Nu, sed kio'n aĉet'i por tia'j saĝ'o'j?”

Ĉapitr'o 41

Kun la ali'a'j ŝip'an'o'j mi konversaci'is nur tre mal'oft'e.

Plej oft'e ili grumbl'is, fi'humor'is kaj du'on'dorm'is, se ili ne est'is ebri'a'j, kio okaz'is en ĉiu haven'o. Sed, por dir'i la ver'o'n, est'is ja ili, kiu'j ne parol'is kun ni. Mi est'is ja nur sub'hejt'ist'o, kiel Stanislav. Kaj la sub'hejt'ist'o ne sam'rang'as, tut'e ne sam'rang'as kun rudr'ist'o, li eĉ ne hav'as la rang'o'n de ferdek'labor'ist'o. Ili ĉiu'j est'as grand'a'j moŝt'o'j kompar'e al sub'hejt'ist'o. La sub'hejt'ist'o met'as la fingr'o'j'n en kot'o'n kaj cindr'o'n, kaj tial li des pli est'as nur kot'o kaj cindr'o. Se oni tuŝ'us tiu'n sub'hejt'ist'o'n, pov'us okaz'i, ke oni mal'pur'ig'us la fingr'o'j'n. Kaj nun imag'u la ĉarpent'ist'o'n aŭ, kiel ekzempl'o'n, eĉ pli alt'a'n rang'o'n, la maaton. Kompar'e al ili oni est'as nur verm'o. Neni'u kapabl'as tiel bon'e far'i fajn'a'j'n kaj super'fajn'a'j'n rang'o'diferenc'ig'o'j'n kiel la labor'ist'o.

Sed nun ekzempl'e fabrik'o. Tiu, kiu rajt'as torn'i la ŝraŭb'o'j'n, po mil kaj ĉiu'j'n laŭ ŝablon'o, kia grand'a hom'o tiu est'as rilat'e al tiu, kiu dev'as for'port'i la ŝraŭb'o'j'n per korb'o. Kaj tiu, kiu rajt'as for'port'i la ŝraŭb'o'j'n, kia ne'ating'ebl'a grav'ul'o li est'as kompar'e al tiu, kiu rajt'as nur bala'i la labor'hal'o'j'n. Kaj tiu, kiu rajt'as bala'i, frap'as si'a'n brust'o'n kaj dir'as: “Ha, tiu tra'serĉ'as ja nur la rub'aĵ'o'n, li dev'as tra'serĉ'i la latun'split'o'j'n, kun'e kun li mi ne pov'as montr'i mi'n. Kiel tio aspekt'us?” Inter la mort'int'o'j la rang'o'diferenc'o'j ne fin'iĝ'as. Ili eĉ pli grand'iĝ'as. Tiu, sur kiu'n oni kun'grat'is nur iom da ter'o ĉe la mal'antaŭ'a mur'o, ĉar ie li dev'as kuŝ'i, est'as neni'o. Tiu, kiu est'as en'tomb'ig'it'a en abi'a ĉerk'o, jam pli grav'as. Nokt'e, kiam ili danc'as, li atent'as la ter'kovr'it'o'n eĉ ne per rigard'o, sed sopir'e trans'rigard'as al tiu'j, kiu'j kun si'a'j kverk'a'j ĉerk'o'j danc'as. Kaj al tiu'j, kiu'j promen'as majest'e kun si'a'j metal'a'j kaj angul'e or'um'it'a'j ĉerk'o'j, li tut'e ne kuraĝ'as supr'e'n'rigard'i; tio'n tiu'j ceter'e mal'permes'us al li kun emfaz'o. Por pov'i klar'e kompren'i ĉio'n ĉi jam antaŭ'e, kelk'a'j el ili est'as ja en'tomb'ig'it'a'j en metal'a'j ĉerk'o'j kun or'um'it'a'j angul'o'j kaj la ali'a'j est'as kovr'it'a'j per iom da ter'o en kvar'angul'a'j lign'o'kest'o'j en iu aĉ'a lok'o de la tomb'ej'o. Nur la verm'o'j kaj la raŭp'o'j, tiu'j revoluci'a'j ord'ig'ant'o'j kaj radikal'a'j ŝanĝ'ant'o'j, ne akcept'as rang'o'diferenc'o'j'n. Ili ĉiu'j egal'e blank'as kaj egal'e grand'as, kaj ili vol'as manĝ'i; kaj la manĝ'o'n ili pren'as al si tie, kie ili pov'as pren'i ĝi'n; ili pren'as ĝi'n el metal'a ĉerk'o kun or'um'it'a'j angul'o'j sam'e rapid'e kiel el kest'o.

La sinjor'o ĉarpent'ist'o kaj la sinjor'o maato kaj la sinjor'o donkeyman* est'is petty-oficir'o'j, sub'oficir'o'j. Ili preciz'e tiel mal'pur'e aspekt'is kiel ni, ili ankaŭ ne pli long'e vetur'is ol ni, por la regul'a vetur'ad'o de Jorike ili mult'e mal'pli grav'is ol ni, sed la sub'hejt'ist'o'j dev'is pri'serv'i la sinjor'o'n donkeyman. Ili dev'is al'port'i el la kuir'ej'o la manĝ'o'n por li, dev'is sur'tabl'ig'i ĝi'n kaj post'e de'tabl'ig'i. Por ke la rang'o'diferenc'o ne est'u tuŝ'at'a. La donkeyman est'as la vinĉ'o'maŝin'ist'o, kaj kiam la ŝip'o en'haven'as kaj la hejt'ist'o'j kaj la sub'hejt'ist'o'j tag'labor'as, li dev'as hejt'i la kaldron'eg'o'j'n, ankaŭ nokt'e. Dum la vetur'o li nur fuŝ'e kaj tuŝ'e labor'as. Jen li iom pur'ig'as la maŝin'o'j'n, jen li lubrik'as lagr'o'n, jen li dev'as dis'munt'i kaj el'lav'i iu'n mem'lubrik'ant'a'n maŝin'part'o'n, kaj jen li dev'as pren'i de ie iu'n kot'o'n kaj de'met'i ĝi'n ie ali'lok'e. Tial li ne dev'as dorm'i en la grand'a'j kajut'o'j, sed en mal'grand'a'j, kie est'as nur du aŭ tri lit'benk'o'j, kaj tial li ricev'as dimanĉ'e gri'a'n puding'o'n kun framb'o'suk'o kaj en la semajn'o du'foj'e bak'it'a'j'n prun'o'j'n en blu'a amel'o. Sed, se ni du'foj'e semajn'e ricev'is bak'it'a'j'n prun'o'j'n kun ŝton'iĝ'int'a'j sal'fiŝ'o'j, tiam li ricev'is tri'foj'e bak'it'a'j'n prun'o'j'n. Li, la maato, la ĉarpent'ist'o, la sub'oficir'o'j. Pro tio li dev'is ĉiam kontrol'i ni'n kaj atent'i pri tio, ke ni ne ekzempl'e mal'ferm'ŝraŭb'u kaldron'hold'o'n dum ŝtorm'a veter'o, kiam la pob'a'j hold'o'j ankoraŭ en'hav'as kelk'a'j'n kilo'gram'o'j'n da karb'o. Kio'n Cezar'o far'us kun si'a'j arme'o'j, se li ne hav'us sub'oficir'o'j'n, kiu'j star'as sur la unu'a ŝtup'o de la karier'o al general'feldmarŝal'o? Sub'oficir'o'j, kiu'j ven'as de supr'e ne uz'ebl'as; ili dev'as ven'i de sub'e, ankoraŭ hieraŭ bat'it'a'j, tiu'j bon'e uz'ebl'as, tiu'j plej bon'e pov'as tra'draŝ'i iu'n.

Post'e sekv'is la rudr'ist'o'j kaj la ferdek'labor'ist'o'j. Stanislav hav'is pli da kapabl'o'j ol ĉiu'j tri rudr'ist'o'j kun'e, sed li est'is nur kot'o. Ili efektiv'e nur tiam bon'e fart'us, se est'us ordon'it'e, ke la sub'hejt'ist'o'j, kiam ili intenc'as preter'ir'i iu'n donkeyman, dev'as demand'i, ĉu est'as permes'at'e preter'ir'i.

Kaj tamen ili ĉiu'j est'is mort'ul'o'j, kaj tamen ili ĉiu'j trov'iĝ'is sur la voj'o al la fiŝ'o'j.

Se oni ne ĝust'e tuŝ'is ili'a'n majest'ec'a'n sent'o'n, harmo ni'a viv'o kun ili ebl'is, kaj ili sent'is kiel ni, ke ni sid'as en la sam'a merd'o. Tiu'j ferdek'labor'ist'o'j, kiu'j ne tiom oft'e mar'vetur'is kiel la ali'a'j, ankoraŭ tro mal'cert'is pri ni old'a'j mar'hund'o'j, por evolu'ig'i iu'n rang'o'sent'o'n. Dum la pas'o de temp'o tamen ek'est'is sent'o de kun'ec'o, kies kaŭz'o est'is ni'a komun'a sort'o. Ni ĉiu'j est'is for'blov'it'o'j, spit'e tio'n, ke neni'u el ni vol'is konced'i tio'n kaj eĉ plu esper'is, ke li iam pov'u for'salt'i. Ni'n ĉiu'j'n minac'is la sam'a sort'o de gladiator'a ofer'iĝ'o, kio'n ni ĉiu'j sci'is sen sincer'e dir'i ĝi'n. Mar'ist'o'j ne parol'as pri ŝip'romp'o kaj ne pri ŝip'dron'o, tio ne est'us bon'a. Tio nur log'us la skelet'ul'o'n sur la ŝip'o'n. Sed ĝust'e tiu anticip'ant'a sci'o, tiu dent'klak'a kalkul'ad'o de la tag'o'j de haven'o al haven'o, tiu mem gard'a ne'parol'ad'o pri la fakt'o, ke, kiom ajn long'e daŭr'os, ni tamen proksim'iĝ'as tag'o'n post tag'o pli cert'e al la last'a tag'o, kiam tem'os pri la brutal'a batal'o por la nud'a viv'o, inter'lig'is ni'n per strang'a bend'o.

Neniam iu el ni ir'is sol'a en la haven'o'n, ni ĉiam ir'is du'op'e aŭ tri'op'e. Mar'rab'ist'o'j ne je kvar'on'o tiel aĉ'e aspekt'is kiel ni. Ni neniam en'iĝ'is en kverel'o'j'n kun la mar'ist'o'j de ali'a'j ŝip'o'j. Ni est'is tro kot'a'j kaj tro ĉifon'it'a'j, kaj ili ne re'ag'is al provok'o'j. Ni pov'is dir'i, kio'n ajn ni vol'is, ili kondut'is, kvazaŭ ili ne aŭd'us tio'n, ili el'trink'is si'a'n vin'o'n aŭ brand'o'n kaj tiam for'ir'is. Ili est'is la honest'a labor'ist'a klas'o*, la kvar'a soci'a rang'o; ni est'is la kvin'a, kiu tiom long'e ne est'os en la vic'o, ĝis kiam la kvar'a ankoraŭ sid'os ĉe la manĝ'o'krip'o. Ebl'e ni est'is eĉ la ses'a kaj dev'is atend'i ankoraŭ kelk'a'j'n jar'cent'o'j'n.

Tiu'j de la kvar'a, de la honest'a rang'o, ankaŭ tial evit'is ni'a'n societ'o'n, ĉar ili rigard'is ni'n bandit'o'j. Tio ni ja ver'e est'is. Al ni ĉio est'is egal'a. Kio ajn okaz'us, pli aĉ'a ne pov'us okaz'i al ni. Ek do, murd'u li'n.

Se ni en'ven'is en mar'ist'a'n tavern'o'n, la mastr'um'ant'o ĉiam tim'em'e klopod'is, por ke ni tiom rapid'e kiom ebl'as for'ir'u, kvankam ni ĵet'is ĉio'n sur la tabl'o'n, kio'n ni hav'is en la poŝ'o aŭ en la buŝ'o, ĉar la poŝ'o'j est'is dis'ŝir'it'a'j, aŭ ankaŭ en ĉap'o'led'o, se ĝi ekzist'is ankoraŭ. Ni est'is bon'a'j klient'o'j, sed tiom long'e, kiom ni trov'iĝ'is en la tavern'o, la mastr'um'ant'o rigard'ad'is al ni kaj li observ'is ĉiu'n ni'a'n paŝ'o'n kaj mien'o'n. Se ŝajn'is al li, ke unu el ni okul'e tik'is kaj tro okul'frap'e rigard'is al iu el la honest'a rang'o, la mastr'um'ant'o ir'is tuj al la al'rigard'at'o kaj persvad'is li'n, ke li for'las'u la tavern'o'n. Li dev'is li'n trakt'i mem'gard'e kaj delikat'sent'e. Est'is ja tiel, ke, se la vir'o rimark'us pri kio tem'as, li ebl'e tamen i'o'n dir'us tra la dent'o'j. Kaj tiam la tumult'o komenc'iĝ'us.

Ver'ŝajn'e pro la tro'a labor'o, kiu'n ni dev'is far'i, pro la strang'a, sen'esper'a situaci'o, en kiu ni ĉiu'j trov'iĝ'is, pro la sen'inter'romp'a nerv'o'streĉ'a atend'ad'o de la krak'ont'a kri'o de la sur'rif'iĝ'ont'a Jorike, kiu ne vol'as ir'i al la fiŝ'o'j, en fos'iĝ'is en ni'a'j'n vizaĝ'o'j'n iom post iom io, kio plen'ig'is ĉiu'j'n hom'o'j'n, kiu'j ne vetur'is sur Jorike, per ne'dir'ebl'a horor'o. En ni'a'j vizaĝ'o'j kaj en ni'a'j okul'o'j cert'e io vid'ebl'is, kio foj'e pal'ig'is kaj kri'ig'is vir'in'o'j'n, kiam ni ne'atend'it'e en'paŝ'is ili'a'n vid'kamp'o'n. Eĉ vir'o'j ni'n rigard'is tim'em'e kaj turn'is si'n al ali'a direkt'o por ir'i ali'a'n voj'o'n, por ne dev'i preter'ir'i ni'n. La polic'o tiom long'e sekv'is ni'n per la okul'o'j, kiom ili ankoraŭ pov'is vid'i i'o'n de ni. Strang'e est'is rilat'e al infan'o'j. Kelk'a'j komenc'is kri'i, kiam ili ek'vid'is ni'n, kaj for'kur'is kiel ĉas'at'e, mal'e ali'a'j ek'star'is, vast'e mal'ferm'is la okul'o'j'n, kiam ni preter'ir'is, kaj kelk'a'j sekv'is ni'n sen'spir'e, kvazaŭ ili vid'is materi'iĝ'int'a'j'n sonĝ'o'figur'o'j'n, kaj kelk'a'j, kio est'is sufiĉ'e kurioz'a, proksim'iĝ'is al ni, man'salut'is ni'n, al'rid'et'is ni'n kaj dir'is: “Bon'a'n tag'o'n, vir'o!” aŭ “Bon'a'n tag'o'n, mar'ist'o!” aŭ i'o'n tia'n. Sed inter tiu'j, kiu'j man'salut'is ni'n, est'is de'nov'e kelk'a'j, kiu'j, post si'a man'salut'o supr'e'n'rigard'is per grand'a'j okul'o'j kaj al'gap'is ni'n kun vast'e mal'ferm'a'j buŝ'o'j, post'e subit'e for'kur'is kaj ne plu turn'is si'n.

Ĉu ni est'is tiel mort'a'j, ke la infan'a'j anim'o'j vid'is la mort'o'n en ni kaj sent'is ĝi'n? Ĉu ni aper'is antaŭ la infan'o'j, kiam ili ankoraŭ sonĝ'is sub la kor'o de si'a'j patr'in'o'j? Ĉu kun'lig'iĝ'is sekret'a bend'o ĉirkaŭ ni, la for'ir'ant'o'j kaj mort'ont'o'j kaj la infan'a'j anim'o'j, kiu'j ĵus trans'paŝ'is la sojl'o'n de la viv'o kaj ankoraŭ port'is la ombr'o'n de la ne'kon'at'a regn'o en si'a konsci'o? Ni, la for'ir'ant'o'j — ili, la al'ven'ant'o'j, la parenc'ec'o en'est'is en la kontrast'o.

Pur'e lav'iĝ'int'a'j ni neniam est'is. Per sabl'o kaj cindr'o oni ne pov'as lav'i si'n pur'a. Se oni ek'pri'pens'is en haven'o, ke oni bezon'as ankaŭ sap'o'n, la mon'o jam est'is el'spez'it'a por ali'a'j aĵ'o'j, kiu'j ŝajn'is sam'e grav'a'j al ni, vin'o kaj kant'ad'o kaj ĉio ceter'a. Ankoraŭ ni pov'is kant'i. Ni kri'aĉ'is kaj hurl'ad'is, sed neni'u vok'is mal'supr'e'n el la fenestr'o, ke ni silent'u. Ili mem'gard'is. La polic'o neni'o'n aŭd'is kaj vid'is.

Kelk'foj'e ni ja aĉet'is sap'o'pec'o'n, sed oni hav'is ĝi'n nur dum kelk'a'j hor'o'j. Post'e ĝi est'is for por ĉiam. Oni ne pov'as ten'i la sap'o'n en'buŝ'e dum la tut'a tag'o, por gard'i ĝi'n. Kaj ĉar oni ankaŭ la mon'o'n ne ĉiam pov'is ten'i en la buŝ'o kaj ankaŭ ne vol'is, ke iu ŝtel'u ĝi'n, oni ĝi'n el'spez'is. La plej simpl'a afer'o de la mond'o.

Okaz'is, ke ni las'is ni'n raz'i, se ni ne forges'is tio'n kaj ankoraŭ hav'is mon'o'n, aŭ se ni hazard'e rigard'is sur montr'o'fenestr'o'n kaj ne plu re'kon'is ni'n mem. Spegul'o'n ni ja ne hav'is. Tio est'is bon'a, ĉar tiel neni'u sci'is kiel li'a propr'a vizaĝ'o aspekt'as. Tiu, kiu tiel terur'e aspekt'is, ke la vir'in'o'j ek'kri'is kaj kaŝ'is si'n en la dom'o'j, est'is ĉiam la ali'a, ne raz'iĝ'int'a, kun ruĝ'a vizaĝ'o kaj vund'skrap'it'a de sabl'o kaj cindr'o, kun nud'a'j brak'o'j tut'e kovr'it'a'j de brul'cikatr'o'j kaj kun vest'aĵ'o'j brul'difekt'it'a'j, tru'ig'it'a'j, dis'ŝir'it'a'j, ĉifon'aspekt'a'j.

Angl'a'n, franc'a'n, german'a'n, dan'a'n aŭ nederland'an haven'o'n ni neniam vizit'is. Tio ne est'is ni'a teren'o. Ni vizit'is haven'o'j'n ĉe la mar'bord'o de Afrik'o aŭ de Sirio. Nur mal'oft'e ni en'kaj'iĝ'is en Hispanio aŭ Portugal'o, plej oft'e ni ankr'is en ekster'a rod'o kaj trans'pren'is la karg'o'n far'e de mal'pez'a'j ŝip'o'j kaj boat'o'j. La ŝip'estr'o cert'e sci'is, kial li ne alkaj'iĝ'is en kelk'a'j haven'o'j, sed rest'is en rod'o. En tiu'j kaz'o'j li signal'is, ke boat'o ven'u, kaj vetur'is en la haven'o'n, por ord'ig'i la paper'o'j'n ĉe la konsul'o aŭ ĉe la haven'a'j aŭtoritat'o'j.

Ni ir'is ni'a'j'n propr'a'j'n voj'o'j'n. Ne ekzist'as mort'ul'a'j ŝip'o'j. Tio est'as afer'o'j el la temp'o antaŭ la milit'o. Ili ne ekzist'as, ĉar oni ne vid'as ili'n en haven'o, en kon'at'a haven'o. Ili est'as tie ekster'e en for'a'j lok'o'j, kie ĉiu golf'o est'as haven'o, se oni konstru'is tie remiz'o'n. En la ĉin'a'j teritori'a'j akv'o'j, en la hind'a'j, en la persaj, en la malaj'a'j, ĉe la bord'o'j de la sud'a kaj orient'a Mediterane'o, ĉe la bord'o'j de Madagaskaro, ĉe la okcident'a'j kaj orient'a'j bord'o'j de Afrik'o, ĉe'bord'e de Sud'amerik'o, en la Sud'a Pacifik'o. Sufiĉ'e da lok'o por ĉiu'j kaj por kelk'a'j pli'a'j mil'o'j. Tiel cert'e, kiel oni neniam pov'os for'pel'i ĉiu'j'n vagabond'o'j'n de la voj'o'j sur la ter'o, ĉar ja ankaŭ tut'e honest'a'j hom'o'j pov'as trov'iĝ'i inter ili, al kiu'j mank'as moment'e nur iom da mon'o, tiel cert'e oni ne pov'os for'pel'i la mort'ul'a'j'n ŝip'o'j'n de la sep mar'o'j. Tiu, kiu vol'us serĉ'i ili'n, ili'n ne trov'us. Est'as ja tri'obl'e pli da akv'o sur la ter'glob'o ol firm'a ter'o; kaj tie, kie est'as akv'o, est'as ankaŭ voj'o por ŝip'o, sed tie, kie est'as firm'a ter'o, tut'e ne dev'as est'i voj'o por vagabond'o.

Neniam iu est'us trov'int'a Jorike. Ĝi hav'is ŝip'estr'o'n, kiu reg'is si'a'n meti'o'n. Li sci'pov'is kiel kondut'i antaŭ princ'o'j, ili rigard'us li'n sam'rang'ul'o. Se iu i'o'n suspekt'is, li super'ruz'is la plej lert'a'j'n. Li'a'j paper'o'j ĉiam est'is en ord'o,

se tem'is pri Jorike kaj pri ties stomak'a en'hav'o. Neni'u dek'foj'e koncesi'it'a poŝt'a vapor'ŝip'o pov'is montr'i pli bon'a'j'n paper'o'j'n. Kaj la ŝip'libr'o, ĉu? Ĝi preciz'is ĝis'minut'e. Jen unu'foj'e proksim'iĝ'is hispan'a milit'ŝip'et'o, kiam ni ankoraŭ est'is intern'e de la mar'lim'o. La ŝip'et'o serĉ'is. Ĉiu infan'o sci'is, ke spic'it'a bov'aĵ'o kun ost'o'j est'as bon'a negoc'o.

La ŝip'et'o signal'is, sed la ŝip'estr'o fajf'is pri tio. Tiam la ŝip'et'o paf'is la halt'signal'o'n. Jorike ek'halt'is. Est'is tro mal'fru'e, ni ankoraŭ trov'iĝ'is intern'e. Nu, tia'j ŝip'o'j i'o'n tia'n ja ne respekt'as. Ili ankaŭ ekster'e de la lim'o prov'as kapt'i la pred'o'n. La ŝip'estr'o antaŭ la tribunal'o dev'as pruv'i, ke li ne plu en'est'is, sed est'is ekster'a jam unu kaj du'on'o'n da mar'mejl'o'j. Tio'n li do pruv'u, tio ne est'as tiel simpl'a. Lim'palis'o ne star'as en la akv'o. La rum'ĉas'ist'o'j en Uson'o tut'e ne kon'as mar'lim'o'j'n. Foj'e kaj foj'e la ŝip'estr'o tamen sukces'as pruv'i, ke li ekster'is. Nu, tiu'kaz'e oni simpl'e pag'as. Kaj tri'dek minut'o'j'n oni jam de'nov'e prov'as ĝi'n en iu ali'a lok'o. Nur la hom'o, la simpl'a hom'o, dev'as respekt'i la leĝ'o'n, la ŝtat'o ne dev'as far'i tio'n. Ĝi est'as ĉio'potenc'a. La hom'o dev'as hav'i moral'o'n, la ŝtat'o ne kon'as moral'o'n. Ĝi murd'as, se ĝi trov'as konven'a tio'n, ĝi ŝtel'as, se ĝi trov'as konven'a tio'n; ĝi rab'as la infan'o'j'n de la patr'in'o'j, se ĝi trov'as konven'a tio'n; ĝi dis'romp'as ge'edz'ec'a'j'n viv'o'j'n. Ĝi ag'as laŭ si'a plaĉ'o. Por ĝi ne ekzist'as tiu Di'o en la ĉiel'o, kiu'n ĝi dev'ig'as la hom'o'j'n kred'i help'e de korp'a'j kaj viv'a'j pun'o'j. Por ĝi ne ekzist'as ordon'o'j de Di'o, kiu'j'n ĝi las'as draŝ'i help'e de baston'o en la kap'o'j'n de la infan'o'j. Ĝi far'as mem si'a'j'n leĝ'o'j'n, ĉar ĝi est'as la Ĉio'potenc'o, la Ĉio'sci'ant'a kaj la Ĉie'est'ant'a. Ĝi far'as mem si'a'j'n ordon'o'j'n, kaj se ili hor'o'n post'e ne plu plaĉ'as al ĝi, ĝi mem trans'paŝ'as ili'n. Ĝi ne hav'as juĝ'ist'o'n super si, kiu postul'as klar'ig'o'j'n de ĝi, kaj se la hom'o'j komenc'as suspekt'i i'o'n, ĝi sving'as zigzag'e antaŭ ili'a'j okul'o'j la ruĝ'a'n-blank'an-blu'a'n hura-hura-hura'a'n flag'o'n, ĝis la hom'o'j tut'e konfuz'iĝ'as en la kap'o, kaj ĝi kri'as laŭt'e en ili'a'j'n orel'o'j'n: “Hejm'o kaj fajr'ej'o — infan'o kaj edz'in'o” kaj ĝi blov'as en ili'a'j'n naz'o'tru'o'j'n la fum'o'n: Pri'pens'u vi'a'n glor'riĉ'a'n pas'int'ec'o'n. Kaj tiam la hom'o'j papag'e re'babil'as ĉio'n, ĉar la Ĉio'potenc'o en persist'a labor'o far'is el ili maŝin'o'j'n kaj aŭtomat'o'j'n, kiu'j ĝust'e tiel mov'as si'a'j'n brak'o'j'n, krur'o'j'n, okul'o'j'n, lip'o'j'n, kor'o'j'n kaj cerb'o'ĉel'o'j'n, kiel la ĉio'potenc'a ŝtat'o vol'as hav'i tio'n. Tio'n eĉ la ĉio'potenc'a Di'o ne ating'is, kaj ja ankaŭ li lert'is kaj spert'is. Sed kompar'e al tiu ĉi monstr'o li nur est'as kompat'ind'a fuŝ'ul'o. Li'a'j hom'o'j tut'e mem'star'e ag'is, tuj kiam ili pov'is mov'i si'a'j'n brak'o'j'n kaj krur'o'j'n. Ili for'kur'is de li, ne respekt'is li'a'j'n ordon'o'j'n, pek'is kiel frenez'iĝ'int'o'j kaj fin'e de'tron'ig'is li'n. Ĉe la nov'a ĉio'potenc'a Di'o est'as pli komplik'e por ili, ĉar tiu ankoraŭ est'as tro jun'a kaj ĉar ili ankoraŭ ne kuraĝ'as tret'i sur li'a'j'n pied'o'j'n kaj de'ŝir'i la pom'o'n de la arb'o.

Ni halt'is. Ali'a ebl'o ja ne rest'is al ni. Ali'e la ŝip'et'o blov'int'us ni'n ĉiel'e'n.

Kaj tiam ili sur'ŝip'iĝ'is. “Ni vol'as rigard'i la paper'o'j'n. Bon'e, dank'o'n, tiu'j est'as en ord'o. Ni ja foj'e rajt'as kontrol'i. Ni ne long'e okup'os vi'n. Nur kelk'a'j'n minut'o'j'n.”

“Bon'vol'u, bon'vol'u, sinjor'o'j, sed ne tro long'e. Mi mal'fru'as, ali'kaz'e mi dev'us postul'i mon'kompens'o'n de vi'a reg'ist'ar'o.” La ŝip'estr'o rid'as. Kiel la vir'o pov'is rid'i! Per si'a rid'ad'o, kiu part'e tiel ironi'is kaj part'e tiel ekster'ordinar'e gaj'is, li for'viŝ'is ĉio'n, kio ebl'e ankoraŭ ŝajn'is suspekt'ind'a.

La bon'a'j hom'o'j aŭd'is i'o'n pri spic'it'a bov'aĵ'o kun ost'o'j. Kiel formik'o'j ili ramp'ad'is en la karg'o'hold'o'j kaj serĉ'is spic'it'a'n bov'aĵ'o'n el Chikago. Kaj la ŝip'estr'o rid'is kaj rid'is.

Ne est'is iu spic'it'a bov'aĵ'o. En la kuir'ej'o est'is kelk'a'j lad'uj'o'j, por la propr'a uz'o de la mez'ŝip'o.

Sed jen est'is kaka'o. Nederlanda, garanti'at'e pur'a, sen'ole'a, Van Houtens. Kest'o'j kaj kest'o'j, ĉiu'j plen'a'j. La tut'a kaka'o en lad'uj'o'j, por ke la arom'o ne perd'iĝ'u.

La kontrol'ofic'ist'o fingr'o'tuŝ'is kest'o'n, kiu kuŝ'is mez'e de la ali'a'j. La kest'o ven'is supr'e'n. Li ordon'is mal'ferm'i ĝi'n.

Kaj la ŝip'estr'o rid'is. La oficir'o nervoz'iĝ'is. Li vol'is kaŝ'i tio'n, sed li ne pov'is. La rid'ad'o du'on'frenez'ig'is li'n.

Bel'a'j grand'a'j lad'uj'o'j. Ĉiu'j ferm'glu'it'a'j per etiked'o'j. La ŝip'estr'o ir'is al la kest'o, el'pren'is lad'uj'o'n kaj trans'don'is ĝi'n al la oficir'o, kun tre sarkasm'a ton'o en si'a rid'ad'o. La oficir'o rigard'is al la ŝip'estr'o, post'e rigard'is la lad'uj'o'n, kaj nun per decid'a paŝ'o proksim'iĝ'is al la mal'ferm'it'a kest'o kaj mem el'pren'is lad'uj'o'n, kiu est'is apud la vak'a lok'o. Li hast'e for'ŝir'is la etiked'o'n kaj mal'ferm'is la lad'uj'o'n. Est'is . . . kaka'o.

La ŝip'estr'o tiel rid'is, ke li'a tut'a korp'o sku'iĝ'is. Subit'e la oficir'o re'memor'is pri la spic'it'a bov'aĵ'o kun ost'o'j, kaj li el'ŝut'is la tut'a'n kaka'o'n el la lad'uj'o.

Jen kaka'o. Neni'o ali'a en'est'is. Neni'o ali'a krom garanti'at'e pur'a sen'ole'a Van Houtens kaka'o.

Sed la oficir'o, kiu trem'is pro nervoz'ec'o, for'pren'is nun lad'uj'o'n el la man'o de la ŝip'estr'o, for'ŝir'is la etiked'o'n, lev'is la lad'a'n kovr'il'o'n, kaj jen est'is . . . kaka'o. Li re'ferm'is la lad'uj'o'n per la kovr'il'o kaj re'don'is ĝi'n al la ŝip'estr'o, dir'ant'e “Dank'o'n!” Kio'n la ŝip'estr'o sent'is, kiam la oficir'o pren'is la lad'uj'o'n el si'a man'o, tio'n nur li mem sci'as. Sed li rid'is tiel, ke oni pov'is aŭd'i tio'n ĝis sur la milit'ŝip'et'o, ĉe'flank'e de ni. La oficir'o pardon'pet'is, trans'don'is la manifest'o'n, la revizi'a'n dokument'o'n, en kiu'n li en'skrib'is la sign'o'n de la mal'ferm'it'a kest'o, kun la kvitanc'o por ambaŭ difekt'it'a'j kaka'o'lad'uj'o'j, li en'ir'is kun si'a'j sub'ul'o'j en la ŝalup'o'n kaj re'vetur'is al si'a ŝip'o.

Kiam li de'puŝ'iĝ'is, la ŝip'estr'o kri'is trans'e'n al la kuir'ej'o: “Kuir'ist'o, hodiaŭ vesper'e kaka'o'n por la ŝip'an'ar'o kaj kuk'o'n kun sek'a'j vin'ber'o'j.” Tiam li pli proksim'iĝ'is al la kest'o, serĉ'is dum iom da temp'o, ĝis li trov'is la dezir'it'a'n lad'uj'o'n, el'pren'is kaj trans'don'is ĝi'n al la kuir'ist'o. Post'e li ordon'is per najl'o'j re'ferm'i kaj stiv'i la kest'o'n.

Mi star'is sur la ferdek'o, kiam tio okaz'is. Kaj ĉar oni neniam preter'las'u bon'a'n okaz'o'n, mi tuj nokt'e prov'is flank'e'n'ig'i kelk'a'j'n kaka'o'lad'uj'o'j'n. En la sekv'ont'a haven'o ili ĉiam en'spez'ig'as kelk'a'j'n ŝiling'o'j'n, oni ankaŭ pov'as inter'ŝanĝ'i ili'n kontraŭ tabak'o.

Kvin da ili mi flank'e'n'met'is kaj stiv'is en hold'o.

Ĉe la trans'don'o de la vaĉ'o mi dir'is al Stanislav: “Ĉu vi jam foj'e pens'is pri la kaka'o? Honest'a meti'o. Ebl'as en'spez'i kelk'a'j'n ŝiling'o'j'n.”

“Jen eĉ ne ŝiling'o en'spez'ebl'as. Ja, se est'us kaka'o! Sed est'as ja kaka'o'kugl'o'j, kaj se vi ne pov'as vend'i al'don'e la ĝust'a'j'n kakakaomuelilojn, vi ricev'us eĉ ne unu penc'o'n por tio.” Tio'n mi trov'is suspekt'ig'a. Stanislav do jam pri'pens'is pri la honest'a meti'o. Ver'ŝajn'e li jam mal'ferm'is kest'o'n, kiam la du'a ankoraŭ pend'is ĉe la gru'o.

Mi tuj grimp'is supr'e'n en la hold'o'n kaj mal'ferm'is lad'uj'o'n. Stanislav prav'is. Est'is kaka'o'kugl'o'j. Tre dur'a'j, kun latun'a'j ing'o'j. En la du'a lad'uj'o trov'iĝ'is la sam'a'j. En la tri'a, kvar'a, kvin'a, la sam'a'j. Mi bel'e re'ferm'is kaj re'met'is ili'n en la kest'o'j'n. Por arab'a'j kaj marokaj kaka'o'kugl'o'j mi ne interes'iĝ'is; la ĝust'a'j'n muel'il'o'j'n, se ni est'us hav'int'a'j ili'n sur la ŝip'o, mi ja tamen ne pov'is kaŝ'i sen risk'o.

Nur la ŝip'estr'o kapabl'is trans'form'i kaka'o'kugl'o'j'n en kaka'o'pulvor'o'n. Li kapabl'is far'i tio'n per du manier'o'j. Li pov'is plen'um'i la mirakl'o'n per tio, ke li las'is la lad'uj'o'n en la kest'o, sed li pov'is far'i ĝi'n ankaŭ per tio, ke li pren'is la lad'uj'o'n sur la man'o'n. Li est'is majstr'o de la nigr'a magi'o*. Jes, sinjor'o.

Ĉapitr'o 42

Ni vetur'is al Tripol'o kaj la ond'eg'o'j rul'iĝ'is kvazaŭ la diabl'o send'is ili'n. En la kaldron'ej'o ni est'is ĵet'at'a'j ĉi'e'n. Kaj en la karb'o'hold'o'j est'is eĉ pli dan'ger'e. Se mi foj'e iom sid'is sur karb'o'mont'o por ripoz'i, mi rigard'is de temp'o al temp'o la vitr'o'tub'et'o'n, kiu pov'as turment'e glut'i plen'kresk'a'n mar'ist'o'n, se ĝi em'as kapric'i. Mi prezent'is al mi la demand'o'n, ĉu mi ferm'ŝraŭb'us la tub'o'n, se la vitr'o'tub'et'o ĵus adiaŭ'is la deĵor'o'n? Kompren'ebl'e mi dir'is, ke ne. Sed kiu antaŭ'sci'as si'a'n far'o'n, kiam la demand'o ne nur prezent'iĝ'as, sed se oni tuj dev'as decid'i ĝi'n, kaj tut'e ne pens'as pri tio, ke tem'as pri demand'o. Ja pov'as okaz'i, ke la hejt'ist'o kuŝ'as sub la tub'o, kaj jam ne pov'as for'ir'i sen help'o. Ĉu tiu'moment'e las'i mi'a'n hejt'ist'o'n en la kaĉ'o?* Ke li post'kri'as mi'n

dum mi'a tut'a plu'a viv'o: “Pippip! Pippip! La vapor'o brog'as mi'n! El'tir'u mi'n, Pippip! Mi ne pov'as vid'i i'o'n, mi'a'j okul'o'j est'as brog'it'a'j, Pippip, rapid'u, mi'a fin'o proksim'as! Pip-pip-p-” Nu, tiam las'u do kuŝ'i vi'a'n hejt'ist'o'n. Sed vi ir'os al li, ankaŭ se vi sci'as, ke trans'viv'os tio'n neni'u el vi.

Ebl'e mi tamen ne ir'os. Ja kial? Ankaŭ mi'a viv'o hav'as valor'o'n. Mi'a viv'o . . .

“Pippip, sub'hejt'ist'o, salt'u babord'e'n, ne rigard'u, babord'e'n al mi!” La hejt'ist'o tio'n tiel laŭt'e kri'is, ke li super'kri'is la martel'ad'o'n de la maŝin'o.

Sen supr'e'n'rigard'i mi far'as salt'o'n babord'e'n kaj fal'as sur la genu'o'j'n, ĉar mi stumbl'is je la fajr'o'stang'o, kiu bar'is la voj'o'n. Sam'temp'e bru'as kaj la ĉen'o'j tint'eg'as orel'surd'ig'e.

Tra la nigr'a dik'a karb'o'polv'o sur la vizaĝ'o de la hejt'ist'o mi vid'as, ke li tut'e pal'as. Ankaŭ mort'ul'o'j ankoraŭ pal'iĝ'as. Mi lev'iĝ'as pen'e kun vund'bat'it'a'j tibi'o'j kaj sang'ant'a'j genu'o'j kaj turn'as mi'n.

La cindr'o'kanal'o, la kruĉ'o'konduk'il'o, fal'is mal'supr'e'n. Tiu konduk'il'o est'as rond'a lad'o'tub'o, simil'a al grand'a lad'a kamen'tub'o, ĉirkaŭ metr'o'n larĝ'a diametr'e. Tra ĝi oni lev'as la cindr'o'kruĉ'o'j'n tiel, ke ili ne pov'as sving'iĝ'i dekstr'e'n aŭ mal'dekstr'e'n, sed ir'as supr'e'n al la el'ir'ŝakt'o, kie oni mal'kroĉ'as ili'n.

La kruĉ'o'kanal'o pend'as profund'e en la kaldron'ej'o'n, ĝis ĉirkaŭ naŭ fut'o'j'n super la plank'o. Supr'e oni fiks'is la kanal'o'n per nit'o'j al fer'a kron'o. Cert'e tiu'j nit'o'j tra'rust'iĝ'is, kaj nun la kanal'o en la ŝtorm'a veter'o tut'e mal'fiks'iĝ'is kaj de'romp'iĝ'is. Kie'n ĝi fal'u? Ĝi dev'as fal'i en la kaldron'ej'o'n. Ĝi est'as vertikal'e fal'ant'a, tre dik'a fer'o'lad'o kaj pez'as cent kilo'gram'o'j'n aŭ eĉ pli. Ĝi tra'tranĉ'as kap'o'n kaj tut'a'n korp'o'n laŭ la long'o, kiel raz'o'tranĉ'il'o. Aŭ ĝi de'tranĉ'as brak'o'n kaj al'don'e ŝultr'o'n. Se ĝi indulg'as, nur pied'a'n du'on'o'n. Kiu supoz'us tio'n pri la cindr'o'kanal'o, ke ĝi iam pov'us tra'rust'iĝ'i je la fer'kron'o. Ĝi pend'as tie ek'de la detru'o de Jerusalemo kaj neniam fal'is. Ne dum tiu'j mult'a'j jar'cent'o'j. Kaj nun subit'e ĝi ek'hav'as la ide'o'n fal'i. Jen la sort'o de mar'ist'o. Jen la sort'o de labor'ist'o. Est'as vi'a kulp'o. Ĝust'a'temp'e ir'u flank'e'n, tiam mal'bon'o ne pov'as okaz'i al vi.

Hola, hejt'ist'o, jen mi ankoraŭ'foj'e feliĉ'e eskap'is per salt'o. Tuj ĉe la unu'a kri'o: “Sub'hejt'ist'o, babord'e'n!” mi rapid'is kiel simi'o. Mi ne long'e pri'pens'is, pri kio tem'as. Jorike evolu'ig'is instinkt'o'j'n, ĝi zorg'is por tio, ĝi ten'is hom'o'n sport'a.

“Jes ja, hejt'ist'o, ĉe la diabl'o, tio est'is salt'o en la ĝust'a temp'o.” Ĉu dank'i pro tio? Tio'n ne. Kial? Morgaŭ ebl'e traf'os mi'n, post'morgaŭ Stanislavon. Kiu sci'u, kiu'n traf'os la sekv'ont'a kugl'o . . . Ni trov'iĝ'as en milit'o. For la kap'o'n. Sed antaŭ ol oni aŭd'as i'o'n, la kap'o jam for'est'as.

La rest'aĵ'o ne plu lev'iĝ'as. Por tio oni ne pag'as. En la mar'o'n. Kun karb'o'bul'o ĉe la krur'o. Tuŝ'ad'o de la ĉapel'o. La en'tomb'ig'a muzik'o: “Nun ni jam de'nov'e ne hav'as sub'hejt'ist'o'n.” La vitr'o'tub'et'o est'as ripar'it'a. Ĝi hav'as si'a'n viktim'o'n. Al la cindr'o'kanal'o la hejt'ist'o fuŝ'is la plezur'o'n. Sed tio provok'as venĝ'o'n. Kiam la vitr'o'tub'et'o de'nov'e krev'os? Kiu est'os la sekv'ont'a viktim'o? Amik'o, mi dir'is al mi, ferm'tir'u la zon'o'n. Jen est'as avert'o en la aer'o. Avert'o por vi. La skelet'ul'o vag'as ĉi tie, li en'ramp'as mal'lum'a'j'n lok'o'j'n kaj embusk'as en angul'o'j. Ven'ont'a'n foj'o'n li far'os pli bon'a'n labor'o'n, kaj li ne las'os la hejt'ist'o'n hazard'e supr'e'n'rigard'i ĝust'e en tiu moment'o, kiam du'on'o de la kron'o mal'fiks'iĝ'as kaj post'e la ali'a. Ven'ont'foj'e ebl'e est'os tiu tabul'o supr'e, sur kiu ni trans'balanc'as al la karb'o'hold'o.

Kar'ul'o, mi dir'is al mi, plej bon'e est'os for'las'i la ŝip'o'n en Tripol'o. Eĉ kiam vi est'as mort'a, vi ja tamen volont'e far'os promen'o'n for de la tomb'o'j, kaj rigard'os, kio okaz'as ekster'e, ĉar tiel rapid'e ne ebl'as kutim'iĝ'i al la sufok'a aer'o en la tomb'o. Vi ja tamen dev'os re'ir'i en la tomb'o'n aŭ sur mort'ul'a'n ŝip'o'n, sed naz'plen'o'n da freŝ'a aer'o vi almenaŭ en'spir'os, kaj la du'a'n foj'o'n la afer'o jam pli bon'e sukces'os. Sed en Tripol'o ne ebl'is for'las'o. Eĉ paŝ'o'n ni ne pov'is ir'i ne'gard'it'a'j. Ĉe la plej et'a prov'o for'kur'i ili kapt'us kaj re'konduk'us ni'n. Ili faktur'us si'a'j'n el'spez'o'j'n al la ŝip'estr'o, kaj tiu minus'us ĝi'n de la salajr'o. Ankaŭ en Sirio ne ebl'is. Ni ne pov'is for'salt'i. Ni est'is liber'a'j vir'o'j, liber'a'j mar'ist'o'j.* Ni rajt'is en'ir'i en la haven'o'j'n, rajt'is diboĉ'i en la tavern'o'j, rajt'is danc'i kaj for'lud'i ni'a'n mon'o'n aŭ las'i rab'i ĝi'n el ni'a'j poŝ'o'j. Ĉio'n ĉi ni rajt'is far'i, ĉar ni est'is liber'a'j mar'ist'o'j kaj ne pun'kapt'it'o'j. Sed tuj, kiam Jorike flirt'ig'is la Blu'a'n Petron kaj ni vagabond'is en suspekt'ind'a distanc'o for de la kaj'o aŭ de la mole'o'j aŭ eĉ en arabesk'a'j strat'et'o'j kaj obskur'a'j angul'o'j, jen jam iu ni'n ten'is ĉe brak'o: “Monsieur, s’il vous plait*, vi'a ŝip'o atend'as, ni akompan'os vi'n, por ke vi ne mal'traf'u la voj'o'n.” Kaj se oni tiam de'nov'e trov'iĝ'is sur Jorike, ili rajt'is star'i ekster'e sur la kaj'o kaj rajt'is mal'permes'i al vi for'las'i la ŝip'o'n pli'a'n foj'o'n, ĉar la Blu'a Petro flirt'is, kaj tio signif'as, ke la liber'o nun de'nov'e fin'iĝ'is.

Stanislav efektiv'e prav'is: “Vi ne pov'as for'salt'i de la ŝip'o. Kaj se vi tamen for'salt'as, ili kapt'as vi'n kaj met'as vi'n sur ali'a'n mort'ul'a'n kest'o'n, kiu ebl'e eĉ pli aĉ'as. La mort'ul'o'j ja ĉiam akcept'as vi'n, ankaŭ el la man'o'j de la polic'o. Dank'ant'e. Al la anĝel'o'far'ist'o ili eĉ en'man'ig'os dek ŝiling'o'j'n. Ili eĉ nutr'as vi'n, ĝis ili pov'as vend'i vi'n sur ali'a'n mort'ul'a'n ŝip'o'n, kiu al'ven'as. Ili ja dev'as liber'iĝ'i de vi. Ili ja ne pov'as deport'i vi'n al vi'a hejm'land'o, ĉar vi ne hav'as hejm'land'o'n.”

“Sed tiu'kaz'e mi ne dev'as ir'i sur la ŝip'o'n.”

“Vi dev'as sur'ir'i ĝi'n. La ŝip'estr'o dir'as, ke li dung'is vi'n, per man'prem'o. Al vi oni kred'as neni'o'n, kio'n la ŝip'estr'o dir'as, tio'n oni kred'as. Li est'as ŝip'estr'o kaj hav'as hejm'land'o'n, eĉ se ĝi est'as nur mensog'it'a, kaj li mem ne rajt'as re'ven'i hejm'e'n. Sed li est'as la ŝip'estr'o. Vi dev'as sur'ir'i, li dung'is vi'n. Li neniam vid'is vi'n, sed dung'is vi'n per man'prem'o. Vi dev'as sur'ir'i. Vi est'as dizert'int'o.”

“Sed, Stanislav, nun parol'u klar'e. Ankoraŭ ekzist'as leĝ'o'j,” mi dir'is, ĉar mi supoz'is, ke li tro'ig'as.

“Tio est'as jam mi'a kvar'a. Por vi est'as la unu'a. Mi sci'as, kio'n mi dir'as.”

“Oni ja ne pov'as dev'ig'i vi'n. Mi mem ven'is liber'vol'e al Jorike,” mi sed'is.

“Vi prav'as, la unu'a'n foj'o'n vi ven'as kvazaŭ liber'vol'e. Sed se vi'a'j person'a'j afer'o'j est'us en ord'o, vi ne est'us ven'int'a liber'vol'e. Se vi'a'j person'a'j afer'o'j est'as en ord'o, neni'u pov'as kapt'i vi'n per tia cinam'o, kia man'prem'o, dizert'int'o kaj tiel plu. Tiu'kaz'e vi dir'as, ke vi vol'as ir'i al la konsul'o. Tiam ili dev'as las'i ir'i vi'n kaj pov'as vi'n nur akompan'i. Se la konsul'o dir'as, ke li akcept'as vi'n, ke li agnosk'as vi'n, ili dev'as re'tir'iĝ'i. Jen tut'e ne plu tem'as pri man'prem'o, kaj la konsul'o dir'as al la ŝip'estr'o: ‘Kiu vi est'as? Kiam oni inspekt'is last'foj'e la ŝip'o'n? Kiu'j'n bezon'aĵ'o'j'n hav'as la mar'ist'ar'o? Kia'j'n manĝ'o'n, salajr'o'j'n, kajut'o'j'n?’ Jen la ŝip'estr'o for'trot'as kaj neni'o'n plu dir'as pri la man'prem'o. Ĉu vi pov'as ir'i al la konsul'o? Ĉu vi hav'as paper'o'j'n? Ĉu vi hav'as patri'o'n? Do, tiu'kaz'e ili pov'as trakt'i vi'n laŭ si'a vol'o. Ĉu vi ne kred'as tio'n? For'las'u la ŝip'o'n, prov'u.”

“Ĉu vi ne plu hav'as vi'a'n dan'a'n mar'ist'a'n libr'o'n?”

“Kia demand'o! Kia stult'a demand'o! Se mi ankoraŭ hav'us ĝi'n, mi ja ne est'us ĉi tie. Mi ja tuj vend'is ĝi'n kontraŭ dek dolar'o'j, kiam mi ricev'is la bel'a'n pasport'o'n en Hamburg'o. Sur dan'a ŝip'o la aĉet'int'o ne pov'as dung'iĝ'i, ankaŭ al dan'a konsul'o li ne pov'as ir'i. Tiu tuj for'pren'us ĝi'n de li, ĉar ĝi est'as registr'it'a; ĝi est'as nur paper'o por la fiŝ'o'j. La vir'o de la mar'ist'a dokument'o jam ne viv'as. Sed por simpl'a'j cirkonstanc'o'j ĝi valor'as cent dolar'o'j'n. Se mi ĝi'n nur hav'us. Sed mi tut'e fid'is mi'a'n elegant'a'n pasport'o'n. Ĝi est'is kvazaŭ fortik'aĵ'o por mi, tiel bon'a kaj sekur'a. Ĝis'medol'e san'a. Aŭtentik'a ĝis la pupil'o'j. Pli bon'a ol dek ĵur'o'j antaŭ tribunal'o. De la tut'a mond'o oni pov'is telefon'i pro ĝi en Hamburg'o, sen grumbl'o. Oni dev'us nur disk'i la numer'o'n. Kaj tuj la respond'o ven'us: La pasport'o est'as klar'a kiel diamant'o. Sed ĝi tamen est'is nur gips'fasad'o. Ĝi hav'is nur bel'a'n vizaĝ'o'n, sed neni'o'n al'don'e.”

“Sed kial vi ne prov'is ie ali'lok'e?”

“Mi ja prov'is, Pippip. Ĉu vi ebl'e pens'as, ke mi de'las'us de tia elegant'a mantel'o, sen sur'met'i ĝi'n ses'foj'e kaj sen observ'i, ĉu ĝi ebl'e tamen konven'as? Mi prov'is ja ankaŭ sur sved'a ŝip'o. Ni eĉ ne ven'is ĝis la konsul'o. La ŝip'estr'o pren'is la dokument'o'n, en'rigard'is kaj tuj dir'is: ‘Tio'n ni ne pov'as far'i. Mi neniam plu pov'us liber'iĝ'i de vi.’”

“Sed la german'o'j vi'n akcept'us,” mi nun dir'is.

“Antaŭ ĉio ali'a ili pag'as mal'pli ol nur avar'e. Almenaŭ tiam. Kio'n ili pag'as nun, mi ne sci'as. Mi ja volont'e pren'us tia'n ŝip'o'n. Est'is egal'e al mi. Sed se oni tie al'ven'is, ili tuj al'salt'is kaj kri'is al vi'a vizaĝ'o: ‘Ni ne akcept'as pol'aĉ'o'j'n. For la pol'aĉ'o'j'n. Vi vor'as la ŝton'karb'o'n el Supr'a Silezio. Vi neniam pov'as sufiĉ'e ŝtop'i vi'a'j'n pol'aĉ'a'j'n faŭk'o'j'n.’ Ktp, ktp. Tiel plu ir'us dum la tut'a vetur'o. Ankaŭ se mi pov'int'us dung'iĝ'i. La ali'a'j, la mar'ist'ar'o'j est'as eĉ dek'obl'e pli fi'a'j, dek'obl'e pli ekscit'it'a'j de demagog'o'j. Tio'n vi tut'e ne el'ten'as. Tio tiel ir'ad'as de maten'e ĝis vesper'e: ‘Pork'a pol'aĉ'o. Kot'a pol'aĉ'o. Merd'o'pol'aĉ'o. Ĉu vi ne vol'as en'sak'ig'i ankaŭ Berlinon, pol'aĉ'pork'o'j, kiu'j vi est'as?’ Tio'n vi ne el'ten'as, Pippip. Vi salt'us en la mar'o'n. Prefer'e Jorike. Tie neni'u insult'as la ali'a'n pro ties naci'ec'o, ĉar neni'u plu hav'as naci'ec'o'n, pri kiu li pov'us fanfaron'i.” Tiel pas'is monat'o post monat'o. Kaj antaŭ ol mi pov'is medit'i pri tio, mi est'is jam kvar monat'o'j'n sur Jorike. Kaj mi pens'is komenc'e, ke mi tie pov'us viv'i eĉ ne du tag'o'j'n.

Ĉapitr'o 43

Ni hom'o'j far'u bild'o'n de ni, kiu sam'u al ni, kaj al la ali'a'j ni don'u la kapabl'o'n kred'i kaj kutim'iĝ'i, por ke ili ne iu'tag'e de'tron'ig'u ni'n. Jorike far'iĝ'is el'ten'ebl'a. Propr'e ĝi est'is tut'e agrabl'a ŝip'o. La manĝ'o ne est'is tiel aĉ'a, kiel ŝajn'is. De temp'o al temp'o ni ricev'is post'ŝtorm'a'n maten'manĝ'o'n. Eĉ jam kaka'o'n kaj kuk'o'n kun sek'a'j vi'n ber'o'j. Kaj kelk'foj'e du'on'e plen'ig'it'a'n akv'o'glas'o'n da konjak'o aŭ plen'ig'it'a'n akv'o'glas'o'n da rum'o. Kelk'foj'e la kuir'ist'o dis'don'is eĉ krom'a'n pund'o'n da suker'o, se oni kun'grat'is en la hold'o kvazaŭ per best'a'j ung'o'j bel'a'j'n nuks'o'karb'o'j'n por la kuir'ej'o.

La mal'pur'ec'o en la kajut'o'j est'is el'ten'ebl'a. Ni ja hav'is nek viŝ'bros'o'n nek bala'il'o'n. Ni bala'is per sak'ĉifon'o. Ankaŭ sap'o'n ni ne hav'is. Kaj se ni aĉet'is pec'o'n por la person'a uz'o, ni kompren'ebl'e ne for'uz'is ĝi'n, por ke la kajut'o est'u pur'a. Ni ja ne frenez'is.

Ankaŭ la lit'benk'o ne est'is tiel dur'a, kiel unu'e ŝajn'is. Mi far'is al mi kusen'o'n el polur'lan'o. Ĉu cim'o'j? Tiu'j ankaŭ en ali'a'j lok'o'j ekzist'as. Ne nur sur Jorike. Ili sufiĉ'e bon'e el'ten'ebl'is. Aspekt'is neni'u plu tiel kot'a kaj ĉifon'ul'a kiel en la unu'a'j tag'o'j. Ankaŭ la manĝ'il'ar'o'j ne plu est'is tiel pri'ŝmir'it'a'j.

Ĉiu'n tag'o'n ĉio far'iĝ'is iom pli pur'a kaj iom pli bon'a kaj iom pli el'ten'ebl'a. Se okul'o'j rigard'as tre long'e i'o'n, ili ne plu vid'as ĝi'n. Se lac'a'j membr'o'j ĉiu'tag'e ripoz'as sur la sam'a dur'a lign'o'tabul'o, ili baldaŭ dorm'as kvazaŭ sur lanug'o'j. Se la lang'o gust'as ĉiu'tag'e la sam'a'n, ĝi ne sci'as, kiel pov'us gust'i ali'o. Se ĉio ĉirkaŭ'e mal'grand'iĝ'as, oni ne vid'as, kiel oni mem ŝrump'as, kaj se ĉio kot'as, kio ĉirkaŭ'as vi'n, vi ne vid'as, kiel kot'a vi mem est'as.

Jorike en'tut'e el'ten'ebl'is. Kun Stanislav ebl'is bon'e inter'parol'ad'i. Li est'is prudent'a kaj inteligent'a vir'o, kiu vid'is mult'o'n, kaj kiu rigard'is ĉio'n per klar'a'j okul'o'j, kaj ne tiel facil'anim'e las'is dorm'ig'i si'a'n cerb'o'n. Ankaŭ kun la hejt'ist'o'j inter'parol'ad'o'j est'is ebl'a'j. Ili sci'is rakont'i pri tio kaj jen'o. Ankaŭ la ferdek'labor'ist'o'j ne est'is stult'ig'it'a'j idiot'o'j. Stult'ul'o'j neniam ven'is al la mort'ul'o'j kaj nur mal'oft'e kutim'a'j hom'o'j. Ili ĉiu'j ten'as ĉio'n en bel'a ord'o. Tiu'j neniam pov'as fal'i trans la mur'o'n, ĉar ili neniam supr'e'n'grimp'as por rigard'i, kiel aspekt'as sur la ali'a flank'o. Tiu'j kred'as tio'n, kio'n oni fabel'as al ili pri tio. Tiu'j kred'as, ke sur la ali'a flank'o sid'as murd'o'brul'ig'ist'o'j*. La murd'o'brul'ig'ist'o'j ĉiam sid'as sur la ali'a flank'o de la mur'o. Kaj al tiu, kiu ne kred'as tio'n kaj foj'e vol'as person'e rigard'i, ĉu est'as ver'e, kaj do grimp'as sur la mur'o'n kaj ĉe tio fal'as mal'supr'e'n, okaz'as tut'e just'e, ke li dev'as rest'i ekster'e. Kaj se tiu tamen vol'as ir'i al la trans'a flank'o, por vend'i al la murd'o'brul'ig'ist'o'j la super'flu'a'j'n pantalon'buton'o'j'n, li ir'u almenaŭ tra la pord'eg'o, por ke oni vid'u, kiu li est'as, kaj por ke la nokt'o'gard'ist'o, kiu hav'as super si'a dom'pord'o la agl'o'n kaj la flag'stang'o'n*, kiu'j far'as li'n tuj re'kon'ebl'a kiel la nokt'o'gard'ist'o'n de si'a land'o, ne perd'u la trink mon'o'n. Tiu, kiu ne pov'as pag'i trink'mon'o'n kaj ne hav'as foli'et'o'n en la poŝ'o, sur kiu oni konfirm'e stamp'is, ke li est'as la fil'o de si'a patr'in'o, rest'u hejm'e. Liber'ec'o jes ja, sed konfirm'a stamp'o neces'as. Liber'a elekt'o de la land'o, en kiu oni vol'as viv'i, jes ja, sed nur kun la konsent'o de la nokt'o'gard'ist'o'j. La ŝip'estr'o ŝuld'is al mi kvar monat'salajr'o'j'n. Cent du'dek pes'et'o'j'n kaj ebl'e kelk'a'j'n pli'a'j'n mi jam ricev'is antaŭ'pag'e. Rest'is do ankoraŭ sufiĉ'e grand'a sum'et'o. Ĝi rest'is sufiĉ'e grand'a sum'et'o, eĉ se oni trans'kalkul'is ĝi'n al pund'o'j.

Por neni'o mi ja tamen ne vol'is labor'i kaj donac'i la mon'o'n al la ŝip'estr'o. Kaj tial li re'ten'is mi'n des pli firm'e. Sed kie kaj kiam kaj kiel mal'dung'iĝ'i? Tio ne ebl'is. Oni ne konfirm'is la mal'dung'iĝ'o'n en kiu ajn haven'o. Neniu'j paper'o'j, neni'u hejm'land'o. Ni ne pov'as liber'iĝ'i de la vir'o. Li ne pov'as mal'dung'iĝ'i.

Est'is nur unu okaz'o mal'dung'iĝ'i. La gladiator'a mal'dung'iĝ'o. La kontrakt'nul'ig'o sur rif'o. La kontrakt'nul'ig'o ĉe la fiŝ'o'j. Se oni eskap'us, oni naĝ'us al mar'bord'o. Tie ili ne tuj pov'as re'ĵet'i vi'n en la mar'o'n. Ŝip'romp'ul'o. Ek'flagr'as la kompat'o de la hom'o'j, precip'e de tiu'j, kiu'j loĝ'as en bord'a'j region'o'j. Mort'ul'o'j'n oni ne kompat'as, ĉe ŝip'romp'ul'o'j est'as iom ali'e.

Tiam dev'as ven'i ankaŭ la nokt'o'gard'ist'o de tiu flag'o, kiu flirt'is sur la ŝip'o, kiam ni sur'rif'iĝ'is. Li ne pag'as por la vir'o, li pag'as por la raport'o, por ke la asekur'o est'u pli bon'e ole'it'a. Ĉar se la raport'o ne al'ven'as, komenc'iĝ'as la atend'o'temp'o por la perd'iĝ'int'a ŝip'o, kaj tio signif'as grav'a'n interez'o'perd'o'n. Se la raport'o jam al'ven'is kaj la kompat'o al la ŝip'romp'ul'o el'sek'iĝ'is, oni migr'as re'e al la mort'ul'o'j. Unu'e tre lant'e, tiam pli kaj pli rapid'e. La kompani'o est'as kompens'o'dev'a pro la vir'o, kaj ĝi respond'ec'as pro li'a for'konduk'o. Sed kie'n konduk'i li'n? Neni'u ŝip'estr'o vol'as hav'i li'n. Li neniam pov'us liber'iĝ'i de li. Sekv'e sur mort'ul'a'n ŝip'o'n. Li ne vol'as sur'ir'i ĝi'n, ĉar li ankoraŭ est'as sat'a pro la last'a foj'o. Man'prem'o, prov'it'a dizert'o, dek ŝiling'o'j'n en la man'o'n, la Blu'a'n Petron supr'e'n. Bon'a'n maten'o'n, nu ni est'as de'nov'e kun'e.

La fiŝ'o'j pov'as atend'i. Li ven'os. Iam li ven'os. Li ven'os, aŭ pro vitr'o'tub'et'o aŭ pro cindr'o'kanal'o aŭ pro karb'o lavang'o en la karb'o'hold'o aŭ pro rif'o. Sed li ven'os. Pensi'o'n li ne pov'as ricev'i, kaj ne ge'edz'iĝ'i, kaj ne komenc'i modest'a'n komerc'o'n de boat'o'j. Ĉiam de'nov'e li dev'as en'ir'i la aren'o'n, ĝis li forges'as, ke li trov'iĝ'as en la aren'o, jes, sinjor'o . . .

Nun ni ankr'is en Dakar'o. Cert'e honest'a haven'o. Oni ne pov'as ne'i tio'n.

Jen la pur'ig'ad'o de kaldron'eg'o'j*. Pur'ig'ad'o de la kaldron'eg'o'j, kiam la fajr'o sub la pur'ig'end'a kaldron'eg'o esting'iĝ'is antaŭ nur unu tag'o, kaj kiam la najbar'a kaldron'eg'o ankoraŭ produkt'as vapor'o'n. Kaj tiu'n plezur'o'n oni hav'as en region'o, kie oni dir'as: “Rigard'u tie'n, kie star'as la verd'a'j palis'o'j kun la grand'a E antaŭ'e, tio est'as la ekvator'o, kiu'n vi pov'as nom'i ankaŭ tag'mez'a lini'o, sed tiam vi dev'as mal'ŝraŭb'i la E-on kaj pend'ig'i latun'a'n ŝild'o'n kun la grand'a T sur ĝi. Sed, ĉu vi do dir'as ‘tag'mez'a lini'o’ aŭ ‘ekvator'o’ aŭ tut'e neni'o'n, est'as ĉiam egal'e varm'eg'e kaj ard'e. Se vi man'tuŝ'as la ekvator'o'n, la man'o tuj de'iĝ'as, kvazaŭ for'raz'it'a, kaj rest'as nur kelk'a'j flok'et'o'j da cindr'o. Se vi met'as fer'o'pec'o'n sur la ekvator'o'n, ĝi fand'iĝ'as kiel buter'o. Se vi kun'tuŝ'ig'as du pec'o'j'n, ili veld'iĝ'as aŭtogen'e. Glat'e, sen junt'o, vi dev'as nur prem'i.”

“Mi sci'as,” dir'as Stanislav, “ni foj'e trans'vetur'is la ekvator'o'n, kiam est'is ĝust'e krist'nask'o*. Tiam ankoraŭ tiom varm'eg'is, ke oni pov'is tra'bor'i la dik'a'j'n fer'a'j'n ŝip'vand'o'j'n per nur'a fingr'o. Oni eĉ ne dev'is bor'i. Nur tuŝ'o per'fingr'e, kaj jam tru'o en'est'is*. Se oni kraĉ'is kontraŭ la fer'a'n ŝip'vand'o'n, la kraĉ'aĵ'o tra'flug'is ĝi'n kvazaŭ neni'o, kaj tuj de'nov'e est'is tru'o. La ŝip'estr'o vid'is tio'n de la pont'o kaj kri'is: ‘Ĉu vi vol'as far'i kaf'o'kribr'il'o'n el la ŝip'o? Tuj flik'u la tru'o'j'n. ‘Kaj jen ni viŝ'is nur iom per'man'e aŭ kubut'e, kaj jam la tru'o'j est'is flik'it'a'j. Ĝi est'is tiel mol'a kiel kuk'o'past'o. La fer'a'j mast'o'j* tut'e kurb'iĝ'is, kiel long'a vaks'kandel'o met'it'a sur forn'o'n. Est'is pork'a afer'o, kiom long'e daŭr'is, ĝis ni re'e rekt'ig'is ili'n. Pri la ekvator'o oni ne far'u ŝerc'o'j'n.”

“Tut'e cert'e ne,” mi konced'is, “tial oni ja ambaŭ'flank'e de la ekvator'o far'is ĉirkaŭ la ter'o palis'o'n kun avert'a'j ŝild'o'j* sur ĝi. Vi pov'as vid'i ĝi'n jam sur la map'o, la palis'o'n. Vi far'is la stult'a'n erar'o'n, ke vi trans'vetur'is ĝi'n sur la akv'o. Ni pli ruz'is. Ni sub'e tra'vetur'is ĝi'n tra la sub'akv'a'j tunel'o'j. Tie est'as agrabl'e frisk'e. Oni tut'e ne rimark'as, ke oni trans'vetur'as sub la ekvator'o.”

“La ekvator'a'j'n tunel'o'j'n mi kon'as. Sed la kompani'o ne vol'is pag'i la tunel'a'j'n tra'vetur'kost'o'j'n*. Kiel tunel'impost'o'n ili postul'as po ŝiling'o por ĉiu tun'o. Ceter'e, kiel oni en'ven'as en la tunel'o'n?”

“Amik'o mi'a, tio est'as ja tut'e simpl'a,” mi respond'is, “Jen est'as grand'a tru'o en la mar'o, kaj en tiu'n la ŝip'o do en'ir'as, la pru'o'n antaŭ'e, ĝi tra'vetur'as kaj post'e el'ven'as sur la ali'a flank'o, ankaŭ tie est'as tia tru'o en la akv'o.”

“Efektiv'e tre simpl'a afer'o,” Stanislav konsent'is, “tio'n mi imag'is mult'e pli komplik'a. Mi pens'is, ke oni met'as la ŝip'o'n en iu'spec'a'n skafandr'o'n kaj post'e tir'as ĝi'n mal'supr'e'n. Sub'e trov'iĝ'as maŝin'o, kiu tir'as, kaj tiam la ŝip'o sub'e mov'iĝ'as sur dent'rad'a'j rel'o'j*, kaj sur la ali'a flank'o oni post'e supr'e'n'tir'as la ŝip'o'n.”

“La afer'o kompren'ebl'e funkci'us ankaŭ tiel,” mi dir'is, “sed tio est'as tro komplik'a metod'o. Ili ne pov'us far'i tio'n po ŝiling'o por tun'o.”

“Fulm'o'tondr'o, mi tuj eksplod'os, ĉu la babil'aĉ'o tie en la kaldron'eg'o nun baldaŭ fin'iĝ'os, aŭ ne?” kri'is la Du'a Inĝenier'o en la kaldron'eg'o'n, dum'e li tra'met'is la kap'o'n tra la hom'luk'o'n . . . “Se vi tie sen'inter'romp'e inter'rakont'as, la kaldron'eg'o ne pov'as pur'iĝ'i.”

“En'ven'u do, hund'o, se ni draŝ'u per la martel'o vi'a'n krani'o'n.” Mi kri'is tio'n kiel sovaĝ'ul'o, preskaŭ du'on'frenez'a pro la varm'eg'o. “Skrap'u mem la kaldron'eg'o'n, ĉeval'ŝakr'ist'o, mal'ben'it'a kia vi est'as. Al vi mi ankoraŭ rakont'os tekst'o'n.”

Mi ja dezir'is, ke li raport'u mi'n, kaj ke oni mi'n el'ĵet'u. Tiu'kaz'e mi dev'us ricev'i kvitanc'o'libr'o'n kaj mi'a'n mon'o'n. Sed okaz'e de io tia ili mult'e tro ruz'is. “Tiel kiel la oficir'o'j en la milit'o. Kiom ajn oni ofend'as kaj draŝ'as ili'n sur la grimac'o'n, ili ne raport'as vi'n,” dir'is Stanislav, “ili prefer'e las'as vi'n ekster'e, ke vi ne sid'u sek'a en prizon'o.”

Pur'ig'i kaldron'eg'o'j'n ĉe la ekvator'o, kiam la fajr'o est'as esting'it'a apenaŭ tag'o'n, kaj kiam oni plu hejt'as la najbar'a'n kaldron'eg'o'n. Sinjor'o'j! Kiu neniam manĝ'is plor'ant'a si'a'n pan'o'n, tiu trink'as ĝi'n nun kvazaŭ kiel framboli monad'o'n. Ni sid'is nud'a'j intern'e, sed la vand'o'j tiel ard'is, ke ni dev'is sur'met'i vest'aĵ'o'j'n kaj ŝov'is dik'a'j'n kusen'o'j'n el sak'ĉifon'o'j sub la genu'o'j'n, por ke ni ne brul'iĝ'u.

Tiam frap'i. Kaj kiom da polv'o de'solv'iĝ'as de la kaldron'krust'o! Est'as kvazaŭ oni pri'skrap'us la pulm'o'j'n, la faring'o'n kaj la laring'o'n per vitr'o. Se oni mov'as la buŝ'o'n, grinc'as inter la dent'o'j, kvazaŭ oni muel'us sabl'o'n, kaj laŭ la tut'a spin'o supr'e'n'ramp'as terur'a percept'o, kvazaŭ iu el'bor'us la spin'a'n medol'o'n.

Jam la kaldron'eg'o mem ne est'as vast'a. Sed al'don'e ja kuŝ'as la fajr'o'kanal'o'j intern'e, kaj oni dev'as kuŝ'i sur la dors'o kaj ventr'o, por pov'i ating'i ĉiu'n angul'o'n. Kiel ser pent'o oni turn'iĝ'as en la kanal'o'j. Ĉie, kie'n oni tuŝ'as per la nud'a man'o, est'as tiel varm'e, kvazaŭ oni met'us la man'o'n sur varm'eg'a'n forn'o'plat'o'n.

Krom'e salt'as ŝton'et'o'j de la kaldron'eg'o en la okul'o'j'n. Kaj tia dur'a akr'a grajn'o kaŭz'as tia'j'n dolor'o'j'n, ke oni tim'as frenez'iĝ'i. Tiam oni el'tir'as ĝi'n per kot'a'j kaj ŝvit'a'j man'o'j, kaj la okul'o ruĝ'iĝ'as de la sufer'it'a'j turment'o'j. Dum iom da temp'o la afer'o bon'e funkci'as, kaj klak — jam de'nov'e en'est'as akr'a split'o, kaj la turment'o'j re'komenc'iĝ'as.

Protekt'a'j okul'vitr'o'j, ĉu? Tiu'j kost'as mon'o'n. Por tia'j stult'aĵ'o'j Jorike ne hav'as ĝi'n. Tiel oni far'is antaŭ mil jar'o'j, kaj tiel oni far'as nun. Plej oft'e tia'j okul'vitr'o'j ne tre taŭg'as. Aŭ oni ne pov'as vid'i tra ili, aŭ ili prem'as aŭ la ŝvit'o torent'as tra la hermetik'a'j pluŝ'o'ring'o'j kaj ronĝ'as je la okul'o'j.

Se ni hav'us elektr'a'j'n lamp'o'j'n, tio iom pli'facil'ig'us la labor'o'n. Sed jen la lamp'o'j el Kartago. Post kvin minut'o'j la kaldron'eg'o est'is nigr'a kaj dik'a de la fum'o. Sed ni dev'is frap'i.

Kaj la martel'o'j intern'e de la kaldron'eg'o sonor'eg'as, kvazaŭ mil tondr'o'j sen'per'e tambur'as la timpan'o'j'n. Ne est'as elast'a'j re'son'o'j, sed metal'e vibr'ant'a'j akr'e kriĉ'ant'a'j frap'o'j.

Kvin minut'o'j'n, sed tiam ni dev'as ir'i ekster'e'n, por kapt'i aer'o'n. Ni bol'as en la ŝvit'o, la varm'eg'a'j pulm'o'j flug'as kaj flagr'as, la kor'o tumult'as, kvazaŭ ĝi vol'us eksplod'ig'i la brust'o'n, kaj ni'a'j genu'o'j trem'as.

Aer'o'n, nur aer'o'n. Kost'u kiom ajn. Kaj ni star'as en la mar'briz'o, kiu efik'as al ni, kvazaŭ neĝ'o'blov'ad'o en Saskatchewan. Larĝ'a dur'a glav'o puŝ'iĝ'as per si'a tut'a long'o tra ni'a korp'o. Ni trem'as de frost'o kaj re'sopir'as al la varm'eg'a ard'o de la kaldron'eg'o.

Pli'a'j'n kvin minut'o'j'n, kaj ni kri'as: Aer'o'n! Ĉiu'j tri, kiu'j en'est'as, prem'as ni'n al la mal'grand'a hom'luk'o, tra kiu ni dev'as ŝov'i ni'n. Nur unu pov'as tra'pas'i en la sam'a temp'o, kaj li dev'as turn'iĝ'i kaj barakt'i kiel kat'o, por el'ven'i. Dum la temp'o, dum kiu li tra'puŝ'iĝ'as tra la en'ir'o, en'ven'as eĉ ne buŝ'plen'o da aer'o en la kaldron'eg'o'n. Est'ant'e la du'a je la luk'o mi pen'e tra'puŝ'as mi'a'j'n brak'o'j'n kaj trud'e ŝov'as mi'n ekster'e'n. La hejt'ist'o en la kaldron'eg'o kolaps'as kaj fal'as dur'e ter'e'n. Li est'as sen'konsci'a.

“Stanislav, ni dev'as el'tir'i la hejt'ist'o'n, la fort'o'j for'las'is li'n,” mi vok'is per mi'a last'a spir'o. “Se ni ne el'ig'os li'n, li est'as fin'it'a kaj sufok'iĝ'os.”

“Uuu-nu miiiinuuu-ton, Pip . . . mi ankoraŭ est'as tut'e sen'spir'a.” Ne daŭr'as long'e ĝis la glav'o sid'as jam de'nov'e en ni'a'j korp'o'j, kaj ni sopir'as la bol'ant'a'n varm'eg'o'n de la kaldron'eg'o.

Ni pren'as ŝnur'eg'o'n. Barakt'ant'e mi de'nov'e en'ŝov'as mi'n kaj firm'e lig'as la hejt'ist'o'n. Kaj nun ni labor'as por el'ig'i li'n. Tio est'as plej komplik'a. En'angil'i kaj el'angil'i mem oni pov'as. Sed tra'tir'i tie hom'o'n sen viv'o, tio postul'as sen'fin'a'n pacienc'o'n kaj lert'ec'o'n kaj anatomi'a'j'n sci'o'j'n. La kap'o rapid'e tra'ven'as. Sed la ŝultr'o'j! Fin'fin'e ni kun'lig'as la ŝultr'o'j'n kiel pak'et'o'n, tut'e firm'e, kaj tiam ni pov'as tir'i li'n, kaj li el'ven'as.

En la neĝ'o'blov'ad'o'n ni ne port'as li'n, sed ni las'as li'n kuŝ'i en la kaldron'ej'o, ni kuŝ'ig'as li'n eĉ proksim'e de la fajr'o de la najbar'a kaldron'eg'o. Ni mal'lig'as li'a'j'n ŝultr'o'j'n. La spir'o for'est'as. Tut'e for'est'as. Sed la kor'o frap'as. Mal'laŭt'e, sed regul'e. Ni verŝ'as akv'o'n sur li'a'n kap'o'n kaj prem'as mal'sek'a'n sak'o'n sur li'a'n kor'o'n. Post'e ni vent'um'as li'a'n vizaĝ'o'n, al'blov'as li'n kvazaŭ li est'us lign'o'karb'o kaj fin'fin'e port'as li'n sub la vent'kanal'o'n.

Stanislav dev'as ir'i supr'e'n kaj direkt'i la vent'kanal'o'n al la vent'o, por ke freŝ'a aer'o ating'u la hejt'ist'o'n.

Nun la hund'o de ĉeval'ŝakr'ist'o kompren'ebl'e ne montr'as si'n; sed sufiĉ'as, ke ni iom inter'parol'as en la kaldron'eg'o, kaj tuj li'a naŭz'a grimac'o aper'as en la hom'luk'o kaj li'a krud'a ost'o'kap'o tiel ŝtop'as ĝi'n, ke ne en'ven'as aer'o. Iam ni ja tamen ĵet'os pint'a'n martel'o'n sur tiu'n kadavr'o'n. Se li almenaŭ al'port'us akv'o'glas'o'n da rum'o por la hejt'ist'o, tiu fripon'o. Ni ja eĉ ne vol'as trink'i ĝi'n. Nur glut'et'o'n, por for'ig'i la vitr'o'polv'o'n el la laring'o kaj el la dent'o'j.

La hejt'ist'o trov'iĝ'as sub la vent'kanal'o, kaj mi komenc'as mov'i li'a'j'n brak'o'j'n. Iom post iom li re'viv'iĝ'as. Kaj li re'viv'iĝ'as pli kaj pli. Kiam ni star'ig'is li'n kaj sid'ig'is sur karb'o'mont'o'n kaj prem'as li'n en angul'o'n, por ke li hav'u apog'o'n, ven'as la Du'a Inĝenier'o.

“Kio tio est'as, je la infer'o,” li tuj kri'as, “ĉu oni pag'as vi'n, por ke vi pigr'u aŭ por kio?” Stanislav kaj mi aŭ ni ambaŭ cert'e tiam est'us pov'int'a'j dir'i: “La hejt'ist'o est'is . . .”

Sed ni ambaŭ hav'is la sam'a'n sent'o'n, kaj ni'a instinkt'o re'foj'e prav'is. Labor'ist'o'j dev'as nur sekv'i si'a'n instinkt'o'n, kaj jam ili ag'as tut'e ĝust'e. Sam'temp'e, sen dir'i vort'o'n, ni klin'iĝ'is, en ĉiu'n man'o'n pren'is bel'a'n dik'a'n pec'o'n da karb'o kaj ankoraŭ en la sam'a sekund'o per ni'a tut'a fort'o ĵet'is ĝi'n al la Du'a, al li'a ost'o'kap'o kaj al li'a kadavr'o.

Ten'ant'e la brak'o'j'n ĉirkaŭ si'a kap'o, li for'kur'is. Stanislav post'kur'is kelk'a'j'n paŝ'o'j'n kaj kri'is: “Vi venen'a buf'o, se vi minus'os eĉ nur ŝiling'a'n du'on'o'n pro la pipr'o, kiu ĵus traf'is vi'n, ni ŝtop'os vi'n en la ven'ont'a vetur'o en la fajr'o'kanal'o'n kaj post'e en la cindr'o'kruĉ'o'n, kaj vi rajt'os kraĉ'i sur mi'a'n vizaĝ'o'n mi'n, se mi ne ŝov'os vi'n en la fajr'o'n. Best'aĉ'o, nom'at'a inĝenier'o.” La best'aĉ'o ne raport'is ĉe la ŝip'estr'o. Tio ceter'e est'us est'int'a tut'e indiferent'a al ni. Kun plezur'o ni est'us ir'int'a'j en prizon'o'n en Dakar'o. Li ver'e ne minus'is eĉ penc'o'n je pun'o. Dum ni ankoraŭ pur'ig'is kaldron'eg'o'j'n, kaj tio daŭr'is kelk'a'j'n tag'o'j'n, li neniam re'ven'is proksim'e'n. Ek'de tiu tag'o li trakt'is ni'n kiel ne'kuir'it'a'j'n ov'o'j'n kaj al'propr'ig'is al si pli da diplomati'a'j kapabl'o'j ol la Unu'a hav'is. Est'as mirakl'o'far'e, se oni hav'as ĉe'man'e karb'o'bul'o'n aŭ martel'o'n aŭ fer'stang'o'n, kaj se oni sci'pov'as uz'i tiu'j'n en la ĝust'a lok'o.

Kiam la kaldron'eg'o est'is pur'a, ni ricev'is du plen'a'j'n glas'o'j'n da rum'o kaj antaŭ'pag'o'n. Ni tuj ir'is en la urb'o'n kaj ĉirkaŭ'rigard'is. Oni ĉiam pens'as, ke oni ebl'e renkont'os iu'n ne'atend'it'o'n. Mi pov'int'us vetur'i kiel kaŝ'pasaĝer'o sur franc'a ŝip'o, kiu est'is vetur'ont'a al Barcelono. Sed mi ne vol'is donac'i mi'a'n kvar'monat'a'n salajr'o'n al la ŝip'estr'o. Kial mi labor'u por neni'o? Tiel mi las'is la afabl'a'n franc'a'n ŝip'o'n. Stanislav pov'int'us vetur'i kiel si'n'kaŝ'int'o sur norveg'a ŝip'o vetur'ont'a al Malta. Sed li hav'is la sam'a'n kial'o'n. La salajr'o'n. Li rajt'is pretend'i mult'e pli da ĝi ol mi.

Tiel ni vag'ad'is en la haven'o. Stanislav ir'is sur la norveg'a'n ŝip'o'n, kaj mi trot'is sol'a plu.

Ĉapitr'o 44

En la mal'proksim'o ankr'is la Empress of Madagascar*, la Imperi'estr'in'o de Madagaskaro, angl'a ŝip'o, kiu pez'is naŭ'mil tun'o'j'n, ebl'e eĉ pli. Tio est'us tia kest'o por prov'i sur'hop'i kaj re'lev'iĝ'i el la tomb'o dum cert'a temp'o kaj promen'i. Fajn'a nov'a boat'et'o. Kvazaŭ lak'it'a, tiel pur'e ĝi aspekt'is. Eĉ la or'o ankoraŭ ne de'lav'iĝ'is de la haŭt'o. Ĝi'a'j nov'a'j kolor'o'j ankoraŭ bril'as. Sed tie dung'iĝ'o ne ebl'as, tie ne est'as posten'o, sur tia persik'e mol'a mar'jun'ul'in'o. Ŝi tiel koket'e rid'et'as trans la akv'o'n, palpebr'um'as per la kolor'ig'it'a'j okul'har'o'j kaj tik'as per la sub'strek'it'a'j okul'glob'o'j al mi, ke est'as ver'a plezur'o. Mi dev'as ir'i al ŝi kaj rigard'i la ĉarm'a'n bel'ul'in'o'n el la proksim'o.

Mil diabl'o'j, se nur la salajr'o ne est'us, mi ver'e tie sonor'il'us pro dung'iĝ'o. Sed de la salajr'o mi ne de'las'as. Se mi nur iel ating'us, ke la Du'a el'ĵet'us mi'n el la ŝip'o. Ĉu mi ebl'e iom agit'u kiel bolŝevist'o? Sed ili nur rid'us pri tio. Agit'u kiom ajn, vi ne pov'as for'las'i la ŝip'o'n. Kaj se vi tro'ig'us la spektakl'o'n, li minus'us la salajr'o'n por du semajn'o'j. Vi labor'us por neni'o.

Se la Imperi'estr'in'o ek'vetur'us pli fru'e ol Jorike, kaj mi sur'est'us sur ŝi, dung'it'a pro urĝ'ec'o, jen oni jam ne pov'us ŝanĝ'i tio'n. Sed kie la Imperi'estr'in'o post'e el'ŝip'ig'us mi'n? Al Angli'o ili ne pov'us kun'pren'i mi'n, ili ne pov'us liber'iĝ'i de mi. Sed liber'iĝ'i de mi ili dev'as. Sed kie? Ili puŝ'us mi'n sur mort'ul'a'n ŝip'o'n, ie sur'voj'e aŭ en iu haven'o, kie star'as remiz'o.

Sed demand'o'j kost'as ja neni'o'n. “Hola!”

“Hola! What is up?” Sur la kap'o de la vok'int'o trov'iĝ'as blank'a ĉap'o.

“Ain’t no chance for a fireman, chap?* Ĉu vi hav'as posten'o'n por hejt'ist'o?” mi vok'as supr'e'n.

“Paper'o'j'n?”

“Ne, sinjor'o.”

“Sorry. Mi bedaŭr'as, mi ne pov'as help'i al vi.”

Tio'n mi ja sci'is. Ŝi est'as pur'a fraŭl'in'o. Jen ĉio dev'as est'i en ord'o. Ge'edz'iĝ'a licenc'o neces'as. Ŝi hav'as patr'in'o'n, kiu ankoraŭ gard'as ŝi'n propr'a'man'e. La patr'in'o Lloyd en Londono.

Mi ir'ad'as laŭ'long'e de la kest'o. Sur la pob'a ferdek'o sid'as kelk'a'j mar'ist'o'j, ili lud'as kart'o'j'n. Fulm'o'tondr'o, kia'n angl'a'n ili parol'as? Tio est'as ja la jorika lingv'o. Kaj tio sur glat'lak'it'a angl'a ŝip'o, de kies haŭt'o eĉ la or'o ankoraŭ ne de'fal'is? Jen io ne est'as en ord'o. Ili lud'as kart'o'j'n, sed ne kverel'as kaj ne rid'as.

Mi foj'e rigard'u. Sonor'il'fiŝ'o kaj ŝark'naĝ'il'o! Ili sid'as tie kaj lud'as, kvazaŭ ili sid'us sur si'a propr'a tomb'o'mont'et'o kaj lud'us pri la propr'a'j verm'et'o'j. Ili'a manĝ'aĵ'o est'as bon'a, ili aspekt'as bon'e gras'ig'it'a'j. Sed la mal'gaj'a kart'lud'ad'o kaj la trist'a'j vizaĝ'o'j, kaj ĉio ĉi sur tut'e nov'a angl'a ŝip'o, ĉu? Jen io ne est'as en ord'o. Ceter'e, kial la ŝip'o ven'is ĝust'e ĉi tie'n, al la haven'o de Dakar'o? Kaj kiu'n karg'o'n ĝi en'pren'is? Fer'o'n. Mal'nov'a'n fer'o'n. Ĉe la okcident'a bord'o de Afrik'o? Tuj apud la ekvator'o? Mal'nov'a'n fer'o'n? Nu bon'e, la dam'o Empress vetur'as hejm'e'n kun balast'o kaj kun'pren'as la mal'nov'a'n fer'o'n. Al Glasgovo. Tiu fer'o pag'as almenaŭ du'on'o'n de la vetur'o. Mal'nov'a fer'o est'as pli bon'a ol sabl'o kaj ŝton'o'j.

Kaj tamen. La bel'a nov'a ŝip'et'o Empress ne pov'as ricev'i karg'o'n de Afrik'o al Angli'o, kial? Se mi ĉi tie dev'us atend'i sur la plaĝ'o, mi el'trov'us en'e de tri hor'o'j, pri kio tem'as ĉe la bril'e pur'a Imperi'estr'in'o. Ŝi ja ne ebl'e ver'e est'as . . . ? Nu, ankaŭ mi jam en'tranc'iĝ'as, nun ankaŭ mi vid'as fantom'o'j'n en ĉiu angul'o. La Empress of Madagascar, tiu persik'e mol'a kaj viv'o'krev'a mar'jun'ul'in'o el Glasgovo ĉi tie jam prostitu'u si'n sur la strat'o? Si'n ŝmink'int'e? Ne, ŝi ne ŝmink'is si'n. Est'as ŝi'a natur'a aspekt'o. Ŝi est'as pli ol tri jar'o'j'n jun'a. Ŝi est'as absolut'e aŭtentik'a. Eĉ nit'o ankoraŭ ne est'as for'smirg'it'a de la jup'et'o. Kvazaŭ lek'it'a kaj bon'e odor'a, supr'e kaj sub'e. Sed la ŝip'an'ar'o, tiu ŝip'an'ar'o. Jen io ne est'as en ord'o.

Kial tio mi'n interes'u? Ĉiu infan'o vol'as hav'i si'a'j'n plezur'o'j'n.

Mi re'ir'as al la norveg'a ŝip'o. Mi las'as mi'n supr'e'n'tir'i. Stanislav ankoraŭ ĉe'est'as. Li sid'as en kajut'o kaj babil'as kun kelk'a'j dan'o'j. Li hav'as lad'uj'o'n da bon'a dan'a buter'o kaj pec'o'n da luks'a fromaĝ'o en poŝ'o.

“Pippip, vi ven'as ĝust'a'temp'e, vi pov'as vesper'manĝ'i kun ni, bon'a'n dan'a'n vesper'manĝ'o'n, plen'valor'a'n kaj original'a'n,” dir'as Stanislav.

Ni ne long'e las'as pet'i ni'n kaj kun'vesper'manĝ'as.

“Ĉu vi vid'is tie trans'e la angl'a'n ŝip'o'n, la Imperi'estr'in'o?” mi demand'as, kiam ni ĉiu'j sid'as en la salon'o kaj diligent'e manĝ'as.

“Tiu ankr'as jam sufiĉ'e long'e ĉi tie,” iu el ili dir'as. “Fajn'a knab'in'o, ĉu?” mi nun esplor'e demand'as.

“Ekster'e pomp'e kaj intern'e tromp'e,” dir'as unu el la dan'o'j.

“Nu,” mi demand'as, “tromp'e, ĉu? Kial tromp'e? Ĝi est'as ja tut'e bon'a ŝip'o.”

“Kompren'ebl'e ĝi est'as bon'a ŝip'o,” ali'a inter'vok'as.

“Vi pov'as dung'ig'i vi'n laŭ la leĝ'o pri urĝ'ec'o, se vi em'as. Por miel'o kaj ĉokolad'o. Ili ĉiu'tag'e ricev'as ekzekut'a'n manĝ'o'n. Puding'o'n kaj rost'aĵ'o'n.”

“Fulm'o'tondr'o, la diabl'o pren'u vi'n, parol'u fin'e klar'e,” mi nun dir'as. “Kio tio est'as? Mi ja mem demand'is pro posten'o, ili ne pov'is help'i al mi.”

“Kar'a amik'o, propr'e vi ne aspekt'as kvazaŭ vi hieraŭ glut'is mar'akv'o'n unu'a'foj'e. Ĝi est'as mort'ul'ĉar'o.”

“Ĉu vi est'as frenez'a kaj per peĉ'o pri'ŝmir'it'a?” mi vok'as.

“Est'as mort'ul'ĉar'o, tio'n mi dir'as al vi,” la dan'o ripet'as kaj en'verŝ'as kaf'o'n por si. “Ĉu ankaŭ vi vol'as hav'i pli'a'n kaf'o'n? Ni ne dev'as ŝpar'i la lakt'o'n, la suker'o'n kaj la buter'o'n. Ni pov'as diboĉ'i. Vi pov'as pren'i lakt'lad'uj'o'n por hejm'a uz'o. Ĉu vi em'as?”

“La nur'a demand'o mi'n tiom kor'tuŝ'as, ke mi tuj ek'plor'os,” mi dir'as kaj plen'ig'as mi'a'n tas'o'n per kaf'o, per aŭtentik'a kaf'o el grajn'o'j.

Mi forges'is kiel ĝi gust'as, ĉar Jorike dis'don'is nur kaf'o'surogat'o'n du'dek'procent'a'n, por ke ne difekt'iĝ'u ni'a'j kor'o'j.

“Jen kadavr'o'ŝip'o, mi dir'as al vi pli'a'n foj'o'n.”

“Kio'n vi vol'as dir'i per tio? Ĉu kadavr'o'j de Franci'o al Uson'o, por ke la patr'in'o'j tie pov'u plant'i ili'n en flor'pot'o'j'n, por ĝu'i la honor'o'n, kaj entuziasm'iĝ'i pri la milit'o, kiu fin'os ĉiu'j'n milit'o'j'n?”

“Ne parol'u tiel fremd'ul'e, amik'o.”

“Ĝi transport'as kadavr'o'j'n, sed ne milit'ist'a'j'n kadavr'o'j'n el Franci'o.”

“Sed?”

“Mal'grand'a'j'n anĝel'et'o'j'n. Mar'ist'a'j'n anĝel'et'o'j'n. Mar'ist'a'j'n kadavr'o'j'n, vi seg'o'fiŝ'o, kiu vi est'as, se vi ne fin'fin'e ek'kompren'as.”

“Ĉu la Imperi'estr'in'o hav'as ili'n sur'ŝip'e?”

“Di'o mi'a, kun vi oni dev'as tra'kur'i hold'o'vand'o'n, antaŭ ol vi kompren'as. Kompren'ebl'e la onkl'in'o en'karg'is ili'n. Sep ok'on'o'j pret'as. Hejm'e en ili'a vilaĝ'a preĝ'ej'o oni jam pov'as trankvil'e en'grat'i la nom'o'j'n sur la memor'tabul'o'n por mar'ist'o'j*. Korekt'ad'o ne neces'os. Se ankaŭ vi vol'as hav'i vi'a'n nom'o'n sur la memor'tabul'o de vi'a vilaĝ'o, jen vi nur dev'as kun'ir'i. Tio aspekt'as ceter'e efektiv'e tre nobl'e, se apud vi'a nom'o leg'ebl'as Empress of Madagascar. Tio ja son'as impon'e. Tio pli bon'e aspekt'as, ol se tie nur leg'ebl'us Bert'a aŭ Emma aŭ Nord'a Kab'o. Oni dev'as pens'i ankaŭ pri tio, kiu'n najbar'o'n oni hav'os sur la tabul'o. Empress of Madagascar, hoj, jen en'est'as muzik'o, amik'o mi'a.”

“Kial ŝi jam vetur'u por la polis'o?” Tio'n mi nun ver'e ne pov'is kompren'i. Tio ja jam de'nov'e est'is nur'a babil'aĉ'o. La pur'a envi'o, ĉar ili ne vetur'is mem sur la nov'a kest'o.

“Tio'n eĉ infan'o kompren'as.”

“Ŝi ja maksimum'e antaŭ tri jar'o'j el'ir'is el la vind'o'j,” mi kontraŭ'dir'is.

“Fin'fin'e vi pruv'as, ke vi el'iĝ'is jam pli fru'e el vi'a'j vind'o'j. Ŝi hav'as ekzakt'e tri jar'o'j'n. Oni konstru'is ŝi'n por grand'a vetur'o. Orient'a Azi'o kaj Sud'amerik'o. Kun la cel'o vetur'i dek'du nod'o'j'n. Jen la kondiĉ'o. Kiam ŝi ek'plug'is, ŝi vetur'is kvar nod'o'j'n, kaj se ŝi rapid'is, kvar kaj du'on'o'n. Tio'n ŝi ne pov'as el'ten'i. Tiel ŝi bankrot'as.”

“Ili pov'us re'konstru'i ŝi'n.”

“Tio'n ili jam du'foj'e prov'is. Ŝi mal'bon'iĝ'is pli kaj pli. Komenc'e ŝi vetur'is eĉ ses nod'o'j'n, sed post la re'konstru'o jam nur kvar. Ŝi dev'as for'las'i la akv'o'n, dev'as en'spez'ig'i la asekur'o'n. Ili cert'e bon'e kned'is la asekur'o'n, por ke ŝi pov'u pas'i tra Lloyd. Sed oni pov'as kned'i ĉio'n.”

“Kaj nun ŝi sink'u kun muzik'o, ĉu?”

“Ŝi jam du'foj'e sid'iĝ'is. Sed tio ne sukces'is. La unu'a'n foj'o'n ŝi sid'is sur sabl'o. Elegant'e, kiel cign'o. Ili cert'e jam pri'drink'is tio'n en Glasgovo. Sed lev'iĝ'is ŝtorm'a veter'o kun monstr'a alt'a tajd'o, ĝi lev'is la ĉarm'a'n dam'o'n supr'e'n de la sabl'o, kiel ĉe ĉiel'ir'o, kun tromp'et'o'j kaj timbal'o'j. Kaj ŝi turn'iĝ'is gaj'e sur la mar'o'n. Tiam la ŝip'estr'o cert'e suk'e sakr'is. La du'a'n foj'o'n, en la ĵus pas'int'a semajn'o, kiam ni jam ankr'is ĉi tie, ŝi rapid'is kiel sag'o inter rif'o'j'n. Ŝi perfekt'e firm'pinĉ'iĝ'is. Sed la sen'drat'a staci'o est'is frakas'it'a. Kompren'ebl'e. Jen la ŝip'estr'o dev'is his'ig'i la flag'o'j'n. Pro la bon'a kondut'o, ĉar ĉiam ĉe'est'as atest'ant'o'j. Jen al'ven'is franc'a patrol'ŝip'o, ĝust'e kiam la ŝip'estr'o jam kun gaj'a humor'o kaj sen hast'o las'is sur'akv'ig'i la boat'o'j'n. La patrol'o flag'signal'is ‘Atend'u. Help'o sur'voj'e!’ Jen la ŝip'estr'o sakr'is. Mi volont'e sci'us kiel li re'ord'ig'is la tag'libr'o'n. Li jam tiel perfekt'e manipul'is ĝi'n. Li cert'e mult'e skrap'is per la gum'o, amik'o mi'a. Li erar'is. Tio est'as, ver'ŝajn'e ne ali'e ebl'is. Li sid'ig'is en bas'a tajd'o la ŝip'o'n. Nun tri tren'ŝip'o'j ven'is kaj lev'is ŝi'n de la rif'o'j en la alt'a tajd'o. Tut'e elegant'e. Eĉ grat'o ne post'rest'is. Fatal'aĵ'o! Nun li dev'as pag'i ankaŭ la sav'kost'o'j'n. Ĉio'n tio'n oni minus'os de la asekur'sum'o. Est'as pli'a demand'o, ĉu la asekur'o'kompani'o trans'pren'os la tut'a'j'n kost'o'j'n. Tio de'pend'as de la ŝip'a tag'libr'o.”

“Kaj kiel plu?”

“Nun li risk'os ĉio'n. Tio'n li dev'as far'i. Tri'foj'e li ne pov'us el'tir'i si'n. Tiu'kaz'e la asekur'kompani'o far'us enket'o'n kaj nul'ig'us la asekur'o'n. Ĝi postul'us ali'a'n ŝip'estr'o'n sur la ŝip'o, iu'n, kiu vetur'as sen truk'o'j. Tio est'us la fin'o. Tiam la Imperi'estr'in'o dev'us ir'i al vrak'ej'o. Vetur'i ŝi ja ne plu pov'as.”

“Kial ŝi tiel long'e ankr'as, se ŝi ne est'as ripar'at'a?”

“Ŝi ne pov'as el'vetur'i. Ne hav'as hejt'ist'o'j'n.”

“Tio est'as sen'senc'aĵ'o. Tiu'kaz'e ili almenaŭ mi'n pov'us dung'i. Mi ja dir'is al ili, ke mi est'as hejt'ist'o.”

“Ĉu vi hav'as paper'o'j'n?”

“Las'u la ŝerc'o'j'n, knab'o.”

“Se vi ne hav'as paper'o'j'n, li ne dung'as vi'n. Li dev'as gard'i si'a'n nobl'a'n vizaĝ'o'n. Mort'ul'o'j far'us li'n suspekt'ind'a. Sed ĉu vi est'as zulu'kafr'o aŭ hotentot'o aŭ surd'mut'ul'o, tio est'as indiferent'a. Vi dev'as hav'i nur paper'o'j'n kaj mar'spert'o'j'n. Ul'o'j, kiu'j ne mar'vetur'is, ne est'as bon'a'j, la asekur'kompani'o pov'us re'ten'i la pag'o'n kaj kaŭz'i mult'a'j'n ĝen'o'j'n. La hejt'ist'o'j el'ven'is el la ŝip'o. Ili brul'vund'iĝ'is kaj kuŝ'as en hospital'o, ali'e ili ja ne pov'int'us for'las'i la ŝip'o'n. La hejt'ist'o'j est'as en la plej malic'a situaci'o en tia'j okaz'o'j. Ili ne el'ven'as, se la ŝip'o sur'rif'iĝ'as, risk'ant'e ĉio'n. Jen tuj est'as akv'o antaŭ la kaldron'eg'o'j, kaj la kaldron'eg'o'j kutim'e tuj eksplod'as, se ili tiel subit'e trov'iĝ'as sub frid'a duŝ'o. Ili tuj mal'san'as je eksplod'a pneŭmoni'o.”

“Ĉu li nun atend'as, ĝis la hejt'ist'o'j fin'e el'ven'as el la hospital'o?”

“Tio ne help'us al li. Ili ne plu dev'as sur'ŝip'iĝ'i, se ili ne em'as. Ili pov'as mal'dung'iĝ'i sen sed kaj tamen. Ili hav'as perfekt'a'j'n paper'o'j'n kaj pov'as trankvil'e atend'i ali'a'n ŝip'o'n.”

“Kiel la onkl'in'o do for'mov'iĝ'u?” La ul'o'j rid'is kvazaŭ intern'e de si, kaj tiu, kiu ŝajn'e plej bon'e stud'is tiu'n kaz'o'n, dir'is: “Tiu'j intenc'as infan'for'rab'o'n, ŝanhajadon. Tio'n mi pov'as flustr'i al vi, knab'o. Jes, ŝi est'as nobl'a kaj elegant'a dam'o, la Imperi'estr'in'o de Madagaskaro. Ekster'e pomp'a kaj sub la mask'o tromp'a. Evit'u ŝi'a'n proksim'o'n, por ke ŝi ne tromp'u vi'n.” Kompar'e al ŝi Jorike est'as tre estim'ind'a dam'o. Ŝi ne pretekst'as i'o'n. Tiel, kiel ŝi aspekt'as, ŝi est'as. Honest'e ĝis la skelet'o.

Preskaŭ mi komenc'as am'i Jorike. Jes ja, Jorike, mi dev'as konfes'i al vi: Mi am'as vi'n. Mi sincer'e am'as vi'n pro vi mem. Mi hav'as je mi'a'j man'o'j ses nigr'e blu'a'j'n ung'o'j'n kaj je la pied'o'j kvar nigr'e'verd'e blu'a'j'n. Ĉio'n ĉi por vi, am'at'a Jorike. Sur la pied'a'j'n ung'o'j'n bat'is fal'int'a'j krad'o'j kaj ĉiu fingr'a ung'o hav'as si'a'n propr'a'n dolor'plen'a'n histori'o'n. Mi'a brust'o, mi'a dors'o, mi'a'j brak'o'j kaj pied'o'j hav'as cikatr'o'j'n de malic'a'j brul'vund'o'j. Ĉiu el la cikatr'o'j nask'iĝ'is kun dolor'kri'o, el'ig'it'a pro vi, am'at'a. Vi'a kor'o ne hipokrit'as. Vi'a kor'o ne larm'as, kiam ĝi ne sent'as plor'em'o'n, ĝi ne jubil'as, kiam ĝi ne sent'as ĝoj'o'n.

Vi'a kor'o ne hipokrit'as, ĝi est'as pur'a kaj perfekt'a kiel pur'a or'o. Kiam vi rid'as, kor'am'at'a, rid'as vi'a anim'o, rid'as vi'a korp'o kaj rid'as vi'a gaj'a cigan'rob'o. Kaj kiam vi plor'as, plej kor'e am'at'a in'o, plor'as eĉ la frid'a rif'o, kiu'n vi preter'vetur'as.

Neniam plu mi vol'as for'las'i vi'n, am'at'a, ne por ĉiu'j trezor'o'j de la mond'o. Mi vol'as migr'i kun vi, kant'i kun vi, danc'i kun vi kaj dorm'i kun vi. Mi vol'as mort'i kun vi, el'spir'i en vi'a'j brak'o'j mi'a'n last'a'n suspir'o'n, kun vi, cigan'in'o de la mar'o'j. Vi ne fanfaron'as pri vi'a glor'riĉ'a pas'int'ec'o kaj pri vi'a pra'a genealogi'a arb'o ĉe la onkl'in'o Lloyd en Londono. Vi ne fanfaron'as per vi'a'j ĉifon'o'j, kaj vi ne lud'as per ili. Ili est'as vi'a plen'rajt'a vest'aĵ'o. Vi danc'as en vi'a'j ĉifon'o'j ĝoj'e kaj fier'e kiel reĝ'in'o kaj kant'as vi'a'n cigan'kant'o'n, vi'a'n ĉifon'ul'a'n kant'o'n:

Ĉapitr'o 45

Pov'as est'i, ke oni ne tro am'u si'a'n edz'in'o'n, se oni ne vol'as perd'i ŝi'n. Ali'kaz'e ŝi enu'as kaj for'kur'as al ali'a por ricev'i bat'o'j'n.

Est'is suspekt'ind'e, tre suspekt'ind'e, ke mi subit'e tiel ard'e komenc'is am'i la dam'o'n Jorike. Sed, se oni ĵus aŭskult'is la horor'ig'a'n rakont'o'n pri rab'ist'o'j de infan'o'j, kaj hav'as en unu el la poŝ'o'j lad'uj'o'n da lakt'o kaj en la ali'a lad'uj'o'n da bon'a dan'a buter'o, jen tre bon'e ebl'as, ke oni ek'pens'as pri la am'o kaj am'as tiu'n, kiu en si'a'j ĉifon'o'j pli am'ind'as ol rab'ist'o'j de kadavr'o'j en silk'a'j vest'o'j.

Sed tamen, suspekt'ind'a est'is tiu ĝerm'ant'a am'o. Io ne est'is en ord'o. Jen la afer'o pri la cindr'o'kanal'o. Kaj nun ankoraŭ al'don'iĝ'is eĉ Jorike, kiu'n mi am'is per pasi'a ard'o. Tio ne pov'is plaĉ'i al mi. Jen io ne est'as en ord'o.

En la kajut'o ne est'is el'ten'ebl'e. La aer'o est'is dik'a kaj pez'a kaj prem'is sur la cerb'o'n.

“Ni el'ir'u,” mi dir'is al Stanislav, “ni promen'u iom laŭ la akv'o, ĝis frisk'iĝ'as. Post la naŭ'a cert'e ek'blov'os briz'o. Tiam ni ir'os hejm'e'n kaj kuŝ'ig'os ni'n sur la ferdek'o.”

“Vi prav'as, Pippip,” Stanislav konsent'is. “Ĉi tie oni pov'as nek dorm'i nek sid'i. Ni foj'e sur'ir'u la nederland'an ŝip'o'n, kiu ankr'as tie supr'e. Ebl'e mi renkont'os kon'at'o'n.”

“Ĉu vi ankoraŭ nun mal'sat'as?” mi demand'is.

“Ne, sed ebl'e mi pov'os pren'i sap'o'pec'o'n kaj man'tuk'o'n de ili. Tiu'j sufiĉ'e bon'e en'poŝ'ig'ebl'as.” Lant'e ni ek'trot'is. Inter'temp'e nokt'iĝ'is. La haven'a'j lamp'o'j ĵet'is nur ŝpar'em'e lum'o'n. Oni neni'e en'karg'is i'o'n. La ŝip'o'j bril'et'is dorm'em'e tra la vesper'a mal'hel'ec'o.

“Ceter'e, la tabak'o, kiu'n la norveg'o'j don'is al ni, ne est'as ekster'ordinar'a,” mi dir'is.

Apenaŭ el'parol'int'e tio'n kaj turn'ant'e mi'n al Stanislav por pet'i fajr'o'n, mi ricev'is monstr'a'n bat'o'n sur la krani'o'n. Mi sent'is la bat'o'n tut'e preciz'e, sed mi ne pov'is mov'iĝ'i, mi'a'j krur'o'j strang'e plumb'iĝ'is kaj dik'iĝ'is, kaj mi fal'is ter'e'n. Ĉirkaŭ mi karusel'is kaj zum'is terur'e, mi sent'is prem'ant'a'j'n dolor'o'j'n.

Sed tio ne daŭr'is long'e, ŝajn'is al mi. Mi re'lev'iĝ'is el mi'a narkoz'o kaj intenc'is ir'i plu. Sed mi puŝ'iĝ'is je van do, je lign'a vand'o. Kiel tio ebl'as? Mi ir'is mal'dekstr'e'n, sed ankaŭ tie est'is vand'o. Kaj dekstr'e est'is vand'o kaj post mi est'is vand'o. Kaj ĉie morn'as.

Mi'a kap'o zum'is kaj muĝ'is. Mi ne kapabl'is pens'i, lac'iĝ'is kaj re'e kuŝ'ig'is mi'n sur la plank'o'n.

Kiam mi vek'iĝ'is pli'a'n foj'o'n, la vand'o'j ĉe'est'is plu. Sed mi ne pov'is star'i trankvil'e. Mi ŝancel'iĝ'is. Ne, tiel ne est'is, sed la plank'o ŝancel'iĝ'is.

Fulm'o'tondr'o, mil diabl'o'j, mi nun sci'as, pri kio tem'as. Mi est'as sur ŝip'et'o, sur kest'o, kaj tiu trov'iĝ'as ie sur la mar'o. Ĝi vetur'as gaj'e antaŭ'e'n. La maŝin'o'j stamf'as kaj frap'as.

Per ambaŭ pugn'o'j kaj fin'e ankaŭ per la pied'o'j mi martel'ad'as la vand'o'j'n. Ŝajn'as, ke neni'u aŭd'as i'o'n. Sed post sufiĉ'e long'a temp'o, kiam mi re'e kaj re'e est'is pri'labor'int'a la vand'o'j'n kaj ankaŭ per kri'o'j akompan'is mi'a'j'n tamtam'o'j'n, oni mal'ferm'as luk'o'n, kaj iu lum'ig'as per elektr'a poŝ'lamp'o intern'e'n.

“Ĉu vi nun el'dorm'int'e sobr'iĝ'is?” oni nun demand'as mi'n.

“Ŝajn'as, ke jes,” mi dir'is. Neni'u dev'as rakont'i al mi, mi jam sci'as, pri kio tem'as, infan'for'rab'o, ili ŝanhajis mi'n. Mi trov'iĝ'as sur la Empress of Madagaskar.

“La ŝip'estr'o vok'as vi'n,” la vir'o dir'as. Ekster'e tag'hel'as. Mi supr'e'n'grimp'as la eskal'o'n, kiu'n la vir'o tra'ŝov'as tra la luk'o, kaj baldaŭ mi star'as sur'ferdek'e.

Oni konduk'as mi'n al la ŝip'estr'o. “Nobl'a'j hom'o'j vi est'as, tio'n mi dev'as dir'i,” mi tuj kri'as, en'ven'ant'e la kabinet'o'n.

“Bon'vol'u, kiel?”la ŝip'estr'o dir'as tut'e trankvil'e. “Rab'ist'o'j de infan'o'j, ŝanhajuloj, anĝel'far'ist'o'j, pri'ŝtel'ist'o'j de kadavr'o'j, jen, kio vi est'as,” mi kri'as.

La ŝip'estr'o rest'as ne'tuŝ'it'a, trankvil'e ek'brul'ig'as cigar'o'n kaj dir'as: “Ŝajn'as, ke vi ankoraŭ ne tut'e sobr'iĝ'is. Ni dev'os tremp'i vi'n en frid'a'n akv'o'n, por ke la fum'o for'vapor'iĝ'u.” Mi rigard'as li'n kaj dir'as neni'o'n.

La ŝip'estr'o prem'as buton'o'n, la stevard'o en'ven'as, kaj la ŝip'estr'o dir'as du nom'o'j'n.

“Sid'iĝ'u,” la ŝip'estr'o rimark'as post iom da temp'o. En'ven'as du naŭz'a'j ul'o'j, krim'ul'vizaĝ'a'j.

“Ĉu li la vir'o est'as?” demand'as la ŝip'estr'o.

“Jes, li est'as,” ambaŭ konfirm'as.

“Kio'n vi far'as sur mi'a ŝip'o?” dir'as nun la ŝip'estr'o al mi per voĉ'o, kvazaŭ li est'us la estr'o de asiz'a tribunal'o. Antaŭ li kuŝ'as paper'o, sur kiu li zigzag'ig'as krajon'o'n.

“Tio'n mi volont'e de vi sci'us, kio'n mi far'as sur tiu ŝip'o,” mi respond'as.

Nun parol'as unu el tiu'j krim'ul'o'j. Ŝajn'as, ke ili est'as ital'o'j, se oni juĝ'as laŭ la manier'o, kiel ili prononc'as la angl'a'j'n vort'o'j'n.

“Ni ĝust'e intenc'is pur'ig'i la karg'o'hold'o'n dek'unu, kaj tiu'moment'e ni trov'is la vir'o'n ebri'a en angul'o, kie li firm'e dorm'is.”

“Sekv'e,” la ŝip'estr'o dir'is, “la afer'o est'as ja tut'e klar'a. Vi intenc'is kaŝ'iĝ'i sur mi'a ŝip'o inter la karg'o, por ven'i al Angli'o. Tio'n vi nun cert'e ne plu intenc'os ne'i. Bedaŭr'ind'e mi ja ne rajt'as ĵet'i vi'n en la mar'o'n, kio'n mi dev'us far'i. Efektiv'e vi merit'us, ke mi ordon'u ses'foj'e tren'i vi'n per la argan'o, por iom de'skrap'i la haŭt'o'n al vi, por ke vi ne forges'u, ke angl'a ŝip'o ne serv'as eskap'ig'i krim'ul'o'j'n persekut'at'a'j'n de la polic'o.” Kial tiu'kaz'e long'e babil'i? Li est'us ordon'int'a al tiu'j ital'a'j pun'kapt'it'o'j romp'i mi'a'j'n ost'o'j'n, se mi dir'us, kio'n mi pens'as pri li. Tio'n li jam far'us pro tio, kio'n mi tuj komenc'e dir'is. Sed li interes'iĝ'is nur pri mi'a'j san'a'j ost'o'j kaj ne pri la romp'it'a'j.

“Kio vi est'as?” li demand'is nun. “Simpl'a ferdek'labor'ist'o.”

“Vi est'as hejt'ist'o.”

“Ne.”

“Vi hieraŭ ĉi tie propon'is vi'n kiel hejt'ist'o'n, ĉu ne?” Jes, tio'n mi far'is, kaj tio est'is mi'a erar'o. De tiam ili ne plu las'is mi'n el si'a'j okul'o'j. Se mi tiam est'us dir'int'a ferdek'labor'ist'o, ili ebl'e ne interes'iĝ'us pri mi. Hejt'ist'o'j'n ili bezon'is.

“Ĉar vi do est'as hejt'ist'o kaj hav'as feliĉ'o'n, ke du el mi'a'j hejt'ist'o'j mal'san'iĝ'is, vi rajt'as labor'i kiel hejt'ist'o. Vi ricev'os la angl'a'n hejt'ist'o'salajr'o'n, dek pund'o'j'n kaj dek moment'e. Sed mi ne rajt'as dung'i vi'n. Kiam ni al'ven'os Angli'o'n, mi dev'os trans'don'i vi'n al la ŝtat'a'j instanc'o'j; kaj laŭ la grad'o de la favor'o, kiu'n la juĝ'ist'o montr'os al vi, vi kapt'os du ĝis ses monat'o'j'n, kaj post'e kompren'ebl'e sekv'os la deport'ad'o. Sed ĉi tie, kiom long'e ni vetur'os, ni trakt'os vi'n kiel laŭ'leĝ'a'n membr'o'n de la mar'ist'ar'o de ni'a Empress of Madagascar. Ni pov'os bon'e harmoni'i, se vi plen'um'os vi'a'n labor'o'n. Se ni ne harmoni'os, ne est'os akv'o, kar'a amik'o. Mi do pens'as, ke ni prefer'e harmoni'os. Je la dek'du'a komenc'ig'os vi'a vaĉ'o. Vi vaĉ'os ses kaj ses hor'o'j'n; por la du krom'hor'o'j de ĉiu vaĉ'o ni pag'os al vi ŝiling'o'n kaj ses penc'o'j'n.”

Tiel mi do est'is hejt'ist'o sur la Empress of Madagascar, vetur'ant'a al la memor'tabul'o en la vilaĝ'a preĝ'ej'o. Mi ne hav'is vilaĝ'a'n preĝ'ej'o'n, sekv'e eĉ tiu honor'o ne rest'is al mi.

La salajr'o est'is bon'a kaj ebl'ig'is ŝpar'i mon'o'n. Sed en Angli'o atend'us mi'n prizon'o pro kaŝ'iĝ'o sur ŝip'o, kaj post'e mi ebl'e eĉ dum jar'o'j atend'us en prizon'o la deport'ad'o'n. Sed tio est'is ĝust'e la problem'o. La salajr'o'n mi ne ricev'us, ĉar la fiŝ'o'j ĝi'n ne pag'us al mi. Se mi el'ven'us san'a, mi ricev'us eĉ ne nikel'o'n da salajr'o, ĉar mi ne est'is dung'it'a laŭ'leĝ'e. Neni'u angl'a konsul'o agnosk'us ĉi tiu'n pun'dung'iĝ'o'n. La prizon'o kaj la deport'ad'o ne ĝen'is mi'n. Ni ne al'ven'os Angli'o'n. Pri tio zorg'o'j ne neces'as. Mi foj'e rigard'u la boat'o'j'n. La boat'o'j pret'as. Sekv'e, la danc'o post kelk'a'j tag'o'j komenc'iĝ'os.* La unu'a task'o, ĉio'n pret'ig'i por pov'i nepr'e el'ven'i el la kaldron'ej'o. Ĉe la plej et'a grinc'ant'a son'o for de la kaldron'eg'o kaj supr'e'n kiel la Satan'o!

Ĉapitr'o 46

La kajut'o'j aspekt'as kiel salon'o'j, pur'a'j kaj nov'a'j. Ili nur fetor'as ne'el'ten'ebl'e pro la freŝ'a'j farb'o'j. Matrac'o'j kovr'as la lit'benk'o'j'n, sed nek kusen'o, nek kovr'il'o, nek lit'tuk'o. Imperi'estr'in'o de Madagaskaro, vi ne est'as tiel riĉ'a, kiel vi aspekt'as de ekster'e. Aŭ ili ebl'e jam for'lud'is kaj mon'er'ig'is ĉio'n, kio'n ili pov'is sav'i.

Ankaŭ manĝ'il'ar'o ne est'as. Sed ebl'as jam pli facil'e kun'kolekt'i ĝi'n, ĉar iu manĝ'il'o super'flu'as kaj ali'lok'e iu ali'a ne'util'e kuŝ'as. La manĝ'o'n al'port'as ital'a knab'o, sekv'e tio ne est'as ni'a problem'o. La manĝ'o est'as ekster'ordinar'e bon'a. Kompren'ebl'e, kiel ekzekut'a'n manĝ'o'n mi imag'as i'o'n pli bon'a'n.

Rum'o ĉi tie tut'e ne hav'ebl'as, kiel iu rakont'is al mi. La ŝip'estr'o abstin'as, tio jam suspekt'ind'as.

Ŝip'o'j sen rum'o fetor'as kiel sterk'o. Mi sid'as en la manĝ'o'ĉambr'o de la kaldron'a person'ar'o.

La kuir'ej'a knab'o vok'as la ŝip'an'o'j'n el la lit'benk'o'j por la manĝ'o.

En'ven'as du pez'a'j negr'o'j, la sub'hejt'ist'o'j. Kaj tiam en'ven'as hejt'ist'o, kiu ne vaĉ'as.

La hejt'ist'o'n mi kon'as. Li'a'n vizaĝ'o'n mi jam vid'is ie. La vizaĝ'o est'as ŝvel'int'a, kaj ĉirkaŭ la kap'o la hejt'ist'o port'as bandaĝ'o'n.

“Stanislav, vi?”

“Pippip, ankaŭ vi?”

“Kiel vi vid'as. Kun'e kapt'it'e, kun'e katen'it'e,” mi dir'is. “Kompar'e kun mi vi sufiĉ'e bon'e el'ven'is el la afer'o. Mi kaj ili drast'e inter'draŝ'is ni'n. Mi tuj de'nov'e sur'pied'ig'is mi'n, kiam la unu'a bat'o mi'n traf'is. Vi kuŝ'is sen viv'o, vi kapt'is tuj krud'a'n bat'o'n. Sed kiam vi tiel subit'e renvers'iĝ'is, mi klin'iĝ'is al vi, kaj tial la bat'o traf'is mi'n nur du'o ne. Tuj mi de'nov'e ek'star'is. Kaj nun la boks'batal'o ek'is. Kvar el ili tuj ĉirkaŭ'is mi'n. Damn'e, ili martel'ad'is mi'a'n krani'o'n per dur'a'j pugn'o'j.”

“Kaj kiu'n histori'o'n ili al vi rakont'is?” mi demand'is.

“Ili dir'is, ke mi inter'bat'iĝ'is kun ali'a'j kaj mort'pik'is iu'n, kaj post'e kaŝ'iĝ'is sur la kest'o pro polic'a persekut'o.”

“Al mi ili rakont'is i'o'n simil'a'n, tiu'j rab'ist'o'j de infan'o'j,” mi dir'is, “ankaŭ ni'a'n salajr'o'n de Jorike ni nun perd'is, kaj ĉi tie ni ricev'os eĉ ne cend'o'n.”

“Tio daŭr'os ja nur kelk'a'j'n tag'o'j'n. Mi pens'as, ke la afer'o fin'iĝ'os jam post'morgaŭ. Pli bon'a'n lok'o'n li ne pov'us dezir'i. Ĝi pov'as elegant'e sub'akv'iĝ'i flank'e'n, kiel sur pentr'aĵ'o. Neni'u ven'os kaj kovr'os la vizaĝ'o'n. Ili ordon'is ekzerc'ad'o'n ĉe la boat'o'j je la kvin'a. Ĉu vi rimark'as i'o'n, he? Ni ne ĉe'est'os, ĝust'e tiam ni vaĉ'os. Ni aparten'as ambaŭ al la boat'o kvar, la hejt'ist'o'j de la vaĉ'o de nokt'o'mez'o ĝis la kvar'a. Mi rigard'is la list'o'j'n, ili pend'as en la ferdek'a tra'ir'ej'o.”

“Ĉu vi jam sci'as, kio atend'as ni'n ĉe la kaldron'eg'o'j?” mi demand'is.

“Dek'du fajr'o'j. Kvar hejt'ist'o'j. La du ali'a'j est'as negr'o'j. Ankaŭ la sub'hejt'ist'o'j est'as negr'o'j. Jen la du, kiu'j sid'as ĉe la tabl'o.” Stanislav sign'is trans'e'n al la fort'a'j ul'o'j, kiu'j indiferent'e maĉ'is si'a'n manĝ'o'n kaj ŝajn'e apenaŭ rimark'is ni'n.

Je la dek'du'a ni komenc'is ni'a'n vaĉ'o'n. La antaŭ'a'n vaĉ'o'n la vinĉ'o'maŝin'ist'o far'is kun la negr'o'j.

La fajr'o'j aspekt'is malic'e. Preskaŭ du hor'o'j'n ni dev'is labor'i kiel sovaĝ'ul'o'j, ĝis ĉio re'e est'is laŭ'ord'a en ili. Ĉiu'j est'is plen'a'j de skori'o'j; la nigr'a'j hejt'ist'o'j ankaŭ ne sci'is kiel nutr'i la fajr'o'n. Ili krak'e en'ŝovel'is la karb'o'j'n, kaj tio jam sufiĉ'is por ili. Ke la hejt'ad'o est'as art'o, kiu'n kelk'a'j el'lern'as neniam, pri tio ili ŝajn'e sci'is neni'o'n, kvankam ili jam kelk'a'j'n jar'o'j'n labor'is antaŭ la kaldron'eg'o'j kaj cert'e jam serv'is sur atend'ind'a kvant'o da ŝip'o'j.

Pro la krad'o'j ni hav'is ĉi tie nur mal'mult'e da labor'o. Se iu tra'brul'is, ĝi rapid'e las'is si'n re'met'i, sen fal'i aŭ eĉ kun ŝir'i ali'a'j'n. La sub'hejt'ist'o'j, gigant'a'j negr'o'j, kun brak'o'j kiel femur'o'j kaj korp'o'konstru'o tia, ke oni supoz'is ili'n kapabl'a'j for'port'i tut'a'n kaldron'eg'o'n sur la ŝultr'o'j, damn'e lant'e al'port'is la karb'o'j'n. Ni dev'is tre energi'e blov'i la marŝ'o'n al ili, ĝis ili fin'e degn'is ek'labor'i. Ili ĝem'is sen'inter'romp'e, ke est'as tro varm'eg'e, ke la aer'o mank'as al ili, ke ili ne pov'as glut'i pro la polv'o, kaj ke ili cert'e mort'os pro soif'o.

“Nu, Pippip,” dir'is Stanislav, “ni ja mult'e pli dev'is streĉ'i ni'n sur la old'a Jorike. Kio'n tiu'j ul'o'j far'as per si'a'j ost'o'j? Antaŭ ol ili al'port'is du'on'o'n de tun'o, mi al'port'as ses kaj eĉ ne anhel'as ĉe tio. Kaj ĉi tie la karb'o'j kuŝ'as rekt'e antaŭ ili'a'j naz'o'j.”

“Ĝust'e nun sur Jorike dum semajn'o est'os bel'a temp'o,” mi dir'is. “Ili ĵus stiv'is nov'a'j'n karb'o'j'n, la ŝakt'o'j kaj kaldron'ej'a'j hold'o'j est'as tiom ŝtop'it'a'j, ke la ven'ont'a vetur'o dev'us est'i pur'a plezur'o. Fin'it'e. Merd'o'n al Jorike Ni nun dev'as pens'i pri ali'a'j afer'o'j.” Mi ĉirkaŭ'rigard'is.

“Ankaŭ mi jam ĉirkaŭ'rigard'is,” dir'is Stanislav. “Ni dev'as serĉ'i aer'o'tru'o'j'n. La eskal'o'n oni ne ĉiam ating'as. Ĝi plej oft'e for'romp'iĝ'as, se ĝi fort'e fal'as kun krak'o. Kaj se al'don'e eĉ la kaldron'eg'o'j kaj la tub'o'j komenc'as zum'i kaj sput'i, tiam la eskal'o est'as damn'it'a rat'kapt'il'o. Vi pov'us grimp'i nek supr'e'n, nek mal'supr'e'n.”

“La supr'a hold'o hav'as luk'o'n al la ferdek'o,” mi dir'is. Mi ĵus est'is supr'e kaj esplor'is. “La luk'o dev'as est'i ĉiam liber'a, kiam ni vaĉ'os. Pli'e mi konstru'os lat'a'n eskal'o'n, kaj tiu'n ni las'os star'i ĉi tie ĉe la ŝakt'o'luk'o. Se io ek'grinc'os, tuj for, supr'e'n kaj el'e'n tra la ferdek'luk'o.”

Ni ne tro labor'is. Tio ŝajn'e tut'e ne interes'is la inĝenier'o'j'n. Tiom long'e, kiom la maŝin'o marŝ'is, ili kontent'is. Ĉu la ŝip'o vetur'as rapid'e aŭ ne, oni ne konsider'is.

Ĉio est'us pov'int'a ir'i tut'e laŭ la regul'ar'o. Neces'int'us nur bor'i sub'e kelk'a'j'n tru'o'j'n tra la ŝip'ŝel'o'n, ne pli grand'a'j'n ol col'du'on'o'n, kaj la Imperi'estr'in'o kun si'a ĉerk'a en'hav'o da mal'nov'a fer'o kviet'e kaj beat'e ek'dorm'us kaj sink'us kiel ŝton'o. Al'don'e neces'int'us nur delikat'a frap'o al la pump'il'o. Sed antaŭ la mar'tribunal'o tio foj'e kaj foj'e ne funkci'as, kaj se la tut'a ŝip'an'ar'o eskap'is san'a, tio ĉiam provok'as suspekt'o'n. Pas'is nur du tag'o'j. Ni ĵus trans'pren'is la vaĉ'o'n kaj el'skori'ig'is du'on'o'n, kiam mi aŭd'is terur'a'n knal'o'n kaj krak'ad'o'n. Mi flug'is unu'e kontraŭ la kaldron'eg'o'j'n kaj tiam mal'antaŭ'e'n en karb'o'mont'o'n.

Tuj post'e la kaldron'eg'o'j star'is vertikal'e super mi, kelk'a'j fajr'o'pord'o'j el'romp'iĝ'ant'e mal'ferm'iĝ'is, kaj la ard'a'j karb'o'j fal'is en la kaldron'ej'o'n. Sur'grimp'i la lat'a'n eskal'o'n mi ne dev'is, mi pov'is ir'i sur eben'a surfac'o al la ŝakt'o'luk'o.

Stanislav jam est'is ekster'e. Ĝust'e, kiam mi en'ven'is en la hold'o'n, li grimp'is tra la luk'o.

En tiu moment'o ni aŭskult'is horor'a'n kri'o'n el la kaldron'ej'o.

Ankaŭ Stanislav aŭd'is la kri'o'n kaj turn'iĝ'is. “Tio est'is Daniel, la sub'hejt'ist'o,” mi vok'is al Stanislav. “Mi supoz'as, ke li est'as kapt'it'a.”

“Damn'e, mal'supr'e'n, sed rapid'e,” kri'is Stanislav. Mi jam de'nov'e est'is en la kaldron'ej'o. La kaldron'eg'o'j eĉ nun plu star'is sur'kap'e, kaj ĉiu'sekund'e unu el ili pov'us eksplod'i. La elektr'a lum'o ne plu funkci'is, ĉar evident'e la kabl'o tra'ŝir'iĝ'is. Sed la fajr'o don'is sufiĉ'e da lum'o, kvankam ĝi aspekt'is fantom'ec'e.

Daniel, unu el la negr'o'j, kuŝ'is sen'mov'e, kaj li'a mal'dekstr'a pied'o est'is firm'pinĉ'it'a de de'romp'iĝ'int'a fer'a plat'o. Li kri'is kaj kri'is, ĉar la ard'a'j karb'o'j rost'is li'n.

Ni prov'is lev'i la plat'o'n, sed sen sukces'o, ni ne pov'is lev'i ĝi'n kaj ankaŭ fer'stang'o'n ni ne pov'is en'ŝov'i sub'e, por lev'i la plat'o'n.

“Ne funkci'as, Daniel, la pied'o ne mov'ebl'as.” Mi kri'is tio'n al Daniel frenez'e rapid'e.

Kio'n far'i? Ĉu ni las'u li'n ĉi tie? “Kie est'as la martel'o?” Stanislav kri'is. Jam la martel'o est'as en'man'e, dum la sam'a sekund'o ni plat'ig'is ŝovel'il'o'n, kaj sen hezit'o Stanislav for'hak'is la pied'o'n de la negr'o. Tri bat'o'j neces'is. Ni tren'is Danielon al la ŝakt'o'luk'o, post'e tra la hold'o kaj ŝir'e el'tir'is li'n tra la ferdek'luk'o.

Ekster'e la ali'a negr'o de ni'a vaĉ'o, kiu si'n ankoraŭ ĝust'a'temp'e sav'is, li'n tuj kapt'is. Ni las'is Danielon ĉe li kaj zorg'is nun por ni mem.

La kajut'o jam sub'akv'iĝ'is.

La Imperi'estr'in'o per la pob'o alt'e el'star'is el la akv'o. Tio'n oni ne el'prov'is je la boat'ekzerc'ad'o. Ĉio star'is tut'e ali'e ol ni est'is kutim'ig'int'a'j. Dum iom da temp'o la lum'o ankoraŭ funkci'is. La inĝenier'o trans'konekt'is ĝi'n al la akumulator'o'j. Nun ĝi lant'e febl'iĝ'is pli kaj pli, ĉar la akumulator'o'j ver'ŝajn'e komenc'is el'flu'i, aŭ ĉar la kabl'o'j ie kolekt'is rezist'anc'o'j'n. Poŝ'lamp'o'j kaj provizor'a'j lantern'o'j dev'is help'i.

El la kajut'o mi vid'is neniu'n. Ili est'is mort'kondamn'it'o'j, jam ne pov'is el'ven'i. Kontraŭ la pord'o'n prem'is kelk'a'j tun'o'j da akv'o.

La boat'o du de'ŝir'iĝ'is kaj tuj la mar'a'j ond'o'j for'flos'ig'is ĝi'n, sed neni'u ŝip'an'o en'est'is.

La boat'o kvar ne dispon'ebl'is. Ĝi firmpinĝiĝis. La boat'o unu est'is pret'a vetur'i, kaj la ŝip'estr'o komand'is la membr'o'j'n de la boat'o. Post'e ĝi rest'is flank'e de la ŝip'o kaj ili atend'is la kapitan'o'n, ĉar li pro dec'o rest'is sur la ferdek'o. La mar'tribunal'o ŝat'as tia'n si'n'ten'o'n kaj laŭd'as ĝi'n.

Nun ankaŭ la boat'o tri vetur'pret'iĝ'is. En tiu'n boat'o'n Stanislav kaj mi post rapid'a kur'o en'salt'is, krom'e du inĝenier'o'j, la san'a negr'o'sub'hejt'ist'o kaj Daniel kun la for'hak'it'a pied'o, nun bandaĝ'it'a per ĉemiz'o; pli'e al'don'iĝ'is al ni la Unu'a Oficir'o kaj la stevard'o.

La kaldron'eg'o'j ŝajn'e fidel'e el'ten'is kaj ebl'e trankvil'iĝ'is pro la el'fal'int'a'j fajr'o'j. Prun'kaĉ'o ĉi tie ja ne est'is.

Ni de'puŝ'iĝ'is. La ŝip'estr'o inter'temp'e salt'is en la boat'o'n unu, kaj ankaŭ tiu boat'o sukces'e ek'vetur'is.

Sed antaŭ ol ili ek'rem'is, la ond'o'j ĵet'is la boat'o'n per fort'a puŝ'o kontraŭ la ŝip'ŝel'o'n. De'nov'e kaj de'nov'e ili prov'is for'rem'i . . .

Jen subit'e de'romp'iĝ'is ia objekt'o de la ŝip'o kaj traf'is romp'e kaj split'ig'e kun muĝ'ant'a bru'o la boat'o'n. Ni aŭd'is kri'o'j'n de mult'a'j voĉ'o'j, kaj tiam ĉio kviet'is, kvazaŭ la kri'o'j, la boat'o kaj la boat'an'o'j subit'e est'us glut'it'a'j de grand'a faŭk'o.

Ni de'puŝ'iĝ'is sukces'e kaj gaj'e rem'is antaŭ'e'n. Kurs'e al la bord'o.

Rapid'e ni ne vetur'is, pro la mal'mult'a'j rem'il'o'j. La ond'o'j lev'iĝ'is diabl'e grand'e, kelk'foj'e ni ŝveb'is sur krut'a akv'o'vand'o, kiu alt'is du boat'long'o'j'n. Kelk'foj'e la rem'il'o'j pik'is divers'direkt'e en la aer'o'n kaj ne las'is si'n en'akv'ig'i, kaj ni est'is kirl'e ĵet'at'a'j tie'n kaj ĉi tie'n. La inĝenier'o, kiu rem'is kun ni, tiam dir'is subit'e: “Ni preskaŭ grund'as. Apenaŭ tri fut'o'j'n. Sur rok'o'j.”

“Ne'ebl'e,” re'dir'is la Unu'a Oficir'o. Li palp'serĉ'is rem'il'o'n, sond'is kaj tiam dir'is: “Vi prav'as. El'e'n! El'e'n!” La komand'o ankoraŭ ne tut'e el'ir'is li'a'n buŝ'o'n, kiam ni kun la boat'o jam krut'e est'is lev'it'a'j sur akv'o'vand'o. La ond'o pren'is ni'n kiel et'a'n sub'tas'o'n kaj draŝ'is la tut'a'n boat'o'n kun tia fort'o sur la rok'o'n, ke ĝi dis'split'iĝ'is je mil pec'o'j.

“Stanislav!”mi el'kri'is en la muĝ'ad'o'n de la ond'o'j. “Ĉu vi hav'as i'o'n por ten'i vi'n?”

“Eĉ ne magr'a'n pajl'o'tig'o'n,” li kri'is al mi. “Mi re'naĝ'os al la kest'o. Ĝi tiel plu star'os cert'e kelk'a'j'n tag'o'j'n. Tro rapid'e ĝi ne fal'os sur vi'a'j'n pied'fingr'o'j'n.” La ide'o ne est'is mal'bon'a. Mi prov'is ten'i la kurs'o'n al la nigr'a monstr'o, kiu klar'e kontur'iĝ'is antaŭ la nokt'a ĉiel'o.

Je Satan'o, ni ambaŭ ĝi'n ating'is, kvankam la ond'o'j kelk'dek'foj'e re'ĵet'is ni'n.

Ni sur'grimp'is kaj prov'is ven'i ĝis la mez'ŝip'o. Tio ne est'is facil'a. La pob'a vand'o est'is nun la ferdek'o aŭ la tegment'o por la mez'ŝip'o. La du koridor'o'j far'iĝ'is nun profund'a'j ŝakt'o'j, en kiu'j'n mal'supr'e'n'grimp'i en la nokt'o ne bon'e est'is entrepren'ebl'a, kaj kio eĉ en la tag'o ne est'us ebl'a sen komplik'aĵ'o'j. La ond'o'j lev'iĝ'is ekster'ordinar'e alt'e kaj ŝajn'e eĉ pli potenc'iĝ'is. Evident'e ni rok'puŝ'iĝ'is antaŭ la alt'a tajd'o, ĉar la akv'o komenc'is alt'iĝ'i.

La Imperi'estr'in'o star'is firm'e kiel tur'o, en'pinĉ'it'a en fend'o de rif'o. Kiel pov'is okaz'i, ke ĝi en'ven'is en tiu'n ne'kutim'a'n ŝip'pozici'o'n, ver'ŝajn'e nur ĝi mem sci'is. Ĝi apenaŭ trem'is kaj ne mov'iĝ'is, tiel firm'e ĝi star'is. Nur kelk'foj'e, kiam ekster'ordinar'e fort'a ond'o furioz'e atak'is ĝi'a'n kiras'o'n, ĝi lev'is la ŝultr'o'j'n, kvazaŭ ĝi vol'us for'sku'i ĝi'n. Ŝtorm'o tut'e ne est'is. Nur la fort'a'j mar'ond'o'j ribel'e furioz'is. Ankaŭ ne aspekt'is, kvazaŭ ŝtorm'o lev'iĝ'os. Ne dum la ses ven'ont'a'j hor'o'j. Tiam la ĉiel'o griz'iĝ'is! La sun'o lev'iĝ'is. Freŝ'e lav'iĝ'int'e ĝi el'ir'is el si'a mar'ban'ej'o supr'e'n en la alt'a'n ĉiel'o'n.

Unu'e ni rigard'is observ'e trans la mar'o'n. Neni'o vid'ebl'is. Ŝajn'e neni'u vir'o post'rest'is. Ke iu est'is el'fiŝ'it'a, mi ne kred'is; ankaŭ Stanislav pri'dub'is tio'n. Ni ne vid'is preter'pas'i ŝip'o'n. Krom'e ni trov'iĝ'is ekster'e de la kutim'a ŝip'voj'o. La ŝip'estr'o el'ir'is el ĝi, por ke patrol'o'j aŭ preter pas'ant'o'j ne vid'u la ŝip'o'n pli'a'n foj'o'n. La gaj'a entrepren'o far'iĝ'is mult'e'kost'a por li. Komenc'e li pens'is pri trankvil'a kaj pac'a real'ig'o de la negoc'o. Ke li pov'os kun'pren'i el la kajut'o'j neniu'n membr'o'n, li ne atend'is. Se la du boat'o'j est'us vetur'int'a'j kun ĉiu'j membr'o'j, la for'rem'ad'o cert'e est'int'us plezur'o.

Ĉapitr'o 47

Kiam tut'e hel'iĝ'is, ni prov'is mal'supr'e'n'grimp'i la koridor'a'n ŝakt'o'n. Ĉar ni tre atent'is, tio efektiv'e sukces'is. Ni uz'is la pord'o'j'n de la divers'a'j kajut'o'j kaj la ŝel'a'j'n rip'o'j'n kiel ŝtup'o'j'n, kaj tiel ni mult'e pli rapid'e mov'iĝ'is antaŭ'e'n ol ni atend'is.

Sur la fund'o de la ŝakt'o trov'iĝ'is la du kajut'o'j de la ŝip'estr'o. Mi trov'is poŝ'a'n ŝip'kompas'o'n, kiu'n mi tuj al'propr'ig'is, sed tiam konfid'is al Stanislav, ĉar mi ne hav'is poŝ'o'n por konserv'i ĝi'n. Est'is ankaŭ du mal'grand'a'j cistern'o'j en unu el la kajut'o'j, unu por lav'akv'o kaj la ali'a por trink'akv'o. Pri akv'o ni do dum kelk'a'j tag'o'j ne dev'is cerb'um'i. Ĉu la pump'il'o'j en la kuir'ej'o pump'os aŭ ne pump'os la akv'o'n, tio'n ni ankoraŭ dev'is el'prov'i. Ebl'e la trink'akv'o jam tut'e el'flu'is el la cistern'o.

Sur Jorike ni kon'is ĉiu'n lok'o'n, kie ni pov'is ŝov'i i'o'n en ni'a'j'n poŝ'o'j'n. Ĉi tie ni ankoraŭ dev'is antaŭ'e serĉ'i ĉio'n. Sed Stanislav hav'is bon'a'n naz'o'n kaj trov'is la kamer'o'n por la nutr'o'proviz'o'j jam en la moment'o, kiam si'n prezent'is la demand'o pri la maten'manĝ'o. Mal'sat'mort'i ni ne pov'is en la sekv'ont'a'j ses monat'o'j. Kaj se ni hav'us ankoraŭ sufiĉ'e da akv'o, ni pov'us el'ten'i kelk'a'n temp'o'n.

En la kamer'o trov'iĝ'is divers'a'j kest'o'j kun mineral'a akv'o, bier'o kaj vin'o. Tut'e mal'bon'e do ne pov'is far'iĝ'i.

La fornel'o'n ni re'star'ig'is, kaj tial ni pov'is ankaŭ kuir'i. Ni el'prov'is la pump'il'o'j'n por la trink'akv'o. Unu el ili ne suĉ'is, sed des pli bon'e la ali'a. La akv'o ankoraŭ est'is iom mal'klar'a pro la ek'kirl'it'a ŝlim'o, kiu sur'fund'iĝ'is en la cistern'o. Sed atend'ebl'is, ke ĝi klar'iĝ'os post tag'o.

Naŭz'o'sent'o ek'kapt'is mi'a'n korp'o'n, kaj ankaŭ Stanislav aspekt'is mal'bon'sent'a.

“Amik'o mi'a,” li dir'is nun subit'e, “kio'n vi dir'as pri tio? La mar'o vom'em'ig'as mi'n. Fulm'o'tondr'o, tio ĝis nun ver'e ne okaz'is al mi.” Mi ne pov'is trov'i klar'ig'o'n, kial mi sent'is mi'n pli kaj pli mizer'a, kvankam la kest'o star'is preskaŭ sen'mov'a. La furioz'e al'romp'iĝ'ant'a'j pez'a'j ond'o'j kaj la ĉe'okaz'a'j ek'trem'o'j de la fer'a kolos'o efektiv'e ne pov'is el'vok'i tia'n mizer'a'n sent'o'n.

“Nun mi pov'as dir'i al vi, pri kio tem'as, Stanislav,” mi respond'is post kelk'a temp'o. “Est'as la frenez'a pozici'o de la kajut'o'j, kiu vom'em'ig'as ni'n. Ĉio star'as oblikv'e kaj krut'e. Al tio oni dev'as kutim'iĝ'i.”

“Mi supoz'as, ke vi prav'as,” li dir'is. Post la el'ir'o sub la liber'a'n ĉiel'o'n, la aĉ'a sent'o tuj est'is for, kvankam ni'a'n ekvilibr'a'n sent'o'n konfuz'is ankaŭ la pozici'o de la ŝip'o, tiel frenez'e star'ant'a antaŭ la horizont'o.

“Rimark'u,” mi dir'is nun al li, kiam ni ekster'e sid'is kaj fum'is la bon'a'j'n cigar'o'j'n de la ŝip'estr'o, “est'as nur la imag'o, neni'o ali'a. Mi est'as cert'a, ke tiam, kiam ni est'os el'trov'int'a'j, kio en ni'a viv'o est'as imag'o kaj kio fakt'o, ni lern'os ankoraŭ tre strang'a'j'n afer'o'j'n kaj rigard'os la tut'a'n mond'o'n el ali'a vid'punkt'o. Kiu'j'n sekv'o'j'n tio ebl'e hav'os, sci'as neni'u.” Kiom ajn atent'e ni observ'is la mar'o'n, ni ne vid'is ŝip'o'n. Eĉ fum'kolon'o'n ni ne vid'is. Ni est'is tro ekster'e de la kutim'a'j mar'voj'o'j.

“Ni pov'us viv'i ĉi tie la plej bel'a'n viv'o'n, pri kio ni iam sonĝ'is,” Stanislav filozof'is, “ni hav'as ĉio'n, kio'n ni pov'as dezir'i al ni, ni pov'as manĝ'i kaj trink'i, kio'n kaj kiom ni vol'as, neni'u hom'o ĝen'as ni'n, kaj ankaŭ labor'i ni ne dev'as. Kaj tamen ni vol'as for'ir'i de ĉi tie, ju pli fru'e des pli bon'e, kaj se ne ven'os kest'o por kun'pren'i ni'n, ni baldaŭ dev'os entrepren'i i'o'n, por for'las'i la ŝip'o'n kaj por prov'i ating'i la bord'o'n. Ĉiam kaj ĉiu'tag'e la sam'o'n, jen tio, kio'n oni ne el'ten'as. Mi pens'as de temp'o al temp'o, se ver'e ekzist'us paradiz'o, kio'n mi ne kred'as, ĉar mi ne pov'as imag'i, kie'n tiu'kaz'e la riĉ'ul'o'j ir'us, ke mi post tri tag'o'j terur'e blasfem'us, nur por ke mi el'ven'u kaj ne dev'u sen'inter'romp'e kant'i pi'a'j'n kant'o'j'n kaj sid'i inter old'a'j preĝ'in'o'j kaj pastr'o'j kaj pietist'o'j.” En tiu moment'o mi efektiv'e dev'is rid'i: “Ja ne zorg'u pri tio, Stanislav, ni, vi kaj mi, tie ne rajt'os en'ir'i. Ni ja ne hav'as paper'o'j'n. Kaj vi sankt'e pov'as fid'i tio'n, ke ankaŭ tie supr'e ili postul'os paper'o'j'n de vi, pasport'o'j'n kaj bapt'a'j'n atest'o'j'n, kaj se vi ne pov'os montr'i tiu'j'n, ili ferm'os la pord'o'n antaŭ vi'a naz'o. Demand'u pastr'o'n, li tuj konfirm'os tio'n al vi. Vi dev'as montr'i la atest'o'n pri ge'edz'iĝ'o, la preĝ'ej'a'n ge'edz'iĝ'a'n paper'o'n, la bapt'a'n atest'o'n, la konfirmaci'a'n paper'o'n, la komuni'a'n stamp'o'n kaj la konfes'not'o'n. Se la afer'o tie supr'e ir'us tiel glat'e, kiel vi ŝajn'e supoz'as, ili ĉi tie sur'ter'e ja ne dev'us pret'ig'i iu'j'n. Al tio, ke Di'o sci'as ĉio'n, ili ŝajn'e ne fid'as. Jam pli bon'e est'as, se oni posed'as ĝi'n nigr'e skrib'it'a'n sur blank'a fon'o kaj laŭ'ord'e stamp'it'e. Tio'n ĉiu pastr'o rakont'os al vi, ke la pord'o'gard'ist'o tie supr'e hav'as grand'a'n fask'o'n da ŝlos'il'o'j. Por kio? Por ferm'i la pord'o'j'n, por ke ne tamen iu iam tra'glit'u la ĉiel'a'n lim'o'n sen viz'o.” Stanislav sid'is mut'a dum iom da temp'o kaj dir'is tiam: “Strang'e, ke tio ĝust'e nun en'ven'as en mi'a'n kap'o'n, sed la tut'a afer'o ĉi tie ne tre plaĉ'as al mi. Ni mult'e tro bon'e fart'as. Kaj, se oni escept'e tiel bon'e fart'as, io ne est'as en ord'o. Mi ne pov'as el'ten'i tio'n. Tio est'as ĉiam tiel, kvazaŭ ili send'us ni'n en sanatori'o'n por gras'ig'a kurac'ad'o, ĉar ni'n atend'as ekster'ordinar'e mal'facil'a task'o, kiu ne est'us plen'um'ebl'a sen tiu bon'a antaŭ'prepar'o kaj ripoz'o. Tiel est'is ankaŭ en la mar'arme'o de la imperi'estr'o. Ĉiu'foj'e, se proksim'is io ekster'ordinar'a, ni hav'is antaŭ'e kelk'a'j'n bon'a'j'n tag'o'j'n. Tiel est'is ankaŭ antaŭ ol ni glit'is al Skagen.”

“Nun vi sen'dub'e parol'as galimati'o'n,” mi dir'is al li. “Se rost'it'a kok'in'et'o flug'as en vi'a'n buŝ'o'n, vi tuj el'sput'as ĝi'n, nur por ke vi ne fart'u bon'e. La mal'facil'a task'o ven'os tut'e per si mem, fid'u tio'n. Des pli bon'e, se vi antaŭ'e feri'is kelk'a'j'n somer'tag'o'j'n. Se vi ŝtop'is vi'n per manĝ'o en sanatori'o, vi pov'as sub'ig'i la mal'facil'a'n task'o'n, ali'e ĝi ebl'e sub'ig'os vi'n.”

“Damn'e, vi prav'as,” Stanislav nun de'nov'e bon'e humor'e vok'is. “Mi est'as naiv'a ŝaf'o. Neniam mi hav'is tia'j'n stult'a'j'n pens'o'j'n. Nur hodiaŭ. Ili trud'iĝ'is iel al mi, kiam mi pens'is, ke tie antaŭ'e en la kajut'o'j, aŭ ĝust'a'dir'e tie sub ni'a'j pied'o'j la knab'o'j ĉiu'j driv'as mort'a'j mal'antaŭ la pord'o, sur la sam'a kest'o kiel ni. Vi ja sci'as, Pippip, oni ne vetur'u kun kadavr'o* sur kest'o, tio al'log'as la gast'o'n*. Ŝip'o est'as viv'ant'a. Ĝi ne ŝat'as kadavr'o'j'n en la proksim'o. Kiel karg'o jes, tio'n mi konsent'as. Tio est'as io ali'a. Sed ne tia'j'n ĉirkaŭ'e kuŝ'ant'a'j'n aŭ ĉirkaŭ'e driv'ant'a'j'n kadavr'o'j'n.”

“Tio'n ni ja ne pov'as ŝanĝ'i,” mi dir'is. “Ĝust'e tio est'as, kio'n mi vol'as dir'i,” respond'is Stanislav.

“Ni ne pov'as ŝanĝ'i tio'n, kaj tio est'as la terur'a. La ali'a'j ĉiu'j ir'is al la fiŝ'o'j. Nur vi kaj mi post'rest'is. Io ne est'as en ord'o en tiu afer'o.”

“Nun mi vol'as dir'i i'o'n al vi, Stanislav, se vi ne tuj ĉes'ig'os tiu'j'n stult'a'j'n lament'o'j'n, tiu'kaz'e . . . ne, el la ŝip'o mi ja ne vol'as ĵet'i vi'n, tio'n vi cert'e ne al'las'us. Sed mi ne plu inter'parol'os eĉ silab'o'n kun vi, eĉ se mi forges'us pro tio mi'a'n lingv'o'n. En tiu kaz'o vi loĝ'os en la tribord'a ŝakt'o kaj mi en la babord'a, kaj ĉiu el ni elekt'os voj'o'n laŭ si'a plaĉ'o. Tiom long'e, kiom mi viv'os, mi ne akcept'os, ke iu plor'e hurl'os pri la gast'o al mi.* Por tio mi hav'os, se la temp'o iam ven'os, sufiĉ'e da temp'o. Kaj se vi nun vol'as aŭskult'i mi'a'n opini'o'n, kial ĝust'e vi kaj mi post'rest'is, tiam mi dev'as dir'i al vi, ke est'as tut'e klar'e kaj ke montr'as pli'a'n foj'o'n, kiel just'e ĉio stat'as en la mond'o. Ni ne aparten'is al la ŝip'an'ar'o. Ni est'is ŝtel'it'a'j. Ni neniam far'is iu'n mal'bon'o'n al la Empress of Madagaskar, kaj ni ankaŭ neniam intenc'is far'i tio'n. Neni'u tio'n sci'as tiel bon'e kiel ŝi. Tio est'as la kial'o, pro kio ŝi ne kun'pren'is ni'n.”

“Kial vi ne tuj dir'is tio'n, Pippip?”

“Kio'n vi pens'as pri mi, mi ja ne est'as vi'a reĝ'a konsil'ant'o. I'o'n tia'n oni sci'as per si mem kaj sent'as tio'n.”

“Nun mi ir'os por ebri'iĝ'i,” Stanislav nun dir'is. “Est'as tut'e egal'e al mi. Nu, mi ne dir'u ebri'iĝ'i, sed tamen mi bon'e tra'lav'os la gorĝ'o'n. Kiu sci'u, ebl'e tamen ven'os bal daŭ kest'o kaj kun'pren'os ni'n. Dum mi'a tut'a pli'a viv'o mi ne pov'us pardon'i al mi, se mi las'us ĉio'n tio'n ĉi tie, sen tra'gust'um'i foj'e ĝi'n.” Kial Stanislav ĝu'u la plezur'o'n sen mi? Komenc'iĝ'is nun tia luks'a banked'o, kia'n eĉ la ŝip'estr'o mem ne est'us permes'int'a al si ĉe unu sid'ad'o.

Ĉio tiel al'log'e ĉe'man'e kuŝ'is en lad'uj'o'j. Salm'o'j el Brit'a Columbio, kolbas'o el Bologna, koket'o'j, kok'in'et'a'j frikas'aĵ'o'j, pasteĉ'o'j, ĉiu'spec'a'j lang'o'j, dek'du'o da divers'a'j konfit'aĵ'o'j, biskvit'o'j, legom'o'j el la plej bon'a'j elekt'o'j, lik vor'o'j, brand'o'j, vin'o'j, el'o'j*, malt'bier'o'j, pilzenaj bier'o'j. La kapitan'o'j, oficir'o'j kaj inĝenier'o'j sci'as kiel agrabl'ig'i la viv'o'n al si. Sed nun ni est'is la posed'ant'o'j kaj manĝ'ul'o'j, dum'e la antaŭ'a'j manĝ'ul'o'j driv'is en la akv'o kaj gras'ig'is la fiŝ'o'j'n.

Dum la sekv'a tag'o la veter'o est'is pluv'em'a kaj nebul'a. Ni apenaŭ vid'is i'o'n en distanc'o ĝis mejl'o'du'on'o.

“Lev'iĝ'os ŝtorm'a veter'o,” dir'is Stanislav.

Vesper'e ĝi lev'iĝ'is. Pli kaj pli fort'e.

Ni sid'is en la kajut'o de la ŝip'estr'o ĉe petrol'a danĝer'lantern'o.

La vizaĝ'o de Stanislav aspekt'is zorg'o'plen'a: “Se la Imperi'estr'in'o adiaŭ'as aŭ de'romp'iĝ'os de la rif'o, ni'a last'a hor'o est'os ven'int'a, amik'o. Ni do sufiĉ'e fru'e rigard'u.” Li trov'is proksim'um'e tri'metr'a'n ŝnur'eg'o'n kaj lig'is ĝi'n ĉirkaŭ si'a'n tali'o'n, por hav'i ĝi'n ĉiam ĉe'man'e. Mi trov'is nur du'on'e for'uz'it'a'n ŝnur'bul'o'n, kies ŝnur'o est'is mal'pli dik'a ol krajon'o.

“Prefer'e ni supr'e'n'grimp'u la ŝakt'o'n,” Stanislav propon'is. “Ĉi tie ni sid'us en la kapt'il'o, se la spektakl'o komenc'iĝ'os. Supr'e ĉiam rest'os ebl'o por sav'i si'n.”

“Se vi'a viv'o fin'iĝ'u supr'e, tiu'kaz'e ĝi fin'iĝ'os supr'e, kaj se vi ir'u mal'supr'e al la fiŝ'o'j, vi for'ir'os mal'supr'e,” mi dir'is*. “La fin'o est'as la sam'a. Se est'as vi'a destin'o mort'i sub aŭtomobil'o, ĝi salt'os trans'e'n al la montr'o'fenestr'o, antaŭ kiu vi star'as, vi eĉ ne dev'as post'kur'i la aŭtomobil'o'n aŭ kur'i sur ĝi'a'n voj'o'n.”

“Vi est'as kurioz'ul'o. Se vi'a destin'o est'as dron'i en akv'o, vi pov'as trankvil'e met'i vi'a'n kol'o'n sur la rel'o'j'n kaj la ekspres'a trajn'o super'salt'os vi'n kiel aer'ŝip'o. Tio'n mi ne kred'as. Mi ne met'as mi'a'n kol'o'n sur la rel'o'j'n. Mi ir'os supr'e'n kaj observ'os, kio okaz'as.” Li supr'e'n'grimp'is la koridor'ŝakt'o'n, kaj ĉar mi bon'e kompren'is, ke li prav'as, mi post'grimp'is.

Tiam ni sid'is de'nov'e supr'e sur la pob'a vand'o de la mez'ŝip'o, unu apud la ali'a. Ni dev'is firm'e man'e ten'i ni'n je la metal'a'j garn'aĵ'o'j, ĉar ali'e la ŝtorm'o ĵet'us ni'n en la mar'o'n.

Pli kaj pli la veter'o tumult'is. Potenc'a'j pint'e romp'iĝ'ant'a'j ond'o'j furioz'is kontraŭ la antaŭ'o'n de la mez'ŝip'o, kiu trov'iĝ'is sub ni, kaj ĵet'iĝ'is kontraŭ la ŝip'estr'kajut'o'j'n. “Se tio daŭr'os la tut'a'n nokt'o'n,” dir'is Stanislav, “rest'os morgaŭ maten'e neni'o de la kajut'o'j. Mi hav'as eĉ la fort'a'n konvink'o'n, ke la ond'eg'o'j kun'pren'os la tut'a'n mez'ŝip'o'n. Tiam por ni rest'os nur la pob'a'j hold'o'j kaj la maŝin'ej'o, kie star'as la rudr'o'maŝin'o. Tiu'kaz'e bon'a'n nokt'o'n al manĝ'o kaj trink'ad'o. Tie eĉ mus'o ne trov'as i'o'n.”

“Ebl'e ni prefer'e jam nun supr'e'n'grimp'u,” mi konsil'is, “ĉar ni ne plu hav'os temp'o'n, se la mez'ŝip'o adiaŭ'os. Tiam ankaŭ ni jam driv'os.”

“Tiel subit'e la mez'ŝip'o ne for'ir'os,” nun Stanislav klar'ig'is, “ĝi ir'os pec'o'n post pec'o al la diabl'o. Kaj se mal'supr'e vand'o el'romp'iĝ'os, ni hav'os sufiĉ'e da temp'o por supr'e'n'grimp'i.” Stanislav prav'is.

Sed ankaŭ la jur'o ŝanĝ'iĝ'as pro ŝanĝ'iĝ'ant'a'j cirkonstanc'o'j. Ekzist'as neni'o, kio ne iam konform'is al la jur'o. Oni nur ne prov'u pekl'i la jur'o'n, kaj oni ne atend'u, ke ĝi ankoraŭ post cent jar'o'j est'os jur'o, ebl'e eĉ la sam'a jur'o. Stanislav tut'e cert'e prav'is. Sed kelk'a'j'n minut'o'j'n post'e, li jam ne plu prav'is.

Tri gigant'a'j ond'eg'o'j, el kiu'j ĉiu si'n'sekv'a ŝajn'is dek'obl'e pli grand'a kaj pli fort'a ol la antaŭ'a, furioz'is kun tia tondr'a muĝ'ad'o kontraŭ la Imperi'estr'in'o, kvazaŭ ili vol'us vor'i ni'a'n planed'o'n.

La furioz'a muĝ'ad'o de la ond'eg'o'j kaj de la post'sekv'ant'a'j frap'ant'a'j ond'o'j est'is minac'o'plen'a koler'a hurl'ad'o al la Imperi'estr'in'o, kiu sur tiu rif'o kuraĝ'is spit'i tiom long'e.

La tri'a ond'eg'o tang'ig'is la Imperi'estr'in'o'n, kiu krut'e ĵet'iĝ'is supr'e'n. Ankoraŭ ŝi rezist'is. Sed ni ambaŭ sent'is, ke ŝi komenc'is loz'iĝ'i, ke ŝi ne plu star'as kiel firm'a tur'o. La ond'eg'o'j re'tir'iĝ'is por kolekt'i la fort'o'n por la tri sekv'a'j.

La sovaĝ'a ŝtorm'o pel'is la pez'a'j'n nub'o'j'n kiel paper'pec'o'j'n sur la nokt'a ĉiel'o antaŭ'e'n. De temp'o al temp'o mal'ferm'iĝ'is tru'o en tiu sen'brid'a furioz'ad'o de nub'o'j, kaj oni ek'vid'is dum kelk'a'j sekund'o'j divers'a'j'n klar'e bril'ant'a'j'n stel'o'j'n, kiu'j en tiu nigr'a, hurl'ant'a, muĝ'ant'a kaj vip'ant'a tumult'o de la ribel'ant'a'j element'o'j vok'is mal'supr'e'n: “Ni est'as pac'o kaj trankvil'o por vi, sed por ni mem ni est'as ĉirkaŭ'at'a'j de la flam'o'j de la kre'ad'o, de la nask'ad'o kaj de sen'halt'a labor'o. Ne fuĝ'u al la stel'o'j, se vi serĉ'as trankvil'o'n kaj pac'o'n. Kio'n vi ne port'as en vi mem, tio'n ni ne pov'as don'i al vi!”

“Stanislav,” mi kri'is laŭt'e, kvankam li sid'is flank'e de mi, “la ond'eg'o'j re'ven'os. Nun ni dev'as ag'i, la Imperi'estr'in'o tuj ek'sink'os.” Mi vid'is en la febl'a stel'o'lum'o la unu'a'n ond'eg'o'n proksim'iĝ'i. Ĝi aspekt'is kiel ne'mezur'ebl'e grand'a nigr'a monstr'o.

Ĝi supr'e'n'vip'is per si'a'j mal'sek'a'j best'ec'a'j man'o'j kaj ĵet'iĝ'is sur ni'n.

Ni bon'e ni'n firm'ten'is, sed la Imperi'estr'in'o lev'iĝ'is kaj barakt'is en la ung'o'j de la rif'o, kvazaŭ ŝi dev'us el'ten'i sever'a'j'n dolor'o'j'n.

La du'a ond'eg'o al'ven'is, for'pren'is ni'a'n spir'o'n dum long'a temp'o, kaj mi sent'is mi'n kvazaŭ ĵet'it'a en la mar'o'n. Sed ankoraŭ mi sid'is firm'e.

La Imperi'estr'in'o ŝrik'is kvazaŭ mort'e vund'at'a. Ŝi turn'iĝ'is eĉ pli en si'a dolor'o kaj pob'e retro'tang'is, krak'ant'e, laŭt'e frap'ant'e kaj muĝ'ant'e, ĝis kiam ŝi ne plu krut'e sed oblikv'e star'is. Krom'e ŝi klin'iĝ'is eĉ tribord'e'n.

La mez'ŝip'o per la ond'eg'o'j nun tiom plen'iĝ'is per akv'o, ke cert'e ĉiu'j nutr'aĵ'o'j ne en'lut'it'a'j en lad'uj'o'j far'iĝ'is ne'mang'ebl'a'j. Sed tio, kio en la mez'ŝip'o okaz'is, efik'is en mi nur kiel tre for'a pal'a pens'o.

“Stanislav, amik'o!” mi kri'is. Ĉu ankaŭ li kri'is, mi ne sci'as. Cert'e ankaŭ li far'is. Sed ja ne ebl'is aŭd'i li'n.

La tri'a ond'eg'o, la plej pez'a el la ond'o'si'n'sekv'o, al'ven'is sturm'atak'e.

La Imperi'estr'in'o jam el'spir'is la viv'o'n, kvazaŭ ŝi mort'is pro subit'a tim'o. La tri'a ond'eg'o, kvankam al'ven'ant'a tre rapid'e kaj tondr'e al'bat'ant'e, lev'is facil'e la kadavr'o'n de la Imperi'estr'in'o de Madagaskaro, kvazaŭ ŝi est'us silk'a vual'o. Malgraŭ si'a krud'a furioz'ad'o ĝi far'is tio'n delikat'e kaj kares'e. Ĝi lev'is la kadavr'o'n, turn'is ĝi'n laŭ la tut'a long'o en cirkl'o'du'on'o. Ĝi ne fal'ig'is ŝi'n pli'a'n foj'o'n sur la rok'o'j'n por delekt'i si'n je la romp'ad'o de la ost'o'j, ĝi kuŝ'ig'is ŝi'n mol'e kaj kares'e sur la flank'o'n.

“For'salt'u kaj naĝ'u, Pippip, ali'kaz'e la suĉ'o glut'os ni'n,” kri'is Stanislav.

Naĝ'u do, se ĝust'e ĉirkaŭ'flug'ant'a karg'o'mast'o, aŭ kio ajn est'is, draŝ'is sur vi'a'j'n brak'o'j'n.

Sed ĉu mi ne pov'is aŭ ne vol'is naĝ'i, est'is tut'e ekster konsider'o. La post'a ond'eg'o de la antaŭ'last'a for'flos'ig'is mi'n al sufiĉ'e grand'a for'o, tiel ke la glut'e suĉ'ant'a kirl'ad'o ne pov'is kapt'i mi'n. Kelk'a'j'n minut'o'j'n la Imperi'estr'in'o ankoraŭ el'ten'os, antaŭ ol ŝi'n glut'os la profund'o por ĉiam. La pob'a'n part'o'n de la ŝip'o la akv'o ĝis nun ankoraŭ ne ating'is.

“Hoj! Hoj!” mi nun aŭd'is Stanislavon kri'i. “Kie vi est'as?”

“Ven'u, ĉi tie'n. Mi glu'iĝ'is bon'e. Sufiĉ'e da lok'o,” mi kri'is en la nigr'o'n. “Hola! Ĉi tie'n. Hoj! Hoj!” De'nov'e kaj de'nov'e mi kri'is tio'n, por signal'i la direkt'o'n al Stanislav. Efektiv'e li ven'is pli kaj pli proksim'e'n. Fin'fin'e li kroĉ'iĝ'is kaj grimp'is supr'e'n.

Ĉapitr'o 48

“Dir'u al mi, kio tio est'as, sur kio ni trov'iĝ'as?” demand'is Stanislav. “Tio'n ankaŭ mi ne sci'as. Tut'e subit'e mi est'is sur ĝi, mi eĉ ne sci'as kiel okaz'is. Mi pens'as, ke est'as vand'o de la rudr'o'dom'o. Ĉi tie vid'ebl'as ĉie la man'ten'il'o'j.”

“Cert'e. Est'as part'o de la rudr'o'dom'o,” konfirm'is Stanislav. “Bon'e, ke la azen'o'j ankoraŭ ne far'as jam ĉio'n el fer'o kaj las'as de temp'o al temp'o kelk'a'j'n lign'o'pec'o'j'n. En mal'nov'a'j libr'aĉ'o'j oni ĉiam leg'as kiel la ŝip'knab'o firm'e brak'um'as mast'o'n, per kiu li sav'iĝ'as kaj ek'flos'as. Tio nun ne plu ebl'as. Ankaŭ la mast'o'j est'as jam el fer'o, kaj se vi kroĉ'iĝ'us al tia mast'o, vi pov'us sam'e tiel bon'e pend'ig'i ŝton'o'n al vi'a ventr'o.* Se vi de'nov'e iam vid'os tia'n bild'o'n, ne hezit'u dir'i, ke la pentr'ist'o est'as tromp'ist'o.”

“Kia'n parol'flu'o'n vi hav'as en tiu'j ĉi damn'it'a'j cirkonstanc'o'j,” Stanislav kritik'is.

“Jes, vi azen'o, ĉu mi ĉi tie lament'u kaj flut'u funebr'a'n muzik'o'n? Kiel mi sci'u, ĉu mi ankoraŭ pov'os rakont'i al vi post kvar'on'o de hor'o, ke oni ne plu fid'u al mast'o'j en la nun'a temp'o. Kaj tio'n mi dev'as dir'i, ĉar tio grav'as.”

“Rok'o'j kaj rif'o'j! Jen ni ankoraŭ'foj'e glat'e eskap'is,” li nun vok'is.

“Sankt'a mar'serpent'o!” mi kri'is al li. “Ferm'u vi'a'n blasfem'ant'a'n babil'buŝ'o'n, mil sakr'o'j'n. Vi al'kri'as ja la tut'a'n fi'band'o'n. Se vi sid'as en sek'a lok'o, tiam ĝoj'u sekret'e, sed ne el'kri'u ĝi'n tiel impertinent'e. Mi pen'as dir'i tio'n tiom diskret'e kaj elegant'e kiom ebl'as, do nur ĝentil'e alud'as, kio'n mi cel'as. Sed vi prolet'o simpl'e el'kri'as tio'n.”

“Ne parol'u tiel fanfaron'e. Nun ĉio est'as egal'a, nun ni sid'as tamen en la mer . . .” Kun tiu Stanislav oni ne pov'as ating'i i'o'n, la parol'turn'o'j, kiu'j'n li uz'as foj'e kaj foj'e, mi'n cert'e iam dev'ig'os evit'i li'a'n kompani'o'n.

“Ĉio est'as egal'a, ĉu?” mi ripet'is. “Mi ja eĉ ne pens'as tiel. Est'as stult'e, ke ĉio est'u egal'a. Neniam io indiferent'as. La plezur'o nun ĝust'e komenc'iĝ'as. Ĝis nun ni barakt'is nur pro paper'o'j, post'e pro la rat'manĝ'o, post'e pro la mal'ben'it'a'j krad'o'j. Nun fin'fin'e tem'as pri la last'a spir'o, pro kiu ni dev'as barakt'i. Ĉio ali'a, kio'n hom'o pov'as hav'i, est'as for. Ĉio'n, kio'n ni ankoraŭ hav'as, est'as ni'a spir'o. Kaj tiel rapid'e kaj bon'vol'em'e mi ne las'os for'pren'i ankaŭ tiu'n de mi.”

“Sed plezur'o'n mi imag'as ali'a,” dir'is Stanislav. “Ne est'u mal'dank'em'a, Lavski. Mi dir'as al vi, ke est'as infer'a plezur'o, batal'i kontraŭ la fiŝ'o'j pro la last'a manĝ'o'mord'aĵ'o, se oni mem est'u tiu mord'aĵ'o.”

Stanislav kompren'ebl'e prav'is. Ne est'is plezur'o. Ni dev'is kroĉ'iĝ'i kiel frenez'ul'o'j al la man'ten'il'o'j, por ne est'i for'lav'it'a'j. La ond'eg'o'j'n oni ne sent'is tiel krud'e sur tiu flos'ant'a vand'o kiel sur la ŝip'o, ĉar la pint'e romp'iĝ'ant'a'j ond'eg'o'j alt'e'n'lev'is la vand'o'n kaj ne per la tut'a fort'o trans'ĵet'is si'n. Sed sufiĉ'e oft'e ili plonĝ'is ni'n en la akv'o'n, por ke ni ne forges'u, kie ni trov'iĝ'as.

“Mi pens'as, ke ni nun dev'as far'i i'o'n,” mi dir'is. “Mi'a'j brak'o'j est'as tiel febl'a'j kvazaŭ oni trakt'is ili'n per klab'o'j. Long'e mi ne plu pov'os firm'ten'i mi'n.”

“Ni al'fiks'u ni'n,” dir'is Stanislav. “Mi don'os mi'a'n ŝnur'eg'a'n fin'o'n al vi, kaj mi pren'os vi'a'n ŝnur'et'o'n. Mi hav'as pli da fort'o. La ŝnur'et'o est'as sufiĉ'e long'a, por ke oni pov'u uz'i ĝi'n tri'obl'e plekt'it'a.” Stanislav nun help'is firm'lig'i mi'n per la ŝnur'eg'o; per mi'a'j lam'a'j brak'o'j mi apenaŭ pov'us far'i tio'n. Post'e li firm'lig'is ankaŭ si'n mem, kaj tiam ni atend'is, kio okaz'os. Neni'u nokt'o est'as tiel long'a, ke ĝi ne pas'as fin'fin'e kaj dev'as ced'i al la tag'o.

Komenc'e de la nov'a tag'o la krud'a veter'o trankvil'iĝ'is, sed la alt'a'j ond'o'j rest'is.

“Ĉu vi vid'as i'o'n de la firm'a ter'o?” demand'is Stanislav.

“Ne. Mi jam sci'is, ke tiel facil'e mi ne far'iĝ'os la trov'ant'o de nov'a'j kontinent'o'j. Se ĝi ne trov'iĝ'as ĝust'e antaŭ la vizaĝ'o, mi ne vid'as firm'a'n ter'o'n.” Subit'e Stanislav dir'is: “Amik'o mi'a, mi hav'as ja la kompas'o'n. Est'is bon'e, ke vi trov'is ĝi'n.”

“Jes, kompas'o est'as bel'a afer'o, Lavski. Tiel ni ĉiam pov'as vid'i, en kiu direkt'o trov'iĝ'as la mar'bord'o de Afrik'o. Sed vel'o'n mi ŝat'us pli ol dek kompas'o'j'n.”

“La vel'o tut'e ne help'us al vi sur la tabul'o.”

“Kial ne? Se mar'briz'o direkt'iĝ'us al la firm'a ter'o, ni kun'ir'us.”

“Ni cert'e kun'ir'os al ali'a lok'o, Pippip.” Post'tag'mez'e de'nov'e brum'iĝ'is, kaj delikat'a nebul'o stern'is si'n sur la mar'o. Ĝi hav'is trankvil'ig'a'n efik'o'n al la furioz'ad'o de la ond'o'j.

La ne'mezur'ebl'a vast'o de la mar'o pli kaj pli mal'grand'iĝ'is. Baldaŭ ni'n kapt'is la iluzi'o, ke ni trov'iĝ'as sur en'land'a lag'o. Post'e ankaŭ la lag'o pli kaj pli ŝrump'is, kaj fin'e ni supoz'is, ke ni flos'as facil'mov'e sur river'o. Ŝajn'is, kvazaŭ ni pov'us kapt'i per la man'o'j la bord'o'j'n, kaj antaŭ ol ni en'dorm'iĝ'is, dir'is jen Stanislav jen mi: “Tio est'as la bord'o, ni de'salt'u kaj naĝ'u trans'e'n la et'a'n distanc'o'n. Vi pov'as vid'i ĝi'n tut'e klar'e, est'as eĉ ne cent paŝ'o'j ĝis tie.” Sed ni tro lac'is por mal'lig'i ni'n kaj por naĝ'i tiu'j'n cent paŝ'o'j'n.

Post'e ni apenaŭ parol'is i'o'n kaj ek'dorm'is.

Kiam mi vek'iĝ'is, est'is nokt'o.

La brum'a nebul'o ankoraŭ nun etend'iĝ'is sur la mar'o. Sed alt'e en la ĉiel'o mi vid'is bril'et'ant'a'j'n stel'o'j'n. Ambaŭ'flank'e mi vid'is la bord'o'j'n de la river'o, sur kiu ni driv'is antaŭ'e'n. De temp'o al temp'o la nebul'o ĉe unu el la bord'o'j mal'dens'iĝ'is, kaj mi vid'is la mil'o'j'n de bril'ant'a'j lum'o'j de la proksim'a haven'o. Est'is grand'a haven'o. Ĝi hav'is alt'a'j'n nub'skrap'ul'o'j'n kaj lu'dom'o'j'n, kies fenestr'o'j ĉiu'j est'is lum'ig'at'a'j. Kaj mal'antaŭ la fenestr'o'j la hom'o'j hejm'ec'e sid'is kun'e kaj sci'is neni'o'n pri tio, ke ĉi tie sur la river'o preter'glit'as du mort'ul'o'j.

Kaj la nub'skrap'ul'o'j kaj la alt'a'j loĝ'dom'o'j kresk'is kaj kresk'is. Kia gigant'a haven'o est'is, kiu'n ni preter'glit'is. Pli kaj pli alt'e'n kresk'is la nub'skrap'ul'o'j, ĝis ili fin'e ating'is la ĉiel'o'n. Kaj la mil'o'j da glim'ant'a'j lum'o'j de la haven'o, de la nub'skrap'ul'o'j kaj de la hejm'ec'a'j loĝ'dom'o'j, kie oni sci'is neni'o'n pri la preter'glit'ant'a'j mort'ul'o'j, est'is kiel stel'o'j de la ĉiel'o. Kaj supr'e, krut'e super mi'a kap'o, la nub'skrap'ul'o'j kun'puŝ'iĝ'is, kaj mi vid'is ili'a'j'n fenestr'o'j'n lum'i, kaj mi esper'is, ke la konstru'aĵ'o'j renvers'iĝ'e romp'iĝ'os kaj en'tomb'ig'os mi'n sub si. Est'is la grand'a sopir'o de la mort'ul'o, ke oni en'tomb'ig'u li'n, ke li ne dev'u migr'i plu. Mi ek'tim'is kaj vok'is: “Stanislav. Jen grand'a haven'o. Aspekt'as kiel Nov-Jork'o.”

Stanislav vek'iĝ'is, ĉirkaŭ'vid'is, rigard'is tra la mal'dens'a nebul'o al la bord'o'j de la river'o, frot'is la okul'o'j'n, rigard'is alt'e'n super si kaj tiam dir'is: “Vi sonĝ'as, Pippip, la lum'o'j de la grand'a haven'o est'as stel'o'j. Tie ankaŭ bord'o ne est'as. Ni trov'iĝ'as ie sur la mar'o. Tio'n vi ja pov'as sent'i je la long'a'j ond'o'j.” Li ne pov'is konvink'i mi'n. Mi nun tamen vol'is naĝ'i al la bord'o kaj ating'i la grand'a'n haven'o'n.

Sed kiam mi prov'is mal'lig'i la ŝnur'eg'o'n, mi'a'j man'o'j fal'is sen fort'o mal'supr'e'n, kaj mi en'dorm'iĝ'is.

Soif'o kaj mal'sat'o vek'is mi'n. Est'is jam tag'o. Stanislav rigard'is mi'n per ruĝ'iĝ'int'a'j okul'o'j. Mi'a vizaĝ'o est'is krust'kovr'it'a de la sal'a akv'o. Mi rimark'is, ke Stanislav pen'e glut'as, kvazaŭ li vol'us maĉ'i la propr'a'n lang'o'n aŭ kvazaŭ ĝi ĝen'us li'n kaj met'us si'n antaŭ li'a'n traĥe'o'n.

En li'a'j okul'o'j ek'flam'is koler'o, kaj li vok'is per raŭk'a voĉ'o: “Vi ĉiam dir'is, ke la akv'o sur Jorike fetor'as. Tio ne est'as ver'a. Ĝi est'as font'akv'o, tut'e freŝ'a, klar'a akv'o el abi'a arb'ar'o.”

“La akv'o neniam fetor'is,” mi konfirm'is, “la akv'o est'is glaci'a akv'o. Kaj la kaf'o est'is bon'a kaf'o. Mi neniam i'o'n dir'is kontraŭ la kaf'o sur Jorike.” Stanislav ferm'is la okul'o'j'n. Sed ne long'e post'e li sku iĝ'is pro subit'a terur'iĝ'o kaj kri'is: “Du'dek antaŭ la kvin'a, Pippip, al'port'u la maten'manĝ'o'n. Lev'u la cindr'o'n. La maten'manĝ'o'n unu'e. Ŝel'kuir'it'a'j'n ter'pom'o'j'n kaj fum'aĵ'it'a'n haring'o'n. La kaf'o'n. Mult'e da kaf'o. Kun'port'u akv'o'n.”

“Mi ne pov'as el'lit'iĝ'i,” mi respond'is. “Mi est'as romp'it'a. Tro lac'a. Vi sol'a dev'as lev'i la cindr'o'n hodiaŭ. Dir'u, kie est'as la kaf'o?” Kiel tio okaz'is? Mi aŭd'is Stanislavon kri'i, sed li for'is du mejl'o'j'n. Kaj ankaŭ mi'a propr'a voĉ'o est'is du mejl'o'j'n for de mi.

Nun al'don'e al ĉio ali'a, tri fajr'o'pord'o'j mal'ferm'salt'is, la varm'eg'o ne el'ten'ebl'is. Mi kur'is al la vent'kanal'o por kapt'i aer'o'n. Sed la hispan'a hejt'ist'o kri'is: “Pippip, ferm'u la fajr'o'pord'o'j'n, la prem'o fal'as.” La tut'a vapor'o kolekt'iĝ'is en la kaldron'ej'o, kaj la temperatur'o pli kaj pli kresk'is. Mi kur'is al la trog'o, en kiu trov'iĝ'is la akv'o por esting'i la skori'o'j'n, por for'ig'i mi'a'n soif'o'n, sed ĝi gust'is sal'a kaj naŭz'a. Mi en'spir'is hast'e la aer'o'n kaj trink'is de nov'e. La fajr'o'kanal'o star'is tre alt'e kaj vast'e mal'ferm'a super mi'a kap'o sur la firmament'o. Ĝi est'is la sun'o, kaj mi trink'is mar'akv'o'n.

Tiam mi de'nov'e en'dorm'iĝ'is, kaj la pord'o'j de la fajr'o'kanal'o'j est'is ferm'it'a'j, kaj la hejt'ist'o el'verŝ'is la skori'a'n akv'o'n el la trog'o en la kaldron'ej'o'n, kaj mi trov'iĝ'is ie sur la mar'o, kaj ond'o'krest'o ĵus ĵet'iĝ'is sur trans la vand'o'n. “Tio est'as Jorike!” kri'is Stanislav mult'a'j'n mejl'o'j'n for de mi. “Tio est'as la mort'ul'a ŝip'o. La haven'o. Jen la norveg'a ŝip'o. Ili hav'as glaci'a'n akv'o'n. Ĉu vi ne vid'as, Pippip?” Per ambaŭ brak'o'j, per pugn'ig'it'a'j man'o'j, Stanislav sign'is al la vast'a mar'o.

“Kie Jorike est'as?” mi vok'is. “Ĉu vi efektiv'e ne vid'as ĝi'n, hej? Jen ĝi ja ankr'as. Ses krad'o'j el'fal'is. Damn'e. Nun jam ok. Fulm'o'tondr'o, mil diabl'o'j! Kie est'as la kaf'o, Pippip? Ĉu vi jam de'nov'e ĉio'n for'drink'is? Tio ne est'as ŝmir'sap'o, bastard'o, tio est'as buter'o. Don'u nun la te'o'n al mi, mil sakr'o'j.” Stanislav koler'e turn'is si'n, jen li montr'is al tiu direkt'o, jen al tiu ĉi. Ĉiu'foj'e li demand'is, ĉu mi ver'e ne vid'as Jorike kaj la haven'o'n.

Sed tio ne interes'is mi'n. Mi'a kap'o dolor'is, kiam mi turn'is mi'n al la haven'o.

“Ni de'voj'iĝ'as! Ni de'voj'iĝ'as!” Stanislav nun kri'is. “Mi dev'as trans'ir'i al Jorike. Ĉiu'j krad'o'j el'fal'is. La hejt'ist'o kuŝ'as en la kaldron'eg'o. Kie est'as la akv'o? Ĉu vi efektiv'e ne las'is iom da kaf'o por mi? Mi dev'as trans'ir'i, trans'ir'i.” Li tir'is nun ŝir'e la ŝnur'et'o'n por loz'ig'i ĝi'n. Sed li ne pov'is mal'ferm'i la nod'o'j'n. Li turn'ad'is nun kiel frenez'ul'o la nod'o'j'n, sed pli kaj pli fiks'nod'ig'is ili'n. “Kie est'as la ŝovel'il'o?” li vok'is. “Mi dev'as tra'hak'i la ŝnur'eg'o'n.” Sed la ŝnur'et'o ne long'e rezist'is. Stanislav tir'is, ŝir'is kaj frot'is kun tia grand'a fort'o la tri'obl'e turn'it'a'j'n nod'o'j'n, ke li pli kaj pli el'turn'is si'n el ili. La last'a'n faden'o'n li dis'ŝir'is. “Jorike for'vetur'as. Rapid'u, Pippip. La norveg'a ŝip'o hav'as glaci'a'n akv'o'n. Iu sving'as la kruĉ'o'n. Mi ne rest'as sur la mort'ul'a ŝip'o.” Pli kaj pli sovaĝ'e Stanislav kri'is.

Li est'is al'lig'it'a jam nur pied'e, kaj nun li ankaŭ tie dis'ŝir'is la last'a'n faden'o'n.

Mi vid'is ĉio'n ĉi kvazaŭ el distanc'o de mejl'o'j, kiel sur bild'o aŭ tra teleskop'o.

“Tie est'as Jorike. La ŝip'estr'o salut'e tuŝ'as la ĉapel'o'n.” Stanislav vok'is tio'n kaj rigard'is mi'n per rigid'e fiks'it'a'j okul'o'j. “Trans'ven'u, Pippip. Jen te'o kaj kuk'o kun sek'a'j vin'ber'o'j kaj kaka'o kaj akv'o.” Jes, jen Jorike ankr'is. Mi tut'e klar'e vid'is ŝi'n. Mi re'kon'is ŝi'n je ŝi'a bunt'a arleken'a vest'o kaj je ŝi'a pont'o, kiu por ĉiam ŝveb'is en la aer'o, post'las'it'a de iu ŝip'o, kiu tut'e ne hav'is rilat'o'n al ŝi.

Jen est'is Jorike, kaj nun ili maten'manĝ'is aŭ vesper manĝ'is aŭ manĝ'is prun'o'j'n en blu'a amel'a kaĉ'o. La te'o ne est'is mal'bon'a. Tio est'is mensog'o kaj kalumni'o. La te'o est'is bon'a ankaŭ sen suker'o kaj sen lakt'o. Kaj la trink'akv'o ne fetor'is.

Mi komenc'is mal'nod'i mi'a'n ŝnur'eg'o'n. Sed mi ne pov'is mal'ferm'i la nod'o'n. Tiam mi vok'is al Stanislav, ke li help'u al mi mal'nod'i. Sed li ne hav'is temp'o'n. Li ne sukces'is ĉe si'a pied'o kaj labor'is kiel frenez'ul'o por pov'i liber'ig'i la pied'o'n. Nun al'don'e mal'ferm'iĝ'is eĉ la vund'o'j, kiu'j de'ven'is de la bat'o'j sur li'a'n kap'o'n.

La sang'o flu'is sur li'a vizaĝ'o, sed tio ne ĝen'is li'n. Kaj mi ŝir'is kaj ŝir'is je mi'a'j lig'aĵ'o'j. Sed la ŝnur'eg'o est'is tro dik'a. Mi ne pov'is tra'frot'i ĝi'n kaj mi ne pov'is el'turn'i mi'a'j'n membr'o'j'n el ĝi. Mi lig'iĝ'is pli kaj pli. Tiam mi serĉ'is la hak'il'o'n, la tranĉ'il'o'n kaj fin'fin'e la ŝovel'il'o'n, kiu'n ni frap'e glat'ig'is, por far'i el ĝi lign'a'n mast'o'n, sed la kompas'o fal'is ĉiam de'nov'e en la akv'o'n, kaj mi dev'is el'fiŝ'i ĝi'n per la el'brul'ig'it'a krad'o. La ŝnur'eg'o ne mal'streĉ'iĝ'is. La nod'o firm'iĝ'is pli kaj pli. Tio puŝ'is mi'n en ne'dir'ebl'e grand'a'n koler'o'n.

Stanislav nun est'is liber'ig'int'a si'a'n pied'o'n. Li turn'is si'n du'on'e al mi kaj vok'is: “Ven'u trans'e'n, Pipplav. Est'as nur du'dek paŝ'o'j, kiu'j'n vi dev'as kur'i. La krad'o'j ĉiu'j fal'is, est'as akv'o'minut'o antaŭ la kvin'a. El'iĝ'u. Ek'u, rapid'e. El'e'n! Lev'u la cindr'o'n.” Sed la cindr'o'kanal'o kriĉ'is: “Tio ne est'as Jorike!” Kaj mi kri'is tiel laŭt'e, kiel mi kapabl'is: “Tio ne est'as Jorike! Tio ne est'as Jorike! Tio ne est'as Jorike!” Mi kroĉ'iĝ'is al la ŝnur'eg'o en terur'a tim'o; ĉar Jorike for'est'is, kaj mi vid'is nur mar'o'n, mar'o'n, mi vid'is neni'o'n ali'a'n ol la konstant'a'n ond'ad'o'n de la mar'o.

“Stasinkovslov, ne salt'u!” Mi kri'is tio'n en ne'dir'ebl'e grand'a tim'o, ĉar mi ne pov'is trov'i li'a'n nom'o'n, kiu glit'is el mi'a memor'o. “Stanislav, ne salt'u! Ne salt'u! Ne. Rest'u ĉi tie!”

“Ĝi en'tir'as la ankr'o'n. Mi ne ir'os sur mort'ul'a'n ŝip'o'n. Mi trans'kur'os al Jorike. Mi kur'as, kur'as, kur'as. Ven'u!” Kaj li salt'is. Li salt'is. Tie ne est'is haven'o. Tie ne est'is ŝip'o. Tie ne est'is bord'o. Ĉie mar'o. Ĉie ond'o'j.

Li far'is nur kelk'a'j'n plaŭd'a'j'n brak'mov'o'j'n. Post'e li for'sink'is por ĉiam. Mi rigid'e rigard'is trans'e'n al la tru'o, en kiu'n li fal'is. Mi vid'is ĝi'n je sen'fin'e for'a distanc'o. Kaj mi vok'is: “Stanislav, Lavski! Frat'o! Kar'a, kar'a kamarad'o, ven'u ĉi tie'n! Hoj! Hoj! Ĉi tie'n! Ĉi tiiien!”

Li ne aŭd'is mi'n. Li ne re'ven'is. Li ne re'ven'is al la sur fac'o de la akv'o. Tie ne est'is mort'ul'a ŝip'o. Tie ne est'is haven'o. Tie ne est'is Jorike. Li ne re'ven'is al la surfac'o de la akv'o, ne, sinjor'o.

Kaj tio est'is strang'a. Li ne re'aper'is. Kaj mi ne pov'is kompren'i, kiel tio ebl'as.

Li dung'iĝ'is por grand'a vetur'o*, por tre grand'a vetur'o. Sed kiel li pov'is dung'iĝ'i? Li ja ne hav'is mar'ist'a'n dokument'o'n. Ili tuj el'ĵet'os li'n.

Sed li ne plu re'ven'is. La grand'a kapitan'o dung'is li'n. Konfid'e li dung'is li'n, eĉ sen paper'o'j.

“Ven'u, Stanislav Koslovski,” dir'is la grand'a kapitan'o, “ven'u, mi dung'as vi'n konfid'e kaj honest'e por grand'a vetur'o. Las'u nun la paper'o'j'n. Ĉi tie vi ne bezon'as dokument'o'j'n. Vi vetur'as sur fid'ind'a kaj honest'a ŝip'o. Ir'u al la kajut'o, Stanislav. Ĉu vi pov'as leg'i la skrib'o'n super la pord'o?”

Kaj Stanislav dir'is: “Jes, kapitan'o —